Rachunkowość kreatywna fakty i mity o fałszowaniu sprawozdań finansowych spółek giełdowych

Rachunkowość kreatywna fakty i mity o fałszowaniu sprawozdań finansowych spółek giełdowych Piotr Rybicki Karpacz, 4 czerwca 2016 r. godz. 9.00-10.00 1

2

Zamiast wprowadzenia 3

Ankieta Czy Twoim zdaniem spółki giełdowe stosują rachunkowość kreatywną? 4

TAK 78% NIE 7% NIE WIEM 15% 5

Ankieta Podaj przykłady spółek stosujących rachunkowość kreatywną? 6

Tylko 11% osób podało przykład 7

Ankieta Na ile oceniasz swoją wiedzę na temat rachunkowości kreatywnej? 8

(skala 1-10) 5,44 (najczęściej 5, 6,7) 9

Proponuję podróż w czasie 10

Plan spotkania XI wiek, XX wiek, 2001 i następne, 2013, 2015, 2016, 2020 11

Rozpoczniemy, co wydaje się oczywiste, od XI wieku 12

http://blog.parkiet.com/nartowski/2016/04/20/rok-1000-czyli-ipo/ 13

Tempem wytrawnego gracza giełdowego biegniemy do 14

Tempem wytrawnego gracza giełdowego biegniemy do XX wieku 15

Wtedy pojęcie rachunkowości kreatywnej nie istniało 16

(Oczywiście) istniało, ale znaczyło zupełnie coś innego niż dziś 17

Kontynuujemy naszą podróż w czasie i jesteśmy w 18

Kontynuujemy naszą podróż w czasie i jesteśmy w 2001 roku 19

Źródło: Akcjonariusz nr 1/2014 20

Co to jest rachunkowość kreatywna, o którą rachunkowość kreatywną pytam? 21

Ankieta Jakim innym słowem określisz rachunkowość kreatywną? 22

Optymalizacja, kłamstwo, inżynieria finansowa, nadinterpretowania, manipulacja, legalna manipulacja, oszustwo, naginanie prawa 23

Co to jest rachunkowość kreatywna, o którą rachunkowość kreatywną pytam? 24

Rachunkowość kreatywna pozytywna Rachunkowość kreatywna negatywna 25

Definicja Wykorzystanie dozwolonych prawem rozwiązań księgowych w sposób prowadzący do manipulacji danymi finansowymi oraz wprowadzających w błąd odbiorców informacji zawartych w takim zniekształconym sprawozdaniu finansowym (nierzetelnie) 26

Rachunkowość kreatywna świadoma (zaplanowana) Rachunkowość kreatywna nieświadoma (błąd) 27

Kontynuujemy naszą podróż w czasie i jesteśmy w 28

Kontynuujemy naszą podróż w czasie i jesteśmy w kolejnych latach po 2001 29

Nastąpił spadek zaufania do sprawozdań finansowych i badania sprawozdań finansowych 30

Ankieta Czy Twoim zdaniem badanie sprawozdania finansowego (audyt) zapobiega rachunkowości kreatywnej? 31

TAK 41% NIE 48% NIE WIEM 11% 32

Kontynuujemy naszą podróż w czasie i jesteśmy w 33

Kontynuujemy naszą podróż w czasie i jesteśmy w 2013 roku 34

Co to jest rachunkowość kreatywna? Rachunkowość kreatywna fakty i mity o fałszowaniu Źródło: Wprost, nr 20, z 19 maja 2013 roku, str. 3 35

36

37

Źródło: miesięcznik Kapitałowy, wrzesień 2013 38

Zapamiętaj: straty nie muszą być ujawnione wtedy, gdy tobie się wydaję, że powinny być ujawnione 39

I tym sposobem jesteśmy dziś tj. 4 czerwca 2016 roku 40

Źródło: Akcjonariusz nr 2/2016 41

http://www.bankier.pl/wiadomosc/rachunkowosc-kreatywna-moze-byc-pozytywna-7396593.html 42

43 http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,90443,20111570,czterech-na-pieciu-kandydatow-klamie-w-cv.html

Ankieta Co (który element sprawozdania), Twoim zdaniem, jest najbardziej narażony na rachunkowość kreatywną? 44

Aktywa, bilans, koszty, RMK, rachunek zysków i strat, zysk netto, CF, amortyzacja, WNiP, nie wiem 45

Zysk netto bardzo łatwo może stać się narzędziem rachunkowości kreatywnej 46

Teraz kilka dni wstecz 47

Odliczanie wsteczne Rafako S.A. 24 maja 2016 48

49 http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2016/knf_24-05-2016.html

50

51

Odliczanie wsteczne PBG S.A. 19 kwietnia 2016 52

http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2016/302_posiedzenie_knf.html 53

W związku ze sporządzeniem skonsolidowanego raportu okresowego za rok 2011 nienależycie wykonała obowiązek informacyjny: - nierzetelne zaprezentowanie ujawnień w odniesieniu do występowania istotnych niepewności dotyczących zdarzeń lub okoliczności, które mogą nasuwać poważne wątpliwości co do zdolności jednostki do kontynuowania działalności w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy 2011 - brak ujawnienia informacji dotyczących ryzyka związanego z płynnością finansową w przedmiocie analizy terminów zapadalności aktywów finansowych utrzymywanych dla celów zarządzania ryzykiem płynności w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy 2011 - nierzetelne zaprezentowanie ujawnień w odniesieniu do oceny, wraz z jej uzasadnieniem, dotyczącej zarządzania zasobami finansowymi, ze szczególnym uwzględnieniem zdolności wywiązywania się z zaciągniętych zobowiązań, oraz określenia ewentualnych zagrożeń i działań, jakie emitent podjął lub zamierza podjąć w celu przeciwdziałania tym zagrożeniom w sprawozdaniu zarządu z działalności grupy kapitałowej za rok obrotowy 2011 http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2016/302_posiedzenie_knf.html 54

W związku ze sporządzeniem skonsolidowanego raportu okresowego za I kwartał roku 2012 nienależycie wykonała obowiązek informacyjny: - niedokonanie szacunku wartości odzyskiwalnej wartości firmy oraz odpowiednio niedokonanie odpisów aktualizujących wartość firmy przy sporządzaniu śródrocznego skróconego skonsolidowanego sprawozdania finansowego za I kwartał 2012 - nierzetelne zaprezentowanie ujawnień w odniesieniu do występowania istotnych niepewności dotyczących zdarzeń lub okoliczności, które mogą nasuwać poważne wątpliwości co do zdolności jednostki do kontynuowania działalności w śródrocznym skróconym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za I kwartał roku obrotowego 2012 - niewypełnienie wymogów dotyczących ujawnienia informacji stanowiących aktualizację informacji dotyczących ryzyka płynności przedstawionych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za 2011 r. w odniesieniu do analizy wymagalności zobowiązań finansowych, opisu sposobu zarządzania ryzykiem płynności oraz terminów zapadalności aktywów finansowych utrzymywanych dla celów zarządzania ryzykiem płynności w śródrocznym skróconym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za I kwartał roku obrotowego 2012 - nierzetelne przedstawienie informacji, które były istotne dla oceny możliwości realizacji zobowiązań http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2016/302_posiedzenie_knf.html 55

Odliczanie wsteczne Platynowe Inwestycje S.A. 23 lutego 2016 56

57 http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2016/knf_23_02_2016.html

KNF jednogłośnie nałożyła na Platynowe Inwestycje SA karę pieniężną w wysokości 200 tysięcy złotych wobec stwierdzenia, że spółka: - poprzez obniżenie stawek amortyzacyjnych dla celów księgowych, nieuwzględniające okresu ekonomicznej użyteczności, w skróconym śródrocznym sprawozdaniu finansowym emitenta za I półrocze roku 2010, w sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy 2010, w skróconym śródrocznym sprawozdaniu finansowym za I półrocze roku 2011, w sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy 2011 oraz w skróconym śródrocznym sprawozdaniu finansowym za I półrocze roku 2012 - poprzez niedokonanie oceny utraty wartości środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w skróconym śródrocznym sprawozdaniu finansowym za I półrocze roku 2011 oraz za I półrocze roku 2012 - poprzez powiększenie wartości towarów, tj. lokali nabytych w celu dalszej odsprzedaży, o koszty nie związane bezpośrednio z ich zakupem, w skróconym śródrocznym sprawozdaniu finansowym za I półrocze roku 2011, w sprawozdaniu finansowym za rok 2011 i w skróconym śródrocznym sprawozdaniu finansowym za I półrocze roku 2012 - poprzez ujęcie kosztów reklamy ubiegłych okresów sprawozdawczych w rozliczeniach międzyokresowych czynnych, w skróconym śródrocznym sprawozdaniu finansowym za I półrocze roku 2011, w sprawozdaniu finansowym za rok 2011 i w skróconym śródrocznym sprawozdaniu finansowym za I półrocze roku 2012 58 http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2016/knf_23_02_2016.html

http://raporty.platyn.pl/wp-content/uploads/2012/04/2012-04-19- OPINIA_BIEGLEGO_REWIDENTA_ZA_ROK_2011.pdf 59

http://raporty.platyn.pl/wp-content/uploads/2012/04/2012-04-19- RAPORT_BIEGLEGO_REWIDENTA_ZA_ROK_2011.pdf 60

Odliczanie wsteczne Solar Company S.A. 17 grudnia 2015 61

62 http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2015/knf_17-12-2015.html

KNF jednogłośnie nałożyła na Solar Company SA karę pieniężną w wysokości 800 tysięcy złotych wobec stwierdzenia, że spółka: - brak objęcia APH Grutex Jolanta Gruszka skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym za 2011 r., - zawyżenie wartości aktywów w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za 2011 r. - nieujawnienie w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za 2011 r. informacji o zawarciu w dniu 26 stycznia 2012 r. pomiędzy Solar Dystrybucja sp. z o.o. i APH Grutex Jolanta Gruszka porozumienia przedłużającego terminy płatności 63 http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2015/knf_17-12-2015.html

Odliczanie wsteczne Macrologic S.A. 6 października 2015 64

http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2015/knf_6_10_2015.html 65

Komisja jednogłośnie nałożyła na Macrologic SA karę pieniężną w wysokości 150 tysięcy złotych za naruszenie obowiązków informacyjnych spółki publicznej wobec stwierdzenia, że spółka ta: - niedokonania w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy 2009 wyceny programu opcji pracowniczych poprzez odniesienie do wartości godziwej przyznanych instrumentów kapitałowych. W toku postępowania ustalono, że wartość ta wyliczona zgodnie z MSSF 2 wyniosła około 1 625 tys. zł, a jej uwzględnienie w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym i sprawozdaniu finansowym za rok 2009 spowodowałoby zmniejszenie wyniku finansowego netto o tę kwotę. Zysk netto wykazany w sprawozdaniu finansowym wyniósłby wówczas około 5 007 tys. zł zamiast 6 632 tys. zł, a zysk netto wykazany w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym około 5 846 tys. zł zamiast 7 471 tys. zł. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe oraz sprawozdane finansowe za rok 2009 nie przedstawiały więc rzetelnie sytuacji finansowej Macrologic SA i jej grupy kapitałowej, co z kolei zmniejszało ich wartość i użyteczność informacyjną. Gdyby Macrologic SA dokonała wyceny programu zgodnie z MSSF 2, wynik finansowy uzyskany w 2009 r. byłyby istotnie mniejszy, tj. odpowiednio o 25 % i 22 % niż wynika to ze sprawozdania finansowego oraz skonsolidowanego sprawozdania finansowego za rok 2009. http://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty/2015/knf_6_10_2015.html 66

Na co dziś zwracać szczególną uwagę? 67

International level 68

Nowe obszary rachunkowości kreatywnej: - Brak przeszacowania aktywów - Nieujawnione rezerwy (i odpisy aktualizujące) - Brak uwzględnienia w sprawozdaniu opisu ryzyk - Skomplikowane transakcje w grupie i ich błędna wycena - Manipulacje przy segmentach działalności - Sposób prezentacji danych liczbowych - Niedostateczne (wybiórcze) opisy - Zbyt szybkie ujmowanie przychodów, zbyt późne kosztów 69

Fakty i mity 70

Rachunkowość kreatywna powstaje w zaciszu gabinetów zarządów Fakt czy mit? 71

Kreowany jest przede wszystkim zysk netto Fakt czy mit? 72

Rachunkowość kreatywną stosują wszystkie spółki Fakt czy mit? 73

Case study 74

75

76

http://www.bankier.pl/wiadomosc/internet-media-services-s-a-prognozawynikow-na-2015-rok-7258434.html 77

http://www.bankier.pl/static/att/emitent/2016-04/roczne_skonsolidowane_sprawozdanie_grupy_ims_za_2015_r_20160429_234417_042 8006661.pdf 78

http://www.bankier.pl/static/att/emitent/2016-04/roczne_skonsolidowane_sprawozdanie_grupy_ims_za_2015_r_20160429_234417_042 8006661.pdf 79

A teraz przenosimy się do roku 80

A teraz przenosimy się do roku 2020 81

Nr 2/2020 82

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 suma Spółka 2012 2013 2014 I-III kw 2015 IV kw 2015 2016 2017 2018 2019 83

Pytania 84

Dziękuję za uwagę Piotr Rybicki https://www.facebook.com/dyrektorfinansowy https://twitter.com/piotr_rybicki http://nadzorkorporacyjny.pl/ 85

Rachunkowość kreatywna fakty i mity o fałszowaniu sprawozdań finansowych spółek giełdowych Piotr Rybicki Karpacz, 4 czerwca 2016 r. godz. 9.00-10.00 86