Wynalazczość jednym z głównych elementów innowacyjności gospodarki

Janusz Żurek Wynalazczość jednym z głównych elementów innowacyjności gospodarki Podręcznik procedur Materiały opracowane w ramach projektu nr Z/2.06/II/2.6/27/06 Ochrona własności intelektualnej i eksploatacja wiedzy tradycyjnej szansą dla Lubelszczyzny

Wynalazczość jednym z głównych elementów innowacyjności gospodarki

Spis treści Wstęp 1. Innowacyjność w przedsiębiorstwie............................. 7 2. Podmioty prawa własności przemysłowej....................... 10 2.1. Zgłaszanie wynalazków i wzorów użytkowych na terenie Polski.. 12 2.2. Zgłaszanie wzorów przemysłowych do rejestracji w Polsce...... 17 2.3. Zgłaszanie znaków towarowych w Polsce................... 19 2.4. Zgłaszanie oznaczeń geograficznych do ochrony.............. 23 3. Projekty wynalazcze....................................... 29 4. Ochrona za granicą........................................ 37 4.1. Zgłaszanie wynalazków za granicą........................ 37 4.2. Zgłaszanie wzorów przemysłowych za granicą............... 40 4.3. Zgłaszanie znaków towarowych za granicą.................. 43 5. Umowy licencyjne......................................... 47 6. Umowy know-how........................................ 55 7. Dochodzenie roszczeń..................................... 56 Załączniki: Nr 1 Przykład zgłoszenia wynalazku............................. 61 Nr 2 Przykład zgłoszenia wzoru użytkowego....................... 66 Nr 3 Podanie o udzielenie patentu.............................. 71 Nr 4 Podanie o zarejestrowanie wzoru przemysłowego............... 74 Nr 5 Podanie o udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy....... 77 Nr 6 Podanie o udzielenie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne. 81 Nr 7 Wniosek o wpis na listę produktów tradycyjnych............... 84 Nr 8 Ramowy regulamin wynalazczości.......................... 88 Nr 9 Wzór umowy licencyjnej................................. 111 Nr 10 Wzór umowy know-how............................... 119 5

Wstęp Innowacyjna gospodarka słowa te są powtarzane w Unii Europejskiej od Portugalii do Estonii. Jeżeli Europa chce w dalszym ciągu odgrywać decydującą rolę w świecie, powinna inwestować w postęp. Na postęp wpływa wiele czynników począwszy od zmiany mentalności mieszkańców, a skończywszy na produkcji najbardziej zaawansowanych technologicznie wyrobów. Polska jest znaczenie opóźniona w porównaniu z innymi krajami starego kontynentu. Jeżeli nie będziemy rozwijać się szybciej niż Europa, wówczas zwiększy się dystans między Polską a pozostałymi krajami Unii Europejskiej. Lubelszczyzna jest jednym z najbardziej zacofanych technologicznie regionów Europy. Unia Europejska dostrzega te problemy Lubelszczyzny i przeznacza coraz większe środki na rozwój Polski wschodniej. Uwzględniając nowe możliwości rozwoju powinniśmy położyć duży nacisk na zmianę sposobu myślenia oraz na nowe podejście do innowacji, czy też stosowania i wdrażania nowych technologii. Problemy do rozwiązania pojawiają się na każdym kroku. Podejście do postępu oraz brak rąk do pracy w rolnictwie pośrednio wpływają pozytywnie na wdrażanie nowych technologii. Przykładem tego może być zainteresowanie producentów bobu zakupem łuszczarki do nasion roślin strączkowych, którą wdrożył do produkcji Wojewódzki Klub Techniki i Racjonalizacji w Lublinie. Największe zainteresowanie zastosowaniem rozwiązania przejawiają jednak rolnicy z terenów Polski zachodniej. Sposób produkcji gwarantujący systematyczny wzrost postępu zgodnie z założeniami Unii Europejskiej winien zmieniać się co trzy lata. Aby to zjawisko nastąpiło należy ułatwić społeczeństwu możliwości zgłaszania i wdrażania nowych projektów wynalazczych. WKTiR w Lublinie od lat prowadzi działania na szeroką skalę, pomagając twórcom w uzyskaniu ochrony na: wynalazki, wzory użytkowe, znaki towarowe. W ramach środków pozyskanych z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżetu państwa WKTiR w Lublinie zorganizował warsztaty na temat Ochrona własności intelektualnej i eksploatacja wiedzy tradycyjnej szansą dla Lubelszczyzny, których celem jest uświadomienie szerokim kręgom społeczeństwa w regionie znaczenie ochrony własności intelektualnej oraz umiejętności zabezpieczania własnych interesów przy podejmowaniu różnego rodzaju działalności gospodarczej. Kierownik projektu Ochrona własności intelektualnej i eksploatacja wiedzy tradycyjnej szansą dla Lubelszczyzny mgr inż. Eugeniusz Suski 6

1. Innowacyjność w przedsiębiorstwie W krajach gospodarczo rozwiniętych innowacje stanowią główny czynnik rozwoju przedsiębiorstwa. Wiele firm powstaje na podstawie określonego pomysłu. Podstawowym warunkiem dobrego funkcjonowania firmy jest sprawne zarządzanie prowadzące do ciągłego podtrzymywania aktywności innowacyjnej przez dostosowanie parametrów produktów do oczekiwań i potrzeb klientów, wprowadzanie nowych metod zarządzania, doskonaleń organizacyjnych. Przedsiębiorstwo w sposób naturalny dąży do stanu równowagi i jest zdolne do wykonywania długotrwałej działalności pozostając w stania ciągłej wymiany ze środowiskiem materiałów, energii i informacji. Prowadzi to zwykle do zastoju i odstawania od konkurencji, zwłaszcza gdy nie ma reakcji na zachodzące w środowisku współczesnym szybkie zmiany, które zależą od wielu czynników, przy czy zmiany te są mało przewidywalne. Zmiana otoczenia zagraża przedsiębiorstwu, które zwykle ma charakter zachowawczy, ale stanowi szansę dla przedsiębiorstw działających rozwojowo. Dlatego przedsiębiorstwa powinny reagować na zmiany i wykorzystywać je jako okazje do ; uruchomienia produkcji nowych wytworów(usług) lub produktów nowej jakości wprowadzenia nowych metod produkcji zdobywania nowych rynków zbytu osiąganie stabilnej pozycji na rynku budowania struktury wyrobów wiążących przedsiębiorstwo z grupami klienckimi zdobywania nowych źródeł surowców lub półfabrykatów przeprowadzenia nowej organizacji przedsiębiorstwa Innowacja według definicji to zmiana polegająca na wprowadzeniu czegoś jakościowo nowego w danej dziedzinie życia społecznego, a zwłaszcza w gospodarce, zaś w węższym znaczeniu innowacja naukowo- techniczna jest to wprowadzenie do praktyki produkcyjnej nowych rozwiązań, które umożliwiają, wprowadzanie nowych rozwiązań organizacyjnych, wzrost ilości i jakości wytwarzanych dóbr, wzrost wydajności pracy oraz poziomu inwestycji, tworzeniu nowej technologii (na przykład przyjaznej środowisku). Termin innowacja obejmuje szeroki obszar aktywności dotyczących skupienia, kosztów i ryzyka, a pod mianem innowacyjność rozumie się zdolność do two- 7

rzenia i wdrażania systemowych zmian we wszystkich sferach życia społeczno- -gospodarczego. Przygotowanie strategii innowacyjnej oraz inwestycyjnej przedsiębiorstwa wymaga wykorzystania wiedzy interdyscyplinarnej, a także znajomości rodzaju skutków będących następstwami wprowadzanych zmian. Jednym z regulatorów funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw jest rynek i związany z nim mechanizm konkurencji, które wpływają na decyzje innowacyjne o charakterze strategicznym i taktycznym powodując dostosowanie produkcji lub usług do potrzeb rynku zgodnie jego mechanizmem popytu i podaży. Na decyzje innowacyjne mają wpływ informacje pochodzące z centrum gospodarczego jak na przykład; ceny, kursy walut, stawki ceł, marże handlowe, stawki podatku. W dużym stopniu działania innowacyjne jest inspirowane jest rezultatami poszukiwań, nowych rozwiązań i kierunków rozwoju branży, w literaturze patentowej, naukowej lub technicznej. Poza tym wpływ na kształt procesów innowacyjnych ma otoczenie, z którym przedsiębiorstwo znajduje się w ciągłym powiązaniu, które wyraża się wymiana środków pracy informacji, środków finansowych, kadry osobowej oraz usług. Bariery utrudniające działalność innowacyjną powodującymi zahamowania polegające na nie podejmowaniu, przerwaniu lub opóźnieniu prac nad projektami innowacyjnymi wynikają ; z przyczyn ekonomicznych, do których zaliczyć należy wysokie koszty innowacji, wysokie oprocentowanie kredytów, zbyt duże ryzyko inwestycyjne, brak środków finansowych własnych na zakup nowoczesnej technologii i modernizację parku maszynowego zwłaszcza w małych i średnich przedsiębiorstwach z uzależnienia od czynników wewnętrznych takich jak; brak wykwalifikowanej kadry, brak współpracy z jednostkami naukowo-technicznymi, brak informacji technicznej, niedostateczne rozeznanie rynków. Z innych powodów, jak na przykład zbyt duża ilość regulacji prawnych, istnienie norm ograniczających, Celem wsparcia przedsiębiorców i zmniejszenia utrudnień w działalności innowacyjnej powołana została Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Dokonano także regulacji prawnych, które dostarczają nowe instrumenty dla wzmocnienia innowacyjności gospodarki. Zasadniczym aktem, prawnym dającym polskim firmom wiele nowych możliwości finansowych i podatkowych jest ustawa z dn. 29 lipca 2005 r O niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej. Ustawa jest ukierunkowana na powstrzymanie nasilających się od szeregu już lat negatywnych zjawisk takich jak: spadek udziału nakładów na działalność badawczo-rozwojową w PKB, niska innowacyjność przedsiębiorstw, brak 8

zachęt dla przedsiębiorstw do ponoszenia zwiększonych wydatków na innowacje. Cel główny ustawy to wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki poprzez wzrost nakładów sektora prywatnego na badania i rozwój oraz poprawa efektywności gospodarowania środkami publicznymi przeznaczonymi na badania i rozwój. Cel ten jest zrealizowany poprzez 4 cele cząstkowe zdefiniowane jako: rozwój prywatnego sektora badawczo rozwojowego, poprawa efektywności wdrażania polityki innowacyjnej na poziomie krajowym i regionalnym, wzrost efektywności wykorzystywania środków publicznych przeznaczonych na działalność innowacyjną, zwiększenie zainteresowania działalnością innowacyjną podmiotów sektora prywatnego wyrażone wzrostem nakładów przedsiębiorstw na działalność badawczo rozwojową. Narzędziami realizacji powyższych celów są: nowy instrument finansowy w postaci kredytu technologicznego, nadawanie przedsiębiorcom statusu centrów badawczo rozwojowych, zmiany w prawie podatkowym, rozszerzenie zadań Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Kredyt technologiczny przedsiębiorca może zaciągnąć w Banku Gospodarstwa Krajowego. Gdy udokumentuje sprzedaż produktów lub usług uruchomionych na podstawie zakupionej technologii, BGK umorzyć może mu do 50% wartości kredytu. Wydatki na prowadzenie badań, niezależnie od ich rezultatów firmy mogą wpisywać w koszty w trakcie roku podatkowego. Jeżeli przedsiębiorca kupi technologię (patent, licencję lub know-how) od jednostki naukowo-badawczej lub instytucji posiadającej status centrum badawczo- -rozwojowego, to część kosztów tego zakupu można odliczać od podstawy opodatkowania. Ustawa rozszerza zakres zadań Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, tak aby poprawić warunki i skuteczność wdrażania polityki innowacyjnej państwa na poziomie krajowym i regionalnym. Prowadzi to również do zwiększenia zainteresowania działalnością innowacyjną ze strony przedsiębiorstw. Do nowych zadań Agencji należy: 1. Wspieranie i promocja przedsięwzięć, w tym programów, centralnych i regionalnych w zakresie rozwoju innowacyjności; 2. Wspomaganie organów administracji rządowej i samorządowej w zbieraniu i przetwarzaniu danych o potrzebach gospodarki narodowej w zakresie innowacyjności; 9

3. Wspieranie działalności instytucji otoczenia przedsiębiorstw działających na rzecz wzrostu innowacyjności przedsiębiorstw i gospodarki, takich jak: jednostki badawczo-rozwojowe, centra badawczo-rozwojowe, centra transferu technologii, inkubatory przedsiębiorczości, parki technologiczne; 4. Nadzorowanie i koordynacja Krajowej Sieci Innowacji oraz wspieranie jej działań. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości kojarzona jest nie tylko z przedsiębiorczością. Aktualnie PARP wspiera projekty badawcze i celowe na rzecz przedsiębiorstw. Kolejny etap to wsparcie wdrożeń wyników prac badawczo-rozwojowych, w tym opracowanie dokumentacji technicznej, norm, wstępnego badania rynku, wdrożenie produkcji pilotażowej, inicjowanie działalności innowacyjnej, stymulowanie działalności badawczo-rozwojowej przedsiębiorstw, wspieranie nowych inwestycji o wysokim potencjale innowacyjnym oraz zarządzanie własnością intelektualną. Realizacja tego ostatniego punktu nastąpiła w postaci nowelizacji rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 2 grudnia 2006 w sprawie udzielania przez PARP pomocy finansowej na ochronę własności przemysłowej, które weszło w życie we wrześniu 2007 i obejmowało; opłaty za zgłoszenie wynalazku w procedurze międzynarodowej, opłaty za zgłoszenie znaku towarowego na podstawie rozporządzenia Rady Wspólnoty Europejskiej w sprawie wspólnotowego znaku towarowego i na podstawie Protokółu do Porozumienia Madryckiego, opłaty za zgłoszenie wzoru przemysłowego na podstawie rozporządzenia Rady Wspólnoty Europejskiej w sprawie wzorów wspólnotowych. 10 2. Podmioty Prawa własności przemysłowej Strategia ochrony rozwiązań powinna być prowadzona w sposób zorganizowany, w ramach planowania strategicznego w przedsiębiorstwie. Sposób ochrony własnych rozwiązań jest decydujący dla prowadzonej polityki przedsiębiorstwa. Strategia w zakresie praw wyłącznych służy głównie zabezpieczaniu własnych produktów przed naśladownictwem. Ochrona wiedzy dotyczy zwykle wybranego wyrobu, produkowanego asortymentu, lub świadczonych usług. Strategia ta polega, z jednej strony na śledzeniu dorobku i trendów rozwojowych konkurentów, a z drugiej strony wyprzedzającym działaniu w uzyskiwaniu własnych praw wyłącznych. Prawa wyłączne obejmują ściśle określony zakres przedmiotowy uregulowany w Polsce ustawą Prawo własności przemysłowej (zwaną dalej p.w.p.) z dnia 30 czerwca 2000r, z późniejszymi zmianami. Prawa z wyłącznego korzystania lub używania udzielane na podstawie p.w.p. należą do dóbr niematerialnych i obej-

mują dwa rodzaje praw ; osobiste i majątkowe. Prawa osobiste związane z osobą twórcy są nieograniczone w czasie i nie podlegają zbyciu lub zrzeczeniu. Natomiast prawa niematerialne majątkowe związane z właścicielem- podlegają ograniczeniom czasowym, mogą być przenoszone na inne osoby, dziedziczone i zbywane. Według p.w.p. istnieją następujące rodzaje praw wyłącznych: wyłączność na wynalazek określa patent wyłączność na wzór użytkowy określa prawo ochronne wyłączność na wzór przemysłowy określa prawo z rejestracji tego wzoru wyłączność na znak towarowy określa prawo ochronne na ten znak na oznaczenie geograficzne udzielane jest prawo z rejestracji, lecz nie należy ono ściśle do praw wyłącznych Nie omawiana będzie topografia układów scalonych, ponieważ ochrona ta jest w kraju jest jednostkowa. Patentem określa się prawo do wyłącznego korzystania z danego wynalazku. Prawo to jednak podlega ograniczeniom. Przede wszystkim patent jest ograniczony czasowo i w większości krajów trwa maksymalnie 20 lat. Poza tym prawo z patentu może być ograniczone, gdy właściciel je nadużywa, w szczególności przez uniemożliwienie z korzystania z wynalazku przez osoby trzecie, gdy jest to konieczne dla zaspokojenia potrzeb rynku krajowego, gdy wymaga tego interes publiczny, a przedmiot patentu jest dostępny w ograniczonej ilości. Także wtedy prawa do wyłączności mogą być ograniczone, gdy jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu bezpieczeństwa Państwa. Nie narusza patentu, czyli korzystania z wynalazku bez zgody właściciela, korzystanie gdy jest konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia ważnych interesów Państwa, stosowanie wynalazku do celów badawczych lub nauczania, korzystanie dla potrzeb osobistych (nie zarobkowo i nie zawodowo), wykonanie leku w aptece na podstawie indywidualnej recepty, korzystanie dla uzyskania rejestracji zwłaszcza leków, oraz ruch tranzytowy. Nie stanowi naruszenia patentu import wyrobu według wynalazku, wprowadzonego uprzednio do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Geograficznego przez uprawnionego lub za jego zgodą. Te same ograniczenia dotyczą wzoru użytkowego, za wyjątkiem ograniczenia czasowego, a mianowicie wzór użytkowy trwa 10 lat od daty zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Uprawniony z prawa ochronnego może zakazać wytwarzania, używania, sprzedaży lub importowania dla celów sprzedaży wyrobów zawierających wzór użytkowy. Jeśli chodzi o wzór przemysłowy, to prawo z rejestracji trwa 25 lat. Ograniczenia tego prawa w odniesieniu do korzystania z wzoru dotyczą użytku do celów osobistych (nie zarobkowych), prac doświadczalnych, naprawy na indywidualne 11

zamówienie, która jest związana z odtworzeniem części składowej wytworu złożonego w celu przywrócenia mu pierwotnego wyglądu, 12 2.1. Zgłaszanie wynalazków i wzorów użytkowych do ochrony na terenie Polski W odniesieniu do wynalazków, wzorów użytkowych i wzorów przemysłowych, brak w ustawie p.w.p zapisów ustalających tryb postępowania właściciela rozwiązania w fazie wstępnej, to jest na etapie podejmowania decyzji o zgłoszeniu go do ochrony w Urzędzie Patentowym RP. Jeżeli w przedsiębiorstwie zostanie zgłoszony projekt wynalazczy, lub powstanie nowe rozwiązanie dotyczące wyrobu lub technologii na etapie oceny rozwiązania należy określić przewidywaną zdolność patentową i ochronną tego rozwiązania, zarówno w odniesieniu do kraju jak i zagranicy, oraz istnienie przesłanek do uznania projektu jako wynalazku, wzoru użytkowego jako wewnętrznego, objętego tajemnicą służbową. Decyzja o nie zgłaszaniu do ochrony dotyczy zwykle rozwiązań, które bez ujawnienia istoty są trudne do wykorzystania przez obcego przedsiębiorcę, szczególnie projektów wynalazczych z dziedziny technologii. Ochrona nie zgłoszonego rozwiązania jest ograniczona do tej, jaką wiąże z tajemnicą przedsiębiorstwa ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Dopóki rozwiązanie nie zostanie opublikowane na zewnątrz w postaci na przykład eksponowania na wystawie lub artykułu, nie traci cech nowości nawet wtedy, gdy osoby z zewnątrz przedsiębiorstwa zostały zapoznane z jego istotą. Trzeba się liczyć z tym, że ktoś może ubiec i zgłosić wcześniej do Urzędu Patentowego rozwiązanie, które jest w naszym posiadaniu. O prawie wyłącznym do określonego rozwiązania decyduje moment zgłoszenia, chyba że udowodni się osobie trzeciej przywłaszczenie pomysłu na drodze sądowej. Aby we własnym zakresie stwierdzić, czy rozwiązanie nadaje się do ochrony należy ustalić stan techniki, czyli zapoznać się z opublikowanymi rozwiązaniami. Najłatwiej dokonać tego badając literaturę patentową polska i dostępną zagraniczną. Dotarcie do części zbiorów opisów polskich umożliwia internet, gdzie jest możliwość przeprowadzenia poszukiwań w bazach Urzędu Patentowego RP. Na stronie głównej UP RP wybrać należy stronę główną bazy danych i po przejściu na stronę wybór bazy danych wybrać należy jeden z trzech sposobów wyszukiwania widniejących na zakladkach. Jeżeli nie można określić właściwej klasy jaka dotyczy rozwiązania będącego przedmiotem badań, na stronie wybór bazy danych zaznaczyć należy na zakladce wybór bazy danych wyszukiwanie proste i zaznaczyć w grupie rekordów wyszukiwanych przedmiotów ochrony z jakich zbiorów będą przeprowadzane poszukiwania (na przykład wzory użytkowe), a następnie na podstronie wyszukiwanie proste należy wpisać hasło składające się ze słowa lub dwóch słów, określających skrótowo przedmiot poszukiwań. Gdy liczba wybranych w ten sposób opisów jest zbyt duża lub zbiór jest pusty,

trzeba zmienić hasło. Gdy w trakcie przeglądania opisów natrafi się na zbliżone rozwiązanie, można kontynuować poszukiwanie zaznaczając na stronie wybór bazy danych zakładkę kryterium zaawansowane, a następnie wpisać we właściwą rubrykę w wybranych bazach symbol klasy wg Międzynarodowej Klasyfikacji Patentowej, występujący na opisie patentowym rozwiązania zbliżonego, uzyskanego z poprzedniej bazy wyszukiwanie proste. Klasyfikacja MKP według wersji internetowej jest dostępna pod adresem www.wipo.int/classifications/ipe/ en. Bazy zawierają niekiedy skróty opisów lub tylko dane bibliograficzne, w takim przypadku, gdy jest to niezbędne, kopię opisu zamawiać można w Urzędzie Patentowym. Rozszerzone poszukiwania dobrze jest prowadzić w bazie Europejskiego Urzędu Patentowego esp@cenet, (adres internetowywww.espacenet.com) tyle tylko, że poszukiwania są utrudnione, głównie ze względu na barierę językową. Baza zawiera dane bibliograficzne opisów zgłoszonych do EUP i zgłoszeń dokonywanych przez Biuro Międzynarodowe w systemie PCT, wraz ze skrótami i rysunkami oraz opisem i zastrzeżeniami (z pewnymi wyjątkami). Opisy są zamieszczone w bazie w językach narodowych (na przykład japońskim) i w przypadkach uzasadnionych zachodzi konieczność ich przetłumaczenia. Tłumaczenie tekstów z literatury patentowej nastręcza trudności nawet profesjonalnym tłumaczom. Poszukiwania w tej bazie dobrze jest prowadzić z udziałem specjalisty z danej dziedziny jak i z rzecznikiem patentowym, a jedna z tych osób powinna posługiwać się językiem angielskim. Szczegółowe poszukiwania w zbiorach urzędów patentowych, zwłaszcza przodujących krajów ma znaczenie dla ustalenia stanu techniki, a im dogłębniejsze badania tym mniejsza jest możliwość przeciwstawienia przez Urząd Patentowy wcześniejszych rozwiązań wybranych przez Urząd w toku badania merytorycznego zgłoszenia. Zgłoszenie wiąże się z określonymi kosztami, dlatego zgłaszanie bez przeprowadzenia rozeznania stanu techniki jest ryzykowne, tym bardziej, że treść zastrzeżeń, w znakomitej ilości przypadków, pozostaje w określonej zależności od wcześniej ujawnionych rozwiązań. Wyniki przeprowadzonych badań pozwalają na ocenę poziomu technicznego własnego rozwiązania w świetle innych rozwiązań w tej dziedzinie techniki. O przydatności dla przedsiębiorstwa nowego rozwiązania decyduje uzyskany lub przewidywany efekt ekonomiczny lub inny niewymierny. Gdy okaże się, że nasze rozwiązanie posiada cechy wynalazku wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego, to jest gdy spełnia wymogi zdefiniowane w p.w.p. można przejść do następnego etapu, a mianowicie zgłaszania rozwiązania do ochrony. Zasady sporządzania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych są dokładnie omówione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 17 września 2001r w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użyt- 13

kowych, Dz. U 102 poz. 1119, wraz ze zmianami zawartymi w rozporządzeniu RM z dn.14.05.2005, Dz.U. 109 poz. 910. Zgłaszający, nie posiadający specjalnej wiedzy i praktyki, nie jest w stanie dokonać. prawidłowego zgłoszenia wynalazku lub wzoru użytkowego bez pomocy rzecznika patentowego. Jeżeli posiadamy więcej rozwiązań innowacyjnych, a zamierzamy wykorzystywać tylko jedno z nich, warto, zwłaszcza gdy dotyczą one istotnych zagadnień związanych z działalnością przedsiębiorstwa, rozpatrzyć możliwość zgłoszenia do ochrony pozostałych, a przede wszystkim równorzędnych, rozwiązań. Takie postępowanie może skutecznie zablokować konkurencję, dając nam przewagę na rynku. Jako datę zgłoszenia przyjmuje się czas, w którym zgłoszenie wpłynie do Urzędu Patentowego. Zgłoszenia można dokonać osobiście w UP RP, za pośrednictwem Poczty, albo firmy kurierskiej, a także telefaksem. Po przesłaniu zgłoszenia telefaksem należy w terminie miesiąca przesłać do Urzędu oryginał. Gdyby się jednak okazało, że telefaks jest nieczytelny i na jego podstawie nie da się ustalić istoty i zakresu ochrony, za datę zgłoszenia Urząd uzna datę dostarczenia oryginału. W ciągu dalszego postępowania wystarczy odpowiadać terminowo i merytorycznie (ewentualna korekta, lub uzupełnienie) na wezwania i postanowienia, oraz uiszczać opłaty urzędowe i okresowe, aż do czasu uzyskania patentu lub świadectwa ochronnego. Procedura uzyskania patentu przed polskim Urzędem trwa długo i aktualnie przebiega, jeżeli chodzi o wynalazki, w czasie ponad 5-ciu lat. Jednak ochrona tymczasowa rozwiązania trwa od chwili zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, zatem można je ujawniać, bez obaw o nieuprawnione wykorzystanie go przez obce osoby. Pierwszym etapem postępowania jest badanie formalno prawne, w ramach którego Urząd sprawdza, czy złożona dokumentacja odpowiada przepisom art. 31 ust.1-3, a także 29 p.w.p., oraz przeprowadza poszukiwania wstępne i przysyła zgłaszającemu sprawozdanie o stanie techniki. W przypadku pozytywnego badania formalnego, po 18-tu miesiącach UP od daty zgłoszenia publikuje skrót tego zgłoszenia wraz z rysunkiem w Biuletynie Urzędu Patentowego, udostępniając jednocześnie do powszechnej wiadomości dokumentację zgłoszeniową rozwiązania. Od dnia ogłoszenia osoby trzecie mogą zapoznawać się z rozwiązaniem i zgłaszać ewentualne sprzeciwy, na przykład odnośnie braku nowości lub legitymacji prawnej zgłaszającego do tego rozwiązania. Kolejnym etapem postępowania przed Urzędem jest badanie merytoryczne, mające na celu ustalenie, czy zgłoszone rozwiązanie spełnia warunki ustawowe, to jest czy jest nowe i nieoczywiste dla znawcy tematu. W przypadku gdy badający natrafi na zbliżone rozwiązanie wysyła zgłaszającemu zawiadomienie z prośbą o ustosunkowanie się do zarzutów. Gdy UP stawia zarzut braku poziomu wynalazczego wymaganego dla wynalazku, a rozwiązanie dotyczy urządzenia lub produktu o trwałej postaci istnieje 14

możliwość transformacji zgłoszenia wynalazku na zgłoszenie wzoru użytkowego, po dokonaniu przeredagowania opisu i zastrzeżeń. Jeśli Urząd nie stwierdzi braku ustawowych warunków wydaje decyzję warunkową o udzieleniu ochrony. Po zapłaceniu przez zgłaszającego za ochronę i druk opisu UP ogłasza w Wiadomościach Urzędu Patentowego, zaś każdy może wnieść udokumentowany sprzeciw w stosunku do decyzji. Wpłynięcie sprzeciwu rozpoczyna kolejny etap postępowanie przed Urzędem. O sprzeciwie powiadomiony zostaje zgłaszający i gdy on nie uzna sprzeciwu rozpoczyna się postępowanie sporne o unieważnienie prawa. W wyniku tego postępowania decyzja zostaje utrzymana, lub następuje jej zmiana odrzucająca zgłoszenie. Zgłoszenie rozwiązania do ochrony musi być prawidłowe, gdyż niewłaściwe i niedopracowane zgłoszenie może spowodować odmowę udzielenia ochrony. Podejmowanie decyzji o ochronie rozwiązania należy poprzedzić oceną nowości, poziomu wynalazczego, jego kategorii (sposób, urządzenie, wytwór),oraz uwzględnić ustawowe wyłączenia i ograniczenia co do uznania rozwiązania za wynalazek bądź wzór użytkowy. Ocenę rozwiązania pozwalającą na określenie rodzaju rozwiązania nadającego się do ochrony powinno ułatwić poniższe zestawienie CECHY ROZWIĄZAŃ WYMAGANE DO UZYSKANIA OCHRONY WYNALAZEK WZÓR UŻYTKOWY NOWOŚĆ Rozwiązanie nie jest częścią stanu techniki, czyli całą wiedzę, która zostanie udostępniona do wiadomości powszechnej w formie opisu, przez stosowanie Jak przy wynalazku. lub ujawnienie. Wynalazek pozwala na uzyskanie wytworu lub wykorzystanie sposobu w rozumieniu technicznym w jakiejkolwiek działalności. POZIOM WYNALAZCZY STOSOWALNOŚĆ Jak przy wynalazku. UŻYTECZNOŚĆ Wynalazek nie wynika dla znawcy w sposób oczywisty ze stanu techniki. Wyrób wg wzoru pozwala na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy korzystaniu lub produkcji. 15

Trwałość postaci nie dotyczy wynalazku. Przedmiotem wynalazku może być urządzenie, układ elektryczny, substancja, związek chemiczny mikroorganizm, sposób mieszania, powiązanie znanych elementów dające zaskakujący efekt, produkt tzw. wynalazek selektywny Dotyczy cech technicznych określających określone kategorie wynalazku. TRWAŁOŚĆ POSTACI CHARAKTER TECHNICZNY ROZWIĄZANIE Ukształtowanie jednego przedmiotu, budowa części składowych przedmiotu, powiązanie części składowych nowych, nowe rozwiązania części znanych Wzór dotyczy wytworu materialnego, ujawnionego za pomocą cech technicznych odnoszących się do samego wytworu. Wynalazek nie jest ideą, pomysłem. Rozwiązanie musi być kompletne. Wzór dotyczy jednego rozwiązania (ewentualnie jego odmiany). WYŁĄCZENIA Wynalazki sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami, dotyczące odmian roślin i ras zwierząt oraz biologicznych sposobów hodowli roślin i zwierząt (z wyjątkiem mikrobiologii), sposobów leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi Jak przy wynalazku. i terapeutycznymi, diagnostyka. Nie jest sprzeczne z porządkiem publicznym korzystanie z wynalazku tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo. OGRANICZENIA Nie uznaje się za wynalazki odkrycia naukowe, wytworów jedynie o charakterze estetycznym, metod dotyczących działalności umysłowej i gier, wytworów, których niemożliwość zastosowania można Jak przy wynalazku. wykazać opierając się na wzorach, zasadach nauki programów maszyn cyfrowych, przedstawienie informacji. W części końcowej opracowania zmieszczono przykłady zgłoszenia wynalazku i wzoru użytkowego. 16

2.2. Zgłaszanie wzorów przemysłowych do rejestracji w Polsce Uregulowanie prawne wzoru przemysłowego w ustawie p.w.p. jest zasadniczo odmienne. Nie chodzi tu jedynie o definicję wzoru przemysłowego, lub ograniczenie prawa, ale przede wszystkim o postępowanie przed Urzędem Patentowym w celu rejestracji. Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu, lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Za wzór przemysłowy podlegający ochronie nie może być uznany przedmiot wyłącznie o cechach technicznych lub użytkowych, które dla tego wzoru są nieistotne. Są jednak wyroby, które mogą być uznane jako wzory użytkowe albo wzory przemysłowe. Wytworem może być opakowanie, symbole graficzne, kroje pisma typograficznego, przedmiot złożony z wielu wymienialnych części składowych, umożliwiających jego rozłożenie oraz część składowa,. Pojedyncza część składowa może być uznana za wytwór jeżeli jest samodzielnym towarem, natomiast część składowa po włączeniu jej do wytworu złożonego powinna być widoczna w trakcie zwykłego używania. Jeśli wzór przemysłowy jest zawarta w części składowej wytworu złożonego ocena cech indywidualnych i nowości dotyczy tylko jego widocznych cech. (art. 102 pwp). Wzorem przemysłowym jest konkretny wyrób, przedmiot, który nie służy wyłącznie do ozdabiania. Według Dyrektywy 98/71/WE indywidualny charakter wzoru występuje gdy ogólne wrażenie jakie wywołuje u rozeznanego użytkownika różni się od ogólnego wrażenia jakie u takiego użytkownika wywołuje jakikolwiek wzór, który był dostępny powszechnie przed datą pierwszeństwa. Ogólnie zatem można uznać, że o wzorze przemysłowym przesądza jego wygląd. Wzór przemysłowy powinien nadawać się do przemysłowego lub rzemieślniczego wykorzystania, zatem wymagana jest cecha stosowalności Wzór przemysłowy uznaje się za nowy, jeśli przed datą zgłoszenia identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Wzór identyczny to taki, który różni się jedynie nieistotnymi szczegółami, czyli dla osoby zorientowanej (korzystającej ciągle z takiego wytworu) wywołuje wrażenie, że nie ma różnic między tymi wzorami. Wzór przemysłowy nie traci cechy nowości jeśli został ujawniony przez twórcę, jego następcę prawnego lub osobę trzecią (za zgodą twórcy) nie wcześniej niż w ciągu 12 miesięcy przed datą zgłoszenia celem uzyskania prawa z rejestracji (ściślej przed data według której oznacza się pierwszeństwo). Zgłoszenie wzoru przemysłowego powinno zawierać ilustracje, a w szczególności rysunki lub fotografie, a także opis wyjaśniający ilustracje. Zgłoszenie może zawierać także próbki materiału włókienniczego. Jedno zgłoszenie może dotyczyć do dziesięciu odmian wzoru przemysłowego, przy czym te odmiany powinny mieć wspólne cechy istotne lub stanowić komplet wytworów. 17

Prawo wyłączności jest udzielane przez Urząd Patentowy w trybie rejestracyjnym, co oznacza, że zakres badania zgłoszenia ogranicza się do czynności formalno-prawnych. Sprawdza się prawidłowość dokonania zgłoszenia, czyli oceny czy zgłoszenie zawiera wszystkie części, o których mowa w p.w.p to jest podanie, ilustrację i opis wzoru. Poza tym Urząd Patentowy sprawdza czy; wykorzystywanie wzoru nie będzie sprzeczne z porządkiem publicznym i dobrymi obyczajami, zgłaszany wzór przemysłowy nie zawiera oznaczenia, co do którego jest wymagane zezwolenie organu państwa albo organizacji jak; nazwę lub symbole Państwa, herby miejscowości, znaki sił zbrojnych, zgłaszany wzór nie zawiera oznaczenia, co do którego jest wymagane zezwolenia właściwego organu jak na przykład; skróty nazw bądź symbole obcych państw, organizacji międzynarodowych, zawiera elementy o znaczeniu religijnym, patriotycznym lub kulturowym w zakresie, w jakim obrażałyby one uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję. Brak oryginalności i nowości i innych cech wyróżniających wytwór może być stwierdzone dopiero w trakcie postępowania o unieważnienie prawa z rejestracji w trybie spornym. Postępowanie wszczyna się wówczas gdy do Urzędu Patentowego wpłynie sprzeciw osoby, która ma interes prawny i wykaże, że nie zostały spełnione warunki do rejestracji wytworu. Ograniczenia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego są nieco odmienne niż ograniczenia w stosunku do wzoru użytkowego. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego trwa 25 lat i oznacza wyłączność na korzystanie z wytworu według wzoru w sposób zarobkowy lub zawodowy na terenie Polski. Można korzystać z zarejestrowanego wzoru przemysłowego w celach osobistych nie zarobkowych, doświadczalnych i naukowych. Można korzystać ze wzoru przemysłowego jeśli występuje w urządzeniach znajdujących się na środkach transportu lądowego i statkach morskich należących do innych bander, które to środki znajdują się czasowo na obszarze Polski. Także w przy wykonywaniu napraw na indywidualne zamówienie można odtworzyć część składową wytworu stanowiącego przedmiot wzoru przemysłowego. Nie zgłoszony do rejestracji wzór przemysłowy korzysta z ochrony przewidzianej przez prawo autorskie. Zgodnie z art. 116 p.w.p. ochrona prawa autorskiego nie ma zastosowania do wytworów wytworzonych według wzoru przemysłowego i wprowadzonego do obrotu po wygaśnięciu prawa z rejestracji, czyli ustawodawca wyklucza ochronę praw majątkowych z prawa autorskiego utworu, który staje się zarejestrowanym wzorem przemysłowym. Wzór podania o zarejestrowanie znaku przemysłowego stanowi załącznik nr.4 18

2.3. Zgłaszanie znaków towarowych W Polsce powstają tysiące nowych podmiotów gospodarczych prowadzących różnorodną działalność produkcyjną lub usługową. Każde przedsiębiorstwo przyjmuje nazwę wyróżniającą jego działalność. Coraz częściej występują kolizje z zakresie nazw przedsiębiorstw. Wynika to z tego, że nowa jednostka, często nieświadomie przyjmuje nazwę zawierająca określenie słowne identyczne albo podobne co do nazwy wcześniej powstałego znanego przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstwa, które zarejestrowało na swoją rzecz nazwę swojej firmy lub towarów przez nią wytwarzanych. W aktualnym stanie prawnym nazwę przedsiębiorstwa chronią przepisy prawa cywilnego, kodeksu handlowego, ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz ustawy Prawo własności przemysłowej. Działające w Polsce przedsiębiorstwo przeciętnie kilkakrotnie ma do czynienia z przepisami dotyczącymi znaków towarowych, a w szczególności z ustawą p.w.p. oraz ustawą o nieuczciwej konkurencji. Już w momencie rejestracji firmy osoba podejmująca działalność gospodarczą w podaniu określa nazwę firmy. Zazwyczaj nazwa firmy składa się ze słowa, kilku słów lub znaków literowych. Niewłaściwie przyjęta nazwa może spowodować, że przedsiębiorca taki naruszy prawo do znaku towarowego zarejestrowanego na rzecz innej osoby. Zatem przed wybraniem nazwy firmy, oryginalność należy sprawdzić w bazie Urzędu Patentowego RP. Aby wejść do bazy znaków towarowych polskich należy otworzyć stronę główną UPRP, a następnie bazy danych. Na stronie wybór bazy danych należy zaznaczyć w rekordach jako wyszukiwany przedmiot ochrony własności przemysłowej znaki towarowe, a następnie jako wybór bazy danych zaznaczyć zakładkę wyszukiwanie proste. Gdy pojawi się podstrona wyszukiwanie proste należy w pisać wybrane oznaczenie i kliknąć szukaj. Gdy otworzy się kolejna podstrona wynik wyszukiwania, to jest gdy ukażą się rekordy zawierające podobne znaki towarowe zgłoszone wcześniej lub znaki, na które zostało udzielone prawo wyłączne należy sprawdzić w polu rekordu klasyfikacja nicejska klasę lub klasy towarów lub usług, na które zostało udzielone (lub będzie udzielone) prawo ochronne. W tym miejscu należy zapoznać się z klasyfikacją towarów i usług i określić do jakiej klasy (bądź klas) będą przyporządkowane nasze towary lub usługi. Towary i usługi są zgrupowane w klasach Międzynarodowej Klasyfikacji Towarów i Usług (klasyfikacja nicejska). Klasyfikacja ta jest dostępna w czytelni Urzędu Patentowego w Warszawie, Ośrodkach Informacji Patentowej, a także pod adresem internetowym na stronach Urzędu Patentowego. Jeżeli towary jakie wytwarzamy, albo usługi jakie świadczymy, są zaklasyfikowane w innej klasie niż towary występujące w kolumnie klasyfikacja (na 19

podstronie bazy wynik wyszukiwania) możemy bez obaw rejestrować nazwę przedsiębiorstwa. Gdy jednak okaże się, że jakiś podmiot wytwarza towary w tej samej klasie, należy sprawdzić dokładnie rodzaj towarów. Klikając na wiersz interesującego nas przedsiębiorcy mamy możliwość zapoznania się z wykazem towarów objętych ochroną. Może się bowiem okazać, że ochroną objęte są inne towary występujące w interesującej nas klasie niż produkowane lub przewidziane do wytwarzania przez naszą firmę. W takim przypadku nie zachodziłaby obawa o naruszenie prawa wyłącznego. Informacje o zgłoszonych do ochrony znakach towarowych dokonanych w Polsce można uzyskać w Biuletynie Urzędu Patentowego. W przypadku gdy oznaczenie jakie zamierzamy wybrać jest podobne lub identyczne ze znakiem chronionym, a towary jakich dotyczy ten znak są takie same lub zbliżone (np. wyroby z mąki lub z mięsa, gdzie występuje szeroki asortyment) należy odstąpić od wybranego oznaczenia i zarejestrować inne. Podobnie jak to miało miejsce w odniesieniu do znaków towarowych zgłoszonych do rejestracji lub zarejestrowanych w Polsce, należy sprawdzić bazę Wspólnotowych Znaków Towarowych. Baza jest dostępna pod adresem http://oami. europa.eu w językach urzędowych OHIM. Z chwilą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej ochrona wspólnotowych znaków towarowych rozciąga się na Polskę. Wybierając oznaczenie towarów lub nazwę firmy trzeba mieć na uwadze inne ograniczenia jakie przewiduje p.w.p., zwłaszcza w sytuacji gdy zamierzamy uzyskać ochronę na używany przez nas znak towarowy. Nie udziela się bowiem ochrony na oznaczenia, które nie mają dostatecznych znamion odróżniających, składających się wyłącznie z elementów służących w obrocie do wskazania rodzaju towaru (np. makaron), jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji przydatności albo weszły do języka potocznego lub są zwyczajowo używane w uczciwych praktykach handlowych. Poza tym zgodnie z art. 131 p.w.p. nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia: naruszające prawa osób trzecich, sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami, wprowadzające w błąd odbiorców co do charakteru właściwości, pochodzenia geograficznego towaru, zgłoszone w złej wierze do Urzędu Patentowego, zawierające symbole godła, barwy, hymnu, nazwy lub herby miejscowości, znaki organizacji, odznaki honorowe chyba, że zgłaszający otrzyma zezwolenie właściwego organu Państwa albo organizacji, 20