s k a r b y n a t u r y, k u l t u r y i s z t u k i Polska skarby unesco
Kopalnia soli w Wieliczce kaplica św. Kingi
Polska skarby unesco Wstęp 4 Kryteria wpisu na Listę światowego dziedzictwa 6 Polskie skarby unesco 11 Stare Miasto w Krakowie 13 Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni 23 Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady uschwitz-birkenau 31 Puszcza Białowieska (Białowieżskaja Puszcza) obiekt transgraniczny polsko-białoruski 39 Stare Miasto w Warszawie 47 Stare Miasto w Zamościu 57 Średniowieczny zespół miejski Torunia 65 Zamek krzyżacki w Malborku 75 Manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej 85 Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy 93 Drewniane kościoły południowej Małopolski 101 Park Mużakowski (Muskauer Park) obiekt transgraniczny polsko-niemiecki 111 Hala Stulecia we Wrocławiu 117 Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat obiekt transgraniczny polsko-ukraiński 123 CUD NTURY spis treści 4
Wstęp dea opracowania listy najcenniejszych na świecie obiektów przyrodniczych i kulturowych narodziła się na początku lat siedemdziesiątych XX w. Podstawę działań w tym zakresie stanowi konwencja UNESCO dotycząca Światowego Dziedzictwa Kulturalnego
i Naturalnego, której tekst został przyjęty na XV sesji Konferencji Generalnej UNESCO w 1972 r. w Paryżu. Pięć lat później odbyła się pierwsza sesja Komitetu Światowego Dziedzictwa, który rozpoczął tworzenie Listy Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego. W 1978 r. w Waszyngtonie dokonano wpisu pierwszych dwunastu obiektów, wśród których znalazły się aż dwa miejsca z naszego kraju zespół staromiejski Krakowa i kopalnia soli w Wieliczce. Wawel od strony północno-zachodniej
Kryteria wpisu na Listę światowego dziedzictwa Miejsca wpisane na listę muszą spełniać przynajmniej jedno z kilku ściśle określonych kryteriów. Obiekty zaliczane do dziedzictwa kulturowego powinny:. stanowić wybitne dzieło twórczego geniuszu człowieka; lub. ukazywać znaczącą wymianę wartości, zachodzącą w danym okresie lub na danym obszarze kulturowym świata w dziedzinie rozwoju architektury lub. V. techniki, sztuk monumentalnych, urbanistyki lub projektowania krajobrazu; lub nieść unikalne lub co najmniej wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej lub cywilizacji wciąż żywej bądź już nieistniejącej; lub być wybitnym przykładem typu budowli, zespołu architektonicznego, zespołu obiektów techniki lub krajobrazu, który ilustruje znaczący(e) etap(y) w historii ludzkości; lub Rynek Wielki w Zamościu
Plac Zamkowy i Stare Miasto w Warszawie V. być wybitnym przykładem tradycyjnego osadnictwa, tradycyjnego sposobu użytkowania lądu lub morza, reprezentatywnego dla danej kultury (kultur); lub obrazującym interakcję człowieka ze środowiskiem, szczególnie jeżeli [dane dobro] stało się podatne na zagrożenia wskutek nieodwracalnych zmian; lub V. być powiązane w sposób bezpośredni lub materialny z wydarzeniami lub żywymi tradycjami, ideami, wierzeniami, dziełami artystycznymi lub literackimi o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu (to ostatnie stosuje się na ogół łącznie z innymi kryteriami). Na Liście Światowego Dziedzictwa umieszczane są także całe miasta: zarówno niezamieszkane (na przykład meksykańskie Palenque i Teotihuacán), jak i zabytkowe (na przykład Trogir w Chorwacji oraz Lubeka w Niemczech), a nawet XX-wieczne (takie jak izraelski Tel wiw). Zasadniczo na Liście mogą się znaleźć wyłącznie obiekty autentyczne, choć w wyjątkowych przypadkach dopuszcza się rekonstrukcje (przykładem może być warszawska Starówka). Polska. Skarby Unesco Kryteria wpisu na listę... 8
Osobne kryteria odnoszą się do obiektów przyrodniczych, wśród których mogą znaleźć się pomniki przyrody, formacje geologiczne, siedliska zagrożonych gatunków roślin i zwierząt oraz szczególnie cenne dla nauki lub wyróżniające się urodą krajobrazu obszary naturalne. Powinny one: V. obejmować najbardziej niezwykłe zjawiska przyrodnicze lub obszary o wyjątkowym naturalnym pięknie i znaczeniu estetycznym; lub V. stanowić wyjątkowe przykłady reprezentatywne dla głównych etapów historii Ziemi, włączając świadectwa rozwijającego się na niej życia; trwających procesów geologicznych istotnych w tworzeniu rzeźby terenu, bądź form geomorfologicznych lub fizjograficznych o dużym znaczeniu; lub X. stanowić wyjątkowe przykłady reprezentatywne dla trwających procesów ekologicznych i biologicznych istotnych w ewolucji i rozwoju ekosystemów oraz zespołów zwierzęcych i roślinnych lądowych, słodkowodnych, nadbrzeżnych i morskich; lub X. obejmować siedliska naturalne najbardziej reprezentatywne i najważniejsze dla ochrony in situ różnorodności biologicznej, włączając te, w których występują zagrożone gatunki o wyjątkowej uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki lub ochrony przyrody. Obecnie (sierpień 2013 roku) na Liście Światowego Dziedzictwa znajduje się 981 miejsc w 160 krajach: 759 obiektów kulturalnych, 193 przyrodnicze i 29 o charakterze mieszanym. Polska może pochwalić się czternastoma obiektami figurującymi w wykazie. W niniejszej książce zostały opisane w porządku chronologicznym, od pierwszych wpisanych na Listę. Żubry w Puszczy Białowieskiej 9 Polska. Skarby Unesco Kryteria wpisu na listę...
Puszcza Białowieska
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Łebsko Gardno Sopot Słupsk E Gdynia SK Ń Jamno L GDŃSK Z Suwałki Elbląg Mamry Koszalin E K O S Tczew Ż ZE E E M R S K BR M Z U PO R P O J E Z E R Z E K W Wdzydzkie Starogard Ełk S Zalew OLSZTYN R Szczeciński Gdański Śniadrwy O Wielimie M O Drawsko P SZCZECN E Stargard Z Szczeciński R Grudziądz E Z BŁYSTOK E Miedwie Piła J BYDGOSZCZ O Ostrołęka Łomża P 8 Wisła N P O Z D Płock Pruszków Ostrów Wielkopolski Lubin S Jelenia U Góra D Z Odra N 10 E Pabianice Bełchatów 13 WROCŁW Ś Świdnica Wałbrzych Biała Podlaska Zgierz Kalisz N Siedlce M Z O W E C K Głogów Legnica Legionowo WRSZW 5 Konin Leszno 12 a N Z N Warta ZELON GÓR L Ą T K OPOLE Mazowiecki Puławy Radom Piotrków Trybunalski KO ŚW W SK W Y CZ ŻYN Częstochowa Ę S TO C H Tarnowskie O- Bug Wi sła LUBLN G ĘT ÓRY OK RZ Y KELCE SK Ostrowiec Świętokrzyski Zamość E Stalowa Wola Tarnobrzeg Góry KędzierzynZawiercie Bytom -Koźle Dąbrowa Górnicza Zabrze Sosnowiec Gliwice Racibórz KTOWCE Jaworzno 1 KRKÓW Rybnik Tychy 3 2 Żory Chełm 6 O Otmuchowskie S ŁÓDŹ Tomaszów Starachowice K R K POZNŃ rew Na Wisła Włocławek 4 S nowrocław Gniezno Ob ra N K L S kr Z E E R Z E J P O P O K O E L W Wa rta TORUŃ E W GORZÓW WELKOPOLSK 7 L Noteć W S K Y sła Wi 9 Goczałkowskie Bielsko-BiałaK Mielec Sa Przeworsk n Tarnów RZESZÓW Przemyśl Nowy Sącz R P T 14 Solińskie San 11 Y 1 Stare Miasto w Krakowie 2 Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni 3 uschwitz-birkenau 9 4 Puszcza Białowieska 10 Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy 5 Stare miasto w Warszawie 11 Drewniane kościoły południowej Małopolski 6 Stare miasto w Zamościu 12 Park Mużakowski 7 Średniowieczny zespół miejski Torunia 13 Hala Stulecia we Wrocławiu 8 Zamek krzyżacki w Malborku 14 Drewniane cerkwie w karpatach Zespół w Kalwarii Zebrzydowskiej Polskie skarby unesco
Posągi apostołów na ogrodzeniu kościoła św. św. Piotra i Pawła przy ul. Grodzkiej