Koncepcja rozwoju produktu turystycznego Wiślana Trasa Rowerowa

Koncepcja rozwoju produktu turystycznego Wiślana Trasa Rowerowa Opracował zespół: Tomasz Nadolny Jacek Zdrojewski Konsultacja merytoryczna Departamentu Turystyki UMWP Rafał Baranowski CMT Consulting, Gdańsk 2009 na zlecenie Pomorskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej 2

SPIS TREŚCI Koncepcja rozwoju produktu turystycznego Wiślana Trasa Rowerowa, Gdańsk 2009 Wstęp 1. Podstawowe założenia dotyczące rozwoju produktu s. 7 a) Nazwa produktu b) Obszar rozwoju produktu c) Potencjał turystyczny obszaru i możliwości jego wykorzystania d) Dostępność komunikacyjna dla turystów rowerowych e) Wyróżniki, na których oparty jest produkt f) Grupy docelowe dla poszczególnych produktów wchodzących w skład WTR g) USP produktu h) Marka produktu i) Wykaz elementów wchodzących w skład produktu 2. Stan obecny rozwoju produktu s. 43 3. Ocena stanu obecnego analiza SWOT s. 44 4. Cel rozwoju produktu s. 47 5. Zalecenia dotyczące wdrażania produktu s. 48 a) zestawienie podmiotów, które powinny współpracować dla rozwoju produktu, ich zadań i kompetencji na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym b) rekomendowany system współpracy i podejmowania decyzji c) standardy jakości i systemy certyfikacji d) ochrona środowiska i respektowanie zasady zrównoważonego rozwoju e) powiązanie z i innymi produktami i projektami turystycznymi f) powiązania horyzontalne w skali regionalnej (integracja różnych form aktywności turystycznej, rodzajów transportu) 3

6. Rekomendacje dotyczące dalszych działań związanych z wdrażaniem produktu s. 59 a) używać czynników przewagi (sił) produktu, dla jego rozwoju b) zwalczać / ograniczać efekt słabości produktu c) wykorzystywać szanse w otoczeniu d) redukować zagrożenia 7. Wiślana Trasa Rowerowa jako markowy produkt turystyczny docelowo narodowy produkt turystyczny s. 60 8. Promocja i komercjalizacja inicjatywy WTR s. 61 a) grupy odbiorców b) narzędzia promocji c) proponowane pakiety turystyczne wraz z pomysłami na ofertę kierowaną do odbiorców docelowych (turystów i odwiedzających) d) rekomendowane działania plan promocji wraz z kalkulacją kosztów promocji e) wdrożenie i komercjalizacja produktu dotychczasowy status prac f) wdrożenie i komercjalizacja produktu zalecenia g) przykłady współpracy ponadregionalnej 9. Wybrane przykłady wdrożeń zagranicznych szlaki rowerowe wzdłuż rzek Europy s. 71 10. Wybrane pozycje bibliograficzne s. 73 4

Wstęp Koncepcja rozwoju produktu turystycznego Wiślana Trasa Rowerowa, Gdańsk 2009 Podstawą opracowania koncepcji rozwoju produktu turystycznego dla Wiślanej Trasy Rowerowej są założenia metodologiczne i wytyczne zawarte w Programie Rozwoju Produktów Turystycznych Województwa Pomorskiego na lata 2008-2013 (dokument przyjęty przez Zarząd Województwa Pomorskiego uchwałą nr 65/179/09 z dnia 27 stycznia 2009 roku). Na potrzeby niniejszego opracowania przeprowadzono analizy różnych koncepcji, zwłaszcza wdrożonych zagranicznych produktów turystycznych. Starannie zinwentaryzowano również elementy turystycznego zaplecza jakim dysponują obszary omawiane w tym opracowaniu. Inwentaryzacja tych elementów miała miejsce na przełomie lat 2008-2009, a jej wynik znajduje się w audycie turystycznym, który został wykonany na zamówienie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego (R. Baranowski, T. Nadolny CMT Consulting, Gdańsk 2009). Zespół opracowujący niniejszą koncepcje składa się z osób, które rozwojem infrastruktury turystycznej zajmują się od lat. Poniższe opracowanie jest próbą znalezienia drogi rozwoju powstałego kilka lat temu pomysłu jakim jest Wiślana Trasa Rowerowa. Zestawienie dokładnych danych, spojrzenie holistyczne na układ transportowy i infrastrukturalny terenów wzdłuż rzeki Wisły pozwolił nam na wyciągnięcie wielu konkretnych wniosków, które stanowią większą część niniejszego opracowania. Dokument ten ma ambicje rozpocząć dyskusję w szeroko rozumianym środowisku praktyków i teoretyków, którzy zainteresowani są tematyką rozwoju turystyki, w obszarze przylegającym do rzeki Wisły. Zdajemy sobie sprawę, że nie mamy wyłączności na proponowanie rozwiązań ale wielomiesięczna analiza materiałów źródłowych, badań w terenie, rozmów i dyskusji z wieloma działaczami i przedstawicielami samorządu terytorialnego pozwoliła nam opracować koncepcję, która po pierwsze jest propozycją całościową, wykraczającą poza obszar badanego przez nas terenu, po drugie, uwzględnia szeroko pojęty marketing terytorialny, potrzeby oraz poziom rozwoju poszczególnych gmin i powiatów objętych opracowaniem. Wizja lokalna oraz faktyczne pokonanie tras na omawianym obszarze, w pełni pozwoliło nam docenić wielość ciekawych inicjatyw w poszczególnych gminach, ogrom inwestycji wykonanych z gminnych budżetów oraz dofinansowanych ze środków unijnych. 5

Jednocześnie mieliśmy okazję przekonać się jak wiele pozostaje do zrobienia, jak wielkie zagrożenia czyhają na stan środowiska naturalnego, substancje zabytkowe oraz dziedzictwo kulturowe. Niniejsze opracowanie jest propozycją całościowego spojrzenia na rozwój turystyki na terenach przylegających do koryta rzeki Wisły, proponuje kierunki rozwoju oraz sposoby realizacji przyjętych założeń poprzez powstanie produktu turystycznego o szerokiej grupie docelowej. Opracowanie powstało na zamówienie Pomorskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej w ramach projektu wdrożenia produktów turystycznych. W trakcie prac dostrzegliśmy, że ograniczenie rozwoju produktu do obszaru województwa pomorskiego zmniejsza jego szansę na sukces, dlatego rozszerzyliśmy obszar planowanego produktu na województwo kujawsko-pomorskie, mając nadzieję, że kolejne województwa, położone w wyższych partiach Wisły przyłączą się do tej cennej inicjatywy. Za priorytetowe uważamy działania mające na celu stworzenie ponadregionalnego produktu turystyki rowerowej łączącego ofertę kulturową i turystyczną takich lokacji jak: Gdańsk, Sopot, Gdynia, z Toruniem i Bydgoszczą, uzupełnionych o dziedzictwo mniejszych miast nadwiślańskich i całego obszaru górnego odcinka Wisły. Jesteśmy wdzięczni kierownictwu Departamentu Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego oraz Pomorskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej za finansowanie oraz merytoryczne i ideowe wsparcie projektu, jakim jest produkt turystyczny w obszarze przylegającym do rzeki Wisły. 6

1. Podstawowe założenia dotyczące rozwoju produktu a) Nazwa produktu Opisywany produkt turystyczny jest częścią większego produktu turystycznego Wiślanej Trasy Rowerowej, przebiegającego docelowo przez całą Polskę. Nazwa produktu jest tożsama z głównym planowanym elementem infrastruktury produktu, jakim jest, posiadający odpowiedni standard, jakość i nawierzchnię oznakowany szlak rowerowy umożliwiający bezpieczne uprawianie dalekobieżnej turystyki rowerowej w dolinie Wisły. Szlak ten będzie kręgosłupem rozwoju całego produktu i jego funkcjonowanie wraz z infrastrukturą i usługami towarzyszącymi oraz zapewnieniem odpowiedniej dostępności komunikacyjnej i promocji, warunkuje komercyjny sukces całego produktu. Nazwa WTR jest docelowym określeniem na drogę rowerową biegnącą wzdłuż rzeki Wisły, co może powodować dysonans informacyjny z uwagi na obecny stan infrastruktury turystycznej. Tym samym rekomenduje się rozróżnienie dla działań związanych z promocją produktu turystycznego w najbliższych latach (do wybudowania osi głównej WTR): nazwę Wiślana Trasa Rowerowa zarezerwować dla idei docelowej i projektów / programu budowy infrastruktury rowerowej wzdłuż rzeki Wisły w działaniach promujących turystykę rowerową w dolinie Wisły na obszarze województwa pomorskiego używać nazw, które są adekwatne do obecnego stanu zagospodarowania tego obszaru, mając na uwadze i promując przy okazji ideę WTR dołączyć mix produktowy do projektu ściśle skierowanego do turysty rowerowego, czyli poszerzyć znaczenie samej nazwy produktu o przygotowaną ofertę dla turysty: przyrodnika, turysty pieszego, samochodowego, konnego wreszcie wodniaków Proponowana nazwa marketingowa dla obecnie planowanych działań to: Wzdłuż Wisły (bardziej anglosasko; Along Wisla) Wisła serce Polski Wiślane szlaki Przyjęcie powyższego założenia pozwoli prowadzić wiarygodne działania marketingowe, budować prawdziwy wizerunek produktu i przyzwyczajać potencjalnych odbiorców do oferty produktu. Pomysłem na produkt, który mógłby być prawdziwym hitem jest zbudowanie tzw. love Brand jakim jest rzeka Wisła jako symbol, walor turystyczny i przyrodniczy oraz skupienie wokół niej ogromnej ilości atrakcji, wzbudzających pozytywne skojarzenia. Składową tego pomysłu jest zintegrowanie wielu ofert, inicjatyw i imprez lokalnych, osiągnięcie synergii działań wielu podmiotów, które mogą zaowocować stworzeniem marki o znacznym i pozytywnym zabarwieniu emocjonalnym. Stan obecny Wiślanej Trasy Rowerowej, możliwości przejazdu, połączenia komunikacyjne, główne atrakcje oraz stan infrastruktury i postulowane miejsca jej rozbudowy zawiera mapa zawarta w audycie turystycznym WTR. 7

Koncepcja rozwoju produktu turystycznego Wiślana Trasa Rowerowa, Gdańsk 2009 Rys. 1 Przebieg szlaku Wiślanej Trasy Rowerowej w województwie pomorskim Źródło: opracowanie własne w oparciu o podkład mapowy z zasobów UM WP Departament Turystyki 8

b) Obszar rozwoju produktu Obszarem rozwoju produktu jest korytarz doliny Wisły na odcinku przebiegającym przez województwo pomorskie, od granicy z województwem kujawsko-pomorskim na wysokości Opalenia do ujścia rzeki do Morza Bałtyckiego w Przekopie Wisły pomiędzy Świbnem a Mikoszewem. Rys. 2 Korytarz Wiślanej Trasy Rowerowej w województwie pomorskim Źródło: Rzeźba terenu województwa pomorskiego Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, UMWP Docelowo analizowany odcinek miałby być początkowym bądź końcowym odcinkiem całego szlaku WTR, przebiegającego według założeń wzdłuż całego biegu rzeki Wisły od źródeł w Beskidach ( okolice miejscowości Wisła) do jej ujścia do Morza Bałtyckiego. Rys. 3 Pierwsza koncepcja przebiegu WTR przez Polskę 9

Produkt swoim zakresem obejmuje również sąsiadujące obszary i miejscowości, położone w pobliżu korytarza doliny Wisły, o ile prowadzą do nich boczne odnogi głównego, planowanego do wykonania i umożliwiającego bezpieczne i wygodne uprawianie dalekobieżnej turystyki rowerowej, szlaku rowerowego Wiślanej Trasy Rowerowej. Produkt rozwijany będzie zgodnie z założeniami dobrych praktyk dotyczących budowy sieci szlaków rowerowych tj. jako system kręgosłupa (szlak główny WTR) oraz ości (szlaków bocznych), stąd możliwość wpisania w zakres produktu również miejscowości i obszarów nie położonych bezpośrednio wzdłuż głównego biegu rzeki Wisły. W opisie produktu założono, że w pierwszym etapie rozwoju produktu szlak zostanie wykonany i oznakowany na lewym (zachodnim) brzegu Wisły. Jest to uzasadnione lepszą dostępnością komunikacyjną, wspólnym przebiegiem szlaków takich jak EuroVelo R1 Szlak Bursztynowy oraz łatwiejszymi warunkami budowy infrastruktury. Docelowo zakłada się, że będzie istniała spełniająca odpowiednie standardy trasa na obu brzegach Wisły. W województwie pomorskim jako obszar rozwoju produktu, biorąc pod uwagę powyższe założenie, przyjąć można: Obszar Żuław Wiślanych (Delty Wisły) z miastem Gdańskiem (zarówno Żuławy Gdańskie, jak i Wielkie Malborskie z miastem Malbork, aż po miasto Elbląg w woj. warmińsko-mazurskim). Administracyjnie są to powiaty: grodzki i ziemski Gdańsk, nowodworski, malborski, a potencjalnie również zachodnia (nizinna) część powiatu elbląskiego oraz miasto Elbląg; Wschodnie Kociewie powiat tczewski z miastem Tczew; Dolne Powiśle część nadwiślańska: północna i zachodnia część powiatu sztumskiego, zachodnia część powiatu kwidzyńskiego z miastem Kwidzyn. Dla dokładniejszego ustalenia administracyjnych kompetencji samorządów, których dotyczy projekt wyznacznikiem obszaru badawczego są granice gmin sytuowanych w obszarze, przez które przepływa Wisła. Tab. 1 Wykaz gmin sytuowanych w obszarze Wisły w województwie pomorskim Wykaz gmin na lewym brzegu Wisły Miasto Gdańsk Powiat gdański Gmina Cedry Wielkie Gmina Suchy Dąb Powiat tczewski Miasto Tczew Gmina Tczew Gmina Subkowy Gmina Pelplin Gmina Gniew z miastem Gniew Wykaz gmin na prawym brzegu Wisły Powiat nowodworski Gmina Stegna Gmina Ostaszewo Powiat malborski Gmina Lichnowy Gmina Miłoradz Powiat sztumski Gmina Sztum Powiat kwidzyński Gmina Ryjewo Miasto Kwidzyn Gmina Kwidzyn Gmina Sadlinki 10

Obszar przylegający do rzeki Wisły w województwie kujawsko-pomorskim jest naturalnym przedłużeniem oferty województwa pomorskiego. Z uwagi na ocenę szans produktu jako oferty na co najmniej 7-dniową wyprawę rowerową rekomendujemy rozciągnięcie projektu na obszar pomiędzy wiodącymi miastami: Toruniem, Bydgoszczą, Świeciem. Szlak łączący największe ośrodki miejskie oddalone od siebie nawet o kilkaset kilometrów umożliwia zbudowanie pełnej oferty dla grup określonych jako docelowe dla tego produktu. Już na etapie projektowania produktu proponujemy jego budowę na obszarze dwóch województw. Bieg rzeki Wisły na obszarze województw: kujawsko-pomorskiego i pomorskiego to niemalże 300 km różnorodnych i atrakcyjnych terenów, które mogą stanowić kompletną ofertę dla turystów chcących podróżować przez kilka dni. Szczególnie ważne w kontekście tworzenia Wiślanej Trasy Rowerowej w północnej części Polski jest połączenie trzech głównych ośrodków miejskich: z jednej strony Gdańsk i całe Trójmiasto (województwo pomorskie), z drugiej zaś, Bydgoszcz z Toruniem (województwo kujawsko-pomorskie). Ośrodki o takiej randze stają się automatycznie celem podróży turysty rowerowego. Dysponują one odpowiednio rozbudowaną oferta turystyczną, bazą gastronomiczną i noclegową. Nie bez znaczenia jest fakt, że obszar ten został doskonale skomunikowany autostradą AmberOne, co w przyszłości umożliwi profesjonalną obsługę grup rowerzystów przez touroperatorów. Ważnym czynnikiem jest również istniejący klimat w wymienianych ośrodkach miejskich. Klimat miast takich jak Gdańsk czy Toruń, wiąże się z lepszym, bardziej atrakcyjnym, postrzeganiem walorów Polski ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu historycznego. Na tym odcinku szlak przebiega przez mniejsze miejscowości oddalone od siebie w bezpiecznej z punktu widzenia turystyki rowerowej odległości. Dotyczy to między innymi miejscowości: Tczew, Gniew (województwo pomorskie) czy Nowe, Grudziądz, Świecie, Chełmno, Solec Kujawski (województwo kujawsko-pomorskie). Miasta mniejsze powierzchniowo, ale z rokrocznie rozwijaną ofertą. W każdej z miejscowości znaleźć można wyróżniające elementy dla danej lokalizacji (np. kultywowanie tradycji wiślanych Muzeum Wisły w Tczewie, czy widowiskowe inscenizacje historyczne na zamku w Gniewie, kultywowanie tradycji ludowych i kulinarnych w Dolinie Dolnej Wisły w Grucznie). Z geograficznego punktu widzenia, analizowane są mezoregiony: Mierzei Wiślanej, Żuław Wiślanych oraz Kotliny Kwidzyńskiej wchodzącej w skład Doliny Dolnej Wisły. Obszar Kotliny Kwidzyńskiej sytuowany jest pomiędzy mezoregionem Pojezierza Starogardzkiego i Pojezierza Iławskiego. Włączenie pozostałych obszarów w ramy produktu zależne jest od wytyczenia i urządzenia do nich szlaków łącznikowych (bocznych ości szlaku głównego) oraz możliwości pokonania rzeki; istnienia funkcjonujących przepraw promowych i mostów drogowych, dopuszczających ruch rowerzystów. c) Potencjał turystyczny obszaru i możliwości jego wykorzystania Opisując obszar, należy uwzględnić w szczególności perspektywę widzenia turysty rowerowego: ukształtowanie terenu (deniwelacje podjazdy i zjazdy) drogi publiczne o ograniczonym ruchu jakość dróg i stan nawierzchni możliwości przeprawy przez Wisłę miejsca rekreacji i wypoczynku zróżnicowanie krajobrazu, miejsca, odcinki tras i punkty widokowe osłonięcie od wiatru odległości do punktów węzłowych komunikacji publicznej zagospodarowanie turystyczne szlaki znakowane i nieznakowane, szczególnie dalekobieżne i ponadregionalne usługi: noclegowe (kwatery bike-friendly) i możliwości ich rozwoju, wypożyczalnie rowerów, sklepy 11

powiązanie z innymi formami turystyki: wodna (porty i przystanie żeglarskie), wypoczynkowa (obszary leśne, jeziora łowiska, miejsca na grzybobranie, obszary wiejskie cisza i spokój), kulturowa (atrakcje turystyczne zwiedzanie muzea, zabytki). Na potencjał turystyczny składają się walory turystyczne, które definiowane są jako zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów antropogenicznych, które powstawały w wyniku działalności człowieka. Wyjątkowy charakter walorów turystycznych danego obszaru jest przedmiotem zainteresowania turysty. Walory turystyczne zasadniczo dzielą się na: walory krajoznawcze środowiska naturalnego ukształtowane bez ingerencji człowieka, są to: flora i fauna należące do przyrody ożywionej, oraz elementy przyrody nieożywionej, do których zaliczamy m.in. liczne formy geologiczne - wąwozy, doliny, równiny, półwyspy, czy elementy krajobrazu tj.: plaże, piaszczyste łachy, tereny bagienne. Dla przykładu na obszarze ujścia rzeki Wisły występuje ponad 250 gatunków ptaków, z czego 61 to gatunki lęgowe, a ponad 40 to gatunki rzadkie i bardzo rzadkie w Polsce. Szczególnie latem najliczniejszą populację ptaków stanowią tu: rybitwy, mewy, siewkowce. Teren ten jest szczególnie ważnym zimowiskiem dla lodówki, czernicy, gągoła, ogorzałki, nurogęsi i krzyżówki. Świat ssaków reprezentuje tutaj m.in. bóbr europejski czy kilka gatunków fok. walory utworzone przez człowieka, których główną rolą jest ochrona środowiska naturalnego. Zalicza się tutaj tworzenie m.in.: parków zabytkowych, punktów widokowych, parków narodowych i krajobrazowych. Przykładem może być stworzenie Rezerwatu "Mewia Łacha" położonego u ujścia Wisły czy Rezerwatu "Las Łęgowy nad Nogatem". walory krajoznawczo-kulturowe, obejmujące elementy kultury materialnej i duchowej, a więc: zabytki, folklor, obiekty kultu narodowego. Chaty żuławskie, pamiątki działalności mennonickiej, liczne wiekowe kościoły oraz zamki krzyżackie stanowią o niepowtarzalnym charakterze Żuław, Kociewia i Doliny Dolnej Wisły. Uwagę wymagającego turysty zarówno krajowego jak i zagranicznego zwrócą: zamki krzyżackie Powiśla w Gniewie i Kwidzynie oraz Zamek w Malborku, wpisanego na światową listę dziedzictwa kulturowego UNESCO, czy zabytki techniki tj.: Mosty Lisewskie na Wiśle. walory, którymi są obiekty i wydarzenia związane ze współczesnymi osiągnięciami społeczności lokalnej, a więc m.in.: imprezy kulturalne, turystyczne i sportowe, działalność wystawiennicza, propagowanie produktów regionalnych. Do najważniejszych inicjatyw tego typu zaliczyć można: inscenizacje historyczne realizowane na Zamku w Gniewie czy Oblężenie Malborka, promocja tematyki wiślanej prowadzone przez Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły w Tczewie. walory wypoczynkowe, stanowiące podstawę rozwoju funkcji wypoczynkowej, czyli tej, która służy regeneracji sił fizycznych i psychicznych. Zalicza się do nich: czyste powietrze, ciszę, niski stopień urbanizacji, uwarunkowania klimatyczne a także występowanie walorów estetycznych krajobrazu. walory specjalistyczne, umożliwiające uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej, przykładem może tutaj posłużyć: turystyka rowerowa, żeglarstwo w obszarze rzeki Wisły oraz jej dorzeczy, kajakarstwo, wędkarstwo, myślistwo, jeździectwo, sporty wodne. Obszar lewego jak i prawego brzegu rzeki Wisły znakomicie nadaje się do uprawiania turystyki rowerowej, sama rzeka daje doskonałe warunki wędkarzom. Sporty wodne można uprawiać nad Zatoką Gdańską w bliskiej odległości ujścia Wisły do morza. walory krajoznawcze, stanowiące przedmiot zainteresowań poznawczych i podstawę rozwoju tak zwanej funkcji krajoznawczej obszarów lub miejscowości. Szerokie omówienie walorów przyrodniczych znajduje się w cytowanym audycie turystycznym Wiślanej Trasy Rowerowej. Poniżej omówiony zostanie potencjał turystyczny z zachowaniem perspektywy turysty rowerowego: 12

Lewy brzegi Wisły Rys. 4 Obszar głównego przebiegu WTR województwa pomorskiego w ujęciu administracyjnym Źródło: opracowanie własne w oparciu o podział administracyjny Polski Miasto Gdańsk Gdańsk posiada doskonałe połączenie lotnicze, morskie i kolejowe oraz coraz lepsze połączenie drogowe z resztą kraju. Bogactwo zabytków i imprez oraz Bałtyk i jego plaże przyciągają co roku setki tysięcy turystów. Posiada też jedną z lepszych sieci dróg rowerowych, która wciąż jest rozbudowywana i udoskonalana. Doskonała baza wypadowa oraz miejsce docelowe ze zróżnicowaną i dobrze rozwiniętą bazą noclegową i gastronomiczną. Dość dobrze rozwinięta infrastruktura turystyczna oraz położenie (plaże, Kaszuby, Półwysep Helski, Wyspa Sobieszewska) dogodne do startu wielu krótkich i długich wypadów rowerowych. Gdańsk daje też możliwości powiązania z praktycznie każdą formą wypoczynku biernego, aktywnego i kulturowego dostępnego w mieście lub na jego obrzeżach. Oferta miasta uzupełniana jest bardzo bogatą ofertą Trójmiasta i obszaru aglomeracji Trójmiejskiej. Region ten w ujęciu projektowanej trasy staje się miejscem docelowym turysty rowerowego jak również miejscem startu Wiślanej Trasy Rowerowej prowadzącej do Torunia i Bydgoszczy. Powiat gdański Powierzchni powiatu wynosi 793 km2 z liczbą mieszkańców - 76 tys. osób. W skład powiatu wchodzą: gmina miejska Pruszcz Gdański, będąca stolicą powiatu, 13

gminy wiejskie: Suchy Dąb, Pszczółki, Pruszcz Gdański, Przywidz, Kolbudy, Cedry Wielkie, Trąbki Wielkie. Rozwój infrastruktury rowerowej jest dopiero w początkowym stanie ale realizowane są i będą projekty, które poprawią dostępność i bezpieczeństwo jazdy dla rowerzysty. Infrastruktura turystyczna rozwinięta nierównomiernie ale ma znaczny potencjał. Bliskość Trójmiasta i akcja osiedleńcza w powiecie powoduje, że grupa docelowa jest łatwo dostępna. Jakość dróg niezadowalająca i większość nieprzystosowana dla rowerzystów o dużym natężeniu ruchu. Wiele szlaków dla pieszych i rowerzystów. Powiat gdański posiada atrakcyjne tereny o walorach turystycznych. Tereny o dużym znaczeniu krajoznawczym oraz posiadające odpowiednio rozwiniętą bazę wypoczynkową, sportową i turystyczną znajdują się na obszarze gmin Przywidz, Kolbudy i Pszczółki. Gminy te szczególnie dbają o rozwój i promocję turystyki. Powiat gdański położony jest wśród wzgórz morenowych, lasów i jezior co stwarza doskonałe warunki do uprawiania aktywnym form turystyki. Dla turysty ceniącego sobie ciszę i spokój oraz bezpośredni kontakt z naturą obszar ww. gmin stanowić będzie doskonałe miejsce wypoczynku. Na obszarze powiatu ustanowiono obszary chronionego krajobrazu. Wyróżniający jest rezerwat przyrody wydzielony w obszarze jeziora Przywidzkiego, gdzie można spotkać rzadkie okazy zwierząt - czarnego bociana, żurawie, borsuki, wydry. Na terenie gminy Pruszcz Gdański znajdują się pomniki przyrody, oraz obszary chronionego krajobrazu: Żuławy Gdańskie, Dolina Raduni, a także strefa ochronna ujęcia wody "Straszyn". Do ciekawostek turystycznych można również zaliczyć kulminację obszaru Wisły w Grabinie Zameczku oraz znajdujący się tu zespół zamkowo-parkowy, w którym rosną wspaniałe dęby pamiętające czasy królów polskich (kilka z nich to pomniki przyrody). W tym miejscu zbiegają się rzeki : Motława, Kłodawa i Bielawa. Malowniczo usytuowany jest kościół we Wróblewie z XVII w., znajdujący się nad brzegiem Motławy. Przez obszar gminy Suchy Dąb przebiega szlak turystyczny mający swój początek w Gdańsku, a kończący się w Tczewie. Szlak ten doskonale nadaje się do spływów kajakowych, jak również do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. Idealne warunki do organizowania spływu kajakowego stwarza także przepływająca rzeka Reknica, która wpada w Kolbudach do rzeki Raduni i płynie tzw. korytem "Jar Raduni". Gmina Cedry Wielkie Cedry Wielkie są gminą wiejską o powierzchni 124 km2, zamieszkiwaną przez 6 150 mieszkańców. Gmina ma charakter rolniczy. Stolicą władz gminy są Cedry Wielkie, a pozostałe miejscowości to: Cedry Małe, Błotnik, Trzcinisko, Kiezmark, Leszkowy, Długie Pole, Giemlice, Trutnowy, Miłocin, Stanisławowo, Wocławy, Koszwały. Z dziejami gminy związana jest działalność mennonitów, osadników holenderskich przybyłych na obszar Żuław Wiślanych w XVI w. Świadectwem działalności tej mniejszości religijnej są niepowtarzalne domy podcieniowe, cmentarze oraz sieci melioracyjne odgrywające bardzo ważną rolę w rolnictwie na terenie Żuław Wiślanych. Infrastruktura rowerowa jest w początkowym stadium rozwoju i wiele dróg publicznych ma tak duże natężenie ruchu, że bez wytyczenia ścieżek rowerowych, podróżowanie nimi jest niebezpieczne. Drogi o słabym natężeniu ruchu są słabej jakości, ewentualnie zdarzają się odcinki z dobrą nawierzchnią. Brak dróg o bardzo dobrej nawierzchni. Istnieje tu wiele potencjalnych, wciąż nie wypromowanych atrakcji turystycznych. Cedry Wielkie to gmina, która stanowi naturalne podmiejskie zaplecze Gdańska. Dogodną dostępność komunikacyjną z Trójmiastem zapewnia droga krajowa nr 7 relacji Gdańsk Warszawa, ale również szlaki wodne delty Wisły. Gmina prowadzi szereg działań promocyjnych oraz inwestycyjnych wpływających na wzrost poziomu życia mieszkańców. Do najważniejszych imprez promujących gminę zalicza się: Dożynki Gminne, Dożynki Sołeckie czy Biesiadę Żuławską. Gmina jest otwarta na współpracę z gminami sąsiednimi m.in.: w zakresie promocji i współuczestnictwa w powstawaniu Wiślanej Trasy Rowerowej. Proponowana trasa przebiegać będzie przez obszar gminy, a miejscowości, które znajdą się na mapie projektowanego szlaku to: Błotnik, Kiezmark, Leszkowy, Długie Pole i Giemlice. W ramach ości szlaku głównego trasa prowadzić będzie do Cedr Wielkich, będących siedzibą władz gminy oraz wsi Cedry Małe i Trutnowy. Gmina Suchy Dąb Powierzchnię 84 km2 gminy zamieszkuje 3931 mieszkańców. Suchy Dąb to gmina wiejska, na terenie której podstawową działalnością jest rolnictwo. Cały obszar gminy Suchy Dąb położony jest w granicach "Obszaru Chronionego Żuław Gdańskich". Żuławski krajobraz w gminie reprezentują domy podcieniowe oraz liczne obiekty architektury sakralnej. Przez tereny gminy przebiegają 3 szlaki 14

turystyczne: szlak Motławski, szlak domów podcieniowych, szlak Śladami menonitów po Żuławach Gdańskich. Do najciekawszych wydarzeń kulturalnych w gminie zalicza się: Dożynki zarówno wiejskie, jak i gminne oraz organizowane dwa razy w roku festyny okolicznościowe. Szczątkowe fragmenty dróg przystosowane dla rowerzystów. Ruch na drogach publicznych niewielki, więc podróżowanie rowerem po tej gminie nie jest niebezpieczne. Krajobraz monotonny, rolniczy. Brak połączeń kolejowych, a autobusowe są nieprzystosowane do przewożenia rowerów. Istnieje kilkanaście potencjalnych atrakcji turystycznych, które mogą być wypromowane. W poszczególnych wsiach zachodzą pozytywne zmiany w zakresie infrastruktury. Powiat tczewski Powierzchnię powiatu wynoszącą 697 km2 zamieszkuje 113,5 tys. mieszkańców. W skład powiatu wchodzą: gmina miejska Tczew, gminy miejsko-wiejskie: Gniew i Pelplin, Gminy wiejskie: Tczew, Morzeszczyn, Subkowy. Na terenie powiatu podstawową działalnością jest rolnictwo i przemysł. Powiat tczewski położony jest nad lewym brzegiem Doliny Dolnej Wisły. Od zachodu granicę stanowi krawędź wysoczyzny morenowej Pojezierza Starogardzkiego, a krańce południowe powiatu zamyka rzeka Wierzyca uchodząca do Wisły w okolicy Gniewu. Przez powiat przebiegają skrzyżowania dwóch głównych dróg międzynarodowych, łączących Trójmiasto z południem kraju oraz część północno-wschodnią z północno-zachodnią. Miasto Tczew jest ważnym węzłem komunikacyjnym, ze szczególnym uwzględnieniem transportu kolejowego. W Tczewie zbiegają się najważniejsze połączenia kolejowe Polski północnej z pozostałymi regionami kraju. Do największych atrakcji przyrodniczych zalicza się malownicze skarpy wiślane położone wzdłuż Niziny Opaleńskiej i Walichnowskiej, a także obszar rezerwatów przyrody Wiosło Duże i Wiosło Małe. Rezerwaty stworzone były, aby chronić unikatową roślinność głębokich parowów, które przecinają skraj wysoczyzny nadwiślańskiej. Lasy i jeziora położone wśród wysoczyzn południowo-wschodniej części Pojezierza Kaszubskiego stanowią również atrakcję dla wędkarzy i myśliwych. Natomiast zwolennicy turystyki pieszej, rowerowej i konnej mogą korzystać z istniejących oraz planowanych szlaków turystycznych. Na terenie powiatu istnieje wiele szlaków rowerowych oraz planowany jest szlak Grzymisława o dobrym standardzie. Sporą ilość dróg o dobrej jakości cechuje umiarkowany ruch samochodowy stąd nadają się na podróż rowerem. Tczew Główny po Trójmieście i kluczowy ośrodek miejski na mapie planowanej WTR w województwie pomorskim, którego powierzchnia wynosi 22 km2 a liczba mieszkańców 61 239. Tczew jest gminą miejską położoną na pograniczu Pojezierza Starogardzkiego, w krainie Pojezierza Pomorskiego i Żuław Wiślanych z dominującą w granicznej dolinie rzeką Wisłą. Od miasta do ujścia Wisły do Bałtyku jest zaledwie 26 km, a do Trójmiasta 30 km. Miasto jest bardzo dobrze sytuowane, od zarania dziejów był to czynnik miastotwórczy. Dziś fakt ten starają się wykorzystać władze samorządowe miasta dążąc w swych działaniach do wszechstronnego rozwoju Tczewa. Tczew jest ważnym węzłem komunikacyjnym (kolejowym i drogowym) północnej Polski. W mieście krzyżują się szlaki komunikacyjne z Niemiec do Rosji i Litwy oraz ze Skandynawii do Europy Południowej. W Tczewie znajdują się liczne zabytki skupione wokół Tczewskiej Trasy Turystycznej. Życie kulturalne kreują m.in.: Urząd Miasta, Muzeum Wisły, Centrum Regionalno-Wystawiennicze Dolnej Wisły, czy Lokalna Organizacja Turystyczna Kociewie. Tczew posiada już infrastrukturę w postaci ścieżek rowerowych, choć ich sieć jest niedostatecznie rozwinięta. Przystań nad Wisłą umożliwia połączenie turystyki rowerowej z wodną a sam bulwar nad rzeką oraz panorama na mosty tczewskie stanowi sporą atrakcję turystyczną. Tczew posiada wciąż niedoskonale rozwiniętą bazę gastronomiczną i noclegową. Potencjał turystyczny Tczewa można określić jako duży i wciąż niewykorzystany. Gmina Tczew Gmina wiejska, której powierzchnia wynosi 170,62 km2 zamieszkiwana jest przez 11 310 mieszkańców. Gmina ma charakter rolniczo przemysłowy. Gmina Tczew to gmina nadwiślańska położona przy dwóch głównych drogach międzynarodowych: A-1 (krajowa Nr 1), łącząca aglomerację trójmiejską z południem kraju i drogę Nr 22 Kostrzyn Berlin Gorzów Wielkopolski, łącząca Starogard Gdański z Malborkiem i Elblągiem. Od strony wschodniej naturalnie przylega do rzeki Wisły. W tej części gminy znajduje się Tczew, będący miastem na prawach gminy miejskiej. Pszczółki, Skarszewy, Starogard Gdański, Subkowy, Suchy Dąb, Trąbki Wielkie, a za rzeką Wisłą z gminami Lichnowy i Miłoradz to gminy, z którymi graniczy Gmina Tczew. Linie kolejowe łączą gminę ze Starogardem Gdańskim, 15

Gdańskiem. Główny węzeł kolejowy znajdujący się w Tczewie umożliwia dogodną komunikację z większością miast w całej Polsce. Istnieje także połączenie autobusowe z Gdańskiem, Starogardem Gdańskim, Malborkiem i Gniewem. Takie położenie gminy w układzie komunikacyjnym jest ważnym czynnikiem rozwoju. Znaczenie gminy wzrosło w związku z otwarciem odcinka autostrady Północ-Południe w województwie pomorskim oraz węzłów komunikacyjnych w Stanisławiu i Swarożynie. Gmina Subkowy Powierzchnię 78 km2 gminy zamieszkuje 5211 mieszkańców. Subkowy to gmina wiejska o charakterze rolniczym. W gminie rozwinęły się sektory gospodarki tj.: rolnictwo, handel i usługi. Gmina położona jest w strefie wybitnych walorów rolniczych o znaczeniu porównywalnym do Żuław Wiślanych. Atutem gminy są wysokiej jakości gleby, stąd użytki rolne w gminie stanowią 78 % jej powierzchni. 190 ha powierzchni gminy stanowią sady. Najpiękniejszą krajobrazową częścią gminy jest krawędź Doliny Wisły z usytuowanym na wzgórzu kościołem Św. Wojciecha w Gorzędzieju. Przez gminę przebiegają dwa szlaki turystyczne: Doliny Dolnej Wisły i Ziemi Tczewskiej im. R. Klima. Potencjałem gminy, z punktu widzenia rowerzysty, jest dobra dostępność z miejscowości Tczew i biegnący ważny szlak kolejowy, ogromna ilość wysokiej klasy zabytków (np. kościół św. Wojciecha w Gorzędzieju), potencjał agroturystyczny oraz drogi o dobrej jakości i umiarkowanym ruchu, które nadają się dla ruchu rowerowego. Istotnym brakiem jest słaby rozwój gastronomii i bazy noclegowej. W odległości ok. 5 km od głównego przebiegu szlaku znajduje się stolica gminy Subkowy. W miejscowości znajduje się ważny z punktu widzenia turysty przystanek PKP, istnieje baza noclegowa, gastronomiczna oraz usługi. Gmina Pelplin Ważna odnoga trasy WTR. Gmina wiejsko-miejska położona na Kociewiu, o charakterze rolniczym z czego powierzchnia miasta wynosi 4,4 km2 a gminy 36km 2. Gminę zamieszkuje 16 646 mieszkańców. Miasto i Gmina Pelplin położona jest w południowej części województwa pomorskiego w powiecie tczewskim. Główne sektory gospodarki to: handel, rolnictwo oraz usługi skupione głównie w obszarze miasta Pelplin. Na obszarze gminy znajdują się liczne obiekty, pełne unikalnych w skali europejskiej zabytków architektury, rzeźby i malarstwa, począwszy od średniowiecza aż do czasów współczesnych. Największą atrakcją turystyczną naszego regionu jest Średniowieczny Pocysterski Zespół Zabytkowy, którego sercem jest Bazylika Katedralna z przełomu XIII i XVI w. Istnieje infrastruktura turystyczna, baza noclegowa i gastronomiczna. Z uwagi na potencjał miasta oraz aktywność lokalnych podmiotów powinna znaleźć się w strukturze WTR. Gmina Gniew Ważny punkt na trasie WTR. Gmina wiejsko-miejska pełniąca funkcję rolniczą, przemysłową oraz turystyczną zajmuje powierzchnię 195 km2 i zamieszkiwana jest przez 16 279 mieszkańców. Siedzibą gminy, a zarazem głównym ośrodkiem miejskim jest Gniew. W gminie oprócz najbardziej charakterystycznego obiektu jakim jest zamek krzyżacki w Gniewie należy wymienić inne bardzo interesujące miejsca. Zalicza się do nich m.in.: Brody Pomorskie z kompleksem rekreacyjnym (muzeum leśne, mini-zoo, można obejrzeć zwierzęta leśne i ptaki), Opalenie, którego największym atutem jest położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Wisły i rozległych kompleksów leśnych (znajdują się tutaj dwa rezerwaty przyrody: Opalenie Dolne i Górne). Ze względu na bogactwo flory i fauny, oraz krajobrazy prowadzona jest tutaj działalność agroturystyczna. Widlice, osada znajdująca się w niedalekiej odległości od Opalenia. W jej okolicy rozpościera się najpiękniejszy widok na dolinę Wisły. Gmina ma rozwijającą się infrastrukturę turystyczną oraz agroturystyczną. Możliwość uprawiania sportów wodnych oraz uczestnictwo w inscenizacjach historycznych na terenie zamku w Gniewie podnosi jej wartość w oczach turysty. Prywatyzowany obecnie zamek ma być docelowo miejscem noclegowym na 800 osób. Teren urozmaicony, zawiera przewyższenia. Istnieje sieć dróg lokalnych, którą można bezpiecznie przemieszczać się rowerem. Alternatywny przejazd możliwy będzie również po prawej stronie rzeki Wisły. W obszar prawego brzegu wpisują się powiatowe jednostki organizacji samorządowej tj.: 16

powiat nowodworski powiat malborski powiat sztumski powiat kwidzyński. W skład powiatów wchodzą gminy, które prezentuje poniższe zestawienie: Prawy brzeg Wisły Powiat nowodworski Powiat nowodworski w pasie przylegającym do rzeki Wisły charakteryzuje się słabo rozwiniętą infrastrukturą rowerową oraz słabym stanem dróg. Istnieją wyłącznie szlaki turystyki pieszej oraz nierównomiernie rozwinięta infrastruktura noclegowa i gastronomiczna. Powiat cechuje słaba dostępność komunikacyjna. Przewiduje się, że rozwój turystyki rowerowej na tym terenie wymaga większych zmian i inwestycji infrastrukturalnych. Szansą rozwoju turystycznego dla powiatu jest realizowany obecnie projekt Pętla Żuław, który udostępni te obszary turystom-wodniakom. Powiat nowodworski leży na terenie Żuław. Na terenie powiatu znajduje się wiele świadectw kultury materialnej. Najliczniej reprezentowane są zabytki architektury sakralnej i zabudowy wiejskiej. Niektóre z nich odzyskały swoją dawną świetność, a niektóre czekają jeszcze na dobrych gospodarzy. Jest wiele mniej okazałych i niezauważalnych świadków historii, np. : stare cmentarze, domy podcieniowe i wiatraki. Powiat nowodworski charakteryzuje się dużym nasyceniem wartości oraz zróżnicowaną strukturą dziedzictwa kulturowego. Na terenie powiatu znajdują się również obiekty związane z działaniami wojennymi. Należą do nich liczne pomniki, obeliski upamiętniające miejsca stoczonych walk, miejsca kaźni. W Sztutowie mieści się były niemiecki obóz koncentracyjny Stutthof - Miejsce Pamięci Narodowej, w którym w latach II wojny światowej zginęło ok. 85 tys. więźniów trzynastu narodowości. Gmina Stegna Historia styka się tu z teraźniejszością, tworząc wyjątkowy klimat do wypoczynku. Znajdują się tutaj zarówno czyste i bezpieczne plaże, przepiękne ujście Wisły, jak i cenne zabytki. Jednak gmina Stegna to nie tylko plaże. To również wyjątkowe zabytki sakralne jak i pozostałości kultury holenderskiej i menonickiej. Na terenie gminy Stegna w pobliżu rzek Wisły i Szkarpawa leżą wsie Żuławki, Drewnica i Mikoszewo (przy ujściu Wisły), w których do naszych czasów przetrwały monumentalne domy podcieniowe dawnych bogatych gospodarzy, a w pobliżu Żuławek do tej pory działa potężna śluza "Gdańska Głowa", która łączy Wisłę, ze Szkarpawą kończącą swój bieg w Zalewie Wiślanym. W Drewnicy znajduje się również wiatrak pozostałość kultury holenderskiej. W Rybinie można podziwiać dwa zabytkowe mosty zwodzone i uważany za jedyny na świecie kolejowy most obrotowy. Szansą na zwiększenie ruchu rowerowego w tej gminie mogłoby być uruchomienie na stałe połączenia kolejowego z Malborkiem i Grudziądzem (Pociąg nad morze Arrivy). Gmina Ostaszewo Gmina Ostaszewo leży w sercu Żuław, wzdłuż prawego brzegu Wisły. Przylega od południa do drogi krajowej nr 7, łączącej Trójmiasto z Warszawą, w połowie odległości między Gdańskiem a Elblągiem (po ok. 30 km). Największą wartością Gminy jest jej krajobraz kulturowy związany z żuławskim systemem polderów, zieleń śródpolna, charakterystyczna flora i fauna oraz historyczna zabudowa wiejska i sakralna. Na przestrzeni wieków przenikały się tu różne kultury: pruska, pomorska, holenderska, ukraińska, menonicka, niemiecka i polska. Wszystkie pozostawiły po sobie ślady widoczne do dziś. Charakterystyczne dla regionu domy podcieniowe spotkać można niemal w każdej wsi. Prawdziwym unikatem jest jedyny na Żuławach drewniany kościół z 1712 r. we wsi Palczewo, gdzie znajduje się również cenny XVIII-wieczny holenderski wiatrak. Atrakcją są ruiny kościoła gotyckiego z XIV w. w centrum Ostaszewa. Bogatą historie mają też i inne budowle, jak np.: kościół z drewnianą wieżą w Jezierniku, czy XIX-wieczny kościół parafialny w Ostaszewie. Atrakcyjne położenie, bliskość Wisły i czyste środowisko dodatkowo zachęcają do odwiedzin i wypoczynku. 17

W ramach sieci ekologicznej ECONET POLSKA dolina Wisły została uznana za międzynarodowy korytarz ekologiczny. Stanowi także (od Włocławka) Obszar Specjalnej Ochrony sieci NATURA 2000, pn. Dolina Dolnej Wisły. Na Żuławach dodatkowo podlega ochronie jako część Środkowożuławskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Powiat malborski Powiat dostępny połączeniem kolejowym (Gdańsk-Warszawa), nierównomiernie rozwinięty turystycznie. Ruch turystyczny koncentruje się niemal wyłącznie wokół gigantycznego zamku. Brak rozwiniętej infrastruktury rowerowej oraz bazy noclegowej. Unikalne walory historyczne i przyrodnicze podnoszą atrakcyjność powiatu malborskiego. Główne atuty tego regionu to: czyste powietrze, piękne krajobrazy i niezwykłe zabytki. Malowniczy krajobraz Żuław Wiślanych i Pojezierza Iławskiego, rzeka Nogat z systemem śluz zapewniających swobodną żeglugę pomiędzy Wisłą, Kanałem Jagiellońskim i Zalewem Wiślanym, a także bliskość Mierzei Wiślanej przyciągają wielu turystów. Niewątpliwą atrakcją turystyczną są ogólnodostępne rezerwaty przyrody (rezerwat stepowy - Biała Góra i starodrzewia - Węgry, lasy łęgowe), które znajdują się na trasie turystycznej zwanej "Szlakiem Powiśla". Możliwości czynnego wypoczynku zaspokajają indywidualne gusta wczasowiczów (żeglarstwo, wędkarstwo, jazda konna, polowania na dziką zwierzynę, wycieczki rowerowe, kuligi, agroturystyka). Gmina Lichnowy Gmina leży w bezpośredniej zlewni rzeki Wisły i dorzecza Nogat, w regionie Wielkich Żuław Wiślanych, w związku z czym jest to teren o korzystnych warunkach przyrodniczych, odpowiednich do produkcji rolnej i hodowli bydła. Fragment terenu gminy położony jest w tzw. Międzywalu Dolnej Wisły, gdzie znajduje się Środkowo-Żuławski Obszar Chronionego Krajobrazu, pełniący istotną rolę korytarza ekologicznego rangi krajowej. Gmina Lichnowy ma dogodne położenie komunikacyjne względem aglomeracji gdańskiej oraz dużych ośrodków miejskich, takich jak Tczew, Malbork, Nowy Staw. Przez teren gminy przebiega magistralna linia kolejowa relacji Gdańsk Warszawa, w Szymankowie istnieje stacja kolejowa, zaś w Lisewie Malborskim przystanek osobowy. Przez obszar gminy przebiega znakowany Nadwiślański szlak turystyki pieszej biegnący wzdłuż wału przeciwpowodziowego rzeki Wisły oraz projektowany jest jeden z wariantów przebiegu międzynarodowej ścieżki rowerowej. Gmina Miłoradz Osobliwością tych terenów są lasy łęgowe stanowiące pozostałość lasów niegdyś powszechnie porastających teren Żuław. Do terenów o znacznych walorach przyrodniczych należą: rezerwat przyrody "Las łęgowy nad Nogatem", rezerwat przyrody "Mątawy", Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat, Środkowożuławski Obszar Chronionego Krajobrazu oraz 14 pomników przyrody (dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, topole białe). Piękno i specyfikę Żuław Wiślanych można podziwiać przemierzając tereny gminy Miłoradz niebieskim "Nadwiślańskim szlakiem" pieszo-rowerowym oraz lokalnymi, gminnymi ścieżkami rowerowymi. Turystów kuszą okoliczne jeziora oraz pola namiotowe stanowiące bazę do wypadów krajoznawczo-turystycznych do pobliskich wsi i miast (Malbork, Tczew, Gniew). Do najważniejszych zabytków gminy Miłoradz należą: kaplica (kostnica) cmentarna w Bystrzu, kościół pw. Św. Szymona i Judy Apostołów w Gnojewie, kościół parafialny pw. Matki Bożej Wniebowzięcia w Kończewicach, kościół parafialny pw. Św. Piotra i Pawła w Mątowach Wielkich, kościół parafialny pw. Św. Michała Archanioła w Miłoradzu, cmentarz rzymskokatolicki z układem zieleni wysokiej, kostnicą i dzwonnicą w Miłoradzu, kościół parafialny pw. Św. Mikołaja w Pogorzałej Wsi, kościół parafialny pw. Św. Jerzego w Starej Kościelnicy. Powiat sztumski Unikalne walory powiatu nie są dostatecznie wypromowane i udostępnione turystom. Braki ścieżek rowerowych oraz bazy noclegowej i gastronomicznej wymagają sporych nakładów inwestycyjnych. Powiat sztumski położony we wschodniej części województwa pomorskiego sąsiaduje z powiatem malborskim, kwidzyńskim, tczewskim, jak również z trzema powiatami województwa warmińskomazurskiego tj. powiatem elbląskim, ostródzkim i iławskim. Siedziba władz powiatu mieści się w Sztumie. Atutem powiatu sztumskiego są ekologicznie nieskażone tereny, lasy obfitujące w zwierzynę łowną - dziki, sarny, jelenie oraz jeziora wspaniale 18

nadające się do uprawiania wędkarstwa oraz sportów wodnych. W zachodniej części powiatu rozpościerają się fragmenty obszarów chronionego krajobrazu "Białej Góry" i "Rzeki Nogat", zaś w części środkowej Obszar Chronionego Krajobrazu "Rzeki Dzierzgoń" i "Jeziora Dzierzgoń". Gmina Sztum Gmina Sztum leży w północno-zachodniej części Pojezierza Iławskiego, w woj. pomorskim. Charakteryzuje się szczególnymi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi. W środkowej części gminy znajdują się jeziora: Sztumskie, Barlewickie, Białe i Parleta (dzikie jezioro położone w lesie z niezliczoną ilością ptactwa wodnego i niezwykłym mikroklimatem). Miasto otaczają lasy (pow. 4458 ha) z dużą ilością zwierzyny łownej (rewir dewizowy) i bogatym runem leśnym. Krajobraz pojezierny oraz położenie w dolinie Wisły czynią gminę atrakcyjnym terenem do wypoczynku i rekreacji. Gmina ma także piesze szlaki turystyczne leżące na trasie międzynarodowego szlaku rowerowego R-1. Na jej terenie można aktywnie wypoczywać w wielu kwaterach agroturystycznych, położonych w atrakcyjnych miejscach oraz korzystać z kąpielisk, wypożyczalni sprzętu wodnego, pól namiotowych, kortów tenisowych, boisk i stadionu, stadniny koni. Rezerwaty to kolejne miejsce wypoczynku godne polecenia, jest ich kilka w gminie: Parów Węgry, Las Łęgowy nad Nogatem, Mątawy, Biała Góra (rezerwaty leśne, florystyczne). Miasto leży na szlaku turystycznym Gdańsk Malbork Toruń oraz przy międzynarodowej trasie rowerowej R-1 prowadzącej z Calais we Francji do Sankt Petersburga w Rosji. Sztum jest także częścią trasy turystycznej zwanej Szlakiem Powiśla, która prowadzi z Elbląga przez Malbork do Kwidzyna. Gmina Sztum ma wiele ciekawych zabytków tj.: XIV-wieczny zamek pokrzyżacki i kościół parafialny św. Anny, zbudowany po wojnie trzynastoletniej. Powiat kwidzyński Powiat posiada ścieżki rowerowe oraz drogi o niewielkim ruchu, umożliwiającym bezpieczną podróż rowerem w rejonie Wisły. Kwidzyn - stolica Dolnego Powiśla - i jego okolice, posiadają atrakcyjne walory krajoznawcze. Do przyjazdu zachęcają liczne zabytki, z zespołem katedralno-zamkowym na czele oraz liczne tereny rekreacyjno-sportowe, sprzyjające uprawianiu różnorodnych form turystyki i rekreacji, szczególnie turystyki aktywnej i specjalistycznej. Tereny powiatu kwidzyńskiego odznaczają się znacznym urozmaiceniem rzeźby charakterystycznym dla krajobrazu polodowcowego. Rzeczki, strumienie, jeziora i oczka wodne, Las Ryjewski i Las Gardejski stanowią niewątpliwą atrakcję turystyczną. W odległości 3 km od Kwidzyna znajduje się rezerwat przyrody "Kwidzyńskie Ostnice" - najbardziej na północ wysunięte skupisko roślin stepowych. Specyficzny urok miastu Kwidzyn nadają tereny leśne Miłosna, które sprzyjają turystyce pieszej, rowerowej i konnej. Przez powiat przebiegają dwa szlaki turystyczne: Kopernikowski (czerwony) oraz Napoleoński (zielony). Niezwykle atrakcyjne pod względem turystycznym są tereny dorzecza Liwy - rzeki, która posiada doskonałe warunki do spływów kajakowych. Ogromnym powodzeniem wśród turystów cieszą się stadniny koni, w których prowadzone są szkółki jeździeckie oraz organizowane wczasy w siodle. Gmina Ryjewo Gmina Ryjewo posiada znakomite walory turystyczne, doskonałe warunki do wypoczynku w ciszy i spokoju wśród wspaniałych lasów, stanowiących 25 procent jej powierzchni. Na terenie gminy znajdują się parkingi leśne z możliwością odpoczynku przy grillu czy ognisku. Dla myśliwych niemałą atrakcję stanowią lasy, w których są sarny, jelenie i dziki. Przez teren Gminy przepływa rzeka Liwa uchodząca w Białej Górze do Nogatu. W górnym jej biegu, w okolicach Kwidzyna, organizowane są spływy kajakowe. Przez teren gminy przebiega trasa rowerowa "Dolina Dolnej Wisły" i "Szlak Kopernikowski" biegnący z Grudziądza do Olsztyna. Przy drodze w kierunku Sztumu wije się, wzdłuż strumieni uchodzących do zbiornika wodnego, malownicza ścieżka spacerowa. Na terenie Gminy znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, położone w atrakcyjnych miejscach z wieloma atrakcjami i ciekawymi propozycjami na spędzenie wolnego czasu. Gmina Kwidzyn Gmina ma do zaoferowania nie tylko ciekawe szlaki i obiekty turystyczne, turyści spoza gminy mogą również wziąć udział w bogatym programie imprez kulturalnych. Każdego roku przez parafie i rady sołeckie organizowane są dożynki wiejskie. Odbywają się liczne imprezy sportowe, uroczystości rocznicowe, świąteczne, podczas których można podziwiać malarstwo, rzeźbę i dziewiarstwo artystyczne wykonane przez miejscowych artystów amatorów. Kulturę ludową krzewią zespoły śpiewacze: Marezianka, Janowiacy z nad Wisły i Wesoła Gromadka z Tychnów, a o dobrą kondycję sportową dbają działacze klubów sportowych w Rakowcu, Marezie, Pastwie i Korzeniewie. 19

Gmina Kwidzyn jest położona na pograniczu dwóch jednostek fizjograficznych: Pojezierza Iławskiego i Doliny Dolnej Wisły. Teren gminy to obszar przede wszystkim nizinny, bagienny, bardzo urodzajny. W Korzeniowie i Janowie są czynne przeprawy promowe przez Wisłę łącząc gminę z Opaleniem i Gniewem. Na terenie gminy, w dorzeczu Wisły i Liwy występują obszary chronione. Lasy stanowią prawie 19% powierzchni ogólnej gminy i położone są na północno-wschodniej jej części. Głównymi gatunkami drzew są: sosna, dąb, buk i brzoza. Gmina Miasto Kwidzyn Miasto Kwidzyn posiada wiele ciekawych zabytków. Najciekawsze z nich to: Zespół katedralno-zamkowy zbudowany w połowie XIV w., Mury obronne fragmenty murów gotyckich z XIV w., Pałac Rejencji, Gmach Sądu Ziemskiego, Kościół parafialny budowa sakralna zbudowana w latach 1846 1858, Budynek Konsulatu Polskiego w Niemczech zbudowany pod koniec wieku XIX, Budynek Poczty zbudowany z czerwonej cegły według angielskiego stylu neogotyckiego na początku wieku XX., Gmach sądu neogotycki, zbudowany według wzorów angielskich w II połowie XIX wieku., Gimnazjum Polskie budynek wzniesiony w I połowie XX w., Dworzec kolejowy neogotycki, zbudowany na początku XX w., Dawne koszary zespół budynków neogotyckich, Spichlerz okazały spichlerz zbudowany w 1742 r. w stylu barokowym z cegły, czterokondygnacyjny z poddaszem. Gmina Sadlinki Od północy sąsiaduje z gminą Kwidzyn i miastem Kwidzyn, od wschodu z gminą Gardeja, od południa z gminą Rogóźno. Zachodnią granicę gminy ustanawia rzeka Wisła, poprzez którą sąsiadami są gminy Gniew i Nowe. Gminę tworzy 13 wsi i dzieli się ona wyraźnie na dwie części. Część położoną niżej, w dolinie Wisły, która ze względu na żyzne gleby ma charakter rolniczy i część położoną wyżej, zalesioną i obfitującą we wzgórza. Siedzibą gminy są Sadlinki, położone ok.10km od Kwidzyna, przytulone do rozległych, liczących ponad 3 tysiące hektarów masywów leśnych. Ze względu na dogodne położenie, dobrą infrastrukturę oraz przyjazny, generowany przez żywiczne lasy mikroklimat, coraz chętniej osiedlają się tu mieszkańcy Kwidzyna. Gmina Sadlinki jest interesującą pod względem przyrodniczym. Znaczna część powierzchni gminy (ponad 37%) to tereny objęte różnymi formami ochrony przyrody. Są to m.in.: Sadliński Obszar Chronionego Krajobrazu, Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Kwidzyńskiej, użytki ekologiczne oraz projektowany rezerwat Długi Staw. Ważnym elementem potencjału budowy produktu turystycznego jest jego wpływ na lokalne środowisko, zwłaszcza: dynamiczny rozwój ruchu turystycznego powinien w pełni respektować zasady zrównoważonego rozwoju, w tym zwłaszcza przyczyniać się do popularyzacji walorów naturalnych przy jednoczesnym wzmożonym wysiłku celem ich ochrony niezmiernie istotnym aspektem jest czynnik ekonomiczny, gdyż trwały wzrost ruchu turystycznego w omawianym obszarze wpłynie na jego ekonomiczny rozwój, inwestycje, infrastrukturę oraz spadek stopy bezrobocia magnesem przyciągającym turystów w omawiany obszar poza ofertą kulturalną i gastronomiczną jest przede wszystkim zachowane dziedzictwo naturalne i kulturowe. Jednym z założeń produktu musi być monitorowanie zmian oraz walka z degradacją substancji zabytkowej, kulturowo cennej usługi turystyczne tworzą rynek pracy dostępny również dla osób o niewielkich kwalifikacjach lub umożliwia zatrudnienie osób, które przeszły odpowiednie przeszkolenie. Omawiany obszar, borykający się z problemami strukturalnego bezrobocia jest doskonałym obszarem do wdrażania tego typu projektów Proces promowania produktu, budowy jego oferty i jej modyfikacja będzie miał wpływ na budowę tożsamości społeczności lokalnych, ich integrację oraz organiczny wpływ na pożądane kierunki zmian społecznych. d) Dostępność komunikacyjna dla turystów rowerowych Zakłada się, że dla obsługi ruchu turystycznego (turystów rowerowych), w szczególności z poza obszaru rozwoju produktu, najważniejszą funkcję pełnią ośrodki posiadające dobrą siatkę połączeń kolejowych o skali krajowej. Dla pomorskiego odcinka WTR takimi kluczowymi węzłami komunikacyjnymi szlaku są: miasto Gdańsk i miasto Tczew. 20

Szczególne znaczenie posiada Tczew, położony dokładnie w osi planowanego, głównego szlaku rowerowego, na lewym brzegu Wisły, w którym krzyżują się główne linie kolejowe Polski Północnej, pozwalając na podróż w kierunku: północnym przez Gdańsk, a następnie poprzez połączenia promowe z Gdyni i Gdańska do Skandynawii; południowym przez Bydgoszcz w kierunku Polski centralnej i zachodniej (Poznań, Wrocław, Łódź); zachodnim - przez Gdańsk, a stamtąd w kierunku na zachód przez Szczecin do Niemiec; wschodnim przez Malbork i Elbląg w kierunku na Warmię, Mazury oraz w kierunku na Warszawę przez południową i centralną Polskę; Gdańsk, z uwagi na swoje walory krajoznawcze i markę turystyczną oraz rangę ośrodka, posiada podobne cechy dodatkowo również połączenia lotnicze, które w dalszej perspektywie czasowej mogą pomóc pozyskać najbardziej zamożną grupę docelową dla produktu. Godnym wspomnienia jest fakt budowy autostrady wzdłuż przebiegu rzeki Wisły, która może mieć ogromne znaczenie zwłaszcza dla organizatorów turystyki rowerowej, wodnej, pieszej gdyż umożliwia szybkie przemieszczanie się wzdłuż szlaku. Na prawym brzegu rzeki istotną rolę jako węzła szlaku mogą pełnić miejscowości, posiadające połączenia komunikacyjne: rangi krajowej miasto Malbork rangi regionalnej: miasto Sztum, Kwidzyn i (w szerszej perspektywie) miasto Elbląg. Powiązania komunikacyjne dla poszczególnych węzłów przedstawiają się następująco: Lp. Miejscowość Połączenia rowerowe (szlaki) Połączenia kolejowe i promowe Połączenia wodne (żegluga) Uwagi 1 Gdańsk Szlak rowerowy w kierunku Półwyspu Helskiego i Północnych Kaszub Połączenia z Żuławami i WTR poprzez Szlak Mennonitów (docelowo), szlaki Wyspy Sobieszewskiej Zachód: kierunek Szczecin (Niemcy) Północ: kierunek Skandynawia Tak - (marina Gdańsk, liczne przystanie jachtowe na Martwej i Śmiałej Wiśle oraz Motławie Główny ośrodek gospodarczy i turystyczny Polski Północnej, liczne ścieżki rowerowe 2 Tczew Północ: Żuławy Gdańskie Zachód: Kociewie (Kociewskie Trasy Rowerowe); Południe: Szlak Grzymisława (potencjalnie) Dogodne połączenia w kierunku na Gdańsk, Malbork / Elbląg, Bydgoszcz, Toruń Tak przystań nad Wisłą Najdogodniejsze połączenia kolejowe w całym korytarzu pomorskiego odcinka WTR 3 Malbork Północ: Żuławy Wiślane Południe / wschód: Powiśle Dogodne połączenia w kierunku na Elbląg oraz Kwidzyn / Grudziądz Tak przystań nad Nogatem (w ramach Pętli Żuławskiej) Ważny ośrodek krajoznawczy 4 Elbląg (wpisany jako element uzupełniający województwo warmińsko mazurskie) Wschód: Mazury, Warmia Północ / Zachód: Żuławy, Mierzeja Wiślana Dogodne połączenia w kierunku na Malbork/Tczew/ Gdańsk oraz Mazury i Warmię Tak nad rzeką Elbląg, wyjście na Zalew Wiślany, również Kanał Elbląski Ośrodek położony na pograniczu Żuław i Delty Wisły oraz Warmii 5 Sztum Dogodne połączenia w kierunku na Warmię (Jeziorak) w kierunku wschodnim, Połączenia z Malborkiem, Białą Górą i Kwidzyniem (kierunki Północ: Malbork Południe: Sztum Nie Lokalny ośrodek centrum Rowerowego Szlaku Zamków Gotyckich (docelowo) 21

północ, zachód, południe) 6 Kwidzyn Dogodne połączenia na Warmię (w kierunku na Jeziorak) oraz na północ i wschód (dolina Wisły, Sztum, Biała Góra) Północ: Sztum / Malbork Południe: Grudziądz Nie Ośrodek o dużej randze krajoznawczej (zamek, katedra) Szczegółowe omówienie możliwości dotarcia do poszczególnych punktów na obecnie istniejących odcinkach szlaków rowerowych wzdłuż lewego brzegu Wisły znajduje się w audycie turystycznym e) Wyróżniki, na których oparty jest produkt Są to cechy produktu (istniejące i potencjalne), w oparciu o które budowany będzie wizerunek produktu i jego przewaga konkurencyjna, a docelowo marka produktu. Ponieważ produkt ma charakter ogólnopolski muszą być one (w większym lub mniejszym stopniu) spełnione na całej długości rzeki. Z tego powodu wiele z nich można rozpatrywać jedynie w kontekście całego szlaku (od gór do morza), ale tam, gdzie to możliwe wskazuje się aspekty regionalne, istotne dla woj. pomorskiego. Zidentyfikowano cztery istniejące i potencjalne wyróżniki (wykorzystane i niewykorzystane): Wisła ostatnia taka rzeka w Europie : szlak przebiega w korytarzu doliny rzeki Wisły, która w odróżnieniu od pozostałych wielkich rzek Europy (Dunaj, Ren, Łaba, Loara) zachowała swój dziki i naturalny charakter. Wyróżnik w obszarze turystyki przyrodniczej, ekoturystyki i turystyki wiejskiej; Wiążą się z tym pewne aspekty unikalne dla turysty: dzika przyroda (obszary NATURA 2000) lęgowiska i żerowiska ptaków na rozlewiskach, starorzeczach i łachach rzecznych, stanowiska występowania wielu gatunków fauny i flory. Atrybut ważny bo największa atrakcyjność w tym zakresie występuje w okresie lęgowym i wędrówek (maj-czerwiec i wrzesień październik), poza głównym sezonem turystycznym. Dla wykorzystania tego wyróżnika konieczne jest przygotowanie pakietów ofert i zagospodarowania uwzględniającego: infrastrukturę: ścieżki tematyczne i dydaktyczne, wieże widokowe, kładki na terenach podmokłych, tablice informacyjne; usługi wyspecjalizowanych przewodników i biur turystycznych (bird watching) informację katalogi i informatory specjalistyczne (wydawnictwa) W pomorskim szczególnie istotny element na odcinku powyżej Tczewa. naturalne krajobrazy pierwotnej doliny rzecznej rozległe przestrzenie, krajobrazy. Dla wykorzystania tego wyróżnika konieczne jest przygotowanie infrastruktury wież widokowych, oznakowania atrakcji turystycznych, wydanie profesjonalnych przewodników turystycznych (w tym z wykorzystaniem nawigacji satelitarnej GPS), dokładna inwentaryzacja atrakcji turystycznych zabytków, często specyficznych (zabytkowe układy urbanistyczne i ruralistyczne, zabytki budownictwa sakralnego, techniki, budownictwa wiejskiego). Dodatkowo wyróżniać powinien w tym momencie aspekt ciszy i spokoju (ograniczony w okolicach Kwidzyna i Opalenia od Tczewa do granicy województwa z uwagi na zakłady: IP Kwidzyn, Świecie, planowana elektrownia węglowa w Opaleniu, której realizację jak na razie zawieszono). Szczególne walory spotykamy na odcinku Tczew Przegalina oraz Nizinie Walichnowskiej. tradycyjna gospodarka rolna: istnienie gospodarstw rolnych produkujących tradycyjną żywność, produkty regionalne i tradycyjne. Dla wykorzystania tego wyróżnika konieczne jest wprowadzenie w ramach agroturystyki możliwości konsumpcji, zakupu i wyrobu produktów spożywczych i wyrobów rzemiosła (przykładem jest wikliniarstwo w Zaułku Benowo, uprawa starych tradycyjnych odmian jabłoni w okolicach Gruczna) oraz promocja tej oferty i jej wprowadzenie do katalogów biur podróży. 22

brak zagospodarowania turystycznego: obecnie rzeka nie jest wykorzystywana turystycznie więc jest dzika stąd utrudnienia typu brak dróg rowerowych, bazy noclegowej itp. turysta musi być samowystarczalny, samodzielny, odważny... usprawiedliwienie dla braków infrastrukturalnych, lecz dysonans z atrybutem IV (WTR) raczej należy pokazywać tę cechę jako przejściową, punkt wyjściowy ( Really Wild River...) Zagrożenia: zanieczyszczenie środowiska, budowa kolejnych zakładów przemysłowych, regulacja rzeki, budowa zbiorników zaporowych powyżej i poniżej Włocławka, degradacja krajobrazu kulturowego, dewastacja zabytków. Potrzeby: strategia zrównoważonego rozwoju, wprowadzenie elementów ekoturystyki, ekonomii społecznej, ochrona przyrody, wprowadzenie specjalistycznych ofert, usług i produktów, edukacja lokalnych środowisk w zakresie świadomości i dbałości o walory przyrodnicze i kulturowe. Wisła korytarz transportowy obecnie i w przeszłości: szlak przebiega wzdłuż historycznie najważniejszej w tej części Europy arterii transportowej, która w przeszłości służyła żegludze (flis wiślany) spławiano towary z terenu Rzeczpospolitej (zboże, drewno, inne produkty rolne i leśne) oraz importowano towary z Europy Zachodniej. Możliwe jest pokazanie i wyeksponowanie obecnego, transportowego charakteru drogi wodnej. Aspekty wyróżnika do wykorzystania w budowaniu produktu: powiązanie ze współczesną żeglugą wiślaną (turystyki rowerowej z turystyką wodną): tworzenie powiązań pozwalających na przesiadanie się ze środka lokomocji jakim jest rower na statki w celu pokonania części trasy wodą. Zwiększa to atrakcyjność produktu czyniąc go bardziej różnorodnym. Wskazane działania niezbędne dla wykorzystania wyróżnika: promocja rejsów wiślanych (np. Żegluga Wiślana) budowa infrastruktury (portów i przystani) regulacja poziomu wody na dolnej Wiśle (zrzuty wody na zaporze Włocławek) powiązanie infrastruktury portowej z rowerową szlaki łącznikowe, oznakowanie rozwój usług towarzyszących i specjalistycznych organizatorów (transport rowerów, biura podróży oferujące pakiety turystyczne) rozbudowa połączeń promowych umożliwiających przekraczanie Wisły powiązanie z historią szlaku i historią żeglugi wiślanej: eksponowanie miejsc istotnych obecnie i w przeszłości z żeglugą oraz historią: portów, śluz, innych obiektów hydrotechnicznych; muzeów, miejsc etapowych flisu. Wskazane działania niezbędne dla wykorzystania wyróżnika: odtwarzanie tradycyjnych przystani i miejsc wypoczynku flisaków (np. Polski Hak w Gdańsku, Port rzeczny w Korzeniewie), rekonstrukcja zabytków np. Zamek w Gniewie; wprowadzenie imprez tematycznych (np. doroczny, cykliczny Flis Wiślany, rekonstrukcje bitew historycznych inscenizacje typu Bitwa Dwóch Wazów w Gniewie), powiązanych z festynami historycznymi, grupami rekonstrukcyjnymi itp. wprowadzenie specjalistycznych produktów turystyki uczestniczącej, historycznej (możliwość udziału w rejsie tratwą, obejrzenia żywego flisu lub szkuty wiślanej itp.) nawet na krótkim odcinku w wybranych okresach czasowych, możliwość przeprawy promowej zabytkowym taborem - jak np. w Nieszawie; udział w imprezach o charakterze rekonstrukcji historycznych (jak np. werbunek do armii szwedzkiej na zamku w Gniewie); wykorzystanie historycznych lokalizacji brodów na Wiśle do stworzenia sieci atrakcji wiślanych. Wykorzystanie istniejących tam zabytków do inscenizacji historycznych, szlaku kulturowego itp. (Korzeniewo, Steblewo) 23

kierunkowanie turystów (szlaki łącznikowe + zagospodarowanie: stojaki, tablice) do muzeów związanych z historią żeglugi (CWRDW w Tczewie, Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku) oraz zabytków, miejsc bitew i innych ważnych dla historii miejsc i obiektów. kierowanie turystów do miejsc związanych z żeglugą np. obiektów hydrotechnicznych (śluz, portów itp.) wydanie materiałów informacyjnych, przewodników tematycznych włączenie tych obiektów i miejsc w pakiety wycieczek i ich oznakowanie uzasadnienie budowy szlaku rowerowego: rzeka, w przeszłości pełniąca funkcję autostrady do transportu towarów, obecnie pełnić może dzięki wybudowaniu wzdłuż niej dróg rowerowych funkcję autostrady rowerowej, będącej jedną z głównych arterii komunikacyjnych w kraju dla turystyki rowerowej. W tym celu niezbędne jest wybudowanie odpowiedniej infrastruktury i wsparcie rozwoju usług oraz promocja w ramach programu WTR. Wisła korytarz kulturowy przecinający w czasie i przestrzeni Polskę i jej dziedzictwo kulturowe (narodowy produkt turystyczny). Rzeka jest osią, wokół której koncentrował się rozwój gospodarczy Polski i jej kultura rzeka pojawia się w przekazach piśmiennych, jako motyw muzyczny, krajobrazowy (wierzby Chopina...) akcent szczególnie istotny właśnie w Roku Chopinowskim. Wzdłuż rzeki znajdują się istotne dla historii i kultury Polski miasta: Kraków, Warszawa, Toruń, Gdańsk i inne. Podróż wzdłuż Wisły jest też podróżą przez historię i kulturę Polski tym samym WTR jest wehikułem czasu. Dla wykorzystania tego wyróżnika konieczne jest: powiązanie kultury i turystyki (kalendarz imprez, wydarzenia związanie z historią i zupełnie współczesne) odpowiednio wpisać je w ramy promocji i informacji o produkcie wprowadzenie tras tematycznych i pakietów w poszczególnych miastach na szlaku, możliwe do wykorzystania przez rowerzystę (rowerowe trasy turystyczne, oraz pakiety bez roweru z możliwością jego przechowania); do tego celu potrzebne jest wykreowanie lokalnych produktów turystycznych, szczególnie w miastach: na terenie woj. pomorskiego dotyczy to Gdańska (Trójmiasta), a w mniejszej skali - Tczewa, Malborka, Kwidzyna. infrastruktura (parkingi rowerowe, lokalne pętle tematyczne z infrastrukturą dróg rowerowych) usługi (pakiety oferowane przez hotele i biura podróży) informacja i promocja (przewodniki turystyczne, informatory, audioguide itp.) WTR: profesjonalny, markowy, dalekobieżny szlak turystyczny Docelowo ma to być rowerowa autostrada przecinająca całą Polskę. Istotne jest tym samym odpowiednie zagospodarowanie, bezpieczeństwo, różnorodność szlaku niezbędne są: budowa infrastruktury (drogi rowerowe główne, szlaki główny i boczne trasy tematyczne, miejsca rekreacji i wypoczynku, parkingi rowerowe, tablice, punkty widokowe, miejsca biwakowania, przystanie itp.) rozwój usług (kwatery bike-friendly Bett&Bike, pakiety tematyczne, pośrednicy i dystrybutorzy produktu) odpowiednia promocja i informacja turystyczna (strona internetowa, kampanie promocyjne, informatory) ogólnopolski system zarządzania produktem i certyfikacji Ostatni wyróżnik ma charakter potencjalny i obecnie nie jest możliwe promowanie tego elementu z uwagi na brak infrastruktury. Tym samym powinien być wykorzystywany na poziomie programu, idei, a nie oferty turystycznej. 24

f) Grupy docelowe dla poszczególnych produktów wchodzących w skład WTR Segmentacja produktu została dokonana w oparciu o zestawienie sporządzone w audycie turystycznym WTR w województwie pomorskim oraz inne opracowania tematyczne dotyczące tego zagadnienia. Całość pojęcia produktu - Wiślanej Trasy Rowerowej obejmuje szereg potencjalnych rodzajów aktywności możliwych do realizacji w oparciu o potencjał turystyczny tego obszaru. Podział dokonany został przede wszystkim z uwagi na cele i motywy podróży; drugorzędny podział z uwagi na kryteria geograficzne i psychograficzne użytkowników. W ramach WTR zidentyfikowano szereg produktów turystycznych adresowanych do konkretnych grup odbiorców rynku, różniących się przede wszystkim oferowanym rodzajem aktywności i cechami specyficznymi (wyróżnikami), a co za tym idzie oferującymi różne (USP) produktu. Lp. Rodzaj aktywności (produktu) Cele / motywy / cechy produktu CZAS PONIŻEJ 1 DNIA (REKREACJA/BEZ NOCLEGU) Aktywność (jazda rowerem): Wyczynowi, długie trasy, dowolna nawierzchnia, różnorodny standard Rowery górskie / trekkingowe, raczej własne. Pokonują długie trasy pętle (nawet > 100 km dziennie) lub długie odcinki z przejazdem w jedną stronę komunikacją publiczną Ważne powiązanie z PKP/SKM; 1 2 Wycieczkowicze jednodniowi (wycieczka rowerowa nad Wisłę) - młodzi, sprawni, aktywni wyczynowcy Wycieczkowicze jednodniowi (wycieczka rowerowa nad Wisłę) - rodziny z dziećmi i osoby starsze, osoby spędzające czas aktywnie ale nie wyczynowcy Zwiedzanie (przyroda i kultura): Cecha drugorzędna, coś ciekawego warto zobaczyć motywem jest głównie ciekawa trasa przejazdu, różnorodność raczej oglądają z zewnętrz (foto-stopy), niż zwiedzają potrzebne tablice informacyjne, podstawowe informacje. Podejście turysty: Jedziemy na Żuławy, zobaczymy wiatrak ; Przejedziemy przez ten fajny most w Tczewie Noclegi i pozostałe usługi turystyczne: Nieistotne noclegi (brak), ważne sklepy (napoje, przekąski) Priorytety: - różnorodność trasy - skomunikowanie z PKP - marka obszaru i jego popularność Sezonowość: Całoroczny, szczyt od wiosny do jesieni Aktywność (jazda rowerem): Spokojne trasy, niedługie i ciekawe (urozmaicone odcinki), infrastruktura towarzysząca (miejsca rekreacji, punkty widokowe, schrony przed deszczem). Unikają odcinków długich / monotonnych, eksponowanych na wiatr / deszcz, o złej nawierzchni / ruchu samochodowym. Trasy raczej poniżej 50 km. Trasa będzie miała kształt pętli od miejsca zamieszkania / pobytu lub pętli z bezpiecznego parkingu samochodowego Opis grupy docelowej i wielkość segmentu Obecnie / docelowo Wielkość segmentu obecnie / potencjalnie i jego dochodowość: Obecnie: średni / niedochodowy Docelowo: średni / niedochodowy Cechy demograficzne i psychograficzne: Młodzież studenci, single, osoby aktywne, dochody zróżnicowane ale niewielkie potrzeby wydatków Pochodzenie (obszar emisji): Trójmiasto, Tczew i inne mniejsze miasta doliny Wisły, osoby wypoczywające na Mierzei Wiślanej (wycieczka rowerowa jako element wyjazdu nad morze) Sposób dotarcia do odbiorcy: Strony internetowe typu trójmiasto.pl, media lokalne gazety (inserty), ogłoszenia w SKM, happeningi i akcje promocyjne Uwagi dodatkowe: Ważny segment z uwagi na łatwość dotarcia, rolę w budowaniu wizerunku produktu turystycznego i możliwość wytworzenia lojalności w długim okresie mogą przejść do bardziej dochodowych segmentów rodzin z dziećmi czy osób starszych Wielkość segmentu obecnie / potencjalnie i jego dochodowość: Obecnie: niewielki / średnio dochodowy Docelowo: duży / średnio dochodowy Pochodzenie (obszar emisji): Trójmiasto, mniejsze miasta, turyści wypoczywający na Mierzei Wiślanej, Żuławach, Kociewiu i Powiślu (wczasy nad morzem, pobyt na kwaterze agroturystycznej) 25

(dojazd na miejsce najczęściej samochodem). Istotne jest dokładne i czytelne oznakowanie. Nie zawsze posiadają (zwłaszcza turyści) własne rowery konieczność budowy sieci wypożyczalni Zwiedzanie (przyroda i kultura): Funkcja poznawcza ważna dla wyboru danej trasy ciekawe zabytki i obszary przyrodnicze są ważnym elementem, pod warunkiem że można bezpiecznie zostawić rower i ich zwiedzanie nie zajmuje dużo czasu (również dojazd do samej atrakcji) Podejście turysty: Mamo, tylko żeby znowu mnie nogi nie bolały i jak będziemy robić piknik to żeby było widać całą Wisłę. dobra, pojedziemy na wycieczkę, bo dzisiaj na plaży jest zbyt chłodno Noclegi i pozostałe usługi turystyczne: Noclegi nie wymagane (wycieczka jednodniowa). Obok sklepów (napoje, przekąski), zainteresowanie pamiątkami, gastronomią Sposób dotarcia do odbiorcy: Media lokalne (prasa, telewizja), Internet mieszkańcy regionu Gazetki turystyczne, informacje w obiektach noclegowych (kwatery agroturystyczne, pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe) turyści Uwagi dodatkowe: Stały segment, niezbyt dochodowy ale ważny dla budowania wizerunku produktu i wychowywania nowych użytkowników (dzieci, młodzież), propagowania aktywnego stylu życia i jazdy rowerem. Wycieczki na WTR są dobrym sposobem różnicowania oferty pobytowej regionu (Mierzei Wiślanej, Żuław, Kociewia, Powiśla) Priorytety: - bezpieczeństwo - wygoda podróży - parkingi samochodowe w miejscach rozpoczynania trasy Sezonowość: Sezonowy, głównie wakacje i weekendy w ciepłej porze roku (maj wrzesień) CZAS OD 1 DO 3 DNI (TURYŚCI KRÓTKOOKRESOWI) 3 Turystyka weekendowa / krótkie indywidualne wypady w Dolinę Wisły (1-3 dniowy wypad rowerem nad Wisłę połączony z 1-2 noclegami) Pary, rodziny, niewielkie grupy osób indywidualnych (grupki znajomych) Aktywność (jazda rowerem): Zróżnicowana od wyczynowców (długie odcinki > 100 km) do rekreacyjnej (kilkanaście kilkadziesiąt km dziennie), w zależności od przygotowania kondycyjnego, doświadczenia i preferencji. Przeważać będzie jednak funkcja rekreacyjna wycieczka na rowerze połączona ze zwiedzaniem okolicy i pokonywaniem krótszych odcinków. Duża różnorodność preferowanych tras od dalekobieżnych, szybkich po odcinki off-road. Istotne połączenia komunikacji publicznej (dojazd / powrót, możliwość dokonywania skrótów na trasie). Rowery własne lub wypożyczone (udostępnione) na miejscu. Zwiedzanie (przyroda i kultura): Istotny element produktu, decydujący o wyborze miejsca atrakcyjność obszaru (zarówno krajoznawcza wiele zabytków i ciekawych obszarów oraz różnorodność krajobrazowa, jak i rowerowa dobre drogi rowerowe). Dopuszczalny dłuższy czas Wielkość segmentu obecnie / potencjalnie i jego dochodowość: Obecnie: znikomy / średnio dochodowy Docelowo: duży / wysoko dochodowy Pochodzenie (obszar emisji): Mieszkańcy Trójmiasta i mniejszych miast obszaru Potencjalnie duże miasta z dobrą dostępnością komunikacyjną (?Warszawa, Bydgoszcz, Toruń) Sposób dotarcia do odbiorcy: Strony internetowe, media lokalne (rynek trójmiejski, mniejsze miasta) Kampanie informacyjne kierowane do poszczególnych miast (inne miejscowości) Przewodniki turystyczne regionalne i krajowe (Pascal Polska na weekend) Gazety i wydawnictwa turystyczne Targi turystyczne Wydawnictwa promocyjne i informacyjne o regionie 26

zwiedzania większe atrakcje, muzea, albo całe miasta. Potrzebne są trasy / szlaki tematyczne, dobrze oznakowane, zarówno związane z poszczególnymi atrakcjami, jak i obszarem (np., zabytki hydrotechniki doliny Wisły). Podejście turysty: pojedziemy na trzy dni, wieczorem impreza, a w dzień będziemy jeździć po okolicy i aktywnie spędzać czas Uwagi dodatkowe: Duży i dochodowy rynek, wymaga opracowania ciekawych pakietów i współpracy sieciowej oraz odpowiedniej promocji stworzenia ofert gotowych do zakupu / rezerwacji indywidualnie poprzez strony internetowe Noclegi i pozostałe usługi turystyczne: Istotne w zależności od zamożności standard od kwatery agroturystycznej / pola namiotowego po hotel. Zawsze wymagany wysoki standard (w danej grupie cenowej). Nocleg (jakość, cena, lokalizacja w atrakcyjnej okolicy) ma wpływ na decyzję zakupu. Gastronomia związana z miejscem noclegowym, oprócz tego sklepy itp., potrzebne. Priorytety: - ciekawe pakiety - dobra promocja i informacja o możliwościach spędzania czasu - różnorodna baza noclegowa i ciekawe atrakcje turystyczne 4 Wycieczki szkolne, zielone szkoły Sezonowość: Całoroczny, maksimum na wiosnę i wczesną jesienią (kwiecień czerwiec, wrzesień październik) Aktywność (jazda rowerem): Ograniczona (niewielkie odcinki duże grupy, niska prędkość przejazdu). Odcinki bezpieczne, wolne od samochodów. Raczej rowery wypożyczone, udostępnione przez organizatora. Rower jest raczej środkiem lokomocji pomiędzy atrakcjami, służy też rekreacji. Ważne miejsca rekreacji, pikników, duże parkingi rowerowe Zwiedzanie (przyroda i kultura): Bardzo ważny element produktu szczególnie aspekt edukacyjny (szczególnie przyroda, ważne muzea, ścieżki dydaktyczne itp.) Podróż rowerem jest podrzędna w stosunku do atrakcji i aspektów edukacyjnych (poznawczych). Podejście turysty: Proszę Pani, kiedy czas wolny? Proszę Pani, nogi mnie bolą, długo jeszcze będziemy jechać? Jak się zmęczą, to będą spać w nocy Noclegi i pozostałe usługi turystyczne: Ważna jest tania i masowa baza noclegowa (ośrodki wypoczynkowe, większe kwatery agroturystyczne) przystosowane do obsługi Wielkość segmentu obecnie / potencjalnie i jego dochodowość: Obecnie: brak / mała Docelowo: mały / umiarkowany Pochodzenie (obszar emisji): Region pomorski (część wschodnia) i sąsiednie województwa (zachodnia część warmińsko mazurskiego i północna kujawsko-pomorskiego). Sposób dotarcia do odbiorcy: Biura turystyki szkolnej, kontakty bezpośrednie z nauczycielami i poprzez kuratoria oświaty w ramach kanałów sprzedaży turystyki dzieci i młodzieży. Uwagi dodatkowe: Segment uzupełniający, masowy ale generujący niewielkie przychody (umiarkowane dzięki potencjalnie licznej grupie użytkowników). Oferta uzupełniająca turystyki szkolnej, dzieci i młodzieży. 27

grup turystycznych. Priorytety: - bezpieczeństwo rowerzysty - krótkie odcinki - połączenie ciekawych atrakcji turystycznych o wysokich walorach edukacyjnych i możliwościach realizowania zajęć dydaktycznych Sezonowość: Związana z rokiem szkolnym (maj czerwiec, wrzesień) Kolonie, obozy okres wakacyjny (lipiec sierpień) 5 Krótkie rajdy w Dolinę Wisły (1-3 dniowy wypad rowerem nad Wisłę połączony z 1-2 noclegami) Aktywność (jazda rowerem): Duże znaczenie najlepsze są długie odcinki o ciekawych fragmentach, różnorodna nawierzchnia, stanowiące wyzwanie z uwagi na różnorodność / trudność / długość (zdecydowanie ponad 100 km dziennie). Raczej długi prosty odcinek lub długa pętla, w związku z czym istotne są powiązania z komunikacją publiczną (PKP). Duży odsetek pasjonatów, osób o dobrym przygotowaniu kondycyjnym, wyczynowców. Zawsze własny rower, odpowiednio przygotowany - wyczynowy Zwiedzanie (przyroda i kultura): Mało istotne, możliwe krótkie postoje na obejrzenie zabytku / atrakcji (foto-stop) przydatne oznakowanie szlaków i głównych atrakcji. Podejście turysty: Co to za zamek? Malbork. Ok. zrobimy sobie zdjęcie żeby go było widać w tle Noclegi i pozostałe usługi turystyczne: Drugorzędne - kryterium jest przyjmowanie użytkowników na 1 noc, raczej prostszy standard (kempingi, pola biwakowe, kwatery bike friendly) Wielkość segmentu obecnie / potencjalnie i jego dochodowość: Obecnie: znikomy / mała Docelowo: mała / mała Pochodzenie (obszar emisji): Pomorskie i regiony sąsiadujące, Sposób dotarcia do odbiorcy: Artykuły prasowe i w internecie, media specjalistyczne dla osób zainteresowanych aktywnym trybem życia, studenckie i szkolne kluby turystyczne i sportowe, PTTK Uwagi dodatkowe: Rynek niewielki, ale potencjalnie jego użytkownicy mogą zasilać inne segmenty rynku (bardziej dochodowe turystyka rodzinna, wyjazdy weekendowe) Priorytety: - dalekobieżna, różnorodna i ciekawie poprowadzona trasa - możliwość przenocowania bez wcześniejszego planowania Sezonowość: Całoroczny, z dominacją w ciepłej porze roku, również weekendy CZAS POWYŻEJ 3 DNI (TURYŚCI DŁUGOOKRESOWI) Wypoczynek aktywny w Aktywność (jazda rowerem): 6 dolinie Wisły połączony z Jazda rowerem jest ważnym elementem Wielkość segmentu obecnie / potencjalnie i jego dochodowość: 28

wycieczkami rowerowymi (turystyka pobytowa + wątek aktywności na rowerze): penetracja obszaru wokół miejsca noclegu (min. 2 noclegi w jednym miejscu) planów wypoczynku. Wybiera się obszar, pozwalający na swobodne planowanie wielu potencjalnych wycieczek rowerowych indywidualnych i z całą rodziną / znajomymi. Jazda rowerem jest codzienną aktywnością turystyczna, alternatywą do leżenia na plaży lub wycieczek samochodowych. Ważna jest różnorodność bezpiecznych i ciekawych, najlepiej tematycznych tras rowerowych, dobrze opisanych i oznakowanych. Odległości na wycieczkach przeważnie niewielkie (kilkanaście km), powiązanie z samochodem (potrzeba parkingów w miejscu rozpoczęcia i zakończenia trasy pętle wokół miejsca zakwaterowania i parkingów. Przeważnie posiadają własne rowery. Zwiedzanie (przyroda i kultura): Ważny aspekt obok jazdy rowerem (rekreacji) funkcja poznawcza ma znaczenie najczęściej zwiedza się ciekawostki, ogląda zabytki z zewnątrz. Nastawienie turysty: A wieczorem po całym dniu zwiedzania i jeżdżenia napijemy się dobrego piwa i zrobimy grilla Noclegi i pozostałe usługi turystyczne: Ważne nocleg dobiera się pod region pobytu, różnorodna baza w zależności od zasobności portfela użytkownika: kwatery agroturystyczne, pensjonaty, pokoje gościnne Obecnie: niewielki / dochodowy Docelowo: średni / dochodowy Pochodzenie (obszar emisji): Cała Polska poza obszarem nadmorskim podobne kryteria do planowania wyjazdów wakacyjnych Polaków Również turyści zagraniczni spędzający urlop/wakacje w Polsce (szczególnie Niemcy, Benelux) Sposób dotarcia do odbiorcy: Informacje prasowe, portale turystyczne i gazety turystyczne Oferta na targach turystycznych Przewodniki turystyczne i inne informatory Kampanie promocyjne i informacyjne Zarówno rynek krajowy, jak i wybrane rynki zagraniczne Uwagi dodatkowe: Jeden z podstawowych segmentów rynku, odpowiada za znaczną część przychodów Pozwala różnicować wakacyjną ofertę pobytową województwa odpowiada na trendy związane z rozwojem turystyki zdrowej, poznawczej, uczestniczącej Priorytety: - bezpieczeństwo jazdy po szlakach i standard nawierzchni - różnorodność dostępnych tras - dostępność samochodowa, bliskość kwater noclegowych 7 Dalekobieżne rajdy (wyprawy) rowerowe organizowane indywidualnie (min. 3 noclegi) Sezonowość: Wypoczynek wakacyjny (lipiec sierpień) Aktywność (jazda rowerem): Pokonywanie długich odległości podstawowym elementem produktu potrzebne są dobrej jakości, wygodne i bezpieczne oraz możliwie ciekawe i oznakowane szlaki rowerowe. Nawet kilka tys. km w czasie jednej wyprawy. Rowery własne, profesjonalne do uprawiania turystyki długodystansowej. Zwiedzanie (przyroda i kultura): Funkcja drugorzędna, ale istotne są szczególnie znane atrakcje (np. lista UNESCO) lub przejazd szlakiem typu EuroVelo albo wzdłuż rzeki czy brzegu morskiego lub szczególnym, historycznym szlakiem (np. Szlakiem Bursztynowym, Europejskim Szlakiem Kulturowym). Nastawienie turysty: A w niedzielę Wielkość segmentu obecnie / potencjalnie i jego dochodowość: Obecnie: niewielki / niewielka Docelowo: niewielki / niewielka Pochodzenie (obszar emisji): Cała Polska i Europa, również kraje zamorskie (np. USA). Dominują pasjonaci, globtroterzy Sposób dotarcia do odbiorcy: Specyficzne kanały komunikacji czasopisma podróżnicze (National Geographic), media (Discovery Channel, Travel Channel), czasopisma turystyczne, blogi i strony internetowe Uwagi dodatkowe: Segment niszowy, ale ważny dla 29

dojedziemy na Nordkapp Noclegi i pozostałe usługi turystyczne: Drugorzędne, nie ma wysokich wymagań poza możliwością noclegu na 1 noc (kwatery bikefriendly, kempingi, pola namiotowe, nocleg gościnnie u mieszkańców obszaru). budowania marki produktu. WTR może być zbyt krótkim szlakiem dla wykorzystania potencjału tego segmentu rynku Priorytety: - markowa i dalekobieżna trasa - wygodne, długie odcinki - łatwość znalezienia noclegu na 1 noc - przebieg w pobliżu szczególnie cennych atrakcji i znanych miejscowości (np. Malbork, Gdańsk) Sezonowość: ciepła pora roku, szczególnie wiosna i jesień 8 Rajdy rowerowe i imprezy organizowane przez zewnętrznego organizatora (klub, szkołę charakter turystyki społecznej, kwalifikowanej) Aktywność (jazda rowerem): Pokonywanie długich odległości jest jednym z podstawowych elementów produktu. Ważne są również miejsca na odpoczynek, zwłaszcza większe (możliwość rozpalenia ogniska, zorganizowania odpoczynku). Znakowanie szlaków nie jest bezwzględnie konieczne. Ważne są połączenia z komunikacją publiczną możliwość pokonania części trasy pociągiem (dostosowanym do transportu rowerów). Rowery raczej własne. Zwiedzanie (przyroda i kultura): Atrakcje turystyczne są potrzebne ale ich rola jest drugorzędna. Niezbędne przy atrakcjach są parkingi rowerowe mieszczące większą liczbę rowerów. Nastawienie turysty: Zbiórka przy promie w Świbnie, o 18.tej stamtąd jedziemy razem do Przegaliny Noclegi i pozostałe usługi turystyczne: Drugorzędne istotna jest dostępność taniej młodzieżowej bazy noclegowej (schroniska, szkoły, większe kwatery agroturystyczne, ośrodki wypoczynkowe). Nocleg w namiocie wojskowym lub na karimacie też jest akceptowalny. Wielkość segmentu obecnie / potencjalnie i jego dochodowość: Obecnie: znikomy / niewielka Docelowo: mały / niewielka Pochodzenie (obszar emisji): Cała Polska. Sposób dotarcia do odbiorcy: Kontakt z organizatorem wyjazdu, który swoimi kanałami dystrybucji organizuje grupę Uwagi dodatkowe: Aktywność tej grupy użytkowników wymaga wsparcia finansowego (dotacje, sponsoring imprez) ale przyczynia się do budowania wizerunku obszaru jako atrakcyjnego dla turystyki rowerowej i wspiera rozwój bardziej dochodowych segmentów 9 Wyprawy rowerowe organizowane przez organizatora turystyki biuro turystyki rowerowej Priorytety: - wsparcie finansowe i organizacyjne - możliwość organizacji masowej turystyki (większa liczba jednorazowych użytkowników) Sezonowość: ciepła pora roku, zwłaszcza wiosna i jesień (wycieczki krótsze) oraz wakacje (imprezy oraz obozy) Aktywność (jazda rowerem): Średniej długości odcinki, ważne znaczne urozmaicenie trasy, walory widokowe i dobry standard nawierzchni oraz bezpieczeństwo podróżowania. Rowery własne lub wynajęte. Wielkość segmentu obecnie / potencjalnie i jego dochodowość: Obecnie: mały / dochodowy Docelowo: średni / dochodowy 30

Oznakowanie jest przydatne. Zwiedzanie (przyroda i kultura): Atrakcyjność regionu obok jego dostępności dla turysty rowerowego jest podstawowym czynnikiem sukcesu produktu. Ważny jest odpowiedni dobór różnorodnych lub tematycznie powiązanych atrakcji (np. Zamki Szkocji, Winnice Południowej Francji). Grupy są prowadzone przez pilota lub z udziałem przewodników rowerowych. Ciekawym urozmaiceniem jest łączenie pakietów rower+statek (Żegluga Wiślana). Noclegi i pozostałe usługi turystyczne: Ważny element produktu. Niezbędny wyższy standard i dobra jakość, w szczególności możliwość korzystania z lokalnej kuchni i produktów. Nastawienie turysty: Jutro zwiedzamy okolicę lekka trasa, 30 km. a potem degustacja lokalnej kuchni i nocleg na zamku Pochodzenie (obszar emisji): Cała Polska, również turyści zagraniczni Niemcy, Benelux, Skandynawia. Sposób dotarcia do odbiorcy: Wyspecjalizowani organizatorzy turystyki rowerowej zbierają oni grupy i organizują wyjazdy turystyczne study / press tour, kontakt z organizatorami. Uwagi dodatkowe: Jedna z najbardziej dochodowych grup odbiorców. Kontakt pośredni przez organizatorów. Możliwa potrzeba łączenia tematu WTR z innymi (np., połączenie wycieczek do Gdańska i Mazury z Żuławami) a w skali WTR konieczność wybudowania infrastruktury przed rozwojem tego typu pakietów. Priorytety: - dobra dostępność dla rowerzysty ciekawe i bezpieczne trasy rowerowe - różnorodność i atrakcyjność obszaru Sezonowość: Ciepła pora roku g) USP produktu Na podstawie zidentyfikowanych 9 produktów w ramach WTR przyporządkowano do każdego z nich odpowiednie USP (unique sales proposal cechy unikalne i specyficzne danego produktu, wyróżniające go od innych podobnych, dostępnych na rynku produktów). Są one w niektórych przypadkach zbieżne, ale każdy z segmentów wyodrębnionych w ramach analizy posiada swoją specyfikę i jest adresowany do innej grupy odbiorców. USP podzielono na obecne (możliwe na bazie obecnie istniejącego zagospodarowania turystycznego) oraz docelowe (po zbudowaniu WTR) dla grupy 1: Wycieczkowicze jednodniowi (wycieczka rowerowa nad Wisłę) - młodzi, sprawni, aktywni wyczynowcy: obecnie: atutami będą: fakt małej aktualnej popularności trasy / dzika, nie zagospodarowana; konieczność pokonywania długich (miejscami) odcinków bez możliwości powrotu komunikacją publiczną ( trasa tylko dla twardych rowerzystów ); rozpoznawalny kierunek wszyscy wiedzą gdzie Wisła płynie, bliskość do Trójmiasta łatwość dojazdu i powrotu, unikalność przeżycia jakim jest podróż trasą docelowo: możliwość pokonania jednego dnia bardzo długiego odcinka po dobrej trasie bez deniwelacji (maraton rowerowy); przy połączeniu z komunikacją publiczną możliwe wycieczki typu jednego dnia z Gdańska do Torunia Obecnie należy uważać, aby przy kreowaniu produktu i jego promocji dla tego segmentu rynku przypadkiem nie stworzyć wizerunku produktu ekstremalnego i nie zniechęcić nastawionych mniej ekstremalnie segmentów rynku, większych 31

i bardziej dochodowych. Docelowo przyczynić się może do tworzenia przyjaznego wizerunku produktu ( skoro możliwe jest przejechanie jednego dnia takiego długiego odcinka, to musi być to bardzo przyjemny szlak ). dla grupy 2: Wycieczkowicze jednodniowi (wycieczka rowerowa nad Wisłę) - rodziny z dziećmi i osoby starsze, osoby spędzające aktywnie czas, ale nie wyczynowcy: obecnie: duża różnorodność atrakcji turystycznych (przyrodniczych i kulturowych) w Dolinie Wisły, łatwość trasy z uwagi na brak deniwelacji (podjazdów, zjazdów), bezpieczeństwo niski ruch samochodów, mała ilość rowerzystów więc możliwość eksplorowania ciekawych obszarów i miejsc, dobra dostępność komunikacyjna w oparciu o Tczew, rozpoznawalność kierunku - wszyscy wiedzą gdzie Wisła płynie, bliskość do miejsc pobytu dużej liczby turystów szczególnie Mierzeja Wiślana i w stosunku do Trójmiasta możliwość dokonywania ciekawych wycieczek z krótkim dojazdem i powrotem docelowo: wszystkie powyższe + dobry standard i bezpieczeństwo infrastruktury (WTR), pozwalający na wygodne i bezpieczne uprawianie turystyki przez wszystkie grupy rowerzystów Zarówno cechy obecne, jak i docelowe, powinny być podstawą budowania przekazu marketingowego są zbieżne dla większości grup odbiorców (z wyjątkiem rowerzystów ekstremalnych ). dla grupy 3: Turystyka weekendowa / krótkie indywidualne wypady w Dolinę Wisły (1-3 dniowy wypad rowerem nad Wisłę połączony z 1-2 noclegami) - pary, rodziny, niewielkie grupy osób indywidualnych (grupki znajomych) obecnie: tak jak dla grupy 2 plus dobra dostępność komunikacyjna i niewielka odległość od Trójmiasta, docelowo: tak jak dla grupy 2 plus różnorodność oferty bazy noclegowej o dobrym standardzie i wiele tras i wycieczek tematycznych dla grupy 4: Wycieczki szkolne, zielone szkoły obecnie: znaczenie Wisły dla historii Polski, unikatowość jej przyrody poznanie Królowej Rzek Polskich, atrakcyjność miejsc takich jak CWRDW czy Biała Góra w powiązaniu z zabytkami Malborka i Gdańska. docelowo: jw. plus pakiety tematyczne dla szkół (w oparciu o infrastrukturę WTR i bazę turystyki szkolnej) dla grupy 5: Krótkie rajdy w Dolinę Wisły (1-3 dniowy wypad rowerem nad Wisłę połączony z 1-2 noclegami) obecnie: podobnie jak dla grupy 1 z uwzględnieniem większego obszaru penetracji (więcej niż 1 województwo), idea Wiślanej Trasy Rowerowej jej przejechanie przed wybudowaniem dróg rowerowych jako wyzwanie, plus połączenie trudności szlaku (wynikającej z jego dzikości braku infrastruktury i usług) z dostępnością możliwość pokonania długich odcinków dziennie i możliwością noclegu gościnnie u ludzi, w namiocie itp. docelowo: jak dla grupy 1 plus komunikat o możliwości przejechania (teoretycznie) wzdłuż całej Wisły w 3-4 dni. W przypadku tej grupy podobne zastrzeżenia dla budowania przekazu jak w przypadku grupy 1. dla grupy 6: Wypoczynek aktywny w dolinie Wisły połączony z wycieczkami rowerowymi (turystyka pobytowa + wątek aktywności na rowerze): penetracja obszaru wokół miejsca noclegu (min. 2 noclegi w jednym miejscu) obecnie: niewielkie możliwości budowania oferty z uwagi na niewystarczającą bazę turystyczną i infrastrukturę w dolinie Wisły; raczej promocja Żuław, Kociewia, Powiśla jako obszarów docelowego wyjazdu turystycznego. 32

docelowo: tak jak dla grupy 2 i 3, a ponadto: znaczenie Wisły dla historii Polski, unikatowość jej przyrody poznanie Królowej Rzek Polskich, atrakcyjność miejsc takich, jak CWRDW czy Biała Góra w powiązaniu z zabytkami Malborka i Gdańska dla grupy 7: Dalekobieżne rajdy (wyprawy) rowerowe organizowane indywidualnie (min. 3 noclegi) obecnie: znaczenie Wisły dla historii Polski, unikatowość jej przyrody poznanie Królowej Rzek Polskich, atrakcyjność miejsc takich, jak CWRDW czy Biała Góra w powiązaniu z zabytkami Malborka i Gdańska, idea Wiślanej Trasy Rowerowej jej przejechanie przed wybudowaniem dróg rowerowych jako wyzwanie, plus połączenie trudności szlaku (wynikającej z jego dzikości braku infrastruktury i usług) z dostępnością możliwość pokonania długich odcinków dziennie i możliwością noclegu gościnnie u ludzi, w namiocie itp. docelowo: WTR jako markowy dalekobieżny szlak rowerowy, autostrada rowerowa północ-południe, element szlaku Greenways / Bursztynowego. dla grupy 8: Rajdy rowerowe i imprezy organizowane przez zewnętrznego organizatora (klub, szkołę charakter turystyki społecznej, kwalifikowanej) obecnie: znaczenie Wisły dla historii Polski, unikatowość jej przyrody poznanie Królowej Rzek Polskich, atrakcyjność miejsc takich, jak CWRDW czy Biała Góra w powiązaniu z zabytkami Malborka i Gdańska, idea Wiślanej Trasy Rowerowej jej przejechanie przed wybudowaniem dróg rowerowych jako wyzwanie, plus połączenie trudności szlaku (wynikającej z jego dzikości braku infrastruktury i usług) z dostępnością możliwość pokonania długich odcinków dziennie docelowo: jak wyżej plus oferta imprez zgodnych z kalendarium, oferta bazy noclegowej dostosowanej do potrzeb uczestników dla grupy 9: Wyprawy rowerowe organizowane przez organizatora turystyki biuro turystyki rowerowej obecnie: brak USP i możliwości sprzedaży z uwagi na niewystarczającą infrastrukturę na szlaku Wisły, ale możliwe jest włączenie niektórych elementów WTR w istniejące pakiety (np. wyjazdy po Pomorzu, Pomorze Mazury propozycje z terenu Żuław, szczególnie tematycznie Szlak Mennonitów, zabytki hydrotechniki, Gdańsk-Malbork, oraz w połączeniu z Żeglugą Wiślaną (statek + rower) docelowo: WTR jako ciekawy szlak rowerowy sieci Greenways, alternatywa dla innych tras wzdłuż rzek jako wyróżnik przyroda Wisły ( Ostatnia taka rzeka w Europie oraz oferta miejscowości o wysokim potencjale kulturowym (miast takich, jak Kraków, Warszawa czy Gdańsk). h) Marka produktu Rolą marki WTR będzie wykreowanie jednolitego, charakterystycznego wizerunku produktu, poprzez ukształtowanie jego wspólnej dla wszystkich tworzących go podmiotów, spójnej wewnętrznie tożsamości, jak również czytelnego dla odbiorców (turystów), opartego o atuty i wyróżniki turystyczne wizerunku. Niezmiernie istotne jest systematyczne i wieloletnie budowanie pozytywnych skojarzeń z produktem o ciepłym zabarwieniu emocjonalnym. Silna marka WTR pozwoli na przekształcenie nieznanej szerzej turystom Doliny Wisły w zagłębie turystyki rowerowej oraz jedną z głównych, dalekobieżnych tras rowerowych przecinających całą Polskę. Da to narzędzie do integrowania wielu elementów dziedzictwa kulturowego Polski i jej unikalnej przyrody w formę kompleksowego produktu turystyki aktywnej, a docelowo narodowego produktu turystycznego. 33

Umożliwi to skuteczne konkurowanie na rynku europejskim z innymi podobnymi produktami i przyciągnięcie turystów, zainteresowanych dłuższymi i krótszymi wyjazdami turystycznymi, a jednocześnie odróżni ją od innych tras rowerowych przebiegających wzdłuż rzek unikalnymi USP produktów oferowanych w ramach marki WTR. Pozwoli to również na zintegrowanie i koncentrację działań marketingowych podejmowanych przez poszczególne podmioty i instytucje w oparciu o wspólne cele, narzędzia, techniki i kierunek promocji w długim okresie czasu. Zgodnie z założeniami strategii rozwoju WTR, opracowanej przez PART SA dla województwa śląskiego, "Wiślana Trasa Rowerowa" ma być z założenia produktem markowym, a jej funkcjonowanie oparte będzie o lojalnych, zadowolonych turystów rowerowych, których oczekiwania i potrzeby będą zaspokajane. Dzięki systemowi stałego monitorowania rynku turystycznego i zachowań turystów w przyszłości rozwój produktu będzie dostosowany do zmieniających się trendów i gustów. Jednocześnie, założeniem dla marki "Wiślana Trasa Rowerowa" jest takie wykreowanie jej tożsamości i wizerunku, które będzie ją pozycjonowało w umysłach rowerzystów jako najbardziej bezpieczną i ciekawą trasę rowerową w Polsce. Opracowanie PART SA nie zawiera jednak (poza szczegółowo opracowanym systemem identyfikacji wizualnej) zaleceń dotyczących wdrażania marki. Nie rozróżnia jednocześnie etapów jej rozwoju oraz ukierunkowania przekazu na różne segmenty odbiorców, różniące się potrzebami i oczekiwaniami. Operatorzy turystyki rowerowej i przedstawiciele środowisk rowerowych ( Przeciw rowerowej gigantomanii Maciej Zimowski. Bird Service, 21 sierpnia 2008, http//kaczka.blog.pl, Wiślana Trasa Rowerowa Marcin Hyła, 24 sierpnia 2008 r., www.rowery.org.pl) poddali na forach internetowych krytyce założenie WTR jako kluczowego, najbardziej atrakcyjnego rowerowego szlaku turystycznego w Polsce. Wskazują oni na mniejsze, niż na innych rzekach Europy nasycenie atrakcjami turystycznymi, szczególnie w środkowym biegu, gigantyczne potrzeby inwestycyjne oraz brak zagospodarowania turystycznego a tym samym wątpliwą potrzebę inwestowania tak dużych środków w budowę WTR raczej wykorzystanie już istniejących elementów potencjału turystycznego. Nie rozpatrując zasadności budowy infrastruktury wzdłuż Wisły, podstawowym problemem przy kreowaniu marki WTR jest dysonans pomiędzy stanem rzeczywistym zagospodarowania turystycznego w Dolinie Wisły, a zakładanym w ramach WTR wizerunkiem docelowym WTR jako autostrady rowerowej. Sprowadza się to do dylematu: I. Czy rzekę promujemy jako dziką, bo faktycznie nie ma na niej żadnej infrastruktury jak jest obecnie (wariant I) II. Czy pokazujemy odpowiednio zagospodarowaną dzikość co ma być stanem docelowym WTR (wysoki standard infrastruktury turystycznej i usług w otoczeniu unikalnej przyrody Doliny Wisły) (wariant II). Dla jednego i drugiego podejścia inne będą cechy i atrybuty marki oraz elementy w nią wchodzące, jak również benefity marki dla odbiorcy i wartości oferowane w ramach marki, a za tym również system prezentacji. Z uwagi na brak infrastruktury za wcześnie jest na budowę marki WTR jako trasy (wariant I) skonstruowany w ten sposób przekaz oparty byłyby o nieprawdziwe fundamenty i jako nieprawdziwy zaszkodziłby całej inicjatywie (turyści byliby wprowadzeni w błąd). Dlatego obecnie rekomenduje się budowanie marki obszaru doliny Wisły, jako docelowo autostrady rowerowej, a obecnie trochę dzikiej, a przez to ciekawej i naturalnej trasy dla koneserów, miłośników przyrody i dwóch kółek. Tym samym, w pierwszym etapie wykreować należy i promować markę opartą o produkty niszowe, nie wymagające dużych nakładów na infrastrukturę, tematyczne, związane z obecnymi cechami obszaru i możliwe do wykorzystania, a potem dopiero dużą WTR. Istnieją zatem dwa etapy tworzenia marki produktu: a) etap pierwszy, oparty o istniejącą infrastrukturę i produkty turystyczne (oraz możliwe rodzaje aktywności turystycznej) z perspektywą utworzenia w dalszej przyszłości pełnej sieci tras, b) etap drugi związany z promocją po wybudowaniu infrastruktury turystycznej i utworzeniu systemu obsługi turystów w ramach WTR. 34

Jednocześnie hasło WTR posłużyć może jako wytrych wizja docelowa i strategia rozwoju, do której przekonywać się będzie zarówno potencjalnych użytkowników (turystów), jak i w ramach marketingu wewnętrznego podmioty, docelowo ją tworzące (samorządy, przedsiębiorców turystycznych). Uwzględnianie idei WTR jako dużej infrastruktury już w pierwszym etapie przyczyni się do promocji tej idei, pozyskiwania poparcia społecznego (akceptacji inicjatywy na poziomie lokalnej), jak również lobbingu inicjatywy wśród decydentów. Wytwarza to sprzężenie zwrotne czyniąc inwestycje w ramach WTR potrzebnymi, pokazując również, że na pewnym etapie rozwoju produktu inwestycje w infrastrukturę będą potrzebne. W oparciu o powyższe założenie, schemat budowy marki WTR przedstawia się następująco: ETAP I wykorzystanie istniejącego potencjału ETAP II promocja WTR po jej powstaniu Stan obecny Produkty niszowe Obszar Wisły jako atrakcyjna destynacja dla wybranych produktów turystyki rowerowej budowa WTR WTR jako podstawa budowania produktów turystycznych w dolinie Wisły Tym samym, cechy marki będą odmienne w przypadku działań początkowych (w oparciu o obecny stan zagospodarowania turystycznego) oraz docelowy (po utworzeniu WTR). Proponowany podział na etapy ma też tę zaletę, że umożliwia harmonijny rozwój przez lata, jednocześnie pozwala na uzyskiwanie pierwszych doświadczeń, wyciąganie wniosków, prowadzenie badań oraz rozwijanie oferty w ścisłym związku do sygnalizowanych przez turystów potrzeb. W pierwszym etapie markę produktu (obszaru) definiować można następująco: Lp. Cecha Opis 1 Nazwa marki Rowerem w Dolinie Wisły Szlaki Doliny Wisły Wiślane szlaki Wzdłuż Wisły (Along Vistula River) Love Wisła i inne propozycje... 2 Filozofia marki, jej esencja, wizja 3 Główne benefity dla odbiorcy, podstawowe wartości i obietnice marki Odkrywanie w ramach aktywnego wypoczynku nieznanej, tajemniczej i zapomnianej krainy Doliny Wisły, dostępne dla całej rodziny, dla amatora i weterana wyjazdów rowerowych. Poznawanie na rowerze miejsc znanych i nieznanych, dla miłośnika przyrody, zabytków, krajobrazów i po prostu pedałowania przed siebie. Eksponowanie emocjonalnej wartości marki, jaką jest Królowa Polskich Rzek i jej centralne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Polski Możliwość zwiedzania na rowerze ciekawych, mało znanych okolic i miejscowości w Dolinie Wisły oraz znanych miejscowości na trasie i w niedużej odległości od niej Eksploracja dzikiej przyrody, miejscowości, zabytków i obiektów nieznanych turystyce masowej, ukrytych, a jednocześnie nie wymagających specjalnych kwalifikacji dla rowerzysty. Trasy dostępne dla każdego (dla całej rodziny) z uwagi na brak wzniesień, bezpieczne bez ruchu samochodowego, różnorodne i spełniające oczekiwania różnych grup odbiorców. Wszystko w zasięgu jednego dnia, powiązane z komunikacją publiczną. Zintegrowana oferta turystyczna przygotowana z myślą o turyście rowerowym, zapewniająca mu kompleksowość obsługi na całej długości trasy oznakowanie, dostępność atrakcji, (za PART SA) 35

4 Silne strony, wyróżniki marki trasa mało popularna / dzika, nie zagospodarowana, mała ilość rowerzystów więc możliwość eksplorowania ciekawych obszarów i miejsc dużo do odkrycia rozpoznawalny kierunek wszyscy wiedzą gdzie Wisła płynie, duża różnorodność atrakcji turystycznych (przyrodniczych i kulturowych) w Dolinie Wisły, znaczenie Wisły dla historii Polski, unikatowość jej przyrody poznanie Królowej Rzek Polskich, atrakcyjność miejsc takich, jak CWRDW czy Biała Góra w powiązaniu z zabytkami Malborka i Gdańska. bliskość do Trójmiasta i Tczewa łatwość dojazdu i powrotu; bliskość do miejsc pobytu dużej liczby turystów szczególnie Mierzeja Wiślana i w stosunku do Trójmiasta możliwość dokonywania ciekawych wycieczek z krótkim dojazdem i powrotem łatwość trasy z uwagi na brak deniwelacji (podjazdów, zjazdów), względne bezpieczeństwo niski ruch samochodów, idea Wiślanej Trasy Rowerowej jej przejechanie przed wybudowaniem dróg rowerowych jako wyzwanie, połączenie trudności szlaku (wynikającej z jego dzikości braku infrastruktury i usług) z dostępnością możliwość pokonania długich odcinków dziennie i możliwością noclegu gościnnie u ludzi, w namiocie itp. (w skali całej Wisły) możliwe włączenie niektórych elementów WTR w istniejące pakiety (np. wyjazdy po Pomorzu, Pomorze Mazury propozycje z terenu Żuław, szczególnie tematycznie Szlak Mennonitów, zabytki hydrotechniki, Gdańsk-Malbork, oraz w połączeniu z Żeglugą Wiślaną (statek + rower) 5 Cechy antropomorficzne (charakter, natura marki) 6 Założenia do systemu prezentacji marki Cechy antropomorficzne: Wisła rodzaj żeński - WTR również żeńska. Wisła jako kobieta kapryśna, tajemnicza, skryta, cicha, zamyślona, ale również uwodzicielska, czasami dzika i groźna jak staropolska rusałka lub dziwożona z dawnych legend i wierzeń słowiańskich. Cechy zoomorficzne: Wisła - ptak brodzący mewa, biegus na wiślanej łasze piachu, wśród zieleni i pod rozległym niebem, w otwartej przestrzeni, poczucie wolności, podążanie w nieznane, tęsknota za czymś nieokreślonym... Roślina: wierzba (Chopinowska)... Styl i ton prezentacji marki nawiązujący do charakteru krajobrazu i rzeki: spokojne kształty i pastelowe kolory, odwołanie do natury, przestrzeni, rozległego krajobrazu doliny Wiślanej, jej spokoju i zadumy. Kolory żółty (piasek), niebieski, (woda i niebo) zielony (przyroda) Odwołanie do aktywności wskazanie na rower jako element / sposób poznawania regionu; konieczność znakowania w podobnym schemacie produktów lokalnych i podproduktów powiązanych np. rejsów po Wiśle... Muzyka: spokojna, naturalna inspirowana dźwiękami natury ale również muzyka Chopina, dostojna i pogodna jednocześnie, nawiązująca do polskiej duszy i tradycji dworskiej, szlacheckiej, staropolskiej (z uwagi na znaczenie rzeki dla kultury i historii Polski). 7 Działania promocyjne i PR Logo: zastosować logo śląskie (po otrzymaniu pisemnej zgody właściciela znaku wraz z potwierdzeniem że należy ono do niego), lub odpowiednio zmodyfikować / wypracować własne System identyfikacji: zastosować śląski po otrzymaniu odpowiednich potwierdzeń lub dopracować własny System certyfikacji i odpowiednich kryteriów oceny wszystkich elementów oferty turystycznej z własnym systemem identyfikacji graficznej hasło promocyjne: poznaj serce Polski, ostatnią taką rzekę w Europie, bike Poland along Wisla etc. imprezy wizerunkowe: rajdy rowerowe wzdłuż Wisły, cykliczne festiwale, imprezy folklorystyczne, koncerty, jarmarki, imprezy popularyzujące przyrodę i dziedzictwo kulturowe, których spoiwem jest Wisła metody i techniki promocji: PR, study tours dla dziennikarzy, konkursy, gry, promocja na targach zwłaszcza oferty tour operatorów kanały promocji: Internet, prasa, radio, TV, wydawnictwa specjalistyczne, widoczny system identyfikacji produkty wizerunkowe (oferty): wycieczki tematyczne (jednodniowe) z Gdańska, Tczewa, Mierzei 36

Wiślanej Szlakiem Mennonitów, Zabytków Hydrotechniki, pętla Sobieszewska, pakiety bike&bad, pakiety mix, wielodniowe rajdy, 8 Grupy docelowe: Turyści zidentyfikowani jako grupy docelowe, pkt. 8a (przekaz marki ma na celu zachęcenie do przyjazdu i wyboru tego kierunku aktywności turystycznej, budowanie atrakcyjnego wizerunku regionu przyjaznego turystyce rowerowej, ciekawego i tajemniczego Mieszkańcy, władze lokalne i regionalne, przedsiębiorcy korzystający ze zwiększonego ruchu turystycznego, twórcy oferty turystycznej (przekaz marki ma na celu budowę tożsamości produktu, poparcie dla rozwoju usług turystycznych i budowy infrastruktury turystycznej, szczególnie inwestowania w infrastrukturę publiczną, poczucia wspólnoty i interesu względem produktu a tym samym mniejszą dewastację oznakowania i miejsc rekreacji); docelowo budowanie poparcia społecznego dla idei WTR Decydenci krajowi (poziom ministerialny i regionalny) kreowanie turystycznego charakteru obszaru Doliny Wisły, pokazanie potrzeby budowy infrastruktury WTR, 9 Pozycjonowanie marki Alternatywa w stosunku do pasywnego odpoczynku nad morzem lub w mieście przewaga z uwagi na możliwe połączenie aktywności ruchowej dla każdego rowerzysty bez względu na przygotowanie kondycyjne i sprzęt, bliskość, różnorodność zwiedzanych miejsc 10 Atrybuty marki (fizyczne elementy) Alternatywa w stosunku do jazdy po ścieżkach rowerowych Trójmiasta z uwagi na małą popularność, niewielką liczbę rowerzystów Alternatywa w stosunku do wycieczek rowerowych po Kaszubach, Kociewiu Leśnym i Borach Tucholskich: przewaga z uwagi na większą dostępność komunikacyjną, nasycenie zabytkami, płaski teren, małą liczbę rowerzystów Uzupełnienie wobec Żeglugi Wiślanej i wycieczek po Żuławach produkty komplementarne Raczej odradza się porównywanie z Donauradweg lub Bornholmem z uwagi na braki w podstawowej infrastrukturze. Sieć znakowanych szlaków rowerowych Materiały informacyjne portal www plus materiały drukowane, mapy Atrakcje turystyczne dostępne dla rowerzysty (zabytki, przyroda) Węzły komunikacyjne dostępność komunikacją publiczną Drogi dojazdowe z Trójmiasta i Mierzei Wiślanej W drugim etapie, po wybudowaniu infrastruktury WTR, należy przygotować odmienną strategię marki i jej wdrożenia, najlepiej opartą o badania i opinie obecnych i potencjalnych użytkowników. Podstawą budowania komunikatu będzie w tym momencie nowa i atrakcyjna infrastruktura turystyczna oraz usługi. Przekaz będzie odmienny, stawiać powinien przede wszystkim na pokazanie kompleksowości oferty, bezpieczeństwa i wygody podróżowania, ale bazować będzie na produktach i ofertach powstałych w pierwszym etapie tworzenia produktu w oparciu o grupę lojalnych klientów (turystów), zbudowany wizerunek obszaru i całość dodatkowych elementów. i) Wykaz elementów wchodzących w skład produktu Lp. Element produktu Stan obecny Problemy i bariery rozwoju Stan docelowy Kto i co powinien zrobić w tym zakresie 1. INFRASTRUKTURA 1.1. trasa główna WTR Brak trasy Możliwe poprowadzenie odcinków po istniejących drogach publicznych Brak oznakowania Brak bezpieczeństwa użytkowników Finansowe wysokie koszty wybudowania trasy Formalne i prawne trudne uzgodnienia pomiędzy właścicielami gruntów w tym wałów potrzeba wypracowania modelu współpracy pomiędzy samorządem województwa, lokalnym (gminami), Wydzielona droga rowerowa lub szlak rowerowy po drogach publicznych o znikomym natężeniu ruchu samochodowego, oznakowany i spełniający standardy EuroVelo, Poziom krajowy (MRR/MSiT) środki na inwestycje, uzgodnienie przebiegu, dofinansowanie oznakowania i promocji POT wsparcie w zakresie promocji Krajowy koordynator sieci Greenways wsparcie w zakresie rozwoju produktu w 37

wąskie gardła, miejscami zbyt duże natężenie ruchu samochodowego, brak przejazdów, lokalnym (gminami), ZMiUW, RZGW, ROT-em, LOT-ami i LGD, szczególnie w zakresie wybudowania inwestycji i jej utrzymania Trwałość potrzeba uzgodnienia zasad utrzymania szlaku w skali regionu i kraju pomiędzy inwestorami w tym samorządem województwa, ZMiUW oraz innymi podmiotami a gminami przez które przebiega WTR Techniczne brak dokumentacji i kosztorysów, problem z poprowadzeniem dróg rowerowych po wałach przeciwpowodziowych standardy EuroVelo, funkcjonujący w ramach sieci Greenways, przebiegający przynajmniej na jednym brzegu rzeki zakresie rozwoju produktu w ramach sieci Greenways Krajowy koordynator produktu menadżer produktu: realizacja kampanii promocyjnych, koordynacja informacji i działań marketingowych, planów rozwoju Poziom regionalny Urzędy Marszałkowskie wsparcie inwestycyjne na odcinku danego województwa, wsparcie w zakresie uzgodnień, koordynacja współpracy z ZMiUW, RZGW, wsparcie w zakresie oznakowania i małej infrastruktury ZMiUW działania inwestycyjne we współpracy z innymi podmiotami, organizacja ruchu turystycznego w zgodzie z przepisami prawa wodnego ROT-y wsparcie działań promocyjnych, wspieranie rozwoju produktów Poziom lokalny: samorządy utrzymanie trasy, wsparcie działań promocyjnych, tworzenie tras bocznych LOT-y i LGD wsparcie działań promocyjnych, rozwój produktu turystycznego, w szczególności usług turystycznych 1.2. Trasy boczne WTR Lokalnie istnieją ale nie tworzą sieci np. szlaki rowerowe na Żuławach Gdańskich (Szlak Mennonitów, Szlak Domów Podcieniowych), Powiślu elementy szlaku EuroRoute. Zróżnicowany standard, zwykle przebiegają po drogach publicznych i są jedynie oznakowane; Brak koordynacji działań związanych z ich wyznaczaniem Różny sposób utrzymywania szlaków brak systemu finansowania Brak schematu kręgosłup (trasa główna) i ości trasy boczne Brak powiązania z WTR Różnorodny sposób oznakowania Brak stojaków i infrastruktury towarzyszącej System szlaków lokalnych ości powiązanych organizacyjnie z systemem WTR Wspólny system oznakowania i wizualizacji Standardy zbieżne z założeniami WTR w szczególności oznakowanie, dostępność atrakcji Każdy szlak ma swój wyróżnik, charakter tematyczny Operator narodowy/regionalny: Działania promocyjne, koordynacja działań Samorząd województwa: wsparcie finansowe oznakowania, ujednolicania standardów, budowy małej infrastruktury, poprawy nawierzchni, planowanie sieci ROT: promocja sieci, wsparcie budowy produktów turystycznych Gminy, nadleśnictwa: budowa szlaków lokalnych, ich oznakowanie, zagospodarowanie atrakcji 38

turystycznych LOT-y, LGD wsparcie budowy produktów wokół szlaków, rozwój usług, promocja 1.3. Oznakowanie (szlaki) Różnorodne, oparte o standardy PTTK szlaków rowerowych w Polsce Wiele szlaków nie znakowanych Brak systemu finansowania i utrzymywania szlaków Brak zastosowania standardu regionalnego / krajowego dla produktu WTR Jednolity standard w skali kraju dla szlaku głównego i szlaków bocznych Wypracowany system finansowania i utrzymywania oznakowania Ślady (tracking) dla nawigacji satelitarnej Krajowy koordynator nadzór nad znakowaniem w standardzie produktu MSiT wsparcie finansowe znakowania (trasa główna) Samorząd województwa - wsparcie finansowe znakowania (trasy boczne) Samorządy lokalne ze wsparciem regionalnym i krajowym utrzymywanie szlaków 1.4. Miejsca wypoczynku i rekreacji Zróżnicowane lokalnie, na terenach leśnych rozwinięte, w pozostałych miejscach zwykle brak Nierównomierne rozmieszczenie na szlakach Brak standardu Dewastacja, brak systemu utrzymywania infrastruktury Jednolity standard w skali kraju dla szlaku głównego i szlaków bocznych Wypracowany system finansowania i utrzymywania Poziom krajowy, koordynator wypracowanie standardu MSiT wsparcie finansowe budowy na szlaku głównym Samorząd województwa, gminy, nadleśnictwa - wsparcie finansowe budowy (trasy boczne) Samorządy lokalne ze wsparciem regionalnym i krajowym, nadleśnictwa utrzymywanie infrastruktury 1.5. Parkingi rowerowe Brak lub znajdują się w pojedynczych miejscach Brak standardu Brak w pobliżu atrakcji turystycznych i miejsc odpoczynku oraz węzłów transportowych Parkingi w jednolitym standardzie rekomendowanym przez organizacje rowerowe powinny znajdować się przy każdej atrakcji turystycznej na szlaku, w miejscach rekreacji i wypoczynku, obiektach noclegowych i gastronomicznych, węzłach transportowych, sklepach itp. Poziom krajowy, koordynator we współpracy z organizacjami rowerowymi wypracowanie standardu MSiT wsparcie finansowe budowy na szlaku głównym Samorząd województwa, gminy, - wsparcie finansowe budowy (trasy boczne) Samorządy lokalne utrzymywanie infrastruktury 1.6. Oznakowanie dodatkowe - tablice informacyjne Rozmieszczone nierównomiernie, bez standardu, jedynie przy niektórych atrakcjach i ciekawych miejscach Brak standardu wykonania tablic dla produktu Nierównomiernie rozmieszczone w terenie Tablice w jednolitym standardzie powinny znajdować się przy każdej ważniejszej atrakcji turystycznej na szlaku, w miejscach rekreacji i wypoczynku, węzłach Poziom krajowy, koordynator we współpracy z organizacjami rowerowymi wypracowanie standardu MSiT wsparcie finansowe budowy na szlaku głównym Samorząd województwa, gminy, - wsparcie finansowe 39

węzłach transportowych, budowy (trasy boczne) Samorządy lokalne utrzymywanie infrastruktury 1.7. Punkty informacji turystycznej Zlokalizowane w większych miejscowościach Nie posiadają informacji o produkcie turystycznym Nie współpracują w ramach systemu Brak systemu współpracy i informacji o produkcie turystycznym Brak map tematycznych i materiałów w tych punktach Sieć współpracujących ze sobą punktów Każdy punkt posiada mapę WTR oraz komplet materiałów (nieodpłatnych i odpłatnych) Koordynator krajowy: wspólne standardy współpracy, wyposażenie w materiały podstawowe (mapa, informatory o całej trasie), system szkoleń POT: wydawanie materiałów informacyjnych w skali krajowej ROT i samorząd województwa: wyposażanie w materiały na poziomie regionu, współpraca w ramach regionalnego systemu informacji turystycznej Samorządy lokalne: utrzymywanie punktów 1.8. Infrastruktura towarzysząca (przystanie, ścieżki dydaktyczne, trasy tematyczne) Różnorodna, w dużej mierze trudna do zidentyfikowania, o różnym standardzie jakości Brak systemu gromadzenia informacji o tych atrakcjach Brak wspólnego standardu w skali produktu Infrastruktura powstaje w ramach wspólnej dla całego produktu strategii Poziom krajowy: koordynator: gromadzenie bazy danych o tej infrastrukturze Rekomendacje i zalecenia dla sposobu jej wykonania (standardy, dobre praktyki) Poziom regionalny samorząd województwa, WFOŚ wsparcie tworzenia ROT wsparcie merytoryczne, gromadzenie informacji Poziom lokalny: gminy, nadleśnictwa budowa i utrzymanie infrastruktury 1.9. Obiekty na szlaku (atrakcje turystyczne dostępne do zwiedzania) Istnieją ale nie tworzą sieci ani nie mają standardu udostępnienia Wiele atrakcji nie jest udostępnionych dla rowerzystów / zwiedzających Brak oznakowania dojazdu Brak parkingów rowerowych Dwa rodzaje atrakcji: udostępnione /zagospodarowane oraz dzikie Dla tych pierwszych spełnione standardy dotyczące dojazdu, oznakowanie, parkingu rowerowego, możliwości zwiedzania Poziom krajowy: koordynator: gromadzenie bazy danych o atrakcjach Rekomendacje i zalecenia dla sposobu udostępnienia (standardy, dobre praktyki) Poziom regionalny samorząd województwa, wsparcie zagospodarowania ROT wsparcie merytoryczne, gromadzenie informacji Poziom lokalny: gminy, nadleśnictwa, parafie itp. budowa i utrzymanie infrastruktury dostępu 40

2. USŁUGI 2.1. Baza noclegowa (kwatery agroturystyczne, hotele) Istnieją ale w niewystarczającej ilości i standardzie oraz dostosowaniu do potrzeb turystów rowerowych Niewystarczająca ilość i oferowany standard Niedostosowanie do potrzeb rowerzystów (bikeunfriendly) Sieć certyfikowanych (bike-friendly) kwater agroturystycznych, pokoi gościnnych, hoteli i pensjonatów Poziom krajowy koordynator produktu / koordynator sieci Greenways: wyznaczanie standardów, certyfikacja, szkolenia POT promocja w ramach produktu Poziom regionalny: przedstawiciel koordynatora krajowego w regionie procesy certyfikacji, szkolenia ROT promocja w skali regionu LOT-y, LGD: wsparcie tworzenia obiektów, podnoszenia ich standardów, promocja 2.2 Wypożyczalnie rowerów, miejsca naprawy rowerów Brak lub ograniczona dostępność (brak informacji, oznakowania) Niewystarczająca liczba Brak oznakowania Sieć obiektów powiązana z siecią kwater przyjaznych rowerzyście Poziom regionalny: przedstawiciel koordynatora krajowego w regionie procesy certyfikacji, szkolenia LOT-y, LGD: wsparcie tworzenia obiektów, podnoszenia ich standardów, promocja 2.3 Gastronomia, sklepy Istnieją Ograniczona dostępność dla rowerzysty (brak stojaków, oznakowania) Obiekty są oznakowane (kierunkowskazy) oraz dostosowane do potrzeb rowerzysty (stojaki, ławostoły) LOT-y, LGD: wsparcie tworzenia obiektów, podnoszenia ich standardów, promocja 2.4. Zagospodarowane atrakcje turystyczne (oferta edukacyjna, zwiedzania, oferty specjalne) Istnieją ale w ograniczonym zakresie Niskie wykorzystanie istniejących obiektów i atrakcji w tym kierunku (brak ofert zwiedzania z przewodnikiem, pakietów tematycznych) Brak wykwalifikowanych kadr przewodników, animatorów Atrakcje turystyczne posiadają specjalne programy turystyczne, dostosowane dla turystów rowerowych Poziom krajowy: koordynator: gromadzenie bazy danych o atrakcjach Rekomendacje i zalecenia dla sposobu udostępnienia (standardy, dobre praktyki) Poziom regionalny samorząd województwa, wsparcie opracowania programów ROT wsparcie merytoryczne, pomoc przy promocji, gromadzenie informacji Poziom lokalny: gestorzy atrakcji przygotowanie pakietów 41

2.5 Oferty towarzyszące (wycieczki fakultatywne, rejsy, atrakcje) Istnieją ale w ograniczonym zakresie Mała liczba i brak powiązania (informacji) z turystyką rowerową Kompleksowa informacja o ofertach towarzyszących dostępna w obiektach noclegowych, atrakcjach turystycznych, na stronach internetowych oraz punktach informacji turystycznej i u organizatorów turystyki Poziom krajowy: koordynator: gromadzenie bazy danych o atrakcjach Rekomendacje i zalecenia dla sposobu udostępnienia (standardy, dobre praktyki) Poziom regionalny ROT wsparcie merytoryczne, pomoc przy promocji, gromadzenie informacji Poziom lokalny: gestorzy atrakcji, operatorzy przygotowanie pakietów 3. ZARZĄDZANIE PRODUKTEM 3.1. Rada produktu (partnerów) wraz ze sposobem podejmowania decyzji Finansowanie systemu zarządzania i promocji Planowanie działalności System dystrybucji oraz aktualizacji i dystrybucji informacji System promocji System zarządzania marką i certyfikacji Standardy jakości Brak Produkt nie posiada systemu zarządzania i koordynacji Brak ram finansowych Brak planowania działalności Brak systemu dystrybucji i aktualizacji informacji Brak systemu promocji, zarządzania marką i certyfikacji Zgodnie z jednym z opisanych wariantów Montaż finansowy w celu sfinansowania koordynacji działań i realizacji zadań wspólnych Jednoroczne i wieloletnie plany działania z podziałem zadań na poszczególnych partnerów i wskazaniem zadań wspólnych System wymiany i dystrybucji informacji Poziom krajowy: przedstawiciele samorządów województw, ROT-ów, POT, ministerstw, koordynatora i instytucji krajowych Poziom regionalny partnerzy lokalni (gminy, nadleśnictwa, gestorzy atrakcji i usług, LOT-y, LGD) plus podmioty regionalne ROT, samorząd województwa, ZMiUW, RZGW System promocji, zarządzania marką i certyfikacji 4. SPRZEDAŻ, DYSTRYBUCJA I KOMERCJALIZACJA OFERTY 4.1. Organizatorzy turystyki oferujący pakiety Rozproszona oferta (pojedyncze biura podróży) Nie ma kompletnej informacji o tym jakie pakiety i oferty są dostępne Zinwentaryzowana lista organizatorów wraz z ich propozycjami Poziom krajowy i regionalny - koordynatorzy 4.2. Strona internetowa Powstaje witryna www.alongwisla.pl w ramach wdrożenia współfinansowanego przez MSiT Niewystarczające środki na rozbudowę witryny pozwolą jedynie na przedstawienie wizerunku produktu. Potrzebne dofinansowanie strony, celem rozbudowania jej zawartości Portal tematyczny, turystyczny rowerowy i nie tylko, pokazujący atrakcje wzdłuż Wisły i proponowane pakiety / wycieczki Poziom krajowy i regionalny koordynatorzy Współfinansowanie: poziom krajowy MSiT/POT, poziom regionalny samorząd województwa i ew. partnerzy lokalni (komercyjni i publiczni) 4.3. Materiały informacyjne i promocyjne O charakterze regionalnym, pokazują poszczególne regiony i Nie ma tematycznych materiałów folderów, przewodników, map pod kątem turystyki rowerowej (istnieją tematyczne Opracowany zestaw materiałów map, informatorów, folderów, częściowo komercyjny Zorganizowany system wydawania i dystrybucji: poziom krajowy: POT i koordynator krajowy we współpracy z 42

miejscowości wzdłuż doliny Wisły a nie samą dolinę jako region turystyczny Brak katalogów tematycznych materiały np. wydawnictwa Region, ale nie pod kątem rowerzysty) Słaba jest ich dystrybucja częściowo bezpłatny, dostępny w księgarniach, na stronie www (do pobrania) itp. wydawnictwami o zasięgu krajowym (np. Pascal), w skali regionu analogicznie ROT + samorząd województwa + podmioty lokalne (gminy) oraz wydawcy regionalni (np. wydawnictwo Eko-Kapio, Region) 4.4. Działania promocyjne Brak Nie ma podejmowanych kompleksowych działań promujących turystykę rowerową na obszarze doliny Wisły brak podmiotu koordynującego, środków, materiałów, produktów i pakietów mogących być przedmiotem promocji Działania podejmowane zgodnie z planem marketingowym, ukierunkowane na poszczególne segmenty rynku grupy odbiorców konkretnych produktów / ofert Poziom krajowy POT + koordynator regionalny; Poziom regionalny: ROT + samorząd województwa (współfinansowanie) + koordynator regionalny wraz z partnerami lokalnymi (gminy) 2. Stan obecny rozwoju produktu Forma aktywności turystycznej jaką jest turystyka rowerowa w dolinie Wisły znajduje się obecnie na wstępnym etapie rozwoju. Do tej pory nie były podejmowane żadne systemowe działania związane z jej rozwojem. Inicjatywa Wiślanej Trasy Rowerowej realizowana była przez grupę pasjonatów związanych tylko pośrednio z turystyką. Operatorzy turystyki rowerowej (krajowi i zagraniczni) nie organizują wyjazdów rowerowych w Dolinę Wisły. Nie są prowadzone kampanie promujące ten kierunek wyjazdów turystycznych, brak również podstawowych informacji w mediach i internecie. Atrakcje obszaru nie są znane powszechnie, podobnie jak możliwości uprawiania turystyki rowerowej na tym obszarze. Oznakowane (głównie przez PTTK) szlaki turystyczne, organizowane rajdy i imprezy mają raczej charakter niszowy, krajoznawczy i skierowane są do wąskiego grona tzw. turystów kwalifikowanych. Jest to turystyka pozbawiona charakteru masowego, wymaga raczej dobrego przygotowania kondycyjnego i specjalistycznego. Brak zagospodarowania turystycznego (dróg rowerowych, bazy noclegowej, oznakowania miejsc rekreacji i wypoczynku, zagospodarowanych atrakcji turystycznych) sprawia, że obecnie penetracja regionu przez rowerzystów ma charakter eksploracji i jest realizowana indywidualnie (pojedyncze osoby, grupki, w ograniczonym zakresie turystyka organizowana przez kluby turystyczne itp.) Brak jest badań ruchu turystycznego, więc trudno oszacować obecną wielkość ruchu turystycznego oraz potencjalny popyt. Tym samym określić można, że obecnie brak jest rzeczywistego produktu turystycznego kierowanego do szerokiego grona odbiorców (poza obszarem turystyki kwalifikowanej). Jednocześnie zauważyć można szereg działań i inicjatyw, które, mimo wstępnego etapu rozwoju, przyczynić się mogą w niedalekiej przyszłości (do roku 2013) do znacznej poprawy istniejącej sytuacji. Z uwagi na braki infrastrukturalne i wczesny stopień rozwoju produktu, obecnie nie jest możliwe działanie w ramach strategii WTR określonej przez województwo śląskie. Zamiast tego zalecić można rozwój niszowych produktów turystycznych skierowanych do konkretnych grup odbiorców, w oparciu o obecne zagospodarowanie turystyczne i te elementy infrastruktury, usług i promocji, które stworzyć można w horyzoncie czasowym 1-3 lat. 43

Dysonans ten opisany jest w rozdziale poświęconym marce dzisiaj mamy tylko Wisłę, a Wiślana Trasa Rowerowa to dopiero przyszłość i związane z tym zalecenia, aby uniknąć błędów i nieprawdziwego przekazu. Stąd dzisiaj produkty specjalistyczne, niszowe i budowanie wizerunku oraz infrastruktury a narodowy produkt turystyczny i WTR dopiero za kilka lat. Zaznaczenie tego jest kluczowe aby dzisiaj dobrze sprzedawać i promować produkt. 3. Ocena stanu obecnego analiza SWOT Zgodnie z zaleceniami audytu turystycznego oraz na podstawie analizy walorów turystycznych stanu zagospodarowania turystycznego oraz segmentacji rynku została przeprowadzona analiza S.W.O.T. dla obszaru objętego projektem WTR. Określono najważniejsze atuty, mocne strony produktu turystycznego oraz szanse i zagrożenia, z którymi należy liczyć się we wdrażaniu produktu i jego urynkowieniu. Zestawienie to jest istotnym wskaźnikiem do ustalenia kształtu produktu, dróg jego promocji i grupy docelowej do której może być skierowany, uwzględniając jednocześnie postulat podziału pracy nad produktem na etap wstępny i docelowy. Siły, czynniki przewagi konkurencyjnej wynikające ze specyfiki obszaru i produktu a) trendy i tendencje społeczne, gospodarcze (OT) dotyczy szans i zagrożeń b) przestrzeń i środowisko inwestycje, ochrona przyrody, planowanie przestrzenne (SWOT) dzika przyroda doliny Wisły obszary NATURA 2000 (naturalne ekosystemy), występowanie rzadkich gatunków roślin i zwierząt duża liczba zabytków kultury materialnej, w tym hydrotechniki i nawiązujących do wielokulturowości np. osadnictwo holenderskie (mennonickie) w Dolinie Wisły nieuregulowana rzeka płynąca naturalnym korytem duże obszary naturalnego krajobrazu kulturowego, oryginalne, różnorodne zabytki i ich duża liczba marka Wisły jako rzeki dzikiej ostatnia taka rzeka w Europie miejsce Wisły w historii i kulturze Polski rola handlu wiślanego, liczne atrakcyjne miejscowości wzdłuż brzegów przez całą Polską bliskość miejsc znanych, zabytków zamek w Malborku, Gdańsk, Toruń jako główne ośrodki kulturalne funkcjonujące przystanie w Tczewie i Gdańsku możliwość korzystania z żeglugi c) dostępność (SWOT) łatwy teren brak deniwelacji, możliwość uprawiania turystyki rowerowej przez amatorów nie tylko doświadczonych rowerzystów węzły komunikacyjne posiadające dobre połączenia Tczew, Gdańsk wzdłuż lewego brzegu Wisły możliwość skorzystania z komunikacji publicznej kolej Tczew Bydgoszcz wzdłuż prawego brzegu Wisły możliwość skorzystania z komunikacji publicznej linia Malbork Kwidzyn Grudziądz 44

bliskość Mierzei Wiślanej, Trójmiasta obszarów o dużej liczbie potencjalnych użytkowników (miejsca emisji ruchu turystycznego) d) infrastruktura turystyczna (SWOT) nie zidentyfikowano e) usługi turystyczne i okołoturystyczne (SWOT) nie zidentyfikowano f) system zarządzania (SWOT) silna pozycja Pomorskiej ROT zainteresowanie Samorządu Województwa Pomorskiego tematem WTR duży potencjał LOT-u Kociewie i LGD w Dolinie Wisły, ich zainteresowanie tematami turystyki rowerowej Słabości, ograniczenia, przeszkody, wynikające ze specyfiki obszaru i produktu a) trendy i tendencje społeczne, gospodarcze (OT) dotyczy szans i zagrożeń b) przestrzeń i środowisko inwestycje, ochrona przyrody, planowanie przestrzenne (SWOT) zanieczyszczenie przyrody wody, powietrza, liczne zakłady przemysłowe o opinii trucicieli lub zakłócające krajobraz np. Hałda w Wiślince, Zakłady IP Kwidzyn (celuloza) degradacja zabytków i krajobrazu kulturowego wiele obiektów i zabytków nie jest dostępnych dla turysty rowerowego (zamknięte, nie oznakowane, nie udostępnione do zwiedzania, brak stojaków itp.) brak kompleksowych działań w zakresie rozwoju zrównoważonego na obszarze Doliny Wisły c) dostępność (SWOT) brak przepraw przez Wisłę dostępnych dla rowerzystów i całorocznych (albo na mostach zakaz ruchu rowerów albo niepewnie kursujące promy) w wielu miejscach brak dróg publicznych o dobrej nawierzchni biegnących wzdłuż Wisły zagrożenie związane z przecinaniem dróg publicznych o dużym natężeniu ruchu samochodów brak informacji (portalu turystycznego, informacji w mediach, działań promocyjnych) d) infrastruktura turystyczna (SWOT) brak dróg rowerowych o dobrym standardzie biegnących wzdłuż Wisły brak infrastruktury towarzyszącej / miejsc rekreacji, tablic informacyjnych, stojaków rowerowych jak również fachowych wydawnictw (mapy, atlasy, przewodniki) e) usługi turystyczne i okołoturystyczne (SWOT) 45

brak bazy noclegowej o dobrym standardzie i przyjaznej rowerzystom brak usług towarzyszących f) system zarządzania (SWOT) brak środków finansowych i systemu wsparcia tematu WTR na poziomie krajowym i regionalnym brak spójnego systemu działań, planowania i zarządzania oraz promocji małe zainteresowanie samorządów lokalnych tematem WTR Szanse, korzyści, możliwości w otoczeniu zewnętrznym mogące się przyczynić do sukcesu produktu a) trendy i tendencje społeczne, gospodarcze (OT) moda na turystykę aktywną moda na turystykę uczestniczącą, odkrywanie autentyczności, powrót do natury, ekologia zainteresowanie potencjalnych inwestorów rozwojem bazy turystycznej zwiększający się ruch w turystyce krajowej dążenie do wyboru destynacji bliskich i bezpiecznych b) przestrzeń i środowisko inwestycje, ochrona przyrody, planowanie przestrzenne (SWOT) Inwestycje w dziedzictwo kulturowe obszaru (np. CWRDW w Tczewie, Muzeum Żuławskie w Nowym Dworze Gdańskim) Promocja Żuław i całego regionu (kampanie promocyjne) c) dostępność (SWOT) plany nowych przepraw przez Wisłę (mosty) d) infrastruktura turystyczna (SWOT) Realizacja szeregu inwestycji dotyczących infrastruktury dróg rowerowych, w tym z funduszy unijnych (bulwar w Tczewie, Szlak Mennonitów, mniejsze odcinki dróg rowerowych np. w Lichnowach, Tczewie, Gdańsku Wyspa Sobieszewska) Inwestycje towarzyszące infrastruktura turystyki wodnej (przystań w Tczewie, sieć przystani w ramach projektu Pętla Żuławska e) usługi turystyczne i okołoturystyczne (SWOT) Pojawienie się inicjatyw komercyjnych w zakresie turystyki w Dolinie Wisły np. rejsy Żeglugi Wiślanej środki z PROW LEADER na rozwój usług turystycznych f) system zarządzania (SWOT) Wdrożenia produktów turystyki aktywnej realizowane przez Pomorską ROT we współpracy z partnerami lokalnymi Rozpoczęcie funkcjonowania grup LGD i wsparcie turystyki na obszarach wiejskich z inicjatywy LEADER 46

Idea Wiślanej Trasy Rowerowej zainteresowanie samorządów wojewódzkich całego biegu Wisły tematem turystyki rowerowej Zagrożenia, zjawiska negatywne, mogące się przyczynić do porażki produktu a) trendy i tendencje społeczne, gospodarcze (OT) degradacja społeczna i gospodarcza obszaru Doliny Wisły b) przestrzeń i środowisko inwestycje, ochrona przyrody, planowanie przestrzenne (SWOT) budowa nowych zakładów przemysłowych w Dolinie Wisły c) dostępność (SWOT) nieuwzględnienie rowerzystów przy projektowaniu nowych inwestycji drogowych w dolinie Wisły d) infrastruktura turystyczna (SWOT) brak środków na systemowe wsparcie infrastruktury na poziomie krajowym i regionalnym (efekt kryzysu finansowego, cięcia w finansach publicznych) e) usługi turystyczne i okołoturystyczne (SWOT) małe zainteresowanie społeczności lokalnej inwestowaniem w rozwój usług i różnicowanie działalności f) system zarządzania (SWOT) brak lidera na poziomie kraju i regionu, posiadającego wystarczające fundusze i zasoby na pełnienie funkcji menadżera produktu brak systematyczności działań, trwałego modelu funkcjonowania produktu Wnioski: Występuje przewaga szans nad zagrożeniami. Widoczny jest jednak brak infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania produktu turystycznego. Obszar posiada potencjał do rozwoju turystyki rowerowej oraz dysponuje potencjalnymi rynkami zbytu. Przewaga szans jest wyraźna i pokazuje, że przy umiejętnym wdrażaniu produktu turystycznego szanse na sukces przedsięwzięcia są ogromne. Wynikają one zarówno z sytuacji na rynku usług turystycznych jak i z wejścia Polski do EU oraz dopływ funduszy w RPO na lata 2007-2013. Szanse te maleją o ile powstanie produktu nie poprzedzi planowanie, promocja oraz wieloletnia systematyczna praca podmiotów zaangażowanych w powstanie produktu i związanej z nim infrastruktury (patrz; podmioty wymienione w pkt. 5). 4. Cel rozwoju produktu Celem ogólnym rozwoju produktu powinno być dążenie do rozwoju społecznego i gospodarczego regionu Doliny Wisły, poprzez zwiększanie konkurencyjności, atrakcyjności i poszerzenia oferty turystycznej województwa pomorskiego, szczególnie w obszarze turystyki aktywnej, oraz uzupełnienia produktu podstawowego jakim jest wypoczynek wakacyjny. 47

Celami szczegółowymi powinno być: a) zwiększenie wygody, bezpieczeństwa i atrakcyjności obszaru dla użytkowników (turystów rowerowych) poprzez poprawę jakości infrastruktury turystycznej na tym obszarze, likwidację wąskich gardeł i miejsc niebezpiecznych b) budowanie turystycznego wizerunku i marki obszaru Doliny Wisły jako atrakcyjnego kierunku wyjazdów rowerowych poprzez rozwój i promocję pakietów i produktów tematycznych dla zainteresowanych, zidentyfikowanych grup c) rozwój poparcia społecznego dla idei WTR na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym (zarówno lokalnej społeczności dla turystyki rowerowej, co przyczynić się powinno do akceptacji i zainteresowania inwestycjami turystycznymi, jak i systemowego wsparcia idei WTR na szczeblu władz wojewódzkich i krajowych) d) budowanie trwałego systemu współpracy pomiędzy zainteresowanymi podmiotami (władze regionalne i lokalne, przedsiębiorcy i mieszkańcy, organizacje promujące turystykę i ruch rowerowy) oraz koordynowanie działań i inwestycji związanych z rozwojem obszaru Doliny Wisły uwzględniające interes rowerzystów i ideę WTR. 5. Zalecenia dotyczące wdrażania produktu a) Zestawienie podmiotów, które powinny współpracować dla rozwoju produktu, ich zadań i kompetencji na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym Lp. Podmiot Zadania i kompetencje Sposób finansowania Poziom krajowy 1 Ministerstwo Sportu i Turystyki Departament Turystyki Nadzór nad rozwojem produktu Wspieranie (finansowanie) inwestycji wzdłuż głównej osi szlaku, certyfikacji i podnoszenia jakości infrastruktury, szkoleń, seminariów i konferencji propagujących ideę WTR Koordynacja zadania na poziomie krajowym, szczególnie uzgodnienia międzyresortowe zabezpieczenie środków na inwestycje (MRR, Min. Infr., Min. Ochr. Środowiska) Organizowanie prac zespołu ds. WTR Środki publiczne w ramach budżetu własnego, udzielone dotacje i granty dla organizacji pozarządowych na zadania zlecone 2 Polska Organizacja Turystyczna Promocja produktu wydawanie materiałów, organizowanie podróży studyjnych, warsztatów dla branży - touroperatorów itp. działania Środki w ramach budżetu własnego i porozumień z regionami 3 Fundacja Partnerstwo dla Środowiska Wsparcie merytoryczne (jako koordynator Greenways), szkolenia, doradztwo, certyfikacja Dotacje, granty zewnętrzne z poziomu krajowego i międzynarodowego (współpraca z Komisją Europejską) 4 Rada ds. WTR Działający na poziomie kraju (na zasadach podobnych jak obecny zespół parlamentarny) ciało doradcze (nieformalne) opiniujące i nadzorujące działania związane z rozwojem WTR składające się z przedstawicieli podmiotów na szczeblu krajowym, posłów/senatorów, przedstawicieli urzędów marszałkowskich i organizacji W ramach obsługi prowadzonej przez MSiT 48

pozarządowych 5 Związki międzygminne i fundacje działające w obszarze Doliny Wisły Funkcja opiniująca, wspierająca działania promocyjne, edukacyjne, lobbystyczne na rzecz idei WTR. Partnerzy w projektach. 6 Koordynator krajowy WTR Realizacja działań operacyjnych związanych z rozwojem WTR i jej promocją zgodnie z zaleceniami Rady ds. WTR, we współpracy z podmiotami na szczeblu krajowym i regionalnym (może to być jeden z operatorów regionalnych, który obejmie swoim zasięgiem docelowo całą trasę) Poziom regionalny (województwo pomorskie) i lokalny 1 Samorząd Województwa Wsparcie budowy trasy głównej i tras bocznych (infrastruktura drogi rowerowe, oznakowanie, tablice, miejsca rekreacji wypoczynku), atrakcje towarzyszące Inwestycje w infrastrukturę towarzyszącą, w szczególności drogową Nadzór nad realizacją WTR na terenie województwa i działalnością zespołu regionalnego 2 Pomorska ROT Wsparcie w zakresie promocji, rozwój produktów turystycznych 3 Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych Woj. Pomorskiego Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Wsparcie w zakresie inwestycji infrastruktura na wałach wiślanych 4 Samorządy powiatowe Wsparcie inwestycji i utrzymanie infrastruktury trasy główne i lokalne Wsparcie działań promocyjnych 5 Samorządy gminne Wsparcie inwestycji i utrzymanie infrastruktury trasy główne i lokalne Wsparcie działań promocyjnych Rozwój atrakcji towarzyszących 6 LOT-y Wsparcie w zakresie promocji, rozwój produktów turystycznych 7 LGD Wsparcie w zakresie promocji, rozwój produktów turystycznych Wspieranie inwestycji, szczególnie w usługi turystyczne (operacje dofinansowane w ramach realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju) 8 Nadleśnictwa Budowa i utrzymanie infrastruktury na obszarach leśnych 9 Fundacje i stowarzyszenia zajmujące się turystyką aktywną i promocją roweru jako środka transportu i rekreacji Działania promocyjne, rozwój produktu, rozwój atrakcji lokalnych, organizacja imprez, wypoczynku aktywnego dzieci i młodzieży, szkolenia, akcje edukacyjne itp. 10 Rada Regionalna ds. WTR Opiniowanie i nadzorowanie procesu rozwoju produktu w województwie Dotacje, granty zewnętrzne z poziomu krajowego i międzynarodowego (współpraca z Komisją Europejską) Środki publiczne budżet krajowy (MSiT, POT) granty i dotacje, projekty zewnętrzne (fundusze krajowe i unijne) Dla łatwości pozyskania tych środków powinna to być fundacja lub silne stowarzyszenie lub związek samorządów Budżet samorządu województwa Fundusze zewnętrzne (unijne i krajowe) w ramach projektów własnych Środki własne (składki) Fundusze zewnętrzne (unijne i krajowe) w ramach projektów własnych Środki własne Fundusze zewnętrzne (unijne i krajowe) w ramach projektów własnych Środki własne Fundusze zewnętrzne (unijne i krajowe) w ramach projektów własnych Środki własne Fundusze zewnętrzne (unijne i krajowe) w ramach projektów własnych Środki własne Fundusze zewnętrzne (unijne i krajowe) w ramach projektów własnych Środki własne Środki przekazane na rzecz beneficjentów w ramach realizowanych operacji Środki własne Fundusze zewnętrzne (unijne i krajowe) w ramach projektów własnych Środki własne Fundusze zewnętrzne (unijne i krajowe) w ramach projektów własnych Obsługa w ramach samorządu województwa 49

produktu w województwie 11 Regionalny koordynator WTR Realizacja działań operacyjnych związanych z rozwojem produktu działania promocyjne, tworzenie pakietów i ich komercjalizacja, drobne inwestycje np. oznakowanie, 12 Przedsiębiorcy z branży turystycznej i transportowej, rolnicy prowadzący gospodarstwa agroturystyczne Budowa ofert, świadczenie usług, współpraca w zakresie badań oraz marketingu z pozostałymi podmiotami województwa Fundusze zewnętrzne (unijne i krajowe) w ramach projektów własnych Finansowane z budżetów własnych przedsiębiorstw, zakładając że przychody zrównoważą poniesione koszta b) Rekomendowany system współpracy i podejmowania decyzji System powinien posiadać dwa szczeble: krajowy i regionalny. Na poziomie krajowym system funkcjonować powinien w oparciu o ministerstwo właściwe ds. turystyki (obecnie MSiT), które koordynowałoby prace rady ds. WTR. W skład Rady wchodzić powinni przedstawiciele ministerstw i instytucji publicznych zaangażowanych w rozwój trasy (Ministerstwa: Rozwoju Regionalnego, Infrastruktury, Ochrony Środowiska), Polska Organizacja Turystyczna, przedstawiciel Zespołu Parlamentarnego ds. WTR lub cały Zespół, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Fundacji Partnerstwo dla Środowiska, przedstawiciele Urzędów Marszałkowskich zainteresowanych rozwojem WTR. Dla celów PR-owych byłoby wskazane, żeby w gremium tym zasiadały też osoby mające dobry kontakt z mediami i potrafiły ideę propagować. Rada może mieć strukturę nieformalną, a jej obsługę zapewniać powinno MSiT (organizację spotkań, prowadzenie korespondencji itp.). W ramach MSiT- Departamentu Turystyki może funkcjonować Sekretariat Rady (wystarczy 1 osoba do organizacji spotkań, prowadzenia korespondencji). Rada powinna posiadać przewodniczącego, zastępcę i regulamin organizacyjny, regulujący sposób organizacji posiedzeń, ich zwoływania, podejmowania uchwał harmonogram roczny itp. kwestie organizacyjne. Docelowo na szczeblu krajowym, w momencie gdy powstanie już trasa WTR, Rada (lub MSiT) powinna określić podmiot zewnętrzny (najlepiej organizację pozarządową), której powierzone by było administrowanie rozwojem i promocją WTR na szczeblu krajowym. W szczególności chodzi tu o prowadzenie stałych działań promocyjnych i informacyjnych np. administrowanie portalem turystycznym WTR na szczeblu krajowym, nadzór nad jakością infrastruktury i usług wzdłuż WTR, organizowanie certyfikacji, szkoleń itp. działań związanych z zachowaniem jakości produktu, realizacją działań promocyjnych, współpracy z mediami, branżą turystyczną itp. działania operacyjne. Formuła organizacji pozarządowej, najlepiej fundacji, pozwoli na najbardziej efektywne funkcjonowanie (możliwość realizacji projektów finansowanych z funduszy unijnych lub krajowych). Formuła stowarzyszenia lub związku samorządowego też jest dopuszczalna, ale znacznie ogranicza zakres i możliwości funkcjonowania. W pierwszym przypadku formuła stowarzyszenia nie koresponduje z udziałem instytucji publicznych, w drugim ogranicza partnerów do samorządów wojewódzkich i lokalnych. Na szczeblu regionalnym rekomenduje się stworzenie podobnego systemu, w szczególności w pierwszym etapie rozwoju produktu (przed powstaniem WTR na skalę krajową). Funkcję opiniującą powinna spełniać Regionalna Rada ( lub np. porozumienie) ds. WTR, powołane przy Departamencie Turystyki UMWP w drodze listu intencyjnego i odpowiedniej uchwały Zarządu Woj. Pomorskiego. Sekretariat Rady mieścić się powinien w ramach DT UMWP lub PROT i obsługiwać Radę organizacyjnie. W skład Rady wchodzić powinni przedstawiciele podmiotów zainteresowanych rozwojem produktu, sygnatariusze listu intencyjnego. Rada powinna posiadać przewodniczącego, zastępcę i regulamin organizacyjny, regulujący sposób organizacji posiedzeń, ich zwoływania, przyjmowania podmiotów do Rady podejmowania uchwał, harmonogram roczny, itp. kwestie organizacyjne. 50

Same działania operacyjne mogą być realizowane na min. 2 sposoby: Wariant 1: operator zewnętrzny Rada wybiera koordynatora regionalnego, odpowiedzialnego za rozwój produktu i działania promocyjne. W szczególności chodzi tu o prowadzenie stałych działań promocyjnych i informacyjnych np.: administrowanie portalem turystycznym WTR na szczeblu regionalnym, nadzór nad jakością infrastruktury i usług wzdłuż WTR, organizowanie certyfikacji, szkoleń, działania PR-owe, działania związane z zachowaniem jakości produktu, realizacja działań promocyjnych, współpracy z mediami, branżą turystyczną itp. działania operacyjne. Może to być podmiot już istniejący (np. Pomorska ROT, LOT Kociewie lub np. Pomorskie Stowarzyszenie Wspólna Europa) lub nowy specjalnie założone stowarzyszenie, fundacja, związek. Formuła organizacji pozarządowej, najlepiej fundacji, pozwoli na najbardziej efektywne funkcjonowanie (możliwość realizacji projektów finansowanych z funduszy unijnych lub krajowych). Formuła stowarzyszenia lub związku samorządowego jest również dopuszczalna, ale znacznie ogranicza zakres i możliwości funkcjonowania. W pierwszym przypadku formuła stowarzyszenia nie koresponduje z udziałem instytucji publicznych, w drugim ogranicza partnerów do samorządów wojewódzkich i lokalnych. Wybór takiego podmiotu powinien nastąpić w drodze jawnego konkursu (lub procedury określonej w prawie zamówień publicznych, o ile wiąże się z przekazaniem środków finansowych). Formalnie konkurs przeprowadzić może Samorząd Województwa Pomorskiego lub podmiot upoważniony, np. Pomorska ROT (o ile sama nie będzie się ubiegać o ten status). Konkurs powinien służyć wyborowi najbardziej doświadczonego podmiotu, który przedstawiłby najciekawsze sposoby rozwoju produktu wraz z projekcją planowanych kosztów realizacji, zakładanych efektów działania i sposobów pozyskania środków na działalność. Warte rozważenia byłoby, czy operator nie mógłby prowadzić również działalności pośredniczącej na zasadach na jakich funkcjonują tego typu instytucje w krajach EU, np. Włochy (FVG) czy Irlandia (CAAN). Inną możliwością jest powołanie spółki prawa handlowego, która miałaby określone zadania. Taki model realizowany jest z powodzeniem w całych Niemczech, Austrii. O ile udałoby się znaleźć dla niej finansowanie na najbliższe lata, to byłby to optymalny wariant. Rekomenduje się, aby w pierwszym roku operator był wybrany na 1 rok, a następnie wybór na dłuższy okres (np. 3 lata). Pozwoli to na monitorowanie efektywności działań i mobilizowanie operatora dla świadczenia usług odpowiedniej jakości i jednocześnie docelowo (po okresie wstępnym) zapewni względną stabilność działalności. Zagrożeniem jest jednoroczne planowanie działań i budżetów w samorządach oraz ryzyko zmian politycznych oraz relatywna niestabilność struktur publiczno-prywatnych w realiach polskich, co skutkować może długofalowo brakiem stabilności działań. Rada powinna ustalić system finansowania działań koordynacyjnych (zlecenia na konkretne działania np. stworzenie / administrację portalu, oznakowanie szlaku, realizację działań promocyjnych, szkolenia, certyfikację itp. Status operatora może (ale nie musi) być związany z automatycznym przekazaniem środków finansowych. Sposób przekazywania środków jest możliwy na wiele sposobów, zgodnych z ustawą o finansach publicznych oraz prawem zamówień publicznych, np.: zlecenia powierzane przez poszczególne podmioty (samorządy) na realizację konkretnych działań (zakupy usług zewnętrznych), świadczonych przez operatora (w przypadku większych zamówień należy stosować prawo zamówień publicznych przetargi) dotacje / granty (powierzanie zadań zleconych) operatorowi (formuła konkursów dla organizacji pożytku publicznego) Wyspecjalizowany operator nie powinien mieć większych problemów z pozyskaniem środków na te zadania z uwagi na możliwość realizowania własnych projektów i efekty synergii pomiędzy poszczególnymi projektami (podmioty zewnętrzne nie będą posiadały przewagi w postaci bazy wiedzy, kontaktów, dorobku związanego z już zrealizowanymi działaniami), więc operator z założenia powinien w najtańszy / najlepszy, najbardziej efektywny sposób te działania zrealizować. Ponadto, w dłuższej perspektywie, zaangażowany operator jest w stanie realizować projekty własne i używać środków dotacji i zleceń od samorządów i organizacji zewnętrznych jako wkładu własnego do tych projektów, co pozwoli na znaczne zwiększenie skali realizowanych działań. 51

Wariant 2 działania własne: Realizowanie działań bez udziału operatora produktu, w Ramach poszczególnych budżetów podmiotów zaangażowanych w rozwój produktu. Przykładowo: samorząd województwa finansuje (zakupuje usługi lub przekazuje granty) na organizację imprez, znakowanie trasy, wykonanie portalu, szkolenia itp. działania Pomorska ROT finansuje (administruje) portalem turystycznym, prowadzi działania promocyjne w mediach, organizuje podróże studyjne itp. samorządy i podmioty lokalne wspierają te działania na swoim terenie. Wariant ten jest prostszy niż poprzedni, ale nie pozwala na osiągnięcie efektów synergii i utrudnia skoordynowanie działań. Wariant 3 pośredni (koordynator nieformalny) Połączenie wariantów 2 i 3 z zastrzeżeniem, że działania realizowane są tak jak w wariancie 3 (samodzielnie), ale podwykonawcą wszystkich działań jest jeden podmiot, który de facto skupia te wszystkie środki w jednym miejscu i gwarantuje odpowiednią jakość działań. Wariant ten jest prostszy niż wariant 1, daje efekty synergii lepsze niż wariant 2, ale nie zapewnia pełnej transparentności i może budzić zastrzeżenia innych, potencjalnych podmiotów zainteresowanych pozyskaniem zleceń, z uwagi na preferowanie jednego wykonawcy. Zestawienie trzech proponowanych wariantów (w oparciu o różne kryteria) przedstawione jest poniżej w tabeli: Lp. Kryterium Wariant 1 1 Efektywność działań, wartość dodana 2 Jakość realizowanych działań (profesjonalizm wykonawcy) 3 Transparentność względem finansów publicznych 4 Trwałość instytucjonalna rozwiązania 5 Skomplikowanie procedury wyboru Operator formalny Wysoka możliwość montażu finansowego, synergii działań, realizacji przez operatora projektów własnych (duża wartość dodana) Wysoka o wyborze decydują w długim horyzoncie czasowym kwalifikacje wykonawcy, operatora, możliwe kumulowanie doświadczeń w czasie realizacji działań Wysoka wybór na każdym etapie zgodny z prawem zamówień publicznych i pozwalający każdemu podmiotowi być potencjalnie operatorem (preferencje jasno określone) Wysoka porozumienie wieloletnie Wysoka konieczność przygotowywania Wariant 2 Działania samodzielne Niska wyłącznie pojedyncze działania, bez łączenia środków i możliwości realizowania w oparciu o nie długofalowych działań Mała dobór wykonawców dość przypadkowy, nie ma kumulacji doświadczenia Wysoka dobór wykonawcy każdorazowo w oparciu o kryteria zamówień publicznych, brak preferencji dla żadnego wykonawcy Niska brak ustaleń Niska brak ustaleń Wariant 3 Operator nieformalny Średnia część działań skoncentrowana w jednym podmiocie, ale brak długofalowości działania i tym samym możliwości osiągania wysokiej wartości dodanej i efektów synergii Średnia dobór wykonawców częściowo przypadkowy, nie ma pełnej (jest częściowa) możliwości kumulacji doświadczenia Niska ryzyko oskarżenia o przez innych wykonawców preferowanie jednego wykonawcy który ma nieformalny status operatora produktu: nie są jasno określone i przeprowadzone procedury wyboru takiego operatora Średnia ustalenia nieformalne Niska brak ustaleń lub ustalenia nieformalne 52

wyboru przygotowywania konkursów, procedur wyboru ustalenia nieformalne 6 Kontrola realizowanych działań Wysoka obowiązek sporządzania raportów cyklicznych, zgodnie z ustaleniami w ramach konkursu i umowy Wysoka każdorazowo odbiór zadania i jakości jego wykonania bez odniesienia do pozostałych działań Średnia - każdorazowo odbiór zadania i jakości jego wykonania bez odniesienia do pozostałych działań, ale brak możliwości weryfikowania formalnego długofalowych efektów działań 7 Koszty funkcjonowania operatora Średnie (z uwagi na trwałą strukturę) ale jednocześnie możliwość ich redukcji dzięki długofalowym projektom Niskie brak operatora Wysokie z uwagi na nietrwałą strukturę, brak możliwości pokrywania kosztów operatora z projektów własnych i ich przerzucenie na podmioty tworzące radę partnerów 8 Czynniki ryzyka - operator może obniżyć jakość realizowanych działań w przyszłości (potrzeba monitoringu) - zagrożenie zmianami w samorządach wybór innego operatora pomimo wieloletniej umowy / porozumienia, może zdestabilizować działania operatora - przypadkowość podejmowanych działań, - brak ciągłości - brak rzeczywistej kontroli nad nieformalnym operatorem - brak gwarancji dla operatora względem ciągłości działań Podsumowanie analizy wariantów wyboru sposobu systemu zarządzania Ostateczny wybór wariantu realizacji podjąć powinna Rada partnerów przed rozpoczęciem wdrażania produktu. Może to zostać dokonana w oparciu o powyżej dokonane zestawienie, przy ew. dodaniu innych kryteriów ustalonych przez partnerów. Zespół realizujący koncepcję rozwoju produktu rekomenduje realizację wariantu 1 wybór operatora i powierzenie mu zadań w formie konkursu. Jest to wariant zdecydowanie bardziej korzystny od niejasnego (pozbawionego transparentności) i (w dłuższej perspektywie) droższego wariantu 3, i znacznie efektywniejszy (pod względem możliwej ilości i jakości zrealizowanych działań) od wariantu 2. Jego jedyną wadą jest konieczność osiągnięcia konsensusu przez wielu partnerów, przyjęcia wspólnej wizji działania oraz ustalenie i przeprowadzenie skomplikowanej procedury wyboru. Jednak w dłuższej perspektywie gwarantuje właściwe funkcjonowanie tego produktu. c) Standardy jakości i systemy certyfikacji Jakość jest kluczowym czynnikiem sukcesu w przypadku produktu turystycznego. Jej zapewnienie jest możliwe tylko poprzez wypracowanie odpowiednich standardów jakości w odniesieniu zarówno do całego szlaku, jak i poszczególnych elementów jego infrastruktury i zagospodarowania turystycznego oraz oferty produktowej. Standardy te powinny być wdrażane i upowszechniane przez instytucje zarządzające szlakiem według opracowanego dla produktu systemu certyfikacji. Opracowywać te zasady może zewnętrzny podmiot lub operator produktu, a zlecającym powinien być w skali regionu samorząd województwa. Funkcję opiniującą standardy powinna sprawować rada produktu. 53

Operator produktu powinien nadzorować realizację przedsięwzięć (np. inwestycji) zgodnie z opracowanymi standardami. W jego zakresie kompetencji leży też upowszechnianie tych standardów u np. samorządów, które realizować będą inwestycje zgodnie z tymi standardami. W ramach WTR rozpatrywać należy następujące standardy jakości dla produktu, jak i poszczególnych elementów: Całość produktu powinna spełniać docelowo standardy Greenways związane z szlakami rowerowymi jako produktami turystycznymi (dotyczą m. in. miejsc noclegowych, systemu obsługi turysty), Infrastruktura, szczególnie szlaki rowerowe i oznakowanie normy określone dla szlaków EuroVelo z ew. dostosowaniem do specyfiki polskiej (np. obniżenie szerokości drogi rowerowej z 2,5 m na 2 metry jak określa to polskie prawo). Infrastruktura powinna cechować się określonym standardem, zgodnym z tzw. dobrymi praktykami w tym zakresie, upowszechnianymi przez organizacje rowerowe z Polski i Europy (np. stowarzyszenie Zielone Mazowsze, inicjatywę Miasta dla Rowerów, zalecenia organizacji holenderskiej CROW (Centre for Research and Contract Standarization in Civil Traffic Engineering), standardami opracowanymi w niektórych środowiskach (np. standardy dla miasta Krakowa, standardy dla trójmiejskich dróg rowerowych itp.). Podobne standardy opracowane są również w niektórych regionach województwa, w tym położonych w korytarzu WTR. Są to np. standardy oznakowania i miejsc rekreacyjnych, tzw. pit-stop-ów, w ramach programu Kociewskich Tras Rowerowych, realizowanego pod nadzorem LOT Kociewie, W skali regionalnej uwzględnić należy standardy regionalne w zakresie oznakowania tablice informacyjne (System Identyfikacji Województwa Pomorskiego W Zakresie Turystyki), oraz standardy krajowe i międzynarodowe dotyczące znakowania szlaków rowerowych (PTTK, Greenways, EuroVelo i inne). Wskazane byłoby opracowanie takiego katalogu rozwiązań typowych dla WTR w regionie pomorskim (a najlepiej dla całego kraju) w oparciu o spójną szatę graficzną (logotyp WTR i standardy oznakowania), dotyczące: sposobu wykonania tablicy informacyjnej (treść, układ, technologia wykonania) Cechy takiej tablicy to: opisy i elementy odblaskowe tablicy umożliwiające odczytanie informacji po zmierzchu, elementy identyfikacji wizualnej województwa, elementy identyfikacji WTR, informacja o obiektach, odległościach, dane teleadresowe, elementy identyfikacji dotyczące standardów tj. B&B, mapa szlaku i regionu z odległościami do osad miejskich, obiektów etc. sposobu wykonania panoram widokowych rozwiązań technicznych w zakresie małej infrastruktury stojaków rowerowych, wiat wypoczynkowych, punktów widokowych, koszy na śmieci itp. oznakowania (sposób oznakowania na poszczególnych odcinkach, standardy techniczne znaków, słupów, gęstość rozmieszczenia itp.) Baza noclegowa powinna docelowo być również wystandaryzowana. Oznacza to, że w ramach produktu powinny być promowane jedynie obiekty, które przystąpiły do sieci współpracy w ramach produktu i zgodziły się na przeprowadzenie oceny standaryzacyjnej oraz wprowadziły w swojej ofercie odpowiednie modyfikacje zgodnie z zaleceniami standardów. Rekomendowanym standardem jest zalecenie fundacji Partnerstwo dla Środowiska dla kwater bike-friendly, zgodne z niemieckimi standardami w tym zakresie. Udział tej fundacji w procesie certyfikacji gwarantuje wysoki poziom opracowanych standardów i ich zgodność z przyjętymi normami europejskimi. Godne polecenia jako wzorce są systemy: włoski Bici Hotels, niemiecki Bett & Bike, irlandzki Bed and Bike. 54

Rys. 5 System identyfikacji wizualnej kwater i obiektów usługowych bike-friendly w Niemczech Źródło: BB-Service-Flyer2008[1].pdf www.bettundbike.de Certyfikacją kwater powinien zajmować się odrębny podmiot (np. w/w fundacja), a operator produktu powinien prowadzić szkolenia, przygotowanie, ewidencję kwater i obiektów. Zapewni to obiektywizm procesowi certyfikacji. Standard Bett&Bike B&B (Niemcy, Irlandia, UK) pakiet turystyczny powinien zapewniać dostęp rowerzysty do szerokiej oferty noclegowej. Obiekty noclegowe powinny oferować zróżnicowany standard od ekskluzywnych hoteli po kwatery prywatne i agroturystyczne. Oprócz samego noclegu powinny być zapewnione usługi dodatkowe, uwzględniające specyficzne potrzeby turysty rowerowego. Minimalne udogodnienie, które musi spełniać obiekt typu B&B są ustalane przez odpowiednią instytucje odpowiedzialną na turystykę rowerową w danym regionie. Do takich standardów obiektu zalicza się: 1. Kryteria minimalne dla obiektów noclegowych Zaproszenie na jedną noc (możliwy jest jednodniowy pobyt w jednym obiekcie hotelowym) Rower przechowywany jest w bezpiecznym miejscu (zapewnienie odpowiedniej jakości usługi, parking oświetlony (koła, bagaż pod kontrolą), usługa przechowywania rowerów powinna być bezpłatna, najlepiej na parterze tj. garaż Dostępne są urządzenia do suszenia ubrań i sprzętu (tj. suszarnia, suszarka) Dostępne są niezbędne narzędzia umożliwiające dokonanie podstawowych napraw i konserwacji W przypadku większych napraw może skorzystać z usług warsztatu Informacje o lokalizacji, godziny otwarcia i numery telefonów najbliższych sklepów, serwisów rowerowych Dostępne są przewodniki i mapy turystyczne, plany połączeń komunikacyjnych, oferta turystyczna Każdego dnia zapewnione jest odżywcze śniadanie (bogate w witaminy i węglowodany) lub dostępny aneks kuchenny. 2. Kryteria dodatkowe dla obiektów noclegowych Doradztwo w zakresie udzielania informacji o formach proekologicznego transportu ze szczególnym uwzględnieniem transportu rowerów Zapewnienie transportu dla rowerów gości 55

Wypożyczalnia dobrej jakości rowerów Dostawa krytycznych części zamiennych do rowerów Transport bagaży z obecnego do kolejnego miejsca noclegu Rezerwacja kolejnego noclegu w następny, przyjaznym rowerzyście obiekcie noclegowym, wykaz innych obiektów B&B w regionie Suchy prowiant na wynos Księga Gości dla rowerzystów Wyżej wymienione kryteria stosuje się również do obiektów noclegowych typu kemping. Kryteria dla tej formy noclegu wyróżniają dodatkowo: Wyznaczona powierzchnia namiotowa dla rowerzystów, w której nie mogą poruszać się turyści zmotoryzowani (samochód, wóz kempingowy) Wskazane jest, aby pole namiotowe znajdowało się na płaskiej powierzchni z odpowiednim standardem nawierzchni ścieżek drogi utwardzone Parking w zasięgu wzroku, lub możliwość przechowywania roweru w bliskiej odległości od namiotu Brak dodatkowych opłat za uwzględnienie rowerów w okolicy kempingu Plakaty informujące o możliwości kupna lub wypożyczenia regionalnej mapy, przewodników oraz informacja o ofercie turystycznej Dostęp do urządzeń kuchennych Możliwość zakupów podstawowych potrzeb wraz z dostawą Odpowiednie oświetlenie ścieżek do strefy pola namiotowego Informacja o innych kempingach przyjaznych rowerzyście Wynajem namiotów, przyczep kempingowych, domków itp. W projekcie standaryzacji typu Bett&Bike biorą udział również obiekty bazy gastronomicznej. Podobnie jak wyżej opisane obiekty bazy noclegowej określić można minimalne oraz dodatkowe wymagania dla obiektów przyjaznych rowerzyście. Do takich standardów obiektów zalicza się: 1. Kryteria minimalne dla obiektów gastronomicznych Rower przechowywany jest w bezpiecznym miejscu (zapewnienie odpowiedniej jakości usługi, parking oświetlony (koła, bagaż pod kontrolą), usługa powinna być bezpłatna Wybór napojów uwzględniających specjalne potrzeby rowerzystów, energetyczne, posiadające odpowiednie wartości odżywcze, wybór owoców i herbaty ziołowe ceny tych produktów powinny być niższe niż np. piwa i innych alkoholi W ofercie przynajmniej jeden ciepły posiłek w godzinach otwarcia, o których informuje szyld B&B Dostęp do odpowiedniej informacji, możliwość pozyskania informatorów, map, przewodników, oferta turystyczna Dostępne są niezbędne narzędzia umożliwiające dokonanie podstawowych napraw i konserwacji, informacja o warsztatach prowadzących serwis rowerowy. 56

2. Kryteria dodatkowe dla obiektów gastronomicznych Rozwinięte menu, w którego skład wchodzą m.in. dania kuchni wegetariańskiej Oferta dań kuchni regionalnej Obiekt otwarty w ciągu całego dnia Urządzenia do suszenia ubrań i sprzętu rowerowego Suchy prowiant na wynos Możliwość zorganizowania profesjonalnego serwisu i wymiana specjalistycznego osprzętu Informacja o obiektach przyjaznych rowerzyście w regionie Księga gości rowerzysty. Szczególnie ważne będzie opracowanie odpowiedniej strategii znakowania ww. obiektów. Ważny będzie spójny znak oraz forma jego dystrybucji, promocji i certyfikacji. Oprócz czytelnego logo, ważne będzie przygotowanie objaśnień oraz podstawowych informacji, które szybko pozwolą poinformować turystę o istniejącej ofercie danego obiektu. Proponuje się aby wykorzystać szereg nośników informacji marketingowej, a wśród nich najciekawsze wydają się być: Flaga (wersja 1) pierwsza propozycja to flaga o wymiarach przykładowych 50 x 50/60 cm, która zawierałaby czytelne logo. Flaga umieszczana byłaby w najbardziej widocznym dla turysty rowerowego miejscu. Wytrzymałym tworzywem, z którego mogłaby być zrobiona flaga to (PCW pol., PVC ang.). W komplecie z flagą dołączony byłby maszt, kij umożliwiający szybką instalację flagi na fasadzie budynku lub przy bramie wjazdowej. Flaga (wersja 2) proponowany rozmiar o wymiarach 120 x 300 cm Logo Bett&Bike - do wykorzystania na papierze firmowym, listowym, wizytówkach, prospektach i innych formach reklamy przedsiębiorstwa biorącego udział w projekcie. Logo udostępniane byłoby w różnych formatach za pomocą różnych nośników elektronicznych oraz poprzez e-mail przy odpowiednim wsparciu koordynatora odpowiedzialnego za projekt i rozdysponowanie logiem. Naklejki, plakiety: formaty 15 x 17cm, 10 x 10 cm, 3x3 cm, 20 x 24 cm. Takie materiały promocyjne znalazłyby zastosowanie do oznaczeń urządzeń dostępnych w obiektach tj. np. skrzynka na narzędzia serwisowe, oznakowanie drzwi, bidonów, przewodników czy map. Plakaty, plansze, tablice zawierałby istotne informacje dotyczące oferty obiektu, informowałyby o certyfikatach jakie posiada obiekt. Outdoor, kampanie promocyjne zewnętrzne wykorzystanie zewnętrznych nośników reklamowych w ramach spójnej strategii. Oznakowanie sprzętu - interesującym wydaje się być pomysł oznakowania rowerów w sposób uniemożliwiający ich kradzież oraz ułatwiający identyfikację. W Polsce jeszcze często dochodzi do kradzieży sprzętu rowerowego, a jeżeli takie nieprzyjemne sytuacje miałyby miejsce w obszarze regionu, w którym realizowany byłby projekt to negatywnie wpływałoby to na jego rozwój. Oznakowanie oraz ewidencja roweru mogłaby odbyć się tuż przed wyruszeniem na szlak, a instytucją odpowiedzialną byłby koordynator projektu. c) Ochrona środowiska i respektowanie zasady zrównoważonego rozwoju U podstaw założeń rozwoju WTR jako produktu turystycznego (a szerzej rozwojowi turystyki aktywnej, rowerowej, w dolinie Wisły) leży idea udostępnienia i popularyzowania tego obszaru na rzecz turystów rowerzystów. 57

Jest to zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Zwiększenie ruchu turystycznego sprzyja powstawaniu nowych możliwości uzyskiwania dochodów przez mieszkańców tych, w większości rolniczych i ubogich obszarów, poprzez różnicowanie działalności, rozwój agroturystyki i usług towarzyszących, poprawę jakości życia mieszkańców (np. budowę dróg rowerowych, z których również mieszkańcy mogą korzystać), ochronie i zachowaniu dziedzictwa kulturowego. Rozwój turystyki rowerowej sprzyja ekologii duże jest wykorzystanie w tej formie aktywności transportu publicznego (kolejowego, wodnego), i generuje relatywnie niewielki i rozproszony ruch samochodowy. Tym samym jest to dziedzina turystyki przyjazna środowisku. Działania związane z udostępnieniem turystycznym tego obszaru sprzyjają również ochronie przyrody jednym z atutów produktu jest przyroda doliny Wisły, więc jej ochrona staje się również interesem gospodarczym (gdyż naturalne środowisko stanowi podstawę budowania produktów turystycznych). Podobnie istotna staje się ochrona walorów krajobrazowych obszaru. Rozwój produktu, w szczególności zgodnie z ideami szlaków Greenways, sprzyja upowszechnianiu założeń rozwoju zrównoważonych obszarów wiejskich, popularyzowaniu czystego biznesu, rozwojowi produktów lokalnych i tradycyjnych, a tym samym zachowaniu lokalnej tożsamości. Ponadto przyczynia się do inicjowania przedsięwzięć z obszaru ekonomii społecznej, ekoturystyki i zielonych miejsc pracy. Ponieważ w tym wypadku jednym z podstawowych elementów produktu jest środowisko naturalne, którego zachowanie w postaci jak najmniej zdegradowanej stanowi szansę i atut produktu tak więc jego rozwój sprzyja w znaczący sposób na stopień ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego obszaru Doliny Wisły. WTR może być narzędziem wykonawczym, skuteczną realizacją idei (strategii) zrównoważonego rozwoju tego terenu, ponieważ dającą konkretne korzyści mieszkańcom tego obszaru. Sam plan rozwoju produktu zakłada edukację i rozwój świadomości społeczności lokalnych, które czerpią korzyści z faktu, że środowisko w którym żyją nie ulega degradacji, ale stanowi atrakcję samą w sobie właśnie dlatego, że zostało zachowane w dość dobrej formie do dziś. e) Powiązanie z i innymi produktami i projektami turystycznymi Szczegółowy opis projektów, które są lub będą realizowane w obszarze Wiślanej Trasy Rowerowej znajdują się w audycie turystycznym. Należy jednak wspomnieć, że projekt zakłada jak najbliższa integrację i współpracę z powstającymi produktami takimi jak Eurovelo, Szlak Menonitów, a zwłaszcza rozbudowa Pętli Żuław. Istotnym elementem projektu jest to, że w naszym przekonaniu projekt taki jak trasy wzdłuż Wisły mógłby integrować, nie konkurując wszystkie szlaki i produkty turystyczne, przebiegające w obszarze położonym wzdłuż Wisły. Na dzień dzisiejszy projekt kompiluje istniejące oferty w jeden duży projekt. Istotnym jego elementem jest istniejąca już niewielka sieć dróg rowerowych, szlaki PTTK, szlaki wytyczone przez LOT-y oraz administrowane przez Lasy Państwowe. Istotą projektu jest zintegrowanie już istniejących ofert oraz ich udostępnianie. Dotyczy to istniejącej infrastruktury jak i imprez, wydarzeń mających miejsce w obszarze zainteresowania. f) Powiązania horyzontalne w skali regionalnej (integracja różnych form aktywności turystycznej, rodzajów transportu) Produkt turystyczny WTR jest również doskonałym sposobem zintegrowania ofert różnych form aktywności, które powinny być prezentowane wspólnie i wspólnie udostępniane. Dotyczy to zwłaszcza turystyki wodnej na Wiśle oraz na obszarze Żuław (Żegluga Wiślana, kajaki, statki wycieczkowe w przyszłości), konnej (Kociewie), pieszej, samochodowej oraz kolejowej. Zintegrowanie i mix ofert znacznie poszerza grupę docelową produktu. 58

Nawiązanie współpracy z podmiotami obsługującymi turystów takimi jak PKP Koleje Regionalne, SKM, operatorzy autobusów i busów, Żeglugą Wiślaną, właścicielami bazy agroturystycznej i tym podobnymi uczestnikami obsługi ruchu turystycznego stanowi podstawową zaletę i przewagę konkurencyjną tego projektu. Skala projektu wymaga nieustannego zacieśniania współpracy pomiędzy podmiotami, integrowania kalendarza wydarzeń turystycznych, sportowych i kulturalnych, oferowania odpowiednich pakietów umożliwiających dotarcie rowerzystom na szlak, ciągłego popularyzowania oferty i jej modyfikowania oraz uatrakcyjniania. W województwie pomorskim podstawowymi węzłami integracji ofert różnych form turystyki i transportu będą gminy Gdańsk i Tczew. Gdańsk posiada dostęp do plaż, dobrze rozbudowany węzeł komunikacyjny, szeroką bazę noclegową i gastronomiczną oraz bogatą ofertę kulturalną. Tczew posiada przystań nad Wisłą, doskonały węzeł komunikacyjny dostępny z każdego zakątka Polski, ofertę kulturalną oraz niewielką bazę noclegową. Z tego względu te dwa podmioty i ich współpraca z operatorem produktu mają ogromne znaczenie dla rozwoju produktu. 6. Rekomendacje dotyczące dalszych działań związanych z wdrażaniem produktu Wnioski te wynikają z analiza SWOT, która pokazuje, w jaki sposób: a) Używać czynników przewagi (sił) produktu, dla jego rozwoju budować markę produktu w oparciu o przyrodę i zasoby kulturowe obszaru (zalecenia zawarte w opisie marki) rozwijać produkty niszowe, w szczególności dla miłośników i pasjonatów oraz krótkie wycieczki rodzinne i trasy tematyczne (opisane w kierunkach rozwoju produktu) wykorzystywać dobrą dostępność produktu (bliskość Trójmiasta i Mierzei Wiślanej) oraz możliwości łączenia z żeglugą wiślaną i innymi formami turystyki aktywnej opierać się w procesie rozwoju produktu o istniejące struktury zarządzania (PROT Samorząd Woj. Pomorskiego, LOT Kociewie, LGD w Dolinie Wisły) b) zwalczać / ograniczać efekt słabości produktu dążyć do opracowania i wdrożenia strategii zrównoważonego rozwoju doliny Wisły uwzględniającej znaczenie turystyki dla tego regionu dążyć do oznakowania i udostępnienia atrakcji turystycznych na obszarze produktu dążyć do stworzenia kompleksowego systemu informacji i promocji o produkcie (oznakowanie w terenie, tablice informacyjne, portal informacyjny, działania promocyjne ukierunkowane na konkretne grupy odbiorców kluczowych produktów turystycznych) stale popularyzować ideę poprzez sprawny PR, marketing i fachowe wydawnictwa redukować zagrożenia dla rowerzystów wąskie gardła, miejsca kolizji z ruchem samochodowym budować drogi rowerowe i infrastrukturę towarzyszącą 59

dążyć do skoordynowania działań na poziomie regionu i włączyć się w system krajowy wspierać rozwój usług turystycznych w ramach dostępnych środków i funduszy c) Wykorzystywać szanse w otoczeniu skoordynować i wykorzystać powstające inwestycje w infrastrukturę turystyczną i okołoturystyczną eksponować charakter aktywny produktu, jego ekologiczność i unikalność walczyć o możliwość przejazdu przez Wisłę na nowych mostach i przeprawach współpracować z nowymi inicjatywami komercyjnymi (Żegluga Wiślana) i inne d) Redukować zagrożenia promować ideę WTR wśród samorządów, decydentów, potencjalnych twórców produktu lobbować za ruchem rowerowym i jego uwzględnieniem w planach inwestycyjnych drogowych, kolejowych, infrastrukturze turystycznej itp. lobbować za ideą WTR jako narodowym produktem turystycznym dla uzyskania trwałego poparcia i wsparcia finansowego. 7. Wiślana Trasa Rowerowa jako markowy produkt turystyczny docelowo narodowy produkt turystyczny Poruszone w pkt. 1 zagadnienia i ich dokładna analiza wykracza poza pomorski odcinek WTR. Idea trasy wiślanej jako markowy produkt turystyczny wymaga wykroczenia poza obszar województwa pomorskiego, co najmniej na kolejne województwo w górę rzeki. USP produktu, sposób zarządzania, korzyści dla odbiorcy i założenia budowy marki pozostają te same. Atutem WTR jako produktu narodowego jest połączenie jej z siecią komunikacji krajowej (PKP, autostrady, lotniska i przejścia graniczne) oraz atrakcyjność miejscowości położonych w górę Wisły, zwłaszcza mamy tu na myśli najpopularniejsze destynacje turystyczne w Polsce, czyli Kraków, Warszawę, Toruń, Sandomierz. Połączenie kulturowego dziedzictwa, ze zmiennością i atrakcyjnością krajobrazu daje okazję do zintegrowania na dużej przestrzeni wielu działań mogących: podnieść atrakcyjność mniej turystycznie zagospodarowanych przestrzeni udostępnić produkt szerokiej grupie odbiorców, od mieszkańców aglomeracji, poprzez turystów zagranicznych a kończąc na ruchu lokalnym wokół mniejszych miejscowości umożliwić długie wypady czy urlopy na rowerze pokazać przekrój atrakcji związanych z marką Polski umożliwić wdrożenie ogólnokrajowego systemu zarządzania produktem 60

WTR mógłby stać się pierwszym projektem na skalę kraju, który wymusza integrację i współdziałanie wielu podmiotów na szczeblu krajowym i regionalnym. Marka produktu ściśle nawiązywać powinna do narodowych atrakcji, cech, ponieważ Wisła jest takim nośnym brand-em sama w sobie. Podróż wzdłuż Wisły może być niejako podróżą w czasie, historii, dziedzictwie kultury narodowej oraz pokazać Polskę jako kraj kultywujący tradycję, pielęgnujący środowisko naturalne, a jednocześnie dynamicznie się zmieniający. Produkt musi opierać się na pozytywnych skojarzeniach i emocjach i być ściśle powiązany z pozytywnym postrzeganiem narodowego dziedzictwa. Grupa docelowa produktu w skali krajowej powiększa się w ten sposób o wszystkich mieszkańców Polski podróżujących na rowerze oraz turystów zagranicznych przebywających w obszarze przylegających do Wisły krótko lub długoterminowo. Przy ogólnonarodowym zasięgu produkt mógłby stać się niemalże obowiązkową atrakcją turystyczną Polski. 8. Promocja i komercjalizacja inicjatywy WTR a) Grupy odbiorców W oparciu o zidentyfikowane potencjalne grupy użytkowników, ich cechy i kryteria wydzielono z szeroko rozumianego pojęcia WTR osiem docelowych obszarów produktowych, charakteryzujących się innym potencjalnym celem i motywem zakupu oraz inną grupą docelową. Mieszkańcy województwa, zwłaszcza Trójmiasta i miast w Dolinie Wisły (Tczew, Malbork, Kwidzyn) (dominujący motyw: zwiedzanie okolicy). Produkt typowy: wycieczka rowerowa jednodniowa lub 2-3 dniowa. Turyści przebywający na wakacjach w województwie pomorskim (dominujący motyw: turystyka pobytowa z elementami aktywnymi i zwiedzaniem). Produkt typowy: wycieczka jednodniowa w pobliżu miejsca zakwaterowania lub dłuższa trasa z dojazdem i powrotem samochodem. Turyści (krajowi i zagraniczni), planujący krótszy lub dłuższy pobyt rowerowy w regionie pomorskim (dominujący motyw: turystyka pobytowa z elementami aktywnymi). Produkt typowy: wycieczka objazdowa, element większego pakietu, wyjazd indywidualny lub zorganizowany. Wyczynowcy (region / Trójmiasto, również inne części kraju). Dominujący motyw: wyszaleć się na rowerze (trudny teren lub długi dystans). Produkt typowy: maraton rowerowy (np. 200 km jednego dnia) lub off-road rowerowy. Grupy szkolne (zorganizowane). Dominujący motyw: zwiedzanie i edukacja na rowerze. Typowy produkt: wycieczka / przejazdy rowerowe na wycieczce szkolnej lub zielonej szkole. Uczestnicy rajdów i imprez turystycznych. Dominujący motyw: zwiedzanie okolicy, przejazdy rowerem, elementy integracyjne i rozrywkowe, kwestie towarzyskie (wspólne przejazdy, ogniska, zabawy). Typowy produkt: rajd rowerowy połączony z noclegiem / ogniskiem, impreza / wspólny przejazd rowerowy. Uczestnicy dłuższych wypraw rowerowych (osoby indywidualne). Dominujący motyw i produkt długodystansowa wyprawa rowerowa. b) Narzędzia promocji portal turystyczny prezentujący możliwości uprawiania turystyki rowerowej w dolinie Wisły. Tę funkcję mógłby spełniać w województwie pomorskim powstający ZSIT. Koniecznie powinien on przedstawiać różne trasy wycieczek jedno i wielodniowych, pakiety, kalendarz wydarzeń, zabytki i atrakcje turystyczne, mapy, trasy, opinie turystów. W skali kraju powinna istnieć witryna integrująca, rozwijająca ofertę wzdłuż całej Wisły 61

i kompilować inicjatywy regionalne i lokalne oraz udostępniać pełen zakres wiedzy na temat tego co się dzieje w interesującym temacie kampanie reklamowe banery reklamujące portal tematyczny (na portalach typu trójmiasto.pl., tcz.pl rynek pomorski), kampanie w serwisach społecznościowych, kampanie PR-owe adresowane do dziennikarzy internetowych z kraju i zagranicy inserty oraz artykuły w gazetach lokalnych przed sezonem (Dziennik Bałtycki, Gazeta Wyborcza) mapki i opisy tras; rynek Trójmiasto oraz ogólnokrajowych z czasem w miarę rozbudowy oferty również w prasie zagranicznej mapki z reklamą w SKM (we współpracy z SKM jako reklama kolejek do Tczewa i ew. Smętowa) mapki / folderki prezentujące wycieczki po WTR i Żuławach, dostępne w informacji turystycznej, w ośrodkach i kwaterach na Mierzei Wiślanej dysponującymi wypożyczalniami rowerów programy w TV, Radio opracowanie zestawu informacji dla dziennikarzy, film, audycje promocyjne, zwłaszcza TV Gdańsk, Radio Gdańsk chętnie włączą się w taką inicjatywę współpraca z dziennikarzami wizyty studyjne dla przedstawicieli mediów i tour-operatorów (prezentacje konkretnych produktów / pakietów, ofert) oraz profesjonalnie prowadzona polityka informacyjna umożliwiająca zainteresowanym mediom pozyskanie jak najpełniejszej informacji zarówno co do oferty jak i walorów omawianego obszaru prezentacja na Gdańskich Targach Turystycznych (konkretne pakiety, wycieczki) wspólnie z branżą, Żeglugą Wiślaną, LOT-ami, LGD itp. Stworzenie systemu identyfikacji i certyfikacji produkt stałby się wtedy czytelny i wyodrębniony zarówno dla przyjezdnych jak i społeczności lokalnej System szkoleń i podnoszenia kwalifikacji dla pracowników sektora turystycznego oraz przewodników, pilotów grup rowerowych Stworzenie produktów wspomagających takich jak odznaki turystyczne, dyplomy, certyfikaty dla turystów, którzy pokonują dłuższy lub urozmaicony odcinek, wdrożenie karty wiślanego turysty, oferowanie gadżetów dla osób, które wykupują pakiety lub zorganizowane formy turystyki, takie jak koszulki, czapki, kamizelki odblaskowe z logo produktu Akcje promocyjne skierowane do turysty rowerowego wykorzystujące czasopisma fachowe, portale, blogi, sklepy i serwisy rowerowe oraz organizacje pracujące dla rowerzystów lub z nimi współpracujące c) Proponowane pakiety turystyczne wraz z pomysłami na ofertę kierowaną do odbiorców docelowych (turystów i odwiedzających) W Polsce brakuje kompleksowej oferty pakietów turystycznych, które pozwoliłby sprzedawać jednolitą certyfikowaną ofertę turystyczną. Inicjatywy podejmowane na rzecz budowy Wiślanej Trasy Rowerowej zakładają przygotowanie profesjonalnego pakietu turystycznego, którego głównym odbiorcą będzie turysta zagraniczny oraz krajowy. Obecnie panuje przeświadczenie, że turysta rowerowy jest niewygodnym i drogim w utrzymaniu klientem, gdyż nocuje jedną noc i szuka noclegów na niewysokim poziomie cenowym. Warto jednak zauważyć, że na zachodzie Europy na profesjonalnie przygotowanych trasach rowerowych w sezonie są setki turystów, a obłożenie noclegów w okolicy tras jest bardzo duże. Załączniki graficzne do niniejszego opracowania prezentują propozycję kilku wycieczek jednodniowych, dostępnych za pomocą kolei lub łodzi turystycznej. Tego typu propozycje promują idee trasy oraz stanowią konkretną ofertę dla grupy docelowej dostępnej już dziś jaką są mieszkańcy aglomeracji trójmiejskiej. 62

Propozycje kreacji pakietów turystycznych w obszarze Wiślanej Trasy Rowerowej powinny być tworzone w oparciu o cztery główne formy turystyki kreowane w województwie pomorskim. Są to: turystyka aktywna, turystyka wodna, turystyka kulturowa i turystyka wypoczynkowa. W ramach ww. aktywności turystycznych tworzone są podkategorie, które z kolei ściśle powiązane są z różnego rodzaju typu turystą. Wykaz podkategorii dopasowanych do głównych form turystyki, a które mogłyby rozwijać się w oparciu o produkt turystyczny WTR prezentuje poniższe zestawienie: Lp. Turystyka aktywna l.p. Turystyka wodna l.p. Turystyka kulturowa l.p. Turystyka wypoczynkowa 1. 2. 3. 4. 5. 6. rowerowa jeździecka (konna) piesza motorowa kajakowa Aktywność sportowa (wykorzystanie istniejącej infrastruktury sportowej typu Orlik 1. 2. 3. Żegluga śródlądowa (w oparciu o ofertę Żeglugi Wiślanej) Żeglarstwo śródlądowe (rozwijane w oparciu o właścicieli jachtów i żaglówek) Windsurfing i Kitesurfing (strefa nadmorska Mierzeja Wiślana) 1. 2. Wzbogacenie oferty o wartość kulturalną pozostałych trzech form turystyki poprzez: - poznawanie kultury regionu (zabytki, obiekty kulturalne, rzemiosło) - uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych Wioski tematyczne - oferta kulturowa sukcesywnie rozwijana nie tylko w miastach ale również we wsiach położonych na trasie szlaku 1. 2. 3. 4. 5. Wellness&Spa Kurorty i uzdrowiska Agroturystyka Ekoturystyka Korzystanie z oferty typu: Zdrowa żywność, relaks, odpoczynek, odnowa biologiczna i psychofizyczna, profilaktyka zdrowotna. Przyroda dzika rzeka Wisła, nieodkryty obszar o wybitnych walorach przyrodniczych jako doskonałe miejsce rozwoju oferty turystyki wypoczynkowej Źródło: opracowanie własne Analizując rozproszoną ofertę turystyczną analizowanego obszaru proponuje się pomysły pakietów turystycznych, które w oparciu o powyższe zestawienie kreuje swego rodzaju mix ofert turystycznych. Aby proponowane pakiety weszły w życie wymagana jest odpowiednia kreacja marketingowa, ustalenia z lokalnymi organizatorami oferty turystycznej oraz pilotażowe wdrożenie, które określi czy zaproponowane formy są dobrze odbierane przez turystę (klienta). Propozycja pakietów turystycznych analizowanego obszaru w ujęciu północno południowym: Kulturalne Pomorze (Kulturalna Wisła) pakiet promujący łączoną ofertę kulturalną Trójmiasta (Gdańsk, Gdynia, Sopot), miasta Tczew, Gniew, Kwidzyn w połączeniu z ofertą noclegową w ww. ośrodkach miejskich. W ramach noclegu w danym obiekcie noclegowym (obiektach noclegowych) możliwe będzie wybranie oferty kulturowej danego miasta (okolicy). Do ceny noclegu doliczane są promocyjne ceny biletów do obiektów lub na dane wydarzenia kulturalne oraz ceny biletów połączeń kolejowych. Tczewskie wakacje - Szczególnie wybitny ośrodek rowerowy centrum inicjatyw rowerowych w Województwie Pomorskim Tczew - to tutaj się wszystko zaczęło (i wcale nie chodzi o rozpoczęcie II Wojny Światowej co niektórzy uważają, że tutaj, a nie na Westerplatte rozpoczęła się wojna), miasto jest bowiem prekursorem rozwoju miejskiej turystyki rowerowej (wspólnie z przedstawicielami PSWE). Tutaj planuje się organizować międzynarodowe sympozja na rzecz rozwoju turystyki rowerowej (2010), tworzone są trasy rowerowe, władze miasta działają pro-rowerowo. Tutaj znajduje się wyjątkowe w skali światowej muzeum rzeki Muzeum Wisły, rozwijana jest oferta kulturowa i turystyczna miasta. Prowadzone są inicjatywy zwiększające rozwój gospodarczy miasta. Szczególnie ważne jest promowanie pakietów łączących turystykę wodną (nowoczesna przystań wodna na Wiśle i funkcjonowanie Żeglugi Wiślanej), turystykę aktywną w obszarze miasta jak i poza nim, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki rowerowej, pieszej trasa (pętla) prowadząca od mostów lisewskich do mostu knybawskiego przez obszar miejski Tczewa, wsi Knybawa i Bałdowo oraz koroną wału wiślanego położonego na prawym brzegu rzeki (powiat malborski) - szczególnie ujmująca panorama miasta oraz 63

mostów lisewskich. Do tego dołożyć należy ofertę kulturową i wypoczynkową dostępną w mieście. Miasto powinno przewodzić w inicjatywach mających na celu ożywienie brzegu Wisły, inspirowanie swoimi doświadczeniami mniejszych miejscowości i wsi położonych w wiślanym korytarzu. W wyniku prac Lokalnej Organizacji Turystycznej Kociewie (www.kociewie.eu) rozwijana jest oferta turystyki konnej poprzez współpracę z właścicielami stadnin i gospodarstw w regionie, w okolicy prowadzi się działania na rzecz budowy szlaków rowerowych wraz z infrastrukturą (szlak Grzymisława z Tczewa do miasta Nowe). Dzięki ww. inicjatywom turysta odwiedzający region z pewnością będzie mógł wybierać ofertę turystyczną zgodnie ze swoimi upodobaniami. Po intensywnym dniu spędzonym na realizacji aktywnych form turystyki wieczór wypełniony rozrywką na wysokim poziomie koncert, spotkanie i dyskusja w dobrym lokalu gastronomicznym, konferencja dotycząca tematyki wiślanej, impreza. Kociewskie rarytasy pakiet turystyczny łączy w sobie ofertę turystyki wypoczynkowej z turystyką kulinarną. Kociewie słynie z regionalnej kuchni i produktów regionalnych w oparciu, o które możliwe będzie tworzenie pakietów turystycznych. Oferta produktów regionalnych powinna być dostępna bezpośrednio w obiekcie świadczącym usługi wypoczynkowe (obiekt noclegowy, obiekt świadczący usługi lecznicze, eko i agruturystyka). Wiślana podróż w czasie pakiet wirtualny, którego ideą jest stworzenie regularnej żeglugi siecią wód śródlądowych. Podpatrując inicjatywy realizowane na Dunaju, gdzie regularnie pływają łodzie Wikingów, a barki rowerowe rozmieszczone są średnio co 8 km również wiślana destynacja powinna obfitować w tego typu atrakcje i udogodnienia. Pomysł zakłada skomunikowanie Gdańska z Wyspą Sobieszewską, a wykorzystać do tego można byłoby sieć gondol pływających określonym szlakiem na zasadzie tramwaju wodnego. Oprócz gondol powinny również zostać odtworzone: flis czy szkuta wiślana. U króla Jana w obejściu pakiet opracowany wspólnie z historycznym obiektem noclegowym U Marysieńki. Oferta kulturowa powinna w sposób wesoły, interesujący przedstawiać biografię wybitnego króla Polski Jana III Sobieskiego. Interesujące byłyby mini-inscenizacje odbywające się wieczorem. W szerszej perspektywie warto zastanowić się nad lokalizacjami podobnymi do tej w Gniewie i znaleźć miejsca związane z egzystencją władców Polski na tym obszarze. Do dyspozycji jest przecież Gdańsk oraz Toruń miasta związane od zawsze z historią państwowości polskiej. Stół szwedki (aluzją do: potop szwedzki) pakiet turystyczny łączący w sobie ofertę turystyki kulturowej, uwzględniającej potencjał zamku w Gniewie przejawiający się bogatą ofertą inscenizacji historycznych, z możliwością osobistego udziału w przedstawieniu. Pakiet połączony z bogatą ofertą gastronomiczną oraz noclegową. Wskazane jest ekskluzywne (dostojne) podejście do wymagającego turysty. Oferta powinna również uwzględniać pozostałą ofertę turystyczną miasta i okolicy. Konieczne włączenie do pakietu wysokiej klasy oferty kulturowej, z której można byłoby skorzystać wieczorem muzyka na żywo, kabaret (np. w wykonaniu grupy animatorów z Zamku w Gniewie), kolacja staropolska, kolacja w dawnych strojach dworskich etc. Cystersi, jabłka i chleb ze smalcem pakiet turystyczny przedstawiający dzieje zakonu Cystersów ze szczególnym uwzględnieniem pelplińskich posiadłości. Oferta powinna nawiązywać do ascetycznego życia zakonników przeciwieństwo oferty proponowanej wyżej oferty w ramach Stołu szwedzkiego. Dzięki takiemu podejściu możliwe będzie kreowanie produktu turystycznego WTR jako obszaru skrajności, w którym niewyczerpalny jest potencjał turystyczny. W tworzeniu tego typu pakietów szczególnie ważne jest zadbanie o odpowiednie detale tj. stroje, kuchnia, uczciwe podejście do klienta. Noc spędzona w pełnym przepychu miejscu związanym z obecnością króla, a później w ascetycznym pokoju zakonnika powinny na długo pozostać w pamięci turysty. Survivalowa eskapada z wiosłami koncepcja pakietu turystycznego łączącego w sobie ofertę Żeglugi Wiślanej umożliwiająca dotarcie do Okolic Opalenia, nordic walking koroną wału wiślanego i przejście w obszar zalesiony w oparciu o istniejące trasy piesze. Celem jest dotarcie do bajecznie położonego punktu widokowego na Wisłę w rezerwacie Wiosło Duże i Wiosło Małe. Koleją, łódką i na rowerze pakiet łączący w sobie elementy transportu koleją podmiejską SKM oraz PKP, połączenia regionalne umożliwiająca przemieszczanie się z obszaru Trójmiasta na teren gmin, przez które przebiega Wisła. Pakiet uwzględniałby potrzeby zagranicznego turysty rowerowego. Podróż koleją łączy się z komunikacją wodną, usługą świadczoną przez Żeglugę Wiślaną oraz z turystyką rowerową, ponieważ możliwe jest przewożenie rowerów na jachtach ww. przewoźnika. Konieczne jest odpowiednie ustalenie standardów przewożenia rowerów transportem kolejowym. 64

Pakiet Szlakiem Twierdz nad Dolną Wisłą - Toruń, Chełmno, Grudziądz (plus Gdańsk Hevelianum, Wisłoujscie). Budowane twierdze pruskie w Toruniu, Chełmnie i Grudziądzu budowane były w XVIII, XIX i XX wieku i ich rolą była obrona granicy między zaborem pruskim i rosyjskim. Wiele obiektów w zachowanych kompleksach obronnych jest udostępnione do zwiedzania. Warto rozwinąć ofertę kulturową prowadzoną na terenie tych obiektów. d) Rekomendowane działania plan promocji wraz z kalkulacją kosztów promocji Podstawowym założeniem rozwoju tego produktu jest rozłożenie w czasie wielu skoordynowanych działań i stworzenie planu działania na wiele lat do przodu. Ciągła modyfikacja szczegółów przyjętego w zarysie planu oraz dostosowywanie do możliwości oraz zmieniających się warunków i potrzeb stanowić będzie o sukcesie projektu oraz jego trwałości. Na najbliższe kilka lat proponujemy następujące działania dotyczące WTR, które powinny iść dwutorowo: 1. Działania mające przynieść rozwój infrastruktury, czyli projektowanie, badanie możliwości budowy szlaków oraz ścieżek rowerowych wraz z pełną infrastrukturą taką jak toalety, parkingi, miejsca biwakowania, pola namiotowe, system informacji (tablice oznakowania), stojaki rowerowe, przygotowanie tras, sporządzenie studium wykonalności oraz analizy oddziaływania na środowisko naturalne, likwidacja/przebudowa wąskich gardeł wykazanych w audycie. Dominującą rolę w tym procesie powinny mieć samorządy oraz organizacje związane z rozwojem turystyki. Poszukiwanie źródeł finansowania, pisanie wniosków oraz ich realizacja wymaga doświadczenia oraz przemyślanych decyzji. Koszty zależnie od skali podjętych działań mogą wahać się od kilku tysięcy do kilku milionów złotych w skali roku. 2. Drugim nie mniej istotnym ogniwem powinny być konsultacje środowiskowe, popularyzowanie idei, działalność edukacyjna pośród grup docelowych i w społeczności lokalnej. Równolegle powinny powstać warunki do pracy dla touroperatorów, wydawnictwa umożliwiające podróż (atlas trasy, przewodniki, ślady gps), które powinny być ciągle aktualizowane i wznawiane w miarę potrzeb. Zaangażowanie aktywistów, przedsiębiorców, NGO powinno mieć formalną i nieformalną strukturę. Powołanie operatora, który zależnie od wybranej formy działania może mieć różnoraki zakres obowiązku, ma kluczowe zagadnienie dla rozwoju produktu. Do podstawowych zadań operatora powinno należeć: dokumentacja i informacja turystyczna, wydawanie map i przewodników prowadzenie witryny internetowej i jej stała aktualizacja koordynacja wszelkich działań około turystycznych, lobbing w strukturach odpowiedzialnych za budowę dróg, mostów, dworców, infrastruktury przeciwpowodziowej, infrastrukturę miejską prowadzenie i koordynacja działań promocyjnych w tym dbałość o spójność i efektywność tych działań organizacja obsługi PR i prasowej, organizacja wizyt studyjnych prowadzenie konsultacji społecznych zarówno z mieszkańcami, działaczami trzeciego sektora jak i samorządem terytorialnym stała komercjalizacja produktu i jego rozwój koordynacja imprez masowych, kulturalnych ich kalendarza przy współpracy z zainteresowanymi podmiotami W ciągu najbliższych lat powinny powstać też stałe imprezy cykliczne typu rajdy rowerowe popularyzujące ideę i przebieg trasy. Minimalne kwoty jakie powinny być przeznaczane na rozwój produktu rocznie wynoszą od kilku tysięcy, jeżeli bierzemy tylko pod uwagę informowanie i prowadzenie strony internetowej do kilkuset tysięcy jeśli podmioty zaangażowane miałyby prowadzić działania wymienione powyżej w mniejszym lub większym stopniu. Kluczowym elementem promocji produktu jest stworzenie przewodnika atlasu dla podróżujących rowerami, aktualizowanego nie rzadziej niż raz na dwa lata, w miarę rozwoju infrastruktury i atrakcji turystycznych. 65

Przy dokonywaniu planów dotyczących rozwoju produktu nie można zapomnieć o nakładach na promocję w najważniejszych mediach takich jak Internet (płatne i bezpłatne formy reklamy) prasa, radio, telewizja (wizyty studyjne). W naszym przekonaniu budżety na promocję powinny być analogiczne do tych przeznaczanych na rozwój wartości materialnej produktu. Tylko w ten sposób nakłady poniesione na rozwój produktu szybko się zwrócą. Od początku promocję produktu należy powierzyć profesjonalistom, którzy są w stanie planować i ewaluować politykę marketingową dotyczącą obszaru wzdłuż Wisły oraz samej trasy. Przy założeniu, że w latach 2010-2013 zostaną wykonane następujące działania: rozbudowa witryny internetowej www.alongwisla.pl wydanie mapy-przewodnika zorganizowanie co najmniej jednej dużej imprezy rowerowej (również z wykorzystaniem wizerunku gwiazd sportu) publikacja materiałów dotyczących WTR w prasie, radio, TV i Internecie w ilości co najmniej 100 zorganizowanie spotkań z lokalnymi strukturami oraz przedsiębiorcami sporządzenie ewidencji również w wersji online możliwości inwestycyjnych w obszarze produktu związanych z infrastrukturą oraz prowadzenie aktywnej polityki informacyjnej w tym zakresie Potrzebny jest co najmniej jeden etatowy (bądź freelancer) pracownik dysponujący budżetem nie mniejszym niż 100 tys zł rocznie. Skala wykonanych przedsięwzięć będzie wprost proporcjonalna do budżetu jeśli zaangażowane osoby będą rozliczane w modelu za efekt. Rys. 6 Przewodnik (mapa Trasy Rowerowej Dunaju) Źródło: http://www.boblucky.com/biking/danube/intro.htm e) Wdrożenie i komercjalizacja produktu dotychczasowy status prac Wiślana Trasa Rowerowa w obecnej postaci to produkt turystyczny wymagający wielu inicjatyw o znaczeniu ponadregionalnym. Aby wirtualna obecnie idea weszła w życie potrzebne są działania prowadzone równolegle na wielu płaszczyznach. Szczególnie ważna na tym etapie tworzenia produktu jest odpowiednia promocja i komunikacja. Inicjatywy promocyjne ukierunkowane powinny być zarówno na grupy odbiorców jak również na poszukiwanie potencjalnych partnerów projektu. 66

Obecnie nad projektem Wiślanej Trasy Rowerowej województwa pomorskiego pracuje zespół, w skład którego wchodzą przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego ze szczególnym uwzględnieniem pracowników Departamentu Turystyki przy zewnętrznym wsparciu firm konsultingowych. Realizacja idei WTR w województwie pomorskim rozpoczęło się we wrześniu 2008 r. Przez okres jesienno zimowy realizowana była inwentaryzacja terenowa obszaru przez, który przebiegać będzie w przyszłości trasa. W wyniku prac w terenie powstała realna oraz hipotetyczna marszruta przejazdu. Dokument zawiera: dokładny wykaz odległości pomiędzy miejscowościami, atrakcjami turystycznymi czy elementami infrastruktury turystycznej i okołoturystycznej; opis miejscowości położonych na głównym szlaku oraz tych, które połączone są ze szlakiem głównym na zasadzie ości ; rodzaj nawierzchni uwzględniającej jej stan techniczny; ocenę z siodełka roweru nachylenia terenu; opisy dotyczące obiektów turystycznych, usługowych, atrakcji turystycznych oraz cenne uwagi wskazujące na problemy do rozwiązania i potrzebę działania w różnych obszarach. Pierwszym graficznym opracowaniem promującym ideę Wiślanej Trasy Rowerowej w województwie pomorskim była mapa wektorowa z podkładem topograficznym (źródło pochodzące z Wojewódzkiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej mieszczącego się w Gdańsku). Mapa prezentuje warstwy tematyczne, na które składa się: wyznaczenie trasy marszruty, prezentacja poprzez piktogramy kategorii danych zawartych w opisie, oraz warstwę zdjęciową, która prezentuje potencjał turystyczny całego analizowanego obszaru. Opracowanie wyraźnie pokazuje jak znaczący jest potencjał przyrodniczo kulturowy regionów położonych nad Wisłą. Mapa dostępna jest pod adresem internetowym: www.wrotapomorza.pl/res/dtumwp/documents/wi_lana_trasa_rowerowa_bez_podkladu_zdjecia000.pdf. Kolejnym krokiem urzeczywistniającym realizację tego dużego przedsięwzięcia jest opracowany w 2009 r. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Audyt Wiślanej Trasy Rowerowej. Dokument powstawał od czerwca do września 2009 r. W oparciu o przeprowadzoną inwentaryzację oraz zebrany materiał źródłowy wyznaczono główny przebieg Wiślanej Trasy Rowerowej lewym brzegiem Wisły. Wstępnie ustalono również przebieg prawym brzegiem rzeki na zasadzie ości szlaku głównego. W ramach audytu zaprojektowano m.in. plansze, których głównym elementem jest ortofotomapa terenu z wyznaczonym szlakiem głównym oraz propozycjami ości ; wyznaczono miejsca propozycje budowy infrastruktury turystycznej oraz miejsca znakowania trasy. W audycie przedstawiono kierunki rozwoju WTR w województwie pomorskim oraz wstępne propozycje kreacji trasy jako produktu turystycznego. W ramach opracowania przygotowano wektorową mapę trasy w dużej rozdzielczości, która służyć będzie jako element promocji projektu. Urealniając ideę budowy trasy stwierdzono, że warto inwestować nie tylko w infrastrukturę, ale w wizerunek obszaru. Szczególnie ważne będą inicjatywy mające na celu kreowanie produktów turystycznych w oparciu o WTR, tworząc miejsca z bogatą ofertę turystyczną. Inicjatywa budowy Wiślanej Trasy Rowerowej stała się panelowym tematem cyklu spotkań zespołu ds. rozwoju turystyki rowerowej wspierających politykę rowerową Marszałka Województwa Pomorskiego. Na dwóch spotkaniach, które odbyły się we wrześniu i październiku 2009 r. przedmiotem dyskusji zespołu stały się wyżej wymienione opracowania dotyczące WTR. Szczególnie ważne dla kreowania idei projektu było uczestnictwo Czesława Langa. Opinia wyrażona przez najbardziej znanego polskiego kolarza i organizatora Tour de Pologne doskonale wpisuje się w koncepcje proponowane przez autorów opracowania. Znane postacie wspierające projekt stanowią swego rodzaju katalizator zmian i zwiększają szanse realizacji przedsięwzięcia. Inspirująca propozycja realizacji maratonów rowerowych, drogami biegnącymi brzegiem Wisły, przy współudziale zagranicznych grup kolarskich, dodała skrzydeł realizatorom projektu. Inną znaną postacią, która w ostatnim czasie mocno zainteresowała się marką rzeki Wisły, jest postać Marka Kamińskiego najbardziej znanego polskiego podróżnika i polarnika. Trwająca 34 dni wyprawa miała na celu promocję aktywności wodnych zwłaszcza wśród osób niepełnosprawnych oraz ochrony w zakresie ochrony środowiska jak również promocję Wisły. Kajakowa wyprawa międzynarodowej drużyny biegła wzdłuż wodnego kręgosłupa Polski, a po 941,3 km zakończyła się w Gdańsku. Informacja kierowana do społeczeństwa przy wsparciu znanych osobistości świata sportu i kultury to ważny element kampanii na rzecz wdrażania produktu turystycznego Wiślana Trasa Rowerowa. 67

f) Wdrożenie i komercjalizacja produktu - zalecenia W ramach koncepcji rozwoju produktu turystycznego Wiślana Trasa Rowerowa ustalono szereg propozycji działań promocyjnych, których celem jest budowanie wizerunku i przyjaznego odbioru projektu wśród różnych środowisk odbiorców. Wiślana Trasa Rowerowa jako przedsięwzięcie techniczne i produkt turystyczny nie powstanie bez współpracy wielu partnerów zarówno na płaszczyźnie współpracy samorządowej jak i biznesowej i instytucjonalnej. Niezmiernie ważny jest również stosunek do projektu społeczności lokalnych oraz mentalność mieszkańców, dla których głównie realizowane jest całe przedsięwzięcie. Odpowiednie formy promocji i komunikacji do określonych powyżej grup odbiorców powinny skupiać się na jasnym przekazie dotyczącym: celowości, idei projektu, potrzeb finansowych i korzyści wynikających ze wdrożenia. Rozpatrując działania promocyjne w kontekście nawiązywania współpracy z podmiotami rynkowymi na obecnym etapie tworzenia produktu WTR, na pierwszym miejscu należy postawić jednostki samorządu terytorialnego. Działania edukacyjne i promocyjne skierowane do jednostek samorządu to swego rodzaju praca u podstaw, której głównym celem powinno być wypracowanie wspólnego stanowiska wszystkich partnerów oraz weryfikacja przedłożonych podczas dyskusji opracowań zawierających szereg propozycji i pomysłów. Działania na rzecz rozwoju produktu WTR uwzględniające sferę inwestycji, kulturową oraz usługową, powinny zostać zweryfikowane oraz dostosowane do możliwości realizatorskich powiatów i gmin, przez które przebiegać ma trasa wiślana. Proponuje się, aby kolejna inicjatywa polegała na wspólnej dyskusji przedstawicieli powiatów (miasta Gdańska, powiatów gdańskiego i tczewskiego) i gmin (Cedry Wielkie, Suchy Dąb, Gmina Miasto Tczew, Gmina Tczew, Subkowy, Pelplin, Gmina Gniew). Promocja projektu wśród wyżej wymienionych jednostek samorządu terytorialnego powinna nieść za sobą konkretne ustalenia i propozycje rozwiązań szczególnie uwzględniających mechanizmy finansowania działań infrastrukturalnych projektu. Odpowiednia komunikacja o projekcie wśród ww. podmiotów jest obecnie działaniem kluczowym. Przedstawione dokumenty oraz przygotowane w przyszłości studium wykonalności projektu Wiślanej Trasy Rowerowej w województwie pomorskim przedłożone samorządom, powinno umożliwić określenie działań rozłożonych na etapy realizowane zgodnie z kilkuletnim planem inwestycyjnym. Współpraca z samorządami oraz organizacjami turystycznymi i agroturystycznymi powinna też zaowocować stworzeniem zestawienia możliwości inwestycyjnych dla przedsiębiorców, którzy mogliby się stać potencjalnymi inwestorami na tym terenie. Mamy tu na myśli zebranie pełnej informacji o możliwych nieruchomościach do zagospodarowania w sąsiedztwie planowanej marszruty przejazdu, o warunkach zakładania działalności agroturystycznej itp. Przykłady zachodnie wdrażania tego typu projektów wskazują, że od pomysłu do kompleksowego wdrożenia może minąć nawet 20 lat np. trasa rowerowa z Passau do Wiednia biegnąca wzdłuż brzegów Dunaju. Już w ciągu trwania tego okresu ruch turystyczny w obszarze narastał, ponieważ inicjatywy proinwestycyjne uzupełniane byłyby rozwojem oferty kulturowej, usługowej (oferta miasta, regionu) wpływającej na wizerunek obszaru. Propozycja, która pojawiła się podczas spotkań ogólnopolskich na rzecz budowy trasy wiślanej biegnącej przez osiem województw, a która wskazuje Urzędy Marszałkowskie jako regionalnych koordynatorów projektu oraz jednostki samorządu terytorialnego odpowiedzialne za obszary określane granicą administracyjną wydaje się być najbardziej właściwą. Kolejną grupą odbiorców, do których kierowany byłby przekaz promocyjny oraz propozycje komercjalizacji oferty produktu Wiślanej Trasy Rowerowej są instytucje odpowiedzialne za kreowanie oferty kulturalnej i turystycznej miast i regionów położonych na trasie szlaku. Analizując obszar trasy wyróżnić można lokalizacje z rozwiniętą ofertą, te które rozwijającą ją rokrocznie jak również te, w których przedsięwzięcia ukierunkowane na turystów są znikome mimo że walory turystyczne miejsc oraz dziedzictwo historyczną są znaczące. Szczególnie ważny z punktu widzenia turysty rowerowego, który będzie również chciał skorzystać z oferty miasta będzie Gdańsk oraz Sopot i Gdynia wchodzące w skład Trójmiasta. Zgodnie ze standardami EUROVELO to tutaj powinna rozpoczynać się jak i kończyć przygoda z Wiślaną Trasą Rowerową. Dworce kolejowe z oficjalnym dworcem WTR - Gdańsk Główny lub Tczew powinny zostać przygotowane do przyjmowania dużych grup turystów rowerowych w przyszłości. Warto również rozwinąć infrastrukturę rowerową w okolicach portów żeglugi morskiej i śródlądowej (mariny, przystanie), które przyczynią się do rozwoju produktów turystycznych typu bike&see. Szczególnie ważne są rozmowy i wspólne poszukiwanie korzyści ekonomicznych z przeprowadzonych działań na rzecz rozwoju turystyki rowerowej w obszarze WTR. Oferta turystyczna zawsze powinna być uzupełniana ofertą kulturalną, która wpływa na postrzeganie danego miasta, regionu czyli budowanie marki. Każdy jest w stanie wyróżnić na mapie kultury Polski miejsca wyjątkowe, które posiadają specyficzny klimat, 68

których oferta kulturalna wyróżnia się na tle innych lokalizacji. Niewątpliwie takim regionem jest obszar Trójmiasta miejsce, które przyciąga rzesze turystów zarówno z kraju jak i ze świata. Warto przedstawiać ideę Wiślanej Trasy Rowerowej twórcom przedsięwzięć kulturowych, którzy dzięki tej informacji wiedzieliby kto byłby odbiorcą ich inicjatyw. Turysta rowerowy to nie tylko miłośnik przyrody oraz wolnych przestrzeni, to również turysta który będzie chciał korzystać z oferty kulturowej miasta. Planowany cykl w jakim przebiegać będzie podróż Wiślaną Trasą Rowerową składać się będzie z kilkugodzinnych przejazdów pomiędzy miejscowościami, które odbywać się będą od godzin porannych do popołudniowych. Pozostała część dnia przeznaczona będzie na poznawanie lokalizacji, w której znajdzie się turysta. Wypełnienie wolnego czasu turysty odpowiednią ofertą kulturową będzie wyzwaniem dla organizatorów. Turysta, który spotka się z wysokim poziomem oferty wypromuje ją w swoich kręgach. Być może będzie chciał skorzystać z oferty szlaku w przyszłości. Niestety gdy poziom oferty turystyczno-kulturowej będzie niezadowalający szybko zmniejszy się liczba turystów przemierzających szlak. Szczególnie ważna będzie cykliczność, powtarzalność oraz ogólna dostępność oferty kulturowej. Wychodząc z podstawowego założenia marketingu terytorialnego, że najlepszym ambasadorem marki regionu są jego mieszkańcy należy zwrócić uwagę na aspekt edukacyjny, skierowany do osób zamieszkujących obszar. Niedopuszczalne są sytuacje, które wprowadzać będą turystę w błąd, np. wydarzenie kulturalne podane w przewodniku czy informacji turystycznej nie odbywa się w podanym dniu i godzinie czy chociażby sytuacje w których turysta narażony jest na nieuczciwość czy kradzież sprzętu. Oprócz komercyjnego kreowania oferty kulturowej istnieją formy niekomercyjne, do których zaliczyć można działalność edukacyjną, pracę stowarzyszeń czy fundacji. Szczególnie ważna w idei tworzenia Wiślanej Trasy Rowerowej będzie działalność twórcza realizowana w środowisku pasjonatów. Praca ta szczególnie ważna jest w sytuacji ograniczonych zasobów finansowych, które blokują tworzenie produktów oferty kulturowej. Sytuacja gospodarcza negatywnie wpływa na poziom oferty kulturalnej w Polsce co przekłada się również na rozwój wizerunku miejsc, ale bez inwestowania w ten wizerunek regiony Polski nie będą w stanie wykreować i sprzedać wysokiej jakości produktów turystycznych. Grupie odbiorców, której powinno prawdopodobnie najbardziej zależeć na rozwoju produktów turystycznych są przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w sektorze turystycznym oraz usług okołoturystycznych. Kampania promująca Wiślaną Trasę Rowerową powinna w sposób konkretny przedstawiać potrzeby oraz korzyści wynikające z realizacji potrzeb. Potrzeby wynikające z idei WTR dotyczą w głównej mierze rozbudowy infrastruktury turystycznej uwzględniające w szczególności turystę rowerowego powinny być stopniowo wdrażane przez przedsiębiorców podnosząc standard produktu turystycznego. Większy standard oferty turystycznej przekładać się powinien na liczbę turystów odwiedzających region co przekłada się na wynik ekonomiczny. Szczególną uwagę należy zwrócić na rachunek ekonomiczny wynikający z poniesionych nakładów inwestycyjnych i przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej. Promocja i komunikacja wśród przedstawicieli branży powinna dotyczyć budowy elementów infrastruktury turystycznej oraz zasad wdrażania dobrych praktyk. Szczególnie ważne będzie opracowanie jednolitych standardów wyposażenia charakteryzujących się wysoką jakością wykonania, systemu identyfikacji wizualnej obiektów oraz zasad certyfikacji i nagradzania obiektów realizujących politykę rozwoju produktu turystycznego Wiślanej Trasy Rowerowej. Grupą odbiorców, która korzystać będzie z komercjalizacji oferty WTR będą mieszkańcy regionów, przez które przebiegać będzie trasa. Dzięki nowym inwestycjom możliwy będzie rozwój gospodarczy regionów, a co za tym idzie wzrost poziomu życia mieszkańców. Niestety, obecnie wiele miejsc, przez które przebiega proponowany szlak Wiślanej Trasy Rowerowej to miejsca zamieszkiwane przez ludność, której głównym dochodem jest działalność rolnicza. Gospodarstwa, które lokalizowane są na obszarze sołectw nie posiadają dużego areału ziemnego, a prowadzona działalność ma raczej charakter rodzinny. Jak wiadomo dochody z tego typu działalności często są niewystarczające. Sporo jest miejsc, w których panuje bieda i ubóstwo. Rewitalizacja tych obszarów będzie niezmiernie trudnym zadaniem. Istotne będzie znalezienie odpowiednich podmiotów gospodarczych oraz instytucji, które będą w stanie prowadzić odpowiednią kampanię zmieniającą oblicze polskiej wsi. Turystyczny rozwój terenów wiejskich pozwoli na dywersyfikację dochodów ich mieszkańców. Szczególnie ważne wydaje się opracowanie strategii dla wsi rozlokowanych w obszarze Wiślanej Trasy Rowerowej. Jednym z bardziej sensownych pomysłów jest budowanie wizerunku wsi w oparciu o przemyślaną symbolikę. Idea tworzenia wsi tematycznych wydaje się słuszną inicjatywą wzmacniającą więzi społeczne oraz mobilizującą do działania. Propozycje nazw oraz koncepcji 69

budujących wizerunek na potrzeby kreowania wsi tematycznych przedstawione zostały w podpunkcie b) niniejszego opracowania. Stworzona infrastruktura turystyczna oraz inwestycje w nawierzchnie drogową, użyteczną dla rowerów ze szczególnym uwzględnieniem wałów wiślanych pozwoli w bezpieczny sposób przemieszczać się pomiędzy wsiami i miejscowościami regionu. Zakłada się, że mieszkańcy wsi dzięki rozwiniętym trasom rowerowym będą mogli podróżować do najbliżej położonego miasta zarówno w celach zawodowych jak i usługowych czy kulturalnych. Aktualnie produkt Wiślana Trasa Rowerowa to czysto wirtualna inicjatywa, która może jednak zostać zrealizowana. Na chwilę obecną należy: informować potencjalnych odbiorców o samej idei prowadzić energiczne działania lobbingowe oraz konsultacje z podmiotami wymienionymi w pkt. 5a wskazywać możliwości inwestycyjne dla potencjalnych inwestorów-przyszłych przedsiębiorców turystycznych zlecić wykonania studium wykonalności oraz podpisać stosowne porozumienia z zarządcą wałów oraz gestorami poszczególnych odcinków i samorządami opracować dobre źródła informacji na temat oferty kulturalnej, atrakcji turystycznych, noclegów, gastronomii, komunikacji oraz zaplecza technicznego (warsztaty, poczta, ośrodki zdrowia, bankomaty) w tym obszarze propagować ideę wśród organizatorów turystyki rowerowej organizować imprezy promujące idee i współorganizować imprezy odwołujące się w różnym stopniu do marki rzeki Wisły wspomagać promocyjnie wszelkie przedsięwzięcia, które odbywają się w rejonie produktu i są z nim powiązane stworzyć dobrą ofertę wycieczek jednodniowych dla najszybciej osiągalnej grupy docelowej jaką są mieszkańcy Trójmiasta i dużych miast takich jak Tczew, Elbląg, Kwidzyn wspomagać samorządy innych województw własnym doświadczeniem w zakresie projektowania i realizowania poszczególnych etapów stworzyć spis dobrych praktyk zaprojektować i wdrożyć system certyfikacji obiektów zwłaszcza atrakcji turystycznych, noclegów i gastronomii, które po spełnieniu kryteriów przewidzianych systemem stawałyby się elementem produktu prowadzić kampanię informacyjną skierowaną do mediów zaangażować do współpracy celebrities oraz trendsetterów, którzy skutecznie mogą pomóc w wykreowaniu mody na Wiślaną Trasę. g) Przykłady współpracy ponadregionalnej Poza wymienionymi powyżej modelowymi inicjatywami proponujemy kilka przykładowych rozwiązań, które obejmują skalę ponadregionalną: stworzenie sieci wiosek tematycznych wzdłuż całej Wisły. Opracowanie dla wielu małych miejscowości krótkiego pomysłu identyfikującego mocne strony, tworzące krótki plan marketingowy, który byłby kompatybilny dla całości (promocja rzemiosła, produktów regionalnych oraz tradycji ludowej) dalsze rozwijanie inicjatyw podobnych do pociągu nad morze Arrivy z Kwidzyna na Mierzeję Wiślaną w okresie letnim czyli rozwijanie inicjatyw powiązanych z przewoźnikami ponadregionalnymi ułatwiającymi dostęp do WTR stworzenie rozwiązań sieciowych typu karta turysty rowerowego czyli system udostępniania atrakcji noclegów, biletów komunikacji objętych całościowym pakietem lub systemem zniżek 70

udostępnienie tematycznych wycieczek projektowanych wspólnie z przedsiębiorcami. Proponowane tematy wiodące to: - polski gotyk (obszar od Krakowa do Gdańska), folklor i tradycyjne rękodzieło oraz kuchnia regionalna (obszar wzdłuż całej Wisły) państwo krzyżackie (województwo pomorskie i kujawsko-pomorskie), - dzika natura (obszar całej Wisły). Obecnie już funkcjonują inicjatywy, które wykraczają poza ramy jednego województwa takie jak działalność Stowarzyszenia Dolnej Wisły w Grucznie (pomorskie, kujawsko-pomorskie) czy prace wokół szlaku Menonitów (pomorskie, warmińsko-mazurskie). Tego typu przykłady powinny być dalej rozwijane. 9. Wybrane przykłady wdrożeń zagranicznych szlaki rowerowe wzdłuż rzek Europy Z uwagi na początkowe stadium rozwoju produktu turystycznego plan ma charakter ramowy i powinien zostać uszczegółowiony w miarę realizacji kluczowych działań inwestycyjnych, udostępniających szlak turystom. Celem urealnienia opisywanego projektu wykonaliśmy research dotyczący funkcjonujących i eksploatowanych szlaków rowerowych w Europie, których jedną z głównych atrakcji jest przebieg wzdłuż rzeki lub zbiornika wodnego. Poniżej wymieniamy kilka przykładów, które są inspiracją do projektowanego produktu turystycznego. Kryteria poszukiwania tras rowerowych wymieniane przez znanego bloggera rowerowego Boba Lucky http://www.boblucky.com/biking.htm, który na rowerze przejechał większość znanych tras rowerowych w Europie, Kanadzie i USA. 1. Szlak powinien mieć mniej więcej 350 km, czyli tyle ile wynosi odległość, którą pokonuje się w ciągu w 7 dni. Powinien zaczynać się od dużej stacji kolejowej i na takiej również kończyć. 2. Trasa nie powinna zataczać pętli tak aby mieć poczucie że codziennie jest się gdzieś indziej. 3. Co mniej więcej 40-50 km powinna znajdować się miejscowości z dostępną bazą noclegową ale również ofertą turystyczną 4. Trasa nie powinna przechodzić przez góry i nie powinna mieć zbyt wielu stromych przewyższeń 5. Drogi wzdłuż trasy powinny być stosunkowo bezpieczne dla rowerzystów Jak sam zauważa, te kryteria są zaskakująco trudne do spełnienia dla wielu tras rowerowych. Np. w Szwajcarii nie ma takiej ani jednej. Stosując te kryteria wybraliśmy kilka produktów: Szlak rzeki Dordogne w południowej Francji (rzeka ma długość 490 km) Na jej przebiegu istnieje kilka dużych zapór. Przykładowa wycieczka 7-mio dniowa: 1 dzień - St-Emilion do Bergerac, 66 km, 2 dzień - Bergerac do Les Eyzies, 62 km,3 dzień - Les Eyzies do Montignac, 30 km, 4 dzień - Montignac do Sarlat, 44,8 km, 5 dzień - Sarlat do Vitrac, 41,6 km, 6 dzień- Vitrac do Rocamadour*, 54 km, 7 dzień - Rocamadour do Cahors, 62 km Trasa ta nie jest idealnie przygotowana dla rowerzystów. Większość wiedzie drogami publicznymi o małym natężeniu ruchu. Brakuje map specyficznie przygotowanych dla rowerzystów. Nie ma też bardzo szerokiej oferty hoteli ale są za to wyspecjalizowane agencje turystyczne obsługujące rowerzystów i oferujące transport tak roweru jak i bagażu. Istnieje dobrze rozbudowana sieć wypożyczalni rowerów. Sporo atrakcji ale też i kilka odcinków nużąco nudnych. Taki stopień zagospodarowania można osiągnąć w 3-4 lat pracy nad produktem WTR. Szlak nad Dunajem Niemcy-Austria najbardziej znany i lubiany szlak rowerowy w Europie. Przykładowa wycieczka 7-mio dniowa (368 km) : 1 dzień Pasau Schlogen, 2 dzień Schlogen Linz, 3 dzień Linz Grein, 4 dzień Grein Emmersdorf, 5 dzień Emmersdorf Traismauer, 6 dzień Traismauer Wiedeń Ruch turystyczny na trasie tak duży, że bez korzystania z usług biura turystycznego istnieje ryzyko braku noclegu pomimo bardzo rozwiniętej bazy hotelowej. Trasa idealna; w większości wydzielone trasy rowerowe, mapy, wydawnictwa fachowe, atlasy i ślady gps 71

Koncepcja rozwoju produktu turystycznego Wiślana Trasa Rowerowa, Gdańsk 2009 dla rowerzystów, duża ilość tour operatorów, doskonałe widoki, krajobrazy, zabytki, rozwinięta gastronomia i oferta kulturalna. Duże miasta Wiedeń, Linz, Passau po drodze. Doskonale zorganizowany przeprawy promowe dla pieszych i rowerzystów oraz sieć wypożyczalni rowerowych. Tak mniej więcej mogłaby wyglądać docelowo organizacja produktu turystycznego nad Wisłą, choć potrzeba na to wielu lat systematycznej pracy. Balaton bike Road ukończona kilka lat temu (lata 2002-2004) ścieżka rowerowa dookoła Balatonu ma długość 180 km. Droga płaska, biegnie brzegiem jeziora. Niewymagająca zaprawy. Stała dostępność plaż atutem trasy, choć krajobrazy przypominają nieco Wyspę Sobieszewską i Żuławy. Bogata oferta gastronomiczna i noclegowa. Oferta folklorystyczna i dla ludzi lubiących nocne imprezy bardzo rozwinięta, kierowana do ludzi młodych ceniących sobie połączenie wypoczynku i rozrywki. Wypożyczenie rowerów możliwe na miejscu. Działają wyspecjalizowane biura podróży. Przykład trasy wykreowanej na terenach tradycyjnie rozpoznawanych jako miejsce plażowania i raczej biernego wypoczynku. Dookoła Holandii - jak na Holandię przystało podróż rowerem jest bardzo bezpieczna. Przykładowa wycieczka 7-mio dniowa 1 dzień Leeuwarden, 2 dzień Leeuwarden - Sneek 50 km,3 dzień Sneek - Rijs 55 km, 4 dzień: Rijs - Bolsward 55 km, 5 dzień: Bolsward Harlingen/Franeker 40 km, 6 dzień Harlingen/Franeker - Dokkum 50 km, 7dzień: Dokkum - Leeuwarden 45 km. Trasa zatacza pętlę ale nie dubluje się żaden odcinek. Infrastruktura rowerowa perfekcyjna. Krajobrazy częściowo wydmowe, częściowo żuławskie, częściowo mazurskie. Ciekawa oferta kulturalna i sporo dobrej klasy zabytków. Gastronomia i noclegi na bardzo dobrym poziomie. Oczywiście dostępne wypożyczalnie, mapy i tour operatorzy. Zalecany study tour na tą trasę celem naśladowania rozwiązań i czerpanie z doświadczeń Holendrów. Rys. 7 Rowerowa Trasa Dunaju przykład jednego z najlepszych wdrożeń produktu turystyki rowerowej na świecie Źródło: http://www.boblucky.com/biking/danube/day1.htm Rys. 8 Rowerowa Trasa Dunaju możliwość przywołania barki rowerowej http://www.boblucky.com/biking/ Rys. 9 Rowerowa Trasa Dunaju nawierzchnia utwardzona trasy w obszarze wybitnie rolniczym i bezpośrednio przy brzegu rzeki 72

10. Wybrane pozycje bibliograficzne Publikacje książkowe Program Rozwoju Produktów Województwa Pomorskiego na lata 2008 2013, Pomorskie Studia Regionalne, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Gdańsk 2008 Audyt Wiślanej Trasy Rowerowej w województwie Pomorskim, CMT Consulting, Gdańsk 2009 Strategia Rozwoju Produktu Turystycznego Wiślana Trasa Rowerowa na terenie Województwa Śląskiego, PART, Warszawa 2005 Audyt Turystyczny Wiślanej Trasy Rowerowej Województwa Śląskiego, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005 A. Szromnik, Marketing terytorialny, Wydawnictwo Wolters Kluwer 2008 Polecane strony internetowe www.bettundbike.de www.adfc.de www.fa-oeffentlicher-verkehr.adfc.de/fahrradmitnahme/fahrplan2009/ www.adfc-tourenportal.de www.af3v.org www.rowery.org.pl www.kociewie.eu http://www.boblucky.com/biking.htm www.wrotapomorza.pl/res/dtumwp/documents/wi_lana_trasa_rowerowa_bez_podkladu_zdjecia000.pdf www.bikemap.net www.gdansk.pl www.wrotapomorza.pl www.wyspa.pl www.cedry-wielkie.pl www.suchy-dab.pl www.subkowy.pl www.pelplin.pl www.tczew.pl www.gniew.pl 73

74