PODSTAWY PRAWNE I ZASADY PODEJMOWANIA PRZEZ PRACOWNIKÓW OCHRONY DZIAŁAŃ INTERWENCYJNYCH W GRANICACH CHRONIONYCH OBSZARÓW I OBIEKTÓW ORAZ POZA ICH GRANICAMI DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO DLA SŁUCHACZY OSS CERTUS OPRACOWAŁ MGR ARTUR HARAJ NA PODSTAWIE: - Ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. z 2005 r. Nr 145 poz. 1221z późn. zm.), - Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 2013 r. w sprawie szczegółowego trybu działań pracowników ochrony (Dz. U. z 2013 r. poz. 1681), - Samoobrona i techniki interwencyjne w Policji J. Dobrzyjałowski Centrum Szkolenia Policji Legionowo 1994.
PODSTAWY PRAWNE DZIAŁAŃ PRACOWNIKÓW OCHRONY PODEJMOWANYCH WOBEC OSÓB ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W GRANICACH CHRONIONYCH OBIEKTÓW I OBSZARÓW ORAZ POZA ICH GRANICAMI Uprawnienia i obowiązki pracowników ochrony w czasie działań interwencyjnych podejmowanych w stosunku, do osób znajdujących się w granicach chronionych obiektów i obszarów oraz poza nimi wynikają z artykułu 36 ust. 1 pkt 1-3 Ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. z 2005 r. Nr 145 poz.1221 z późn. zm.). Pracownik ochrony wykonując zadania ochrony osób i mienia w granicach chronionych obiektów i obszarów ma prawo do ustalania uprawnień do przebywania na obszarach lub w obiektach chronionych oraz legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości. W przypadku stwierdzenia braku uprawnień do przebywania na terenie chronionego obszaru lub obiektu albo stwierdzenia zakłócenia porządku ma prawo do wezwania osób do opuszczenia obszaru lub obiektu. Pracownik ochrony przy wykonywaniu zadań ochrony osób i mienia w granicach chronionych obiektów i obszarów oraz poza ich granicami ma prawo do ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia, a także dla chronionego mienia w celu niezwłocznego oddania tych osób Policji. Kwalifikowany pracownik ochrony może również użyć lub wykorzystać środki przymusu bezpośredniego zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 4 oraz broń palną zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 5 w/w ustawy. USTALANIE UPRAWNIEŃ DO PRZEBYWANIA NA OBSZARACH LUB W OBIEKTACH CHRONIONYCH Ustalenia uprawnień osoby do przebywania na obszarze lub w obiekcie chronionym pracownik ochrony dokonuje przez: sprawdzenie, czy osoba posiada przepustkę, identyfikator albo inny dokument uprawniający do przebywania na obszarze lub w obiekcie chronionym, wystawiony przez osobę zarządzającą tym obszarem lub obiektem, porównanie okazanego dokumentu z określonym dla niego wzorem i sprawdzenie okazanego dokumentu pod względem zgodności danych personalnych w nim zawartych z tożsamością osoby oraz terminu jego ważności. Ustalenia uprawnień, pracownik ochrony może dokonywać także na podstawie ustnego lub pisemnego upoważnienia do przebywania przez osobę na obszarze lub w obiekcie chronionym, wydanego przez zarządzającego tym obiektem lub obszarem. Pracownik ochrony, na żądanie osoby, w stosunku do której podejmuje czynności sprawdzenia i porównania okazanego dokumentu z określonym dla niego wzorem, jest obowiązany podać swoje imię i nazwisko oraz okazać legitymację pracownika ochrony lub kwalifikowanego pracownika ochrony w taki sposób, aby osoba wobec której jest podejmowana ta czynność, miała możliwość odczytania i zanotowania danych zawartych w tym dokumencie. Pracownik ochrony jest również zobowiązany do podania podstawy prawnej i przyczyny podjęcia czynności. 2
Potrzeba zagwarantowania bezpieczeństwa w obiektach i obszarach objętych ochronną wymusza opracowanie instrukcji o systemie przepustkowym oraz kontroli ruchu osobowego i materiałowego. Przy jej tworzeniu należy: a) ustalić kto jest uprawniony do przebywania na obszarach lub obiektach chronionych, b) określić zasady legitymowania, polegającego na zapoznaniu się przez pracownika ochronny z dokumentem osoby sprawdzanej, pozwalającym na ustalenie jej tożsamości, c) sformułować zasady wzywania osób do opuszczenia obszaru lub obiektu w przypadku stwierdzenia braku uprawnień do przebywania na terenie chronionym czy stwierdzenia zakłócenia porządku, d) zaplanować postępowanie w sytuacji, gdy osoba przebywająca na terenie chronionym odmawia okazania dokumentu tożsamości, e) ustalić sposób ujęcia i przekazania Policji osób stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz dla chronionego mienia, f) określić sposób sprawdzania bagażu. LEGITYMOWANIE OSÓB W CELU USTALENIA ICH TOŻSAMOŚCI Tożsamość osoby legitymowanej ustala się na podstawie: a) dowodu osobistego, b) tymczasowego dowodu osobistego, c) tymczasowego zaświadczenia tożsamości, d) dokumentu stwierdzającego tożsamość cudzoziemca, e) paszportu, f) innych dokumentów potwierdzających tożsamość, zaopatrzonych w fotografię i adres zamieszkania osoby legitymowanej. Przed rozpoczęciem legitymowania osoby pracownik ochrony jest obowiązany podać swoje imię i nazwisko oraz, w razie potrzeby, okazać legitymację pracownika ochrony lub kwalifikowanego pracownika ochrony, w taki sposób, aby osoba legitymowana miała możliwość odczytania i zanotowania danych zawartych w tym dokumencie. Pracownik ochrony przed rozpoczęciem legitymowania jest zobowiązany także do podania podstawy prawnej i przyczyny legitymowania. Przystępując do legitymowania, kwalifikowany pracownik ochrony wzywa osobę legitymowaną do okazania dokumentu w celu sprawdzenia okazanego dokumentu pod względem zgodności danych personalnych w nim zawartych z tożsamością osoby legitymowanej. W razie legitymowania osób znajdujących się w pojeździe, gdy uzasadnią to względy bezpieczeństwa, kwalifikowany pracownik ochrony ma prawo żądać opuszczenia pojazdu przez te osoby. Legitymowanie osób dobrze znanych kwalifikowanemu pracownikowi ochrony, które mają bezsporne prawo przebywania na terenie chronionym, może być uznane za nadużycie uprawnień. Natomiast zaniechanie wylegitymowania i ustalenia uprawnień do przebywania na obszarach lub w obiektach chronionych osób nieznanych może być uznane za niedopełnienie obowiązku służbowego w czasie realizacji zadań ochrony. 3
Z czynności legitymowania pracownik ochrony sporządza notatkę służbową, zawierającą imię i nazwisko osoby legitymowanej, wskazanie rodzaju dokumentu oraz jego rodzaju i serii, a także czasu, miejsca i przyczyny legitymowania. WZYWANIE OSÓB DO OPUSZCZENIA CHRONIONEGO OBIEKTU LUB OBSZARU Pracownik ochrony wzywa osobę nieposiadającą uprawnień do przebywania na obszarze lub obiekcie chronionym albo zakłócającą porządek do opuszczenia obszaru lub obiektu, informując ją o przyczynie wydania tego polecenia. Przed przystąpieniem do czynności wezwania osoby do opuszczenia chronionego obiektu lub obszaru, pracownik ochrony jest obowiązany użyć zwrotu OCHRONA oraz podać swoje imię i nazwisko. W przypadku niepodporządkowania się poleceniu, wezwania do opuszczenia chronionego obiektu lub obszaru, pracownik ochrony wzywa Policję i sporządza notatkę służbową o okolicznościach tego wezwania. UJĘCIE OSÓB STWARZAJĄCYCH W SPOSÓB OCZYWISTY, BEZPOŚREDNIE ZAGROŻENIE DLA ŻYCIA LUB ZDROWIA LUDZKIEGO, A TAKŻE CHRONIONEGO MIENIA W CELU NIEZWŁOCZNEGO ODDANIA TYCH OSÓB POLICJI Ujęcie jest jednym z rodzajów zatrzymania i polega na pozbawieniu wolności osoby, która popełniła przestępstwo lub wykroczenie, albo stwarza w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, a także chronionego mienia. Przy ujęciu osoby stwarzającej, w sposób oczywisty, bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia, pracownik ochrony jest obowiązany do: a) użycia zwrotu OCHRONA, b) wezwania osoby do zachowania zgodnego z prawem i odstąpienia od wykonania czynności stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także chronionego mienia, c) uniemożliwienia oddalenia się osoby ze wskazanego miejsca, d) poinformowania osoby o ujęciu i jego przyczynach oraz uprzedzenia o obowiązku zastosowania się do wydanych poleceń, e) wylegitymowania osoby ujętej w celu ustalenia jej tożsamości, f) niezwłocznego powiadomienia Policji, g) przekazania osoby ujętej przybyłym na wezwanie funkcjonariuszom Policji. Pracownik ochrony jest obowiązany do udzielenia pierwszej pomocy osobie ujętej, która ma widoczne obrażenia ciała lub utraciła przytomność. W razie potrzeby właściwy przełożony lub osoba pełniąca służbę dyżurną zapewnia wezwanie kwalifikowanej pierwszej pomocy lub podmiotów świadczących medyczne czynności ratunkowe osobom poszkodowanym. Każdy przypadek ujęcia osoby pracownik ochrony dokumentuje w notatce zawierającej: imię i nazwisko osoby ujętej, datę, godzinę i miejsce ujęcia, przyczyny ujęcia, datę i godzinę poinformowania oraz przekazania osoby Policji, numer legitymacji pracownika ochrony fizycznej albo legitymacji kwalifikowanego pracownika ochrony fizycznej oraz jego imię i nazwisko, informację o udzieleniu pierwszej pomocy i jej zakresie. 4
Współdziałanie pracowników ochrony przy wykonywaniu zadań ochrony osób i mienia Właściwe współdziałanie pracowników ochrony jest podstawowym warunkiem skutecznych działań interwencyjnych. Aby interwencja przebiegała sprawnie i bezpiecznie należy określić zadania asekurującego oraz interweniującego. Rola interweniującego polega na podejściu do osobnika z właściwej strony, pewnym i zdecydowanym prowadzeniu dialogu z osobą kontrolowaną. Rola asekurującego opiera się na zapewnieniu bezpieczeństwa sobie, partnerowi i osobom postronnym przez wnikliwą obserwację kontrolowanego i otoczenia oraz utrzymywanie z partnerem kontaktu wzrokowego. Na poniższym rysunku przedstawiono jak powinno wyglądać prawidłowe ustawienie pracowników ochrony podczas interwencji w tzw. trójkąt bezpieczeństwa A pracownik interweniujący B pracownik asekurujący 5
Zasady bezpieczeństwa w czasie wykonywania czynności służbowych Aby uniknąć lub zminimalizować skutki ataku na pracownika ochrony w czasie czynności służbowych na obszarze lub w obiekcie chronionym należy przestrzegać następujących zasad: - ustawić się w tzw. trójkąt bezpieczeństwa 90 o 120 o z podziałem na asekurującego oraz interweniującego, - podejść do osoby kontrolowanej z odpowiedniej strony, - zachować bezpieczną odległość, - obserwować dłonie osoby kontrolowanej, - nie podawać ręki osobie kontrolowanej, - zwrócić uwagę na przedmioty typu czapka, torba, kurtka itp. 6
W czasie ujmowania osoby stwarzającej, w sposób oczywisty, bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia, pracownik ochrony winien pamiętać o wpływie odległości od napastnika na czas reakcji. Pamiętaj! Szansa na skuteczną interwencję w stosunku do napastnika uzbrojonego: - ok. 1,5 m czas na zablokowanie ataku i obezwładnienie napastnika, - ok. 3,5 m czas na oddanie strzału z wyciągniętej broni służbowej, - ok. 7,5 m czas na dobycie broni z kabury i oddanie strzału. Podczas działań interwencyjnych związanych z ujęciem osoby stwarzającej, w sposób oczywisty, bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia, istotną rolę odgrywa sprawdzenie osoby pod kątem posiadania broni lub niebezpiecznych narzędzi. Czynność tę należy przeprowadzać wg następujących zasad: a) sprawdzenia należy dokonywać w składzie dwuosobowym, b) sprawdzenia powinien dokonać ten, który w danej chwili stoi z tyłu podejrzanego, w pozycji maksymalnie ograniczającej możliwość wykonywania ruchów przez ujętego, c) wskazane jest, aby ubezpieczający zadawał podejrzanemu pytania w celu odwrócenia uwagi, d) sprawdzenie przeprowadzić opuszkami palców jednej dłoni według kolejności: obręcz barkowa, kończyny górne, tułów, kończyny dolne, 7
e) nie wkładać ręki tam gdzie nie sięga wzrok, np. do kieszeni, spytać o jej zawartość lub poprosić, by podejrzany sam ją opróżnił. Pamiętaj! Jeżeli podczas kontroli znalazłeś u podejrzanego broń lub inne niebezpieczne narzędzie, natychmiast powiadom partnera odbierz zabezpiecz. W przypadku tym należy założyć osobnikowi kajdanki i ponownie dokładnie sprawdzić. Współpraca pracowników ochrony to wspólne wykonywanie czynności zmierzające do osiągnięcia zamierzonego celu. Prawidłowe współdziałanie pracowników ochrony w czasie działań interwencyjnych powinno opierać się na sprawnym komunikowaniu się partnerów, wzajemnym zaufaniu, lojalności oraz ustaleniu zasad postępowania w poszczególnych przypadkach. Cykliczne powtarzanie podobnych czynności prowadzi do rutyny, która może poważnie zagrozić bezpieczeństwu interweniujących. Wynika z tego konieczność ciągłego doskonalenia umiejętności związanych z przeprowadzaniem różnego typu działań interwencyjnych oraz okresowej zmiany przydziału obowiązków służbowych. 8