2014 Joanna Podgórska Departament Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności Stymulowanie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez klastry propozycja działań 2014-2020 Konferencja Klaster Gospodarki Odpadami i Recyklingu szansą rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw z branży odpadowej i recyklingu Kielce 18.03.2014
CZĘŚĆ I Klastry w Polsce
Klastry = współpraca + konkurowanie geograficzna koncentracja i świadomość terytorialnej tożsamości klastra konkurencja, ale i współpraca koncentracja wokół dominującej branży trwałość współpracy wspólne inicjatywy klastry mogą być formalnie zarejestrowane, jak i nieposiadające formy organizacyjno-prawnej
KOMUNIKACJA WEWNĘTRZNA AKTYWNOŚĆ RYNKOWA MARKETING I PR KREOWANIE WIEDZY I INNOWACJI LUDZKIE KNOW HOW FINANSOWE INFRASTRUKTURA PROCESY ZASOBY KLASTER POTENCJAŁ WZROSTU WYNIKI PRZYWÓDZTWO UWARUNKOWANIA REGIONALNE POLITYKA WŁADZ PUBLICZNYCH OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH POZYCJA RYNKOWA INNOWACYJNOŚĆ INTERNACJONALIZA CJA
Korzyści z funkcjonowania klastrów niższe koszty transakcyjne - wyspecjalizowanych zasobów, nieformalnych powiązań i przepływu informacji. Wewnętrzna konkurencja podmiotów w klastrze stymuluje innowacyjność i jest siłą napędową jego rozwoju. przestrzenna bliskości licznej grupy niezależnych podmiotów, skupienie określonej wiedzy i kwalifikacji, specjalizacji; łatwość znalezienia pracowników i partnerów biznesowych (podwykonawców i usługodawców) oraz realizacji wspólnych działań w pewnych obszarach. dostępne lokalnie, wyspecjalizowane i unikalne zasoby w tym wiedza i kapitał ludzki oraz odpowiednia infrastruktura. klaster staje się atrakcyjnym rynkiem pracy przyciągającym wykwalifikowanych pracowników i absolwentów (talenty). Niższe koszty pozyskiwania i szkolenia nowych pracowników. oprócz konkurencji występuje także współpraca, czy też współdziałanie (często niesformalizowane i nieuświadomione), zwłaszcza pomiędzy sektorem przedsiębiorstw, administracją i sektorem badawczo-rozwojowym.
Silne strony klastrów w Polsce Powiązanie klastrów z potencjałem, zasobami naturalnymi, tradycjami gospodarczymi środowiska lokalnego; silne interakcje klastra względem otoczenia zewnętrznego; Silna pozycja koordynatora w klastrach oraz aktywność koordynatora na rzecz animacji współpracy w klastrach; wysoka aktywność w sferze komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej; Dobra dostępność laboratoriów dla członków klastra; bardzo dobra dostępność biur i sal konferencyjnych na potrzeby klastra; Największy postęp w stosunku do roku 2010 dokonał się w obszarze internacjonalizacja klastrów Klastry, które aktywnie pracują z instytucjami otoczenia biznesu lepiej i szybciej się rozwijają Najbardziej efektywne są klastry: utworzone oddolnie, posiadające powyżej 60 członków, posiadające w swych strukturach więcej instytucji otoczenia biznesu, jednostek naukowych i badawczych, W ciągu ostatnich dwóch lat klastry zauważalnie poprawiły swoje wyniki w obszarze realizowanych procesów biznesowych W stosunku do roku 2010 odnotowano, że nowo powstające klastry są efektem współdziałania sektorów prywatnego i publicznego oraz instytucji B+R
Słabe strony klastrów w Polsce Niska innowacyjność przedsiębiorstw w klastrze; mała liczba innowacji objętych ochroną prawną wprowadzonych w klastrze w ostatnich dwóch latach; słabe efekty współpracy z sektorem nauki (np. mała liczba spin offów w klastrach). Niewielka liczba klastrów realizujących wspólną aktywność rynkową, jak np. wspólne zamówienia, zaopatrzenie na rzecz firm w klastrze. Słaba aktywność klastra w przygotowywaniu ofert dla odbiorców z zewnątrz oraz w pozyskiwaniu zewnętrznych środków finansowych na projekty klastrowe. Niewystarczająca współpraca z innymi podmiotami regionalnych systemów innowacji, w tym instytucjami otoczenia biznesu.
Rekomendacje* dla Koordynatorów oraz podmiotów funkcjonujące w klastrach 1. Zwiększenie aktywności rynkowej klastrów - zwiększenie liczby inicjatyw podejmowanych przez koordynatora o charakterze biznesowym wspólne rynki zbytu, wspólna oferta klastra. 2. Identyfikacja kompetencji niezbędnych do rozwoju klastra. Pozyskiwanie kompetencji z IOB i innych zasobów regionu. 3. Dążenie do osiągnięcia określonej masy krytycznej. 4. Rewizja dotychczasowych strategii działania z uwzględnieniem nowych rynków, nowych czynników sukcesu oraz innowacyjności. Rynkowych, w tym w odniesieniu do kluczowych czynników sukcesu działalności klastrów i przedsiębiorstw oraz nowych rynków, W polityce klastrowej na poziomie kraju, W zasadach przydzielania środków finansowych na rozwój klastrów. *na podstawie badania Benchmarking klastrów edycja 2012 r.
Rekomendacje dla Koordynatorów oraz podmiotów funkcjonujące w klastrach cd. 5. Pełna świadomość i dokładna identyfikacja potencjału klastra na potrzeby jego promocji wśród władz regionu i kraju. Należy aktywnie włączyć się w procesy wyłaniania inteligentnych specjalizacji na poziomie krajowym i regionalnym. 6. Wyraźna identyfikacja korzyści funkcjonowania w klastrze dla przedsiębiorców. Korzyści muszą być zindywidualizowanie i adekwatne do branży i specyfiki przedsiębiorstwa oraz regionu. Opracowanie swoistej oferty marketingowej klastra dla przedsiębiorcy. 7. Wzmocnienie i wydłużenie planowania strategicznego w klastrze na potrzeby planowania innowacji oraz rozwoju technologii. 8. Budowanie regionalnego ekosystemu wspierania innowacji, transferu wiedzy i współpracy w regionie. Dotyczy to ścisłej współpracy z takimi instytucjami jak parki technologiczne, inkubatory technologiczne itp.
CZĘŚĆ II Polityka klastrowa perspektywa Komisji Europejskiej
Działania Komisji Europejskiej w zakresie klastrów DG Enterprise and Industry DG Regional and Urban Development DG Research and Innovation COSME Horyzontalne wsparcie klastrów w oparciu o: doskonałość internacjonalizacja nowe pomysły Polityka spójności oparta na klastrach Inteligentne specjalizacje RSI3 7 PR Horizon 2020
Praktyczne działania KE na rzecz klastrów Misje gospodarcze obecnie 8 kierunków: Chile, Indie, Japonia, Brazylia, Korea Płd., Maroko, Tunezja i Meksyk uprawnieni członkowie European Cluster Collaboration Platform z krajów biorących udział w CIP Europejska Platforma Współpracy Klastrów (ECCP) przeznaczenie - dla organizacji klastrowych i członków klastrów bezpłatna - http://www.clustercol laboration.eu Europejskie Strategiczne Partnerstwa Klastrów (ESCP) współpraca klastrów przekraczająca granice geograficzne i sektorowe http://www.clustercol laboration.eu/europea n-strategic-clusterpartnerships
CZĘŚĆ III Polityka klastrowa perspektywa krajowa
Punkt wyjścia Rekomendacje Grupy roboczej ds. polityki klastrowej Raport zawiera: kierunkowe założenia polityki klastrowej do 2020 roku. Raport nie zawiera: Opisów instrumentów, Konkretnych rozwiązań (np. kryteriów, opisów procedur ).
klastry o największym potencjale konkurencyjnym i znaczeniu dla gospodarki regionu powiązane i konkurencyjne w skali regionu/ kraju wpisują się w regionalne inteligentne specjalizacje Mapa klastrów w Polsce 2020 Kluczowe Klastry Krajowe Kluczowe klastry regionalne Klastry lokalne/ regionalne mobilizacja oddolnego powstawania i angażowania się aktorów klastrów w procesy wspólnego, strategicznego planowania rozwoju oraz definiowania wspólnych przedsięwzięć Wielkość wsparcia publicznego a klasyfikacja klastrów klastry o największym potencjale konkurencyjnym i znaczeniu dla polskiej gospodarki powiązane i konkurencyjne w skali międzynarodowej posiadające znaczący potencjał naukowotechnologiczny
Założenia systemowe wsparcia klastrów Założenia polityki klastrowej przewidują dwa kierunki oddziaływania: a) wspieranie istniejących i tworzących się klastrów poprzez dofinansowanie (głównie z poziomu regionalnego) koordynatorów klastrów, w tym prowadzonych przez nich inicjatyw klastrowych; w ten sposób zapewnione zostanie funkcjonowanie instytucji pełniących kluczową rolę dla rozwoju współpracy, interakcji i przepływów wiedzy w ramach skupisk działalności gospodarczej, a tym samym podnoszenia ich konkurencyjności i innowacyjności. b) zintegrowanie dostępnego wsparcia publicznego wokół wybranych klastrów o kluczowym znaczeniu i potencjale konkurencyjnym dla gospodarki kraju (Krajowe Klastry Kluczowe - wsparcie centralne) i poszczególnych regionów (Regionalne Klastry Kluczowe - wsparcie regionalne), wpisujących się w inteligentne specjalizacje krajowe i regionalne.
Wsparcie rozwoju klastrów z poziomu regionalnego Wspieranie istniejących i tworzących się klastrów, głównie poprzez dofinansowanie koordynatorów klastrów, w tym prowadzonych przez nich inicjatyw klastrowych, powinno mieć miejsce na poziomie lokalnym/ regionalnym, w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO). Rekomenduje się by regiony dokonały priorytetyzacji swojej polityki rozwojowej poprzez wybór regionalnych klastrów kluczowych (RKK) wyznaczających lub wpisujących się w inteligentne specjalizacje tych regionów. Rozwój regionalnych klastrów kluczowych powinien być wspierany w sposób ukierunkowany ze środków publicznych dostępnych na poziomie regionów. Za wskazaniem RKK powinna iść koncentracja i koordynacja alokacji środków publicznych dostępnych na poziomie regionalnym realizowana poprzez mechanizm przyznania dodatkowych punktów dla projektów z tych klastrów kluczowych.
Wsparcie rozwoju klastrów z makroregionu PW Ponadregionalne projekty badawczo-rozwojowe dla konsorcjów członków klastrów ponadregionalnych z Polski Wschodniej preferowane będą projekty obejmujące działalność kompleksową w obszarze B+R, tj. działalność badawczo-rozwojową, mającą na celu przygotowanie prototypu i wdrożenie wyników prac B+R do systemu produkcji, w tym projekty angażujące jednostki naukowe Wsparcie internacjonalizacji klastrów w zakresie B+R+I dla koordynatorów klastrów ponadregionalnych z Polski Wschodniej m.in. z tworzeniem sieci międzynarodowych powiązań kooperacyjnych, wymianą specjalistów, udział w międzynarodowych zespołach badawczych, opracowaniem międzynarodowych projektów, prowadzących do przygotowania i złożenia wspólnych wniosków do programów międzynarodowych, organizację lub udział członków inicjatywy klastrowej w międzynarodowych seminariach, konferencjach, giełdach technologii lub warsztatach, związanych tematycznie z profilem działalności klastra; cel: intensyfikacja transferu technologii, przepływ wiedzy i informacji pomiędzy ośrodkami przemysłowymi i naukowymi zlokalizowanymi w różnych krajach i regionach Wsparcie klastrów dla koordynatorów klastrów ponadregionalnych z Polski Wschodniej oraz ich spółek celowych powołanych do realizacji zadań inwestycyjnych przedsięwzięcia inwestycyjne, wzmacniające konkurencyjność klastra, jak i poszczególnych jego członków, wspólne działania marketingowe oraz organizację i rozwijanie efektywnego kosztowo łańcucha dostaw; projekty powinny uwzględniać efektywne wykorzystanie zasobów (np. energii, materiałów, surowców) oraz wprowadzanie do podejmowanych przedsięwzięć elementów ekozarządzania i ekomarketingu,
Poziom centralny koncentracja na Krajowych Klastrach Kluczowych Krajowe Klastry Kluczowe to kategoria klastrów o istotnym znaczeniu dla gospodarki kraju i wysokiej konkurencyjności międzynarodowej. Klastry te będą wybierane na poziomie krajowym, m.in. w oparciu o kryteria dotyczące: masy krytycznej, potencjału rozwojowego i innowacyjnego, dotychczasowej i planowanej współpracy oraz doświadczenia i potencjału koordynatora. Będzie to połączone z wymogiem opracowywania zintegrowanych strategii rozwojowych i planów działań przez klastry ubiegające się o status kluczowych. Projekty uzgodnione przez aktorów KKK i wynikające ze strategii rozwoju klastra będą korzystały z dodatkowych punktów w systemie oceny różnych programów i działań pomocowych na poziomie krajowym i regionalnym (tzw. system parasola). W zależności od instrumentu, projekty będą składane przez koordynatorów, konsorcja członków klastra lub powołane przez nie spółki celowe. Na poziomie krajowym przewidziany jest dedykowany instrument dla koordynatorów Krajowych Klastrów Kluczowych na działania związane z internacjonalizacją tj. rozwijanie współpracy i ekspansji międzynarodowej klastra. W okresie posiadania statusu KKK, realizacja strategii i planu działania danego klastra będzie przedmiotem działań wspierających - merytoryczne wsparcie (coaching) KKK w drodze do osiągniecia wyznaczonych sobie celów i zamierzeń.
Klastry 2014-2020 Powstawanie nowych inicjatyw Transformacja /ewolucja Rozwój Klastry worldclass System monitoringu i ewaluacji klastrów Faza embriona lna Organizacj a i koordynacja Strategia Klastry lokalne RPO Wdrożenie strategii Wspólne produkty i projekty Regional ne KK Ekspansja i internacjon alizacja Wsparcie w ramach regionalny ch IS PO IR Krajowe KK Internacjo nalizacja Wsparcie w ramach krajowych IS PO PW
KKK wg Raportu Grupy - co jeszcze o nich wiemy Wokół klastrów o największym potencjale konkurencyjnym powinna nastąpić koncentracja środków publicznych. Liczba krajowych klastrów kluczowych powinna być ograniczona, ponieważ trudno realnie budować pozycję konkurencyjną Polski w zbyt wielu specjalizacjach. Podstawowym zadaniem inicjatywy klastrowej i koordynatora w okresie ubiegania się o status klastra kluczowego (czyli przygotowania aplikacji) powinno być uzgodnienie pomiędzy aktorami danego skupiska strategii i programu rozwoju klastra lub aktualizacja tych dokumentów. Punktem wyjścia do wyłaniania krajowych klastrów kluczowych powinien być istotny potencjał gospodarczy, który może być rozwijany poprzez innowacje technologiczne i nietechnologiczne, oraz znaczący potencjał naukowotechnologiczny dający szansę na rozwijanie technologii i transfer wiedzy. Kryteria wyboru tych klastrów powinny być także zgodne z kryteriami stawianymi dla inteligentnych specjalizacji.
Wybór KKK kluczowe etapy Etap I Projektowanie procesu Kryteria oceny Nabór i sposób oceny Włączanie interesariuszy Etap II Uruchomienie 1. rundy konkursu Formalne ogłoszenie naboru Przeprowadzenie oceny Walidacja
Wybór KKK, Etap I:projektowanie procesu OBSZAR Zadania Kryteria oceny Przedmiot oceny: klaster i koordynator Obszary, podobszary szczegółowe kryteria Ocena ilościowa, jakościowa, analiza ekspercka Wagi, miary, oceny Spójne podejście z rozwiązaniami na poziomie UE Nabór i sposób oceny Formularz wniosku i dokumenty wymagane Forma i sposób składania wniosków Regulamin pracy Komisji Profile kompetencyjne ekspertów Tryb naboru ekspertów Włączanie interesariuszy Konsultacje z interesariuszami administracyjnymi (donorzy) Konsultacje z klastrami Działania informacyjno aktywizujące potencjalne KKK: komunikaty co i jak będziemy oceniać
Wybór KKK, Etap II: uruchomienie 1. rundy Konkursu OBSZAR Zadania Formalne ogłoszenie Konkursu Opublikowanie informacji o Konkursie Spotkania informacyjne z zainteresowanymi klastrami Udostępnienie platformy informatycznej do składania aplikacji Przeprowadzenie oceny Obsługa spotkań/ organizacja pracy Komisji Ocena ilościowa, jakościowa, analiza ekspercka +rozmowy z przedstawicielami klastrów Zamknięcie cyklu oceny w krótkim czasie (2-3 m-ce) Walidacja Analiza pod kątem niezbędnych modyfikacji Wdrożenie ew. zmian
Klaster - wnioskodawca, co to znaczy? koordynatorzy klastrów działający na rzecz rozwoju klastra i jego członków istotna forma aktywności klastra, która najczęściej występuje na początkowym etapie jego rozwoju lub gdy celem podejmowanych działań jest budowanie i zarządzanie wspólnymi zasobami klastra. Będzie to służyć wykorzystaniu pozycji koordynatora, jako podmiotu reprezentującego interesy wszystkich członków klastra i realizacji projektów na rzecz klastra za jego pośrednictwem (koordynatorem może być wyłącznie osoba prawna). Celem tej formy organizacyjnej jest wzmocnienia potencjału całego klastra. konsorcja członków klastra, czyli: przedsiębiorstwa, jednostki edukacyjne i naukowe, instytucje otoczenia biznesu i inne (w tym koordynatorzy), które mogą wnioskować o współfinansowanie wiązki projektów rozwojowych, wynikających z uzgodnionej i przyjętej strategii rozwojowej klastra (co powinien potwierdzić każdorazowo koordynator klastra). Celem ww. formy organizacyjnej jest wzmocnienie potencjału członków klastra. spółki celowe powołane przez członków klastra do realizacji zadań inwestycyjnych i projektów B+R, w wyniku których powstają nowe aktywa. Celem tej formy organizacyjnej jest wzmocnienia potencjału całego klastra.
2014 Joanna Podgórska joanna_podgorska@parp.gov.pl +48 22 432 83 11 Dziękuję za uwagę