SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI na lata 2012-2015 Gminy Nieporęt za okres od czerwca 2012 r. do grudnia 2014 r. Nieporęt, grudzień 2014 r.
Wprowadzenie Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2012-2015 Gminy Nieporęt został uchwalony przez Radę Gminy Nieporęt Uchwałą Nr XXVII/60/2012 z dnia 20 czerwca 2012 r. Realizacja programu weszła w życie 14 dni po jego ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Mazowieckiego z 2012 roku pozycja 5863. Zgodnie z art. 87 ust.5 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U.2014 poz.1446) Wójt sporządza co dwa lata sprawozdanie z realizacji Programu, które przedstawia Radzie Gminy. W oparciu o przytoczony przepis sporządzone zostało sprawozdanie z realizacji GPOnZ za okres minionych dwóch lat. Sprawozdanie sporządzono w oparciu o informacje złożone przez Urząd Gminy i osoby prawne, w których władaniu znajdują się zabytki nieruchome i które w swojej bieżącej pracy prowadzą działania informacyjne, popularyzacyjne i edukacyjne dotyczące opieki nad zabytkami. Realizacja Programu Gminny Program Opieki nad Zabytkami określa kierunki podejmowanych przez gminę działań, mających na celu szeroko pojętą ochronę dziedzictwa kulturowego. W programie określone zostały priorytety i w ramach tych priorytetów wytyczono kierunki działań, a na ich podstawie zadania do realizacji przez Gminę Nieporęt. 1. Priorytet I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, jako element rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. 2. Priorytet II: Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości lokalnej. 3. Priorytet III: Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego. Na podstawie art. 22 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Wójt Gminy Nieporęt zobowiązany został do prowadzenia Gminnej Ewidencji Zabytków. Gminna Ewidencja Zabytków Gminy Nieporęt została przygotowana według specyfikacji przygotowanej przez Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków. Podczas prac nad Gminną Ewidencją Zabytków dokonano weryfikacji zasobu znajdującego się w wykazie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków pod kątem stanu faktycznego.
Po uporządkowaniu i skatalogowaniu gminnego zasobu zabytków nieruchomych, w Gminnej Ewidencji Zabytków umieszczono obiekty, które prezentuje Tabela 1. Tabela 1 Gmina Nieporęt Gminna Ewidencja Zabytków Miejscowość Adres Rodzaj obiektu Datowanie Nr wpisu do rejestru Data wpisu/ umieszczenia Nieporęt Pl. Wolności 3 Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP wraz z otaczającym drzewostanem 1661-1667 1066/673 12.04.1962 Nieporęt Pl. Wolności 3 Cmentarz Zał. 1700, 1473 7.05.1993 rzymsko-katolicki parafii p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP (z nagrobkami, bramą, częścią ogrodzenia i starodrzewem) najstarsze nagrobki z I poł. XIX w. Beniaminów Fort l. 30/40. XIX w. 1462-A 1991-01-11 Nieporęt Pl. Wolności 3 Dzwonnica XVIII w. Ewid.wo j. Michałów Cmentarz XIX w. Ewid.wo - Grabina osadników j. niemieckich Stanisławów Cmentarz Poł. XIX w. Ewid.wo Pierwszy osadników j. niemieckich 1987 1995 1998
Białobrzegi Cmentarz jeńców 1949-1950 Ewid.wo 1990 radzieckich j. W okresie sprawozdawczym nie przyjęto żadnego zawiadomienia o odkryciu przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, iż jest on zabytkiem lub zabytkiem archeologicznym, a w związku z powyższym nie przekazano takich informacji Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków. W wymienionych wyżej obiektach w okresie ostatnich dwóch lat przeprowadzono prace remontowe, konserwatorskie i restauratorskie, a ich zakres niejednokrotnie przekroczył założenia programowe. Było to możliwe dzięki właściwej opiece konserwatorskiej sprawowanej przez właścicieli i zarządzających obiektami, a także stworzonemu systemowi współfinansowania zadań przez organy samorządu terytorialnego różnych szczebli, możliwości dofinansowania zadań w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz wsparcia niematerialnego Nieporęckiego Stowarzyszenia Historycznego. Prace wykonane w poszczególnych obiektach zawierają poniższe zestawienia : Kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP wraz z otaczającym drzewostanem Data rozpoczęcia i Zakres wykonanych prac zakończenia Odnowa elewacji zabytkowego kościoła w zakresie 06.02.2014 05.06.2014 remontu elewacji zachodniej i północnej kościoła Cmentarz rzymsko-katolicki parafii p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP (z nagrobkami, bramą, częścią ogrodzenia i starodrzewem) Data rozpoczęcia i Zakres wykonanych prac zakończenia
06.02.2014 05.06.2014 Przebudowa zabytkowego parkanu cmentarza parafialnego w Nieporęcie. Koszt wymienionych prac to 558 857,23zł Na ich sfinansowanie pozyskano środki finansowe z następujących źródeł : - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, wsparcie w ramach działania Odnowa i rozwój wsi kwota dofinansowania to 435 900.00zł Pozostałe koszty sfinansowane zostały przez Parafię p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP w Nieporęcie Cmentarz osadników niemieckich w Michałowie -Grabinie Data rozpoczęcia Zakres wykonanych prac Od 2012 roku do chwili Działania porządkowe, złożenie nagrobków w całość z obecnej elementów rozrzuconych po całym cmentarzu. Urząd Gminy Nieporęt wspierał działania porządkowe prowadzone przez Nieporęckie Stowarzyszenie Historyczne, Szczep 14-tych Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych Nieporęt oraz mieszkańców sołectwa na cmentarzu osadników niemieckich w Michałowie Grabinie, poprzez zapewnienie worków oraz kontenerów i wywóz odpadów z terenu nekropolii. Prace doprowadziły do udostępnienia terenu mieszkańcom oraz turystom. Warto zauważyć, że jest to miejsce bardzo ciekawe, dzięki różnorodności i wiekowi nagrobków oraz ich dobrego zachowania i dużej ilości w porównaniu do innych nekropolii z terenu gminy (Stanisławów I ul. Konwaliowa, Aleksandrów ul. Małołęcka). W listopadzie 2014 r. Urząd Gminy zrealizował prace porządkowe, polegające na frezowaniu karp drzew i krzewów, utrudniających poruszanie się po terenie cmentarza. Cmentarz jeńców radzieckich Data rozpoczęcia Zakres wykonanych prac 2012 rok Wykonanie konserwacji trzech betonowych płyt epitafijnych: oczyszczenie tablic z zanieczyszczeń powierzchniowych, oczyszczenie i restauracja napisów, naprawa dwóch przełamanych tablic,
odtworzenie krzyży na zwieńczeniu tablic, pokrycie płyt preparatem konserwującym Przeprowadzona została renowacja trzech płyt epitafijnych żołnierzy włoskich zmarłych w 1944 roku na terenie obozu jenieckiego w Białobrzegach. -Koszt wymienionych prac to 1500,00zł w całości sfinansowany przez Urząd Gminy Nieporęt. Urząd Gminy zlecił uporządkowanie terenu przy krzyżu upamiętniającym miejsce rozstrzelania żołnierzy AK Batalionu Nieporęckiego w lesie nieporęckim. Wokół niego została ułożona kostka brukowa i zamontowane niskie metalowe ogrodzenie. Z inicjatywy Nieporęckiego Stowarzyszenia Historycznego w 2013 roku,urząd Gminy Nieporęt sfinansował budowę pomnika ku czci załogi samolotu Łoś, który postawiony został w Wólce Radzymińskiej. Upamiętnia on bohaterskich lotników, którzy 7 września 1939 r., stoczyli nierówną walkę z niemieckimi myśliwcami nad Wólką Radzymińską. Trafiona maszyna spadła na okoliczne łąki, a cała załoga poległa we wraku. Pomnik znajduje się na skrzyżowaniu ulicy Szkolnej i Topolowej, przy remizie Ochotniczej Straży Pożarnej. Składa się z ustawionej pionowo płyty granitowej, na której umieszczona jest tablica pamiątkowa oraz replika śmigła tego samolotu w skali 1:1 Replika śmigła polskiego bombowca PZL 37 Łoś w skali 1:1, składa się z 4 demontowanych elementów, 3 łopat i kołpaka. Każdy z nich wykonany jest z kompozytu (mieszanina żywicy epoksydowej i włókna szklanego). Dokumentacja modelu powstała w oparciu o materiały archiwalne Muzeum Lotnictwa w Krakowie. Koszt wymienionych prac to 14 910,00zł, w całości sfinansowany przez Urząd Gminy Nieporęt. W okresie ostatnich dwóch lat opieka nad gminnymi zabytkami wspomagana była działalnością lokalnych organizacji pozarządowych. Należą do nich : Nieporęckie Stowarzyszenie Historyczne Szczep 14-tych Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych Nieporęt.
Nieporęckie Stowarzyszenie Historyczne na przestrzeni lat 2012-2014 własnymi środkami wyremontowało: 1. Mogiłę nieznanego żołnierza Wojska Polskiego poległego w 1939 r. w lesie między Kątami Węgierskimi a Stanisławowem Pierwszym. Prace polegały na konserwacji krzyża metalowego, zakupie i montażu nowej tabliczki i uporządkowaniu terenu wokół obiektu. 2. Mogiłę nieznanego żołnierza Bitwy Warszawskiej 1920 r. Prace polegały na konserwacji krzyża metalowego. 3. Mogiłę nieznanego żołnierza armii radzieckiej poległego w 1944 r. w lesie nieporęckim (mogiła przy niebieskim szlaku turystycznym). Prace polegały na wymianie krzyża drewnianego na nowy, metalowy, zakupie i montażu tabliczki oraz uporządkowanie terenu wokół obiektu. 4. Mogiłę nieznanego radzieckiego lotnika przy Czarnej Strudze. Prace polegały na wymianie krzyża drewnianego na nowy, metalowy, zakupie i montażu tabliczki oraz uporządkowaniu terenu wokół obiektu. 5. Mogiłę nieznanego żołnierza przy pomniku Strzelców Kaniowskich. Prace polegały na zakupie i montażu tabliczki na krzyżu 6. Mogiłę przy stacji kolejowej w Dąbkowiźnie. Prace obejmowały zakup i montaż tabliczki na krzyżu Dzięki aktywnej i wielopłaszczyznowej współpracy z wymienionymi organizacjami Gmina zrealizowała wszystkie wyznaczone w programie priorytety. W ramach Priorytetu II: Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości lokalnej, uwzględniono w zmienianych lub nowo opracowywanych planach miejscowych zagospodarowania przestrzennego zagadnienia ochrony zabytków archeologicznych stanowisk archeologicznych. W obrębie stref w każdym planie jest zapis o nakazie prowadzenia wszelkich działań inwestycyjnych zgodnie z przepisami odrębnymi w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. W ramach III Priorytetu: Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego
podejmowane są różnokierunkowe działania poprzez tworzenie i promocję na bazie obiektów kulturowych tras i ścieżek turystycznych. Przykładem jest powstanie szlaku patriotycznego "Polski Walczącej". Dzięki zaangażowaniu samorządu powiatu legionowskiego uzyskano niezbędne środki finansowe i w oparciu o wiedzę regionalistów wytyczono i oznakowano 3 odcinki szlaku o łącznej długości ok 140 km. Na terenie gminy Nieporęt istnieją 3 odcinki szlaku: czarny, zielony i czerwony. Informacje na ich temat opracowane zostały przez członków Nieporęckiego Stowarzyszenia Historycznego. Podjęto również szereg przedsięwzięć promocyjnych w zakresie popularyzacji zagadnień dotyczących nieporęckich zabytków i historii gminy, w tym m.in. stałe zamieszczanie materiałów historycznych w gazecie "Wieści Nieporęckie", publikację przewodników, map, kalendarzy i artykułów prasowych. Umieszczono na stronie internetowej gminy w zakładce " interaktywna mapa gminy " karty ewidencji zabytków. Na zakończenie niniejszego sprawozdania Wójt Gminy dziękuje wszystkim podmiotom, osobom, które aktywnie wspierają działania Gminy Nieporęt zmierzające do ochrony tradycji i tożsamości gminy oraz posiadanych dóbr kultury, w celu ich zachowania dla przyszłych pokoleń. Wyraża również przeświadczenie, że następny rok realizacji Programu będzie równie efektywny, co pozwoli na pełną realizację przyjętych założeń programowych zarówno przez podmioty instytucjonalne, jak i organizacje, dla których problematyka dziedzictwa kulturowego jest istotną potrzebą.