Wymagania edukacyjne z chemii na podstawie programów nauczania chemii w gimnazjum Chemia Nowej Ery autorstwa Marii Litwin i Teresy Kulawik oraz Ciekawa chemia autorstwa Hanny Gulińskiej i Janiny Smolińskiej CELE OCENIANIA. 1. Sprawdzanie umiejętności posługiwania się wiedzą chemiczną w życiu codziennym w sytuacjach typowych i problemowych. 2. Sprawdzanie wiadomości i umiejętności praktycznych. 3. Kształtowanie postaw ucznia. 4. Kształtowanie umiejętności logicznego samodzielnego myślenia. 5. Wskazanie uczniowi, nauczycielowi i rodzicom stanu umiejętności uczniów i pomoc w wyborze formy wyrównania braków lub pokonaniu trudności. Sposoby sprawdzania postępów ucznia: 1. Sprawdziany pisemne: - sprawdzian zapowiadany będzie z tygodniowym wyprzedzeniem, - obejmuje większą partię materiału, np. dział chemii, - uczeń ma prawo jeden raz do poprawy oceny z danej pracy klasowej, w terminie wyznaczonym przez nauczyciela, nie później niż dwa tygodnie po przedstawieniu klasie wyników sprawdzianu, ocena z popraw zostaje wpisana do dziennika jako kolejna z ocen, - poprawa odbywa się po lekcjach, - uczeń może przystępować do poprawy danego sprawdzianu tylko jeden raz, - termin poprawy wyznacza nauczyciel (poprawa odbywa się w ciągu 2 tygodni od przedstawienia klasie wyników sprawdzianu). 2. Kartkówki: - krótkie (niezapowiedziane) formy, równoznaczne z odpowiedziami ustnymi, - czas trwania - 5-10 min. - obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji, - nie przewiduje się ich poprawiania, 3. Kartkówki wejściówki: - czas trwania - 2-5 min. - mogą odbywać się na każdej lekcji, - sprawdzają znajomość materiału z poprzedniej lekcji - oceniane na +/- ( z 5 + powstaje ocena bardzo dobry, z 4 + powstaje ocena dobry, z 3 + powstaje ocena dostateczny, z 2 + powstaje ocena dopuszczający + z 1 + powstaje ocena niedostateczny) 1
4. Wypowiedzi ustne: - Uczeń jest oceniany z trzech ostatnich tematów - Kryteria oceny ustnej są następujące: a) bezbłędna, samodzielna, wykraczająca poza program - ocena celująca b) bezbłędna, samodzielna, wyczerpująca - ocena bardzo dobra c) bezbłędna, samodzielna, niepełna - ocena dobra d) z błędami, samodzielna, niepełna - ocena dostateczna e) z błędami, z pomocą nauczyciela, niepełna - ocena dopuszczająca f) nie udzielenie prawidłowej odpowiedzi - ocena niedostateczna Nie każda odpowiedź musi być oceniana. 5. Prace domowe - mogą być: indywidualne krótkoterminowe z lekcji na lekcję (wykonywanie samodzielnie zadań i ćwiczeń) lub długoterminowe (np. referat, opracowanie zagadnienia, wykonanie pomocy dydaktycznej, projektu). - z pracy domowej, pracy samodzielnej uczeń otrzymuje ocenę w zależności od jej typu i rodzaju oraz toku i poprawności wykonania zadania w ocenie uwzględniany jest wybór poprawnej metody rozwiązania, konsekwencje w jej realizacji oraz poprawność wyniku - w przypadku otrzymania oceny niedostatecznej za brak pracy domowej, uczeń ma prawo do poprawy oceny niedostatecznej za brak zadania domowego jeżeli w zamian wykona zadanie domowe w dwukrotnie większym zakresie. Obok oceny niedostatecznej w dzienniku wstawiona jest ocena poprawiona. Referaty niesamodzielne oraz bez podania źródeł nie będą sprawdzane, a w przypadku skopiowania cudzej pracy uczeń może otrzymać ocenę niedostateczną 6. Ćwiczenia praktyczne - umiejętność wykonywania przewidzianych eksperymentów chemicznych, pomiarów 7. Aktywność ucznia oceniana znakiem + i - + uczeń może uzyskać za: - zaangażowanie w pracę na lekcji - udział w dyskusji - wypowiedź w trakcie rozwiązywania nowych problemów - eksperymentowanie w toku lekcji - pomysłu, inicjatywy - rozwiązanie problemu o niewielkiej skali trudności - rozwiązanie typowego zadania domowego, 2
- aktywny udział w pracy grupy rozwiązującej problem, zadanie, - uczeń może uzyskać za: - brak zadania domowego lub brak zeszytu, zgłoszony na początku lekcji, - brak koniecznych (wcześniej zapowiadanych) materiałów niezbędnych podczas lekcji, - brak oznak pracy w grupie, - niewykonywanie prostych czynności w toku lekcji (nie są one związane z wolnym tempem pracy ucznia) Ocena za aktywność wystawiana jest na podstawie ilości zdobytych plusów. Kryterium oceny liczone wg prawidłowości z 5 + powstaje ocena bardzo dobry, z 4 + powstaje ocena dobry, z 3 + powstaje ocena dostateczny, z 2 + powstaje ocena dopuszczający + z 1 + powstaje ocena niedostateczny) Natomiast 3 znaki - ocena niedostateczna. 8. Zeszyt przedmiotowy - uczeń ma obowiązek prowadzenia zeszytu przedmiotowego, w którym powinny znajdować się zapisy tematów, notatki, zapisy poleceń prac domowych. Zeszyt powinien być prowadzony systematycznie, nauczyciel może to ocenić. W przypadku nieobecności w szkole uczeń ma obowiązek uzupełnić zeszyt. - obecność wszystkich tematów, notatek, prac - ocena dostateczna, - wyróżnienie kolorem wszystkich pojęć, wzorów i jednostek, obecność numerów lekcji i dat, podkreślone tematy ocena dobra - estetyka zeszytu ocena bardzo dobra - spełnienie wszystkich powyższych wymagań oraz dodatkowe prace domowe, notatki, rysunki, ciekawostki ocena celująca. Zasady oceniania 1. Uczeń jest oceniany zgodnie z zasadami oceniania wewnątrzszkolnego 2. Prace klasowe i odpowiedzi ustne są obowiązkowe, 3. Prace klasowe są zapowiadane z tygodniowym wyprzedzeniem, podany jest zakres sprawdzanych umiejętności i wiedzy, 4. Uczeń, który opuścił więcej niż 50% lekcji może być nieklasyfikowany. 5. Po usprawiedliwionej nieobecności na zajęciach trwającej, co najmniej tydzień uczeń ma prawo w pierwszym dniu po nieobecności nie odrobić pisemnych prac domowych zadanych w okresie nieobecności, a przez trzy kolejne dni nauki nadrabiać zaległości i uzupełniać materiał (wiadomości, zeszyty, itp.), w tym czasie jest zwolniony z odpowiedzi ustnych i pisemnych form sprawdzania wiadomości 6. Uczeń ma prawo zgłosić (bez konsekwencji) nieprzygotowanie do lekcji, np. brak zadania, brak zeszytu, nieprzygotowanie do odpowiedzi, 2 razy w semestrze. Brak zgłoszenia nieprzygotowania skutkuje oceną niedostateczną. 7. Uczeń obecny na lekcji odmawiający odpowiedzi ustnej, pisania kartkówki (a przed lekcją nie zgłosił nieprzygotowania), zapowiedzianej pracy pisemnej lub sprawdzianu otrzymuje ocenę niedostateczną. 8. Udział z powodzeniem w olimpiadach i konkursach to podstawa do oceny celującej.. 3
9. Nauczyciel 2 tygodnie przed klasyfikacją śródroczną/roczną wystawia przewidywane śródroczne/roczne oceny klasyfikacyjne, wpisując je do dziennika lekcyjnego w osobnej kolumnie przewidywana ocena oraz zapoznaje z nimi uczniów i ich rodziców. 10. Ocenę śródroczną/roczną wystawia nauczyciel na tydzień przed śródrocznym/rocznym klasyfikacyjnym posiedzeniem zebraniem Rady Pedagogicznej. 11. Ocena śródroczna ustalana jest na podstawie ocen cząstkowych uzyskanych w ciągu pierwszego okresu. 12. Ocena roczna ustalana jest na podstawie oceny śródrocznej i ocen cząstkowych uzyskanych w II okresie. 13. Uzyskane stopnie w poszczególnych formach aktywności ucznia stanowią podstawę stopnia śródrocznego. Stopnie mają różne wagi. Ocena śródroczna (roczna) nie jest średnią arytmetyczną ocen cząstkowych. Warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana oceny klasyfikacyjnej zgodnie z zapisami w statucie szkoły. 4
Wymagania edukacyjne z chemii w klasie III gimnazjum niezbędne do uzyskania śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych wg kolejnych działów: Dział 1. SOLE Wymagania na ocenę: dopuszczającą [1] definiuje sól; podaje budowę soli; wie jak tworzy się nazwy soli; wie, że sole występują w postaci kryształów; wie, co to jest reakcja zobojętniania; wie, że produktem reakcji kwasu z zasadą jest sól; podaje definicję dysocjacji elektrolitycznej (jonowej); wie, że istnieją sole dobrze, słabo i trudno rozpuszczalne w wodzie; podaje przykłady soli obecnych i przydatnych w codziennym życiu (w kuchni i łazience); wie, w jakim celu stosuje się sole jako nawozy mineralne; zna główny składnik skał wapiennych. dostateczną [1 + 2] przeprowadza pod nadzorem nauczyciela reakcję zobojętniania kwasu z zasadą wobec wskaźnika; pisze równania reakcji otrzymywania soli w reakcji kwasów z zasadami; podaje nazwę soli, znając jej wzór; pisze równania reakcji kwasu z metalem; pisze równania reakcji metalu z niemetalem; wie, jak przebiega dysocjacja elektrolityczna (jonowa) soli; podaje nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) soli; pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami; sprawdza doświadczalnie, czy sole są rozpuszczalne w wodzie; korzysta z tabeli rozpuszczalności soli i wskazuje sole dobrze, słabo i trudno rozpuszczalne w wodzie; pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji soli z kwasami oraz soli z zasadami; podaje nazwy soli obecnych w dobrą [1 + 2 + 3] pisze równania reakcji tlenków zasadowych z kwasami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z zasadami; pisze równania reakcji tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi; ustala wzór soli na podstawie nazwy i odwrotnie; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje tlenków zasadowych z kwasami, tlenków kwasowych z zasadami oraz tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi; przeprowadza w obecności nauczyciela reakcje metali z kwasami; bada, czy wodne roztwory soli przewodzą prąd; pisze równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) soli; pisze w sposób jonowy i jonowy skrócony oraz odczytuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami; ustala na podstawie tabeli rozpuszczalności wzory i nazwy soli dobrze, słabo i trudno rozpuszczalnych w bardzo dobrą [1 + 2 + 3 + 4] planuje doświadczalne otrzymywanie soli z wybranych substratów; przewiduje wynik doświadczenia; zapisuje ogólny wzór soli; przewiduje wyniki doświadczeń (reakcje tlenku zasadowego z kwasem, tlenku kwasowego z zasadą, tlenku kwasowego z tlenkiem zasadowym); weryfikuje założone hipotezy otrzymania soli wybraną metodą; interpretuje równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) soli; interpretuje równania reakcji otrzymywania soli wybranymi metodami zapisane w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej w sposób skrócony; omawia przebieg reakcji strącania; doświadczalnie wytrąca sól z roztworu wodnego, dobierając odpowiednie substraty; wyjaśnia, w jakich warunkach zachodzi reakcja soli z zasadami i soli z kwasami; tłumaczy, na czym polega reakcja kwasów z węglanami i identyfikuje produkt tej reakcji; tłumaczy rolę mikro- i makroelementów 5
organizmie człowieka; podaje wzory i nazwy soli obecnych i przydatnych w życiu codziennym; rozumie pojęcia: gips i gips palony. wodzie; przeprowadza reakcję strącania; pisze równania reakcji strącania w formie cząstkowej i jonowej; podaje wzory i właściwości wapna palonego i gaszonego; doświadczalnie wykrywa węglany w produktach pochodzenia zwierzęcego (muszlach i kościach zwierzęcych); omawia rolę soli w organizmach; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. podaje wzór i właściwości gipsu i gipsu palonego; doświadczalnie wykrywa węglany w produktach pochodzenia zwierzęcego (muszlach i kościach zwierzęcych); omawia rolę soli w organizmach; podaje przykłady zastosowania soli do wytwarzania produktów codziennego użytku. Przykłady wymagań nadobowiązkowych korzysta z różnych źródeł informacji dotyczących soli, nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela; formułuje problemy i dokonuje analizy/syntezy nowych zjawisk dotyczących soli; zna i rozumie pojęcie miareczkowania; zna nazwy potoczne kilku soli; podaje właściwości poznanych soli; [zna pojęcie katoda i anoda; wie, na czym polega elektroliza oraz reakcje elektrodowe]; F rozumie, na czym polega powlekanie galwaniczne; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. (pierwiastków biogennych); wyjaśnia rolę nawozów mineralnych; wyjaśnia różnicę w procesie twardnienia zaprawy wapiennej i gipsowej; podaje skutki nadużywania nawozów mineralnych. 6
Dział 2. WĘGLOWODORY dopuszczającą [1] rozumie pojęcia: chemia nieorganiczna, chemia organiczna; wie, w jakich postaciach występuje węgiel w przyrodzie; pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów nasyconych; zna pojęcie: szereg homologiczny; zna ogólny wzór alkanów; wie, jakie niebezpieczeństwo stwarza brak wystarczającej ilości powietrza podczas spalania węglowodorów nasyconych; wskazuje źródło występowania etenu w przyrodzie; pisze wzór sumaryczny etenu; zna zastosowanie etenu; pisze ogólny wzór alkenów i zna zasady ich nazewnictwa; podaje przykłady przedmiotów wykonanych z polietylenu; pisze ogólny wzór alkinów i zna zasady ich nazewnictwa; pisze wzór sumaryczny etynu (acetylenu) zna zastosowanie acetylenu; wskazuje źródła występowania węglowodorów w przyrodzie. wie, co to oznacza, że atom węgla jest tetraedryczny; dostateczną [1 + 2] wymienia odmiany pierwiastkowe węgla; wyjaśnia, które związki chemiczne nazywa się związkami organicznymi; pisze wzory strukturalne i półstrukturalne dziesięciu początkowych węglowodorów nasyconych; wyjaśnia pojęcie: szereg homologiczny; tłumaczy, jakie niebezpieczeństwo stwarza brak wystarczającej ilości powietrza podczas spalania węglowodorów nasyconych; opisuje właściwości fizyczne etenu; podaje przykłady przedmiotów wykonanych z tworzyw sztucznych; bada właściwości chemiczne etenu; opisuje właściwości fizyczne acetylenu; zna pochodzenie ropy naftowej i gazu ziemnego; wyjaśnia zasady obchodzenia się z cieczami łatwo palnymi. Wymagania na ocenę dobrą [1 + 2 + 3] wyjaśnia pochodzenie węgli kopalnych; podaje przykład doświadczenia wykazującego obecność węgla w związkach organicznych; pisze równania reakcji spalania węglowodorów nasyconych przy pełnym i ograniczonym dostępie tlenu; buduje model cząsteczki i pisze wzór sumaryczny i strukturalny etenu; pisze równania reakcji spalania alkenów oraz reakcji przyłączania wodoru i bromu wyjaśnia, na czym polega reakcja polimeryzacji; uzasadnia potrzebę zagospodarowania odpadów tworzyw sztucznych; buduje model cząsteczki oraz pisze wzór sumaryczny i strukturalny etynu; opisuje metodę otrzymywania acetylenu z karbidu; pisze równania reakcji spalania alkinów oraz reakcji przyłączania wodoru i bromu; zna właściwości gazu ziemnego i ropy naftowej. Przykłady wymagań nadobowiązkowych bardzo dobrą [1 + 2 + 3 + 4] tłumaczy, dlaczego węgiel tworzy dużo związków chemicznych; wyjaśnia, w jaki sposób właściwości fizyczne alkanów zależą od liczby atomów węgla w ich cząsteczkach; bada właściwości chemiczne alkanów; uzasadnia nazwę: węglowodory nasycone; podaje przykład doświadczenia, w którym można w warunkach laboratoryjnych otrzymać etylen; wykazuje różnice we właściwościach węglowodorów nasyconych i nienasyconych; zapisuje przebieg reakcji polimeryzacji na przykładzie tworzenia się polietylenu; omawia znaczenie tworzyw sztucznych dla gospodarki człowieka; bada właściwości chemiczne etynu; wskazuje podobieństwa we właściwościach alkenów i alkinów; wyjaśnia rolę ropy naftowej i gazu ziemnego we współczesnym świecie. 7
rozumie i wyjaśnia pojęcie izomerii; zna wzory sumaryczne i nazwy alkanów o liczbie atomów węgla 11 15; zna inne polimery, np. polichlorek winylu i polipropylen; wie, co to są cykloalkany i węglowodory aromatyczne; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. Dział 3. POCHODNE WĘGLOWODORÓW dopuszczającą [1] definiuje alkohol i podaje ogólny wzór alkoholi jednowodorotlenowych; wymienia właściwości alkoholu metylowego i alkoholu etylowego; zapisuje wzór grupy karboksylowej; wymienia właściwości kwasów tłuszczowych; wie, że sole kwasów tłuszczowych to mydła; definiuje ester jako produkt reakcji kwasu z alkoholem; zna wzór grupy aminowej; wie, co to są aminy i aminokwasy. dostateczną [1 + 2] pisze wzory sumaryczne i strukturalne alkoholi o krótkich łańcuchach; wyjaśnia pojęcia: grupa karboksylowa i kwas karboksylowy; pisze wzory i omawia właściwości kwasu octowego i kwasu mrówkowego; podaje przykłady nasyconych i nienasyconych kwasów tłuszczowych i pisze ich wzory; prawidłowo nazywa sole kwasów karboksylowych; wie, co to jest twardość wody; wie, jaką grupę funkcyjną mają estry; zna budowę cząsteczki aminy (na przykładzie metyloaminy); opisuje budowę cząsteczki aminokwasu. Wymagania na ocenę dobrą [1 + 2 + 3] wyjaśnia pojęcie: grupa funkcyjna; omawia właściwości alkoholu metylowego i alkoholu etylowego; pisze równania reakcji spalania alkoholi; omawia trujące działanie alkoholu metylowego i szkodliwe działanie alkoholu etylowego na organizm człowieka; omawia właściwości kwasu octowego i kwasu mrówkowego; pisze równania reakcji spalania i równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) kwasów: mrówkowego i octowego; pisze równania reakcji spalania kwasów tłuszczowych; wyjaśnia, czym różnią się tłuszczowe kwasy nasycone od nienasyconych; pisze równania reakcji kwasu oleinowego z wodorem i z bromem; pisze równanie reakcji otrzymywania stearynianu sodu; bardzo dobrą [1 + 2 + 3 + 4] wyjaśnia proces fermentacji alkoholowej; podaje przykłady alkoholi wielowodorotlenowych glicerolu (gliceryny, propanotriolu) oraz glikolu etylenowego (etanodiolu) F; pisze wzory sumaryczne i strukturalne alkoholi wielowodorotlenowych; omawia właściwości fizyczne alkoholi wielowodorotlenowych i podaje przykłady ich zastosowania; bada właściwości rozcieńczonego roztworu kwasu octowego; pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji kwasów karboksylowych (mrówkowego i octowego) z metalami, tlenkami metali i z zasadami; wyprowadza ogólny wzór kwasów karboksylowych; bada właściwości kwasów tłuszczowych; omawia warunki reakcji kwasów tłuszczowych z wodorotlenkami 8
omawia zastosowanie soli kwasów karboksylowych; wskazuje występowanie estrów; pisze wzory, równania reakcji otrzymywania i stosuje poprawne nazewnictwo estrów; omawia właściwości fizyczne estrów; wymienia przykłady zastosowania wybranych estrów; zna i opisuje właściwości metyloaminy; opisuje właściwości glicyny. i pisze równania tych reakcji; omawia przyczyny i skutki twardości wody; opisuje doświadczenie otrzymywania estrów w warunkach pracowni szkolnej; pisze równania reakcji hydrolizy estrów; doświadczalnie bada właściwości glicyny; wyjaśnia, w jaki sposób obecność grup funkcyjnych wpływa na właściwości związków; wyjaśnia, na czym polega wiązanie peptydowe. Przykłady wymagań nadobowiązkowych zna wzory i nazwy wybranych fluorowcopochodnych; zna izomery alkoholi; zna wzory innych kwasów, np. wzór kwasu szczawiowego. pisze wzory i równania reakcji otrzymywania dowolnych estrów (w tym wosków i tłuszczów); podaje przykłady peptydów występujących w przyrodzie; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. Dział 4. SUBSTANCJE O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM dopuszczającą [1] definiuje tłuszcze; podaje przykłady występowania tłuszczów w przyrodzie; wie, że aminokwasy są podstawowymi dostateczną [1 + 2] omawia pochodzenie tłuszczów i ich właściwości fizyczne; odróżnia tłuszcze roślinne od zwierzęcych oraz stałe od ciekłych; Wymagania na ocenę dobrą [1 + 2 + 3] pisze wzór cząsteczki tłuszczu i omawia jego budowę; wyjaśnia, na czym polega próba akroleinowa; bardzo dobrą [1 + 2 + 3 + 4] wykazuje doświadczalnie nienasycony charakter oleju roślinnego; tłumaczy proces utwardzania tłuszczów; doświadczalnie sprawdza skład 9
jednostkami budulcowymi białek; podaje skład pierwiastkowy białek; wie, że białko można wykryć za pomocą reakcji charakterystycznych (rozpoznawczych); zna wzór glukozy; wyjaśnia, z jakich surowców roślinnych otrzymuje się sacharozę; zna wzór sumaryczny skrobi; zna wzór celulozy; wymienia właściwości celulozy; wymienia rośliny będące źródłem pozyskiwania włókien celulozowych; wskazuje zastosowania włókien celulozowych; omawia pochodzenie włókien białkowych i ich zastosowanie; wie, po co są stosowane dodatki do żywności; F wymienia co najmniej trzy przykłady substancji uzależniających; F wskazuje miejsce występowania substancji uzależniających. F wie, jak odróżnić tłuszcz od oleju mineralnego; omawia rolę białek w budowaniu organizmów; omawia właściwości fizyczne białek; omawia reakcję ksantoproteinową i biuretową jako reakcje charakterystyczne dla białek; pisze równanie reakcji otrzymywania glukozy w procesie fotosyntezy; wyjaśnia pojęcia: cukier i węglowodany; pisze wzór sumaryczny sacharozy; omawia występowanie i rolę skrobi w organizmach roślinnych; pisze wzór sumaryczny skrobi i celulozy; omawia rolę celulozy w organizmach roślinnych; wyjaśnia budowę cząsteczki celulozy; omawia wady i zalety włókien celulozowych; omawia wady i zalety włókien białkowych; wymienia sposoby konserwowania żywności; F podaje przykłady środków konserwujących żywność; F podaje przykładowe barwniki stosowane w przemyśle spożywczym; F podaje przykłady substancji zapachowych stosowanych w produkcji żywności; F podaje przykłady środków zagęszczających i ich oznaczenia, wymienia produkty spożywcze, w których są stosowane; F wymienia podstawowe skutki użycia substancji uzależniających; F tłumaczy pojęcie: reakcja charakterystyczna (rozpoznawcza); wyjaśnia rolę tłuszczów w żywieniu; wyjaśnia rolę aminokwasów w budowaniu białka; wyjaśnia pojęcia: koagulacja i denaturacja białka; bada właściwości glukozy; pisze równanie reakcji spalania glukozy i omawia znaczenie tego procesu w życiu organizmów; bada właściwości sacharozy; pisze równanie hydrolizy sacharozy i omawia znaczenie tej reakcji dla organizmów; omawia rolę błonnika w odżywianiu; wymienia zastosowania celulozy; tłumaczy wady i zalety włókien na podstawie ich składu chemicznego; analizuje etykiety artykułów spożywczych i wskazuje zawarte w nich barwniki, przeciwutleniacze, środki zapachowe, zagęszczające konserwujące; F wie, jaka jest pierwsza litera oznaczeń barwników, przeciwutleniaczy, środków zagęszczających i konserwantów; F wymienia kilka przykładów substancji uzależniających, wskazując ich miejsce występowania i skutki po zażyciu; wymienia kilka przykładów substancji uzależniających, wskazując ich miejsce występowania i skutki po zażyciu; F zna społeczne, kulturowe i psychologiczne źródła sięgania po środki uzależniające. F pierwiastkowy białek; wyjaśnia przemiany, jakim ulega spożyte białko w organizmach; bada działanie temperatury i różnych substancji na białka; wykrywa białko w produktach spożywczych, stosując reakcje charakterystyczne (ksantoproteinową i biuretową); wykrywa glukozę w owocach i warzywach, stosując reakcję charakterystyczną (rozpoznawczą) próbę Trommera; bada właściwości skrobi; przeprowadza reakcję charakterystyczną (rozpoznawczą) skrobi i wykrywa skrobię w produktach spożywczych; proponuje doświadczenie pozwalające zbadać właściwości celulozy; porównuje właściwości skrobi i celulozy; identyfikuje włókna celulozowe; identyfikuje włókna białkowe; wyjaśnia potrzebę oszczędnego gospodarowania papierem; tłumaczy, w jaki sposób niektóre substancje wpływają na organizm człowieka i co powoduje, że człowiek sięga po nie kolejny raz. F 10
zna przyczyny, dla których ludzie sięgają po substancje uzależniające. F Przykłady wymagań nadobowiązkowych wie, co to jest glikogen; zna inne reakcje charakterystyczne, np. próbę Tollensa dla glukozy; potrafi wyjaśnić, co to jest struktura pierwszorzędowa i drugorzędowa (trzeciorzędowa) białek; zna przykłady włókien sztucznych, wie, jaką mają budowę; stosuje zdobyte wiadomości w sytuacjach problemowych. DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ PROGRAMOWYCH DO MOŻLIWOŚCI UCZNIA Z DYSLEKSJĄ: Zakres dostosowywania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia z dysleksją. - Brać pod uwagę wolniejsze tempo pracy, trudności w pisaniu i czytaniu - Utrwalać znajomość zasad ortograficznych oraz umiejętność stosowania reguł w praktyce; - Umożliwić korzystanie ze słownika ortograficznego - Wdrażać do samokontroli i czujności ortograficznej - Zmniejszenie stopnia trudności i obszerności zadań - Dzielenie materiału na mniejsze partie, wyznaczanie czasu na ich opanowanie i odpytywanie - Formułowanie pytań w formie zdań o prostej konstrukcji powołujących się na ilustrujące przykłady - Częste podchodzenie do ucznia w trakcie samodzielnej pracy w celu udzielania dodatkowej pomocy, wyjaśnień - Należy zezwolić na dokończenie w domu niektórych prac wykonywanych na lekcjach, zadawać do domu na miarę możliwości ucznia - Dyktanda przeprowadzać indywidualnie w wolniejszym tempie i na wyrazach wyraźnie zapowiedzianych, sprawdzać reguły pisowni, - Zapewnienie większej ilości czasu i powtórzeń na opanowanie materiału, - Docenianie każdego sukcesu Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych ucznia z dysleksją: naukę definicji, reguł wzorów, symboli chemicznych rozłożyć w czasie, często przypominać i utrwalać, nie wyrywać do natychmiastowej odpowiedzi, przygotować wcześniej zapowiedzią, że uczeń będzie pytany, w trakcie rozwiązywania zadań tekstowych sprawdzać, czy uczeń przeczytał treść zadania i czy prawidłowo ją zrozumiał, w razie potrzeby udzielać dodatkowych wskazówek, w czasie sprawdzianów zwiększyć ilość czasu na rozwiązanie zadań, można też dać uczniowi do rozwiązania w domu podobne zadania, uwzględniać trudności związane z myleniem znaków działań, przestawianiem cyfr, zapisywaniem reakcji chemicznych itp., 11
materiał sprawiający trudność dłużej utrwalać, dzielić na mniejsze porcje, oceniać tok rozumowania, nawet gdyby ostateczny wynik zadania był błędny, co wynikać może z pomyłek rachunkowych, DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ PROGRAMOWYCH DO MOŻLIWOŚCI UCZNIA, U KTÓREGO STWIERDZONO TRUDNOŚCI DYDAKTYCZNE: Zakres dostosowywania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia u którego stwierdzono trudności dydaktyczne. Brać pod uwagę wolniejsze tempo pracy, ewentualne trudności w pisaniu i czytaniu Udzielać dodatkowych wskazówek, naprowadzać na prawidłowy tok rozumowania Wracać do podstaw programowych z lat wcześniejszych, aby lepiej je utrwalić Zmniejszyć stopień trudności i obszerności zadań Dzielić materiał na mniejsze partie, wyznaczać więcej czasu na ich opanowanie i odpytywanie Formułowanie pytań w formie zdań o prostej konstrukcji powołujących się na ilustrujące przykłady Częste podchodzenie do ucznia w trakcie samodzielnej pracy w celu udzielania dodatkowej pomocy, wyjaśnień Należy zezwolić na dokończenie w domu niektórych prac wykonywanych na lekcjach, zadawać do domu na miarę możliwości ucznia Można wyznaczać dodatkowe/zamienne zadania, na miarę możliwości ucznia w celu poprawy ocen Pomoc w odczytywaniu tekstów ze zrozumieniem oraz prowadzeniu notatek (np. karty pracy), dzielenie tekstu dłuższego i bardziej złożonego na części szczegółowa analiza tekstu, stosowanie pytań pomocniczych, wypisywanie elementów ważnych w zadaniu, wypisywanie danych, powtarzanie przez ucznia tekstu własnymi słowami, praca etapami, Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych ucznia u którego stwierdzono trudności dydaktyczne: naukę definicji, reguł wzorów, symboli chemicznych rozłożyć w czasie, często przypominać i utrwalać, w trakcie rozwiązywania zadań tekstowych sprawdzać, czy uczeń przeczytał treść zadania i czy prawidłowo ją zrozumiał, w razie potrzeby udzielać dodatkowych wskazówek, w czasie sprawdzianów zwiększyć ilość czasu na rozwiązanie zadań, można też dać uczniowi do rozwiązania w domu podobne zadania, materiał sprawiający trudność dłużej utrwalać, dzielić na mniejsze porcje, podawać polecenia w prostszej formie (dzielić złożone treści na proste, bardziej zrozumiałe części) kierować do ucznia krótkich komunikatów ogniskujących jego uwagę na toku lekcji unikać trudnych, czy bardzo abstrakcyjnych pojęć, unikać pytań problemowych, przekrojowych, odrębnie instruować, zadawać do domu tyle, ile uczeń jest w stanie wykonać samodzielnie, jak najczęściej podchodzić do ucznia podczas samodzielnej pracy, w celu udzielenia dodatkowej pomocy, wyjaśnień, wydłużyć termin poprawy ocen DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ PROGRAMOWYCH DO MOŻLIWOŚCI UCZNIA ZDOLNEGO: Zakres dostosowywania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia zdolnego: 12
Indywidualne formy pracy na lekcji, zadań domowych, kryteriów oceniania Umożliwienie poszerzania wiedzy o treści wykraczające poza podstawę programową, Umożliwienie korzystania z różnych form rozwoju zainteresowań Przygotowanie do konfrontacji posiadanej wiedzy z wymaganiami konkursowymi Różnicowanie obszerności i terminowości prac Poszerzanie treści programowych z przedmiotów Zwiększenie wymagań edukacyjnych Przydzielanie trudniejszych zadań podczas pracy grupowej lub indywidualnej, Stwarzanie sytuacji wyboru zadań, ćwiczeń o większej skali trudności, lub prac dodatkowych, Różnicowanie stopnia trudności prac klasowych i domowych, Przydzielanie specjalnych ról np. asystenta, lidera, Organizacja konkursów szkolnych, Przygotowanie projektu, czyli dłuższej formy umożliwiającej przeprowadzenie badan i analizy ciekawego zadania, Przydzielenie tzw. ligi zadaniowej, czyli cotygodniowej listy zadań do samodzielnego rozwiązania, DOSTOSOWANIE WYMAGAŃ PROGRAMOWYCH DO MOŻLIWOŚCI UCZNIA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIIĄ UMYSŁOWĄ W STOPNIU LEKKIM: Wskazania nakierowane na niwelowanie trudności rozwojowych i edukacyjnych: Dostosowanie wymagań programowych do możliwości ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim Zadawanie pytań pomocniczych, ukierunkowanie na problem, istotę sprawy, Kontrolowanie toku myślenia podczas wykonywania zadań Stosowanie poleceń prostych, Dzielenie materiału do nauki na mniejsze części Przykłady ilustrować, odwoływać się do konkretów Wracać do podstaw programowych z lat wcześniejszych, aby lepiej je utrwalić Pomoc w rozwiązywaniu zadań tekstowych szczegółowa analiza tekstu, stosowanie pytań pomocniczych, wypisywanie elementów ważnych w zadaniu, wypisywanie danych, powtarzanie przez ucznia tekstu własnymi słowami, praca etapami, Pomoc w nabywaniu umiejętności matematycznych i wyobraźni matematycznej działania na konkretach, stosowanie grafów i innych pomocy, stosowanie prostych przykładów działań, wykorzystanie np. liczydeł, stosowanie rysunków Pomoc w odczytywaniu tekstów ze zrozumieniem oraz prowadzeniu notatek (np. karty pracy), dzielenie tekstu dłuższego i bardziej złożonego na części, Uczeń powinien zajmować miejsce w pierwszych ławkach Wydłużenie czasu pracy; Dostosować wielkość czcionki prac pisemnych do potrzeb ucznia 13
Warunki zapobiegania wtórnym skutkom niepełnosprawności: korygowanie, usprawnianie i kompensowanie zaburzonych funkcji rozwijanie umiejętności poznawczych, potrzebnych do należytej orientacji w otoczeniu. stopniowanie trudności i indywidualizacja w procesie kształcenia. kształtowanie równowagi emocjonalnej i pozytywnej motywacji do pracy. rozwijanie zainteresowań, predyspozycji oraz naturalnej aktywności. wdrażanie do zdobycia niezależności i zaradności życiowej. docenianie za postępy dydaktyczne i pozytywne zachowania wdrożenie do uczestniczenia w różnych formach życia społecznego na równi z innymi Zakres dostosowania wymagań edukacyjnych: Uczniowie realizują treści podstawy programowej kształcenia ogólnego. Zaleca się: dostosowanie ilości materiału przeznaczonego do opanowania do możliwości dziecka, wydłużenie czasu pracy, zwiększenie ilości powtórzeń, udzielanie dodatkowych wyjaśnień, wskazówek. Stosowanie wzmocnień pozytywnych poprzez pochwałę, nagrodę za niewielkie postępy ucznia. Dostosowanie sposobu sprawdzania wiadomości i oceniania: umożliwienie zdawania części materiału ustnie, oceniać wartość merytoryczną prac, nie biorąc pod uwagę błędów, nie wyrywać ucznia do odpowiedzi na forum klasy, brać pod uwagę wysiłek i zaangażowanie ucznia, udział w zajęciach, aktywność, zainteresowanie tematyką, a także stopień przygotowania do zajęć, odrabianie prac domowych, Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania przez uczniów śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z fizyki opracowane zgodnie z zapisami art. 44b ust.8 ustawy z dnia 7 września 1991r o systemie oświaty (Dz.U. z 2004r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) Opracowała: Katarzyna Krasucka 14