FACULTATES MEDICAE COLLEGII MEDICI UNIVERSITATIS JAGIELLONICAE INTERAKCJE LEKÓW Z POśYWIENIEM Małgorzata Schlegel-Zawadzka A.D. MCCCLXIV FUNDATA
Czynniki wpływające na interakcje leków z poŝywieniem Endogenne Egzogenne Genetyczne Czynniki patologiczne związane z chorobą Wiek Płeć Zmiany klimatu Temperatura Rytm biologiczny Bodźce stresowe Czynniki środowiskowe: śywność, sposób Ŝywienia chorego
Interakcje między lekiem a Ŝywnością Procesy farmakokinetyczne uwalnianie wchłanianie dystrybucja eliminacja Przemiany biochemiczne w wątrobie przewodzie pokarmowym
DAWKA LEKU Transport przez błony komórkowe StęŜenie leku we krwi Frakcja wolna Frakcja związana z białkami Transport przez błony komórkowe StęŜenie leku w tkankach Frakcja wolna Wiązanie leku z receptorem Frakcja związana z białkami tkanek Wydalanie Metabolizm Losy leku w organizmie Efekt farmakologiczny
DAWKA LEKU rozpad postaci leku rozpuszczenie substancji leczniczej faza farmaceutyczna wchłanianie dystrybucja metabolizm wydalanie oddziaływanie z receptorem inne mechanizmy działania efekt farmakologiczny faza farmakokinetyczna faza farmakodynamiczna Fazy działania leku
Wzajemne oddziaływanie leku i Ŝywności moŝemy rozpatrywać w dwóch aspektach jako: Oddziaływanie Ŝywności (jej masy, składników, czasu spoŝycia w stosunku do podania leku) na dostępność biologiczną i działanie terapeutyczne leku. Oddziaływanie leku na procesy trawienia, wchłaniania i gospodarkę składnikami odŝywczymi
WYNIK INTERAKCJI LEKU Z POKARMEM Korzystne zwiększenie aktywności leku wzrost dostępności biologicznej przedłuŝenie efektu terapeutycznego (morfina+pokarm) Szkodliwe - zmniejszenie skuteczności działania leku (tetracykliny+pokarmy zawierające jony Ca 2+, Mg 2+, Al 3+ i in.) Zwiększenie efektów ubocznych, niepoŝądanych lub toksyczności leku (IMAO+pokarmy zawierające duŝe ilości tyraminy)
INTERAKCJE LEKU Z POKARMEM mogą prowadzić do zmian: Ilościowych zwiększenie lub zmniejszenie efektu farmakologicznego Jakościowych zmiana skutków działania leku
INTERAKCJE LEKU I POśYWIENIA W FAZIE FARMAKOKINETYCZNEJ W obrębie przewodu pokarmowego Pokarmy w przewodzie pokarmowym mogą powodować zmiany w: Odczynie i właściwościach osmotycznych środowiska Czynności wydzielniczej Ŝołądka i jelit perystaltyce To z kolei wpływa na dysocjację, rozpuszczalność, trwałość substancji leczniczej oraz jej absorpcję do krwi
INTERAKCJE LEKU I POśYWIENIA W FAZIE FARMAKOKINETYCZNEJ W obrębie przewodu pokarmowego Pokarm o duŝej masie utrudniony rozpad i rozpuszczalność leków stałych prowadzi to do przedłuŝenia czasu uwalniania substancji leczniczej (Propranolol). Pokarm stały, półstały utrudniony dostęp leku do powierzchni błony śluzowej. Podanie leku na czczo szybsze wchłanianie do krwiobiegu, silniejsze efekty lecznicze. W obecności pokarmu zmniejszenie szybkości wchłaniania leku nawet do 50%.
INTERAKCJE LEKU I POśYWIENIA W FAZIE FARMAKOKINETYCZNEJ W obrębie przewodu pokarmowego Interakcja paracetamolu z pokarmem Nisko- i wysokobiałkowe posiłki skrócenie czasu osiągnięcia maksymalnego poziomu leku w osoczu krwi z 28 do 16 min, jednoczesne obniŝenie wartości c max o około 24%. Całkowita ilość zaabsorbowanego leku nie ulega zmianie. Wysokotłuszczowe posiłki opóźniały absorpcję leku bardziej niŝ wysokowęglowodanowe.
INTERAKCJE LEKU I POśYWIENIA W FAZIE FARMAKOKINETYCZNEJ W obrębie przewodu pokarmowego Leki przeciwnadciśnieniowe Wykazano, Ŝe poŝywienie redukuje biodostępność kaptoprilu po jednorazowym podaniu leku oraz opóźnia jego antyhipertensyjne efekty. Długoterminowe podawanie kaptoprilu praktycznie nie wpływa na parametry farmakokinetyczne absorpcję i biodostępność. Inne badania wykazały, Ŝe poŝywienie nieznacznei lub wcale nie działa na absorpcję enalaprilu, cilazaprilu, spironolaktonu. PoniewaŜ poŝywienie nie zmienia biodostępności oraz efektów leczniczych zaleca się te leki przyjmować wraz podczas jedzenia. PoŜywienie mechaniczna ochrona błony śluzowej Ŝołądka przed podraŝnieniem.
INTERAKCJE LEKU I POśYWIENIA W FAZIE FARMAKOKINETYCZNEJ W zakresie dystrybucji Wiązanie leku z białkami osocza krwi. Lek związany z białkiem nie działa, nie ulega metabolizmowi, ani wydalaniu jest zmagazynowaną postacią leku. Dieta wysokobiałkowa, wiąŝąc leki o duŝym powinowactwie do białek (sulfonamidy, leki przeciwzakrzepowe, glikozydy nasercowe), obniŝa w osoczu krwi poziom wolnej, działającej frakcji leku.
INTERAKCJE LEKU I POśYWIENIA W FAZIE FARMAKOKINETYCZNEJ W zakresie biotransformacji Aktywność enzymów mikrosomalnych moŝe być zmieniona przez związki egzogenne. ZaleŜy od stanu odŝywienia danej osoby i aktualnie spoŝywanych składników pokarmowych. Inhibitory enzymów z reguły wzmagają i przedłuŝają czas działania oraz toksyczność leku. Dieta ubogobiałkowa (ilościowy i jakościowy niedobór białka) - zmniejszenie ilości cytochromu P450 i obniŝenie aktywności zespołu enzymów utleniających. Induktory enzymatyczne alkohol, duŝa zawartość NNKT, zwiększają aktywność monooksygenaz mikrosomalnych.
INTERAKCJE LEKU I POśYWIENIA W FAZIE FARMAKOKINETYCZNEJ W zakresie biotransformacji Witaminy witamina B 6 obniŝa poziom terapeutycznego działania L-DOPA w osoczu krwi. Pacjenci leczeni L-DOPA - unikanie potraw z większą zawartością pirydoksyny orzechy włoskie, fasola, podroby. Leki przeciwzakrzepowe ograniczenie potraw z witaminą K zielone jarzyny, owoce.
MAPRYL Inhibitor konwertazy angiotensyny Nasila działanie alkoholu. Dieta wysokosodowa zmniejsza działanie obniŝające ciśnienie krwi. Zwiększenie wydalania litu z organizmu. ALLERTEC Na ogół nie stwierdza się interakcji z poŝywieniem leków przeciwhistaminowych.
PRAZOL Hamowanie wydzielania kwasu solnego w końcowej fazie procesu wytwarzania. METAZYDYNA ENVIT Q 10 Preparat przyjmować bezpośrednio po posiłku.