1
2
3
4
5
6
7
10 lat Dni Polskich Zilele Culturii Polone We wrześniu 1999 r., w 60. rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej i uchodźstwa polskiego do Rumunii, po raz pierwszy Związek Polaków w Rumunii zorganizował cykl imprez, które obejmowały sesję popularno-naukową pt. Druga wojna światowa na tle stosunków polsko-rumuńskich, podczas której wygłoszono 6 referatów, wystawę fotograficzną autorstwa Ewy Kamińskiej pod nazwą To samo niebo oraz koncert Zespołu Pieśni i Tańca Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie Krakus. Początki były skromne, a my jako organizatorzy mieliśmy spore wątpliwości, czy podołamy takiemu przedsięwzięciu. Nie byliśmy wówczas sami. Grono świetnych rumuńskich i polskich naukowców pomógł nam zaprosić i przekonać ich do udziału ówczesny konsul Kazimierz Jurczak. Za jego radą także wydaliśmy skromny objętościowo (zawierający 8 wys-tąpień), ale nie merytorycznie zbiór. W roku następnym nasze pierwsze starania przerodziły się w przedsięwzięcie bardziej ambitne, pod nazwą Dni Polskie. Ich celem stało się odtąd prezentowanie i promowanie historii i kultury polskiej wśród rumuńskich sąsiadów oraz działania mające zbliżać Polaków i Rumu-nów współcześnie. Jak wielokrotnie podkreś-laliśmy w ciągu minionych 10 lat, Związek Po-laków w Rumunii chciał w ten sposób dołożyć swoją skromną cegiełkę do polsko-rumuń-skiego poznania, zarzucić pomost pomiędzy dzisiejszą Polską i Rumunią. Odbywająca się wówczas sesja popularnonaukowa nazwana została sympozjum, którego tematem były Kontakty polsko-rumuńskie na przestrzeni wieków. Wygłoszono w jej ramach 8 În septembrie 1999, la împlinirea a 60 de ani de la izbucnirea celui de al II-lea război mondial şi de la refugierea polonezilor în România, pentru prima dată Uniunea Polonezilor din România a organizat un ciclu de manifestări care cuprindeau o sesiune de popularizare a ştiin-ţei cu titlul Al doilea război mondial pe fondul relaţiilor polono-române în timpul căreia s-au sus-ţinut 6 referate, o expoziţie de fotografii a Ewei Kamińska cu titlul Acelaşi cer precum şi spec-tacolul Ansamblului de Cântece şi Dansuri al Aca-demiei de Minerit şi Metalurgie Krakus din Cracovia. Începuturile au fost modeste, iar noi ca organizatori am avut destule îndoieli, dacă vom fi la înălţimea acestei întreprinderi. Nu am fost singuri atunci. Consulul de atunci Kazimierz Jurczak ne-a ajutat să invităm şi să convingem un grup de excelenţi oameni de ştiinţă români şi polonezi ca să participe. La propunerea lui am editat şi o culegere modestă ca şi cuprins (cuprinzând 8 intervenţii), dar nu modestă ca fond. În anul următor, primele noastre strădanii s-au transformat într-o întreprindere mai ambiţioasă cu titlul Zilele Culturii Polone. Scopul lor era, de acum înainte, de a prezenta şi pro-mova istoria şi cultura polonă în rândul vecinilor români precum şi acţiuni care aveau să apropie polonezii şi românii în zilele noastre. Aşa cum am subliniat de mai multe ori în decursul celor 10 ani scurşi, Uniunea Polonezilor din România a vrut, în acest fel, să adauge modesta sa cără-midă la cunoaşterea polono-română, să fie o punte între Polonia de astăzi şi România. Sesiunea popular-ştiinţifică desfăşurată atunci a fost numită simpozion,
21 refe-ratów w dwóch sekcjach: historycznej tema acestuia fiind Relaţii polono-române i filolo-giczno-etnograficznej. Od drugiej więc de-a lungul timpului. În cadrul simpozionului edycji rozszerzono tematykę sympozjum; nie s-au susţinut 21 de referate, în două secţiuni: była nią już tylko historia, ale relacje polskorumuńskie we wszelkich ich przejawach. de a doua ediţie, tematica simpozionului a fost istorie şi filologie-etno-grafie. Deci de la cea Prawdziwym wydarzeniem dla Suczawy była lărgită; a fost nu doar istoria, ci relaţiile polonoromâne în toate manifestările lor. Un adevărat wówczas projekcja w kinie Modern filmu eveniment pentru Suceava a fost atunci Jerzego Hoffmana Ogniem i mieczem. W proiecţia, la cinematograful Modern, a filmului sali wido-wiskowej Domu Polskiego natomiast lui Jerzy Hoffman Prin foc şi sabie. În sala odbył się koncert, w którym wystąpiły: chór de spectacole a Casei Polone s-a desfă-şurat Echo Pru-tu z Czerniowiec (Ukraina), 2 un spectacol în care au evoluat: corul Echo zespoły dziecię-ce z Bielc (Mołdawia) Prutu din Cernăuţi (Ucraina), 2 ansam-bluri Krokus i Jaskółki oraz polonijny zespół de copii din Bălţi (Moldova) Krokus şi Mała Pojana z Pojany Mikuli. W Muzeum Jaskółki precum şi ansamblul Mała Pojana din Poiana Micului. La Muzeul de Istorie Historycznym miały miejsce wernisaże dwóch wystaw grafiki Sofii Jinga z Braszowa i s-au vernisat două expoziţii de grafică a Sofiei rzeźby Bolka Majerika z Pleszy. Od tej pory Jinga din Braşov şi de sculptură a lui Bolek co roku towarzyszył nam zaproszony z Polski Majerik din Pleşa. Din acel moment, ne-a fost zespół ludowy, ponieważ z łatwością można alături un ansamblu popular invitat din Polonia, było zaobserwować już po drugiej edycji Dni căci se putea observa cu uşurinţă, chiar după Polskich, że to właśnie folklor jest najbardziej a doua ediţie a Zilelor Culturii Polone, că uniwersalnym, atrakcyjnym i nie wymagającym tocmai folclorul este cel mai universal, atractiv, tłumaczenia nośnikiem. purtător şi care nu pretinde traducere. În anul 2001, simpozionul s-a desfăşurat W 2001 r. sympozjum odbyło się pt.: sub titlul Polonezi şi români pe drumul cunoaşterii reciproce, la secţiunea istorie au fost pre- Po-lacy i Rumuni na drodze do wzajemnego poznania ; w sekcji historycznej wygłoszono zentate 8 referate şi 7 la cea de filologie-etnografie. În muzeele sucevene au fost prezentate 8 referatów i 7 w filologiczno-etnograficznej W suczawskich muzeach zaprezentowano expoziţiile: Oamenii Bucovinei cu fotografii wystawy: Ludzie Bukowiny ze zdjęciami studentów Akademii Sztuk Pięknych z Katowic, Katowice, România văzută cu ochii tinerilor ale studenţilor Academiei de Arte Frumoase din Rumunia oczami młodych Polaków, prezentująca zdjęcia członków Naukowego Koła Ştiinţific al Istoricilor din cadrul Universităţii polonezi cu fotografii ale membrilor Cercului Historyków przy Uniwersytecie Jagiellońskim Jagiellone din Cracovia, expoziţia de artă w Krakowie, poplenerową wystawę plastyczną plastică post plein-air a studenţilor AAF din studentów ASP z Katowic, rzeźby Bolka Katowice, sculpturile lui Bolek Majerik precum Majerika, a także zdjęcia ze zbiorów Związku şi fotografii din colecţiile Uniunii Polonezilor Polaków w Rumunii. Wystąpił także teatr Okno din România. De asemenea, a evoluat teatrul Okno din Supraśl, iar Zilele Culturii Polone z Supraśla, a Dni Polskie zakończył koncert s-au în-cheiat cu spectacolul Ansamblului Zespołu Artystycznego Ciprian Porumbescu Artistic Ciprian Porumbescu din Suceava z Suczawy oraz Zespółu Pieśni i Tańca Uniwersytetu Śląskiego Katowice. Universităţii Sileziene Katowice. şi al Ansam/blului de Cântece şi Dansuri al Po raz pierwszy uczestników Dni Pol-skich 9
w niedzielę zaprosiliśmy do Nowego Sołońca, do odwiedzenia Polaków bukowińskich u nich w domu. Stało się to potem tradycją. Zaproszeni na Dni Polskie mieli okazję być w ciągu 10 lat wielokrotnie we wspomnianym już Nowym Sołońcu, a także w Pojanie Mikuli, na Pleszy, w Kaczyce i Sirecie. W 2002 r. Dni Polskie zyskały hasło, które towarzyszy im do dziś Bliżej siebie. W sympozjum pod nazwą Relacje polsko-rumuńskie wygłoszono 12 referatów w sekcji filologicznej i 9 w historycznej. W kinie Modern odbyła się projekcja filmu Pan Tadeusz w reżyserii Andrzeja Wajdy. W Muzeum Historycznym można było obejrzeć wystawę fotograficzną Bukowińskie barwy, autorstwa członków Towarzystwa Miłośników Kresów z Poznania oraz prace cenionych suczawskich karykaturzystów. W koncercie folklorystycznym wystąpiły wówczas: Zespół Regionalny Istebna z Istebnej, grupa śpiewacza Wańcy z Wisły, Zespół Artystyczny Ciprian Porumbescu z Su-czawy oraz Mała Pojana z Pojany Mikuli. Równocześnie z Dniami Polskimi, Związek Polaków w Rumunii zorganizował spotkanie regionalne przedstawicieli organizacji polonijnych z 10 krajów Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej (Austrii, Bułgarii, Czech, Chorwacji, Serbii, Macedonii, Słowacji, Słowenii, Węgier i Rumunii), którzy obradowali na temat Możliwości integracji i współdziałania mimo dzielących różnic i granic. W spotkaniu uczestniczyła także Helena Miziniak wówczas prezydent Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych. Połączenie tych dwóch imprez było dla nas ogromnym wysiłkiem, ale ich powodzenie utwierdziło nas w przekonaniu, że już nic nam nie straszne i należy odważnie podchodzić do tego rodzaju wyzwań. V. edycja Dni Polskich z roku 2003 była równie szczególna. Obchodziliśmy w jej ramach także 200. rocznicę przybycia Górali czadec-kich na Bukowinę. Z tej okazji 10 Pentru prima dată, duminică, am invitat participanţii la Zilele Culturii Polone la Soloneţu Nou, pentru a face o vizită polonezilor buco-vineni la ei acasă. Aceasta a devenit, pe urmă, o tradiţie. Invitaţii au avut prilejul, în cei 10 ani, să fie de mai multe ori în Soloneţu Nou deja amintit, dar şi în Poiana Micului, Pleşa, Cacica şi Siret. În anul 2002, Zilele Culturii Polone au căpătat o deviză, care le însoţeşte până astăzi Mai aproape unii de alţii. La simpozionul intitulat Relaţii polono-române s-au prezentat 12 referate la secţiunea filologie şi 9 la cea de istorie. La cinematograful Modern a avut loc proiecţia filmului Pan Tadeusz în regia lui Andrzej Wajda. La Muzeul de Istorie a putut fi vizionată expoziţia de fotografii Culori buco-vinene, autori membrii Towarzystwo Miłoś-ników Kresów din Poznań precum şi lucrări ale unor apreciaţi caricaturişti suceveni. În spectacolul folcloric au evoluat atunci: Ansam-blul Regional Istebna din Istebna, grupul vocal Wańcy din Wisła, Ansamblul Artistic Ciprian Porumbescu din Suceava şi Mała Pojana din Poiana Micului. În acelaşi timp, Uniunea Polonezilor din România a organizat întâlnirea regională a reprezentanţilor organizaţiilor din diasporă din 10 ţări ale Europei Centrale şi de Sud-Est (Austria, Bulgaria, Cehia, Croaţia, Ser-bia, Macedonia, Slovacia, Slovenia, Ungaria şi România) care au dezbătut tema Posibilităţi de integrare şi conlucrare, dincolo de deosebiri şi frontiere. La întâlnire a participat şi Helena Miziniak pe atunci preşedinte al Uniunii Europene a Comunităţilor Poloneze din Dias-poră. Conectarea acestor două manifestări a însem-nat pentru noi un uriaş efort, dar succesul lor ne-a confirmat convingerea că nimic nu ne sperie şi că trebuie să ne apropiem cu curaj de astfel de provocări. A V-a ediţie a Zilelor Culturii Polone din 2003 a fost şi ea deosebită. În cadrul lor am
w sympozjum naukowym Relacje polskorumuńskie sfor-mowała się jakby zupełnie samoczynnie sekcja bukowińska, poświęcona Góralom czadeckim, w której wygłoszono 7 referatów. W sekcji historyczno-etnograficznej natomiast było ich 11. Zaproszeni goście i miejscowa publiczność mogli obejrzeć dwie wystawy: Jakuba Suchar-skiego, ukazującą na zdjęciach Festiwal Buko-wińskie Spotkania w Jastrowiu oraz wystawę tradycyjnych haftów z Nowego Sołońca, Poja-ny Mikuli i Pleszy, które zebrała i zaprezen-towała Elżbieta Wieruszewska. W trady-cyjnym koncercie wystąpiły: kapela Čap-kovci z miejscowości Skalite na Słowacji, czadeckie zespoły Mała Pojana z Pojany Mikuli i Sołonczanka z Nowego Sołońca oraz rumuński zespół Arcanul z Pârteştii de Jos. W kręgu relacji polsko-rumuńskich taki tytuł nosiło sympozjum odbywające się w ramach VI. edycji. Oprócz sekcji filologicznoetnograficznej, w której wygłoszono 7 referatów i sekcji historycznej z 11 referatami, 14 wy-głoszono w sekcji poświęconej tematyce polo-nijnej oraz 100-leciu kościoła p.w. Wniebo-wzięcia NMP w Kaczyce, które przypadało właśnie na rok 2004. Razem z uczestnikami Dni Polskich natomiast, podczas mile spędzonej w gościnie u Pleszan niedzieli, obchodziliśmy 100-lecie tamtejszego kościoła. W Muzeum Historycznym i Przyrodniczym można było obejrzeć dwie wystawy: Krajobraz Polski prac dzieci nagrodzonych w konkursie plastycz-nym zorganizowanym w 2003 r. przez Dom Kultury w Częstochowie oraz plakatów rumuń-skich filmów prezentowanych w Polsce w la-tach 1955-1984 z kolekcji Insytutu Polskiego w Bukareszcie. Zespół Pieśni i Tańca Cepelia z Poznania oraz Zespół Artystyczny Ciprian Porumbescu z Suczawy wystąpiły we wspólnym koncercie. Wówczas też, podczas edycji z roku 2004 po raz pierwszy Dniom Polskim towarzyszyły warsztaty tłumacze-niowe dla młodzieży 11 aniversat 200 de ani de la venirea Muntenilor Czadca în Bucovina. Cu această ocazie, la simpozionul ştiinţific Relaţii polono-române s-a format aproape automat secţiunea bucovineană dedicată Muntenilor Czadca, în care s-au prezentat 7 referate. În schimb, în secţiunea istorie-etnografie au fost 11. Invitaţii şi publicul local au putut viziona două expoziţii: a lui Jakub Sucharski care prezenta în fotografii Festivalul Întâlniri Bucovinene de la Jastrowie şi cea de broderii tradiţionale din Soloneţu Nou, Poia-na Micului şi Pleşa, adunate şi prezentate de Elżbieta Wieruszewska. La tradiţionalul spec-tacol au evoluat: orchestra Capkovci din lo-calitatea Skalite-Slovacia, ansamblurile munte-neşti Mała Pojana din Poiana Micului şi Sołon-czanka din Soloneţu Nou precum şi ansamblul românesc Arcanul din Pârteştii de Jos. În lumea relaţiilor polono-române acest titlu l-a avut simpozionul care s-a desfăşurat în cadrul celei de a VI-a ediţii. În afară de cele 7 re-ferate de la secţiunea filologieetnografie şi 11 de la cea de istorie, 14 referate s-au prezentat la secţiunea închinată tematicii diasporei poloneze şi centenarului bisericii cu hramul Adormirea Maicii Domnului din Cacica care se sărbătorea chiar în anul 2004. Iar împreună cu participanţii la Zilele Culturii Polone, o duminică plăcut petrecută la localnicii din Pleşa, am sărbătorit centenarul bisericii de acolo. La Muzeul de Istorie şi cel de Ştiinţele Naturii au putut fi vizio-nate două expoziţii: Peisajul polonez cu luc-rări ale copiilor premiaţi la concurul de artă plastică organizat în anul 2003 de către Casa de Cultură din Częstochowa şi de afişe ale filmelor româneşti prezentate în Polonia în anii 1955-1984 din colecţia Institutului Polonez din Bucureşti. Ansamblul de Cântece şi Dansuri Cepelia din Poznań şi Ansamblul Artistic Ciprian Porumbescu din Suceava au evoluat într-un spectacol comun. Tot atunci, în timpul ediţiei
polonijnej, prowadzone przez znakomitych tłumaczy z Polski i Rumunii, odbywające się odtąd corocznie. Sympozjum w ramach VII. Dni Polskich w 2005 r. pt.: Polacy i Rumuni w Europie. Historia i dzień dzisiejszy zgromadziło 33 refe-rentów w sekcjach: historycznej (17 referatów), filologicznej (6) i bukowińskiej (10). Odbyły się także uroczystości 15-lecia powstania Związku Polaków w Rumunii. Na scenie Domu Kultury w Suczawie wystąpił wówczas Zespół Pieśni i Tańca Śląsk, oklaskiwany burzliwie przez salę wypełnioną po brzegi przez mieszkańców Suczawy i okolic. Był to niewątpliwie moment, w którym Dni Polskie, kojarzone odtąd między innymi z tym wyjątkowym koncertem, na stałe utrwaliły się w pamięci Suczawian. Zespół wystąpił także w Sirecie, gdzie otwarto przy tej okazji nową siedzibę miejscowego Stowarzy-szenia Polaków. W 2006 r. po raz pierwszy i ostatni zarazem organizatorzy rozdzielili Dni Polskie od sympozjum. Odbyło się ono w lipcu, a imprezy kulturalne tradycyjnie we wrześniu. Wystąpił podczas nich znany doskonale w Polsce zespół Trebunie Tutki, zaproszony przez Związek Polaków w Rumunii, wsparty przez Instytut Polski w Bukareszcie. W Muzeum Histo-rycznym można było także obejrzeć wystawę fotograficzną Michała Jureckiego i Łukasza Galuska Kresy na nowo odkryte. Wspólne dziedzictwo Polski i Ukrainy, którą udostępniło Międzynarodowe Centrum Kultury w Kra-kowie. Podczas wizyty w jednej z polskich miejscowości, zaproszeni mogli uczestniczyć w pierwszej edycji polonijnych Dożynek, które odbyły się w Nowym Sołońcu i odtąd odbywają się tam cyklicznie we wrześniu. Podczas lipco-wego sympozjum pt.: Polacy i Rumuni a histo-rycznie i kulturowe dziedzictwo Europy wygłoszono 11 referatów 12 din anul 2004, Zilele Culturii Polone au fost însoţite de atelierele de traduceri pentru tinerii de origine poloneză conduse de remar-cabili traducători din Polonia şi România, ate-liere care de atunci se desfăşoară anual. Simpozionul din cadrul celei de a VII-a ediţii a Zilelor Culturii Polone din anul 2005, cu titlul Români şi polonezi în Europa. Istorie şi prezent a reunit 33 de referate în secţiunile: istorie (17 referate), filologie (6) şi bucovineană (10). De asemenea, s-au desfăşurat festivităţile prilejuite de împlinirea a 15 ani de la înfiinţarea Uniunii Polonezilor din România. Pe scena Casei de Cultură din Suceava a evoluat atunci Ansamblul de Cântece şi Dansuri Śląsk aplaudat furtunos de sala plină până la refuz de locuitorii Sucevei şi împrejurimilor. Neîndoios, a fost un moment, în care Zilele Culturii Polone asociate de atunci, printre altele, cu acest spectacol de excepţie, s-au gravat definitiv în memoria sucevenilor. Ansamblul a evoluat şi la Siret unde s-a inaugurat, cu această ocazie, noul sediu al Asociaţiei Polonezilor din localitate. În anul 2006, pentru prima şi ultima dată, organizatorii au separat Zilele Culturii Polone de simpozion. El s-a desfăşurat în iulie, iar manifestările culturale, tradiţional, în septembrie. În timpul Zilelor Culturii Polone a evoluat ansamblul Trebunie Tutki, bine cunoscut în Polonia, invitat de către Uniunea Polonezilor din România cu sprijinul Institutului Polonez din Bucureşti. La Muzeul de Istorie a putut fi vizio-nată expoziţia de fotografii a lui Michał Jurecki şi Łukasz Galuski Kresy spaţiul răsăritean limitrof redescoperit. Moştenirea comună a Po-loniei şi Ucrainei pusă la dispoziţie de Centrul Internaţional de Cultură din Cracovia. În timpul vizitei într-una din localităţile poloneze, invitaţii au putut participa la prima ediţie a Sărbătorii Roadelor care a avut loc în Soloneţu Nou şi de atunci se desfăşoară acolo, ciclic, în septembrie. În
dotyczących proble-matyki bukowińskiej, 15 w sekcji historycznej i 5 w sekcji literatury i kultury. Oprócz trady-cyjnie zamykających każde sympozjum dys-kusji i promocji związanych z tematyką wydaw-nictw, które ukazały się w przeciągu ostatniego roku, nowością był oddzielny panel dyskusyjny pod nazwą Pogranicza z udziałem zainteresowanych oraz przedstawicieli także innych niż polska mniejszości narodowych, mieszkających na Bukowinie. Rok ubiegły był wyjątkowy tym, że podczas Dni Polskich obchodzono także 60. rocznicę repatriacji do Polski i 165-lecie zasiedlenia Pojany Mikuli przez Górali polskich. Nie mogło przy takiej okazji zabraknąć repatriantów i ich potomków. Przyjechali ze Złotnika i Piławy Dolnej, ci ostatni wraz ze swoim zespołem ludowym Pojana. Uroczystości odbyły się w Pojanie Mikuli, gdzie wmurowano okolicznościową tablicę w kościele i otwarto nowy Dom Polski. W suczawskich muzeach odbyły się wernisaże wystawy plakatu Traktat Rzymski jako ogniwo w procesie integracji europejskiej (w 50. rocznicę zawarcia Traktatów Rzymskich oraz w debiutanckim dla Rumunii roku w Unii Europejskiej), udostępioną przez Instytut Polski w Bukareszcie oraz wystawy fotograficznej Nieznana Wieliczka, prezen-tującej zdjęcia Artura Grzybowskiego z Muze-um Żup Krakowskich w Wieliczce. Podczas II. edycji polonijnych Dożynek w Nowym So-łońcu zaś uczestnicy Dni Polskich zobaczyli wystawę płodów rolnych bukowińskich Pola-ków oraz ich sąsiadów i wspólny koncert folk-lorystyczny. Sympozjum odbyło się w już w 4 sekcjach: poświęconej rocznicom, w której wygłoszono 4 referaty, historycznej 21 re-feratów, literatury i kultury 9 i w sekcji poświę-conej problematyce mniejszości narodowych 6. Ta ostatnia na przestrzeni lat zmieniała się najbardziej. 13 timpul simpozionului din luna iulie intitulat Polonezii şi românii raportaţi la patrimoniul istoric şi cultural al Europei au fost prezentate 11 referate privind problematica bucovineană, 15 la secţiunea istorie şi 5 la secţiunea literatură şi cultură. În afară de tradiţionalele discuţii de încheiere a fiecărui simpozion şi lansarea de cărţi legate tematic şi apărute pe parcursul ultimului an, o noutate a fost o secţiune de discuţii intitulată Zone de frontieră cu participarea celor interesaţi şi a reprezentanţilor altor mi-norităţi decât cea polonă care locuiesc în Bucovina. Anul trecut a avut un caracter de excepţie prin aceea că, în timpul Zilelor Culturii Polone, s-au sărbătorit şi 60 de ani de la repatrierea în Polonia şi 165 de ani de la aşezarea Muntenilor polonezi în Poiana Micului. Cu o asemenea ocazie n-au putut lipsi repatrianţii şi urmaşii lor. Au sosit din Złotnik şi Piława Dolna, aceştia din urmă împreună cu ansamblul popular Pojana. Festivităţile s-au desfăşurat în Poiana Micului unde s-a pus o placă comemorativă în biserică şi s-a inaugurat noua Casă Polonă. În muzeele sucevene au avut loc vernisări de expoziţii de afiş Tratatul de la Roma ca verigă în procesul de integrare europeană (la 50 de ani de la încheierea Tratatului de la Roma şi în anul intrării României în Uniunea Europeană) pusă la dispoziţie de Institutul Polonez din Bucureşti precum şi cea de fotografii Wieliczka necunoscută cuprinzând fotografiile lui Artur Grzybowski de la Muzeul Salinelor Cracoviene din Wieliczka. Iar participanţii la Zilele Culturii Polone, în timpul celei de a II-a ediţii a Sărbătorii Roadelor de la Soloneţu Nou, au văzut expoziţia de produse agricole ale polonezilor bucovineni şi ale vecinilor lor precum şi un spectacol folcloric comun. Simpozionul s-a desfăşurat deja în 4 secţiuni: cea închinată aniversărilor în care s-au susţinut 4 referate, de istorie 21 de refe-rate, literatură şi cultură 9 şi în secţiunea închi-nată
Początkowo stworzona jako sekcja bukowińska jedynie okazjonalnie, z czasem przekształciła się w sekcję poświęconą proble-matyce polonijnej, aby wreszcie wyjść poza ramy Bukowiny i bukowińskiej Polonii. Czekająca nas X. edycja Dni Polskich to przede wszystkim sympozjum z rekorodowo licznym gronem referentów. Wystąpią w 3 sekcjach pod nazwami: w kręgu historii (którą rozpoczną teksty poświęcone ważnym w historii zarówno Polski, jak i Rumunii wydarzeniom roku 1918, co w sposób szczególny chcemy podkreślić w 90 lat później), w kręgu literatury i kultury oraz wyjątkowo bogatym kręgu problematyki mniejszości narodowych. Towarzyszyć nam będzie Zespół Tańca Ludowego Harnam z Łodzi. Zaprezentujemy też wystawę zdjęć Kazimierza Longhera Sylwetki Polaków z Rumunii. Będzie też czas na nawiązywanie cennych kontaktów oraz na poznanie Polaków z Nowego Sołońca. To wydawałoby się wszystko, w czym zamknąć można skromną, 10-letnią zaledwie historię Dni Polskich. Możnaby oczywiście opisać też ogromne emocje, całe bogactwo wrażeń, pamięć o nieprzewidzianych kłopotach, nieprzespanych nocach, radość udanych, smutek niepowodzeń, ale obawiamy się, że nie wystarczyłoby na nie miejsca i niech lepiej pozostaną między wierszami. Pozwolimy sobie jedynie na kilka refleksji. Nie możemy nie wspomnieć o radości ze spotkań za każdym razem z gronem bardzo ciekawych ludzi. Na Dni Polskie i sympozjum przyjeżdżają bowiem nie tylko naukowcy, zawodowo zajmujący się relacjami polskorumuńskimi. Staramy się zapraszać także pasjonatów i zainteresowanych. Częstymi gośćmi byli studenci rumunistyki z Krakowa i Poznania czy członkowie Towarzystwa Polsko-Rumuńskiego w Krakowie, w których widzieliśmy zawsze sprzymierzeńców w realizacji hasła Bliżej siebie. Dni Polskie swoją obecnością zaszczycały wielokrotnie delegacje Senatu 14 minorităţilor naţionale 6. De-a lungul anilor, aceasta din urmă s-a transformat cel mai mult. La început, a fost creată doar ocazional ca secţiune bucovineană, cu timpul s-a modi-ficat în secţiunea dedicată problematicii dia-sporei poloneze, pentru ca, în cele din urmă, să iasă din cadrul Bucovinei şi comunităţii poloneze de aici. Cea de a X-a ediţie a Zilelor Culturii Polone, care ne aşteaptă, este mai ales simpozionul cu un număr record de referenţi. Ei vor apărea în 3 secţiuni: în lumea istoriei (care va începe cu textele închinate evenimentelor anului 1918, important atât în istoria Poloniei cât şi a României, lucru pe care vrem să îl subliniem, în mod deosebit, după 90 de ani), în lumea literaturii şi culturii precum şi deosebit de bogata problematică a minorităţilor naţionale. Ne va fi alături Ansamblul de Dansuri Populare Harnam din Łódź. Vom prezenta, de asemenea, expoziţia de fotografii a lui Cazimir Longher Portrete de polonezi din România. Va fi timp pentru stabilirea de importante contacte şi de cunoaştere a polonezilor din Soloneţu Nou. S-ar părea că asta e tot ce poate încheia modesta istorie a Zilelor Culturii Polone, care are abia 10 ani. Desigur, s-ar putea descrie emoţiile uriaşe, întreaga bogăţie de impresii, amintirea neprevăzutelor neplăceri, nopţile nedormite, bucuria reuşitelor, tristeţea insucceselor, dar ne temem că n-ar fi loc pentru ele şi mai bine să rămână printre rânduri. Ne per-mitem doar câteva reflecţii. Nu putem să nu evocăm bucuria întâlnirilor de fiecare dată cu un grup de oameni foarte interesanţi. Căci la Zilele Culturii Polone vin nu doar oameni de ştiinţă care, profesional, se ocupă de relaţiile polono-române. Ne străduim să invităm şi oameni pasionaţi şi interesaţi. Adeseori ne-au fost oaspeţi studenţii secţiei de română din Cracovia şi Poznań sau membrii Societăţii Polono-Române din Cracovia, în care am văzut întotdeauna aliaţi în realizarea devizei Mai aproape unii de alţii. Zilele
i Sejmu RP, przedstawiciele Ambasady RP w Bukareszcie, ale także w Kiszyniowie, za-przyjaźnieni ze Związkiem Polaków w Rumunii goście z Urzędu Marszałkowskiego w Kato-wicach czy Zielonej Górze, reprezentanci Stowa-rzyszenia Wspólnota Polska z Warszawy i je-go wielu oddziałów. Niezwykle ważne jest wszystko to, co odbywa się na marginesie sympozjum, imprezy kulturalne mu towarzyszące, które są doskonałą okazją do bliższego poznania, rozmów, wymiany poglądów. Dlatego tak dużą wagę przywiązujemy do atmosfery towarzyszącej Dniom Polskim, stąd wiele wolnego czasu, wspólne biesiady, dzień spędzony wśród bukowińskiej Polonii. Dni Polskie bowiem, w naszym pojęciu, to przede wszystkim spotkanie ludzi czujących i myślących podobnie. Spotkanie cykliczne, nieprzerwanie od 10 lat, co ma także duże znaczenie. Zawsze cieszyło nas bogactwo tematyczne podczas sympozjum, choć zdajemy sobie także sprawę z tego, że zbytnia różnorodność nie musi stanowić o powodzeniu. Niewątpliwym jest jednak fakt rosnącego zainteresowania sympozjum, co z kolei i cieszy, i niepokoi, że nie sprostamy sytuacji. Nieustannie sen z powiek spędza nam problem niemożności zapewnienia tłumaczeń podczas obrad. Niezwykłą wagę przywiązujemy też do corocznej publikacji materiałów z sympozjum. Niedługo ze względu na objętość czeka nas wydawanie ich w dwóch tomach! Są namacalnym dowodem na to, jak bogate są polskorumuńskie związki historyczne i kulturowe i jak wiele można jeszcze odkryć na ich temat. Cieszymy się, jeśli mogą wnieść cokolwiek do obecnego stanu wiedzy. W niniejszym numerze specjalnym znajdą państwo poniżej tytuły wszystkich wydanych dotychczas przez Związek Polaków w Rumunii zbiorów materiałów z sympozjów. 10 lat to i wiele i zupełnie niewiele. Wiele, mamy nadzieję, ze względu na dotychczasowe pozytywne rezultaty i niewiele z perspektywy tego, jak dużo jest jeszcze do zrobienia. Mamy 15 Culturii Polone le-au onorat prin prezenţa lor delegaţii ale Senatului şi Seimului R.P., reprezentanţii Ambasadei R.P. la Bucureşti, dar şi de la Chişinău, oaspeţi din conducerea voievodatelor din Katowice sau Zielona Góra, reprezentanţi ai Asociaţiei Wspólnota Polska din Varşovia şi a numeroase filiale ale acesteia. Deosebit de important este tot ce se petrece pe marginea simpozionului, manifestările culturale care-l însoţesc, ele fiind o excelentă ocazie pentru o cunoaştere mai îndeaproape, pentru discuţii, schimb de păreri. De aceea acordăm o atât de mare importanţă atmosferei din timpul Zilelor Culturii Polone, de aici mult timp liber, banchetele, ziua petrecută în mijlocul polonezilor bucovineni. Căci Zilele Culturii Polone, în viziunea noastră, înseamnă, mai ales, întâlnirea oamenilor care simt şi gândesc la fel. Întâlnire ciclică, neîntreruptă de 10 ani, iată ce are o mare importanţă. Întotdeauna ne-a bucurat bogăţia tematică a simpozionului, deşi ne dăm seama că excesiva diversitate nu trebuie să decidă asupra succesului. Totuşi neîndoios este faptul că interesul pentru simpozion creşte, ceea ce bucură şi neli-nişteşte că nu vom face faţă situaţiei. Neîncetat somnul ne este alungat de problema imposi-bilităţii de a asigura traducerea în timpul dez-baterilor. Acordăm o deosebită importanţă şi publicării anuale a materialelor simpozionului. În scurt timp, ne aşteaptă editarea lor în două to-muri din cauza volumului! Este aceasta dovada palpabilă a bogăţiei legăturilor istorice şi cultu-rale polono-române şi a faptului că încă mai pot fi descoperite multe pe această temă. Ne bucurăm dacă ele pot aduce câte ceva la sta-diul actual al cunoştinţelor. În prezenta ediţie specială veţi găsi, mai jos, titlurile tuturor culegerilor de materiale ale simpozioanelor, editate până acum de Uniunea Polonezilor din România. 10 ani înseamnă mult şi puţin. Mult, sperăm, din punctul de vedere al rezultatelor
nadzieję, że nie opuszczą nas uczestnicy Dni Polskich i sympozjum, że będzie nam dane poznawać coraz to nowych, bo tylko wtedy ich organizacja będzie miała sens. Stanisława Jakimowska Elżbieta Wieruszewska pozitive de până acum şi puţin din perspectiva faptului că mai este mult de făcut. Sperăm că participanţii la Zilele Culturii Polone şi la simpozion ne vor fi alături în continuare, că ne Trad. St. Iachimovschi va fi dat să cunoaştem alţii noi, pentru că doar atunci organizarea lor va avea sens. Tytuły publikacji z materiałami z sympozjów, wydanych dotychczas przez Związek Polaków w Rumunii 1999 Druga wojna światowa na tle stosunków polsko-rumuńskich, Suceava 2000 2000 Kontakty polsko-rumuńskie na przestrzeni wieków, Suceava 2001 2001 Polacy i Rumuni na drodze do wzajemnego poznania, Suceava 2002 2002 Bliżej siebie. Relacje polsko-rumuńskie, Suceava 2003 2003 Relacje polsko-rumuńskie, Suceava 2004 2004 Bliżej siebie. W kręgu relacji polskorumuńskich, Suceava 2005 2005 Bliżej siebie. Rumuni i Polacy w Europie. Historia i dzień dzisiejszy, Suceava 2006 2006 Bliżej siebie. Polacy i Rumuni a historyczne i kulturowe dziedzictwo Europy, Su-ceava 2007 Titlurile culegerilor de materiale ale simpozioanelor publicate până acum de Uniunea Polonezilor din România 1999 Al doilea război mondial pe fondul relaţiilor polono-române, Suceava, 2000 2000 Relaţii polono-române de-a lungul timpului, Suceava, 2001 2001- Polonezi şi români pe drumul cunoaşterii reciproce, Suceava, 2002 2002 Mai aproape unii de alţii. Relaţii polonoromâne, Suceava, 2003 2003 Relaţii polono-române, Suceava, 2004 2004 Mai aproape unii de alţii. În lumea relaţiilor polono-române, Suceava, 2005 2005 Mai aproape unii de alţii. Români şi polo-nezi în Europa. Istorie şi prezent, Suceava, 2006 2006 Polonezii şi românii raportaţi la patrimo- 16
d r K r z y s z t o f N o w a k Historyk o Dni Polskich wykuwaniu Un istoric despre sculptarea Zilelor Culturii Kiedy w 1991 r. wraz z Ośrodkiem Kultury Polskiej w Pradze organizowaliśmy spotkanie młodych historyków z Polski, Czech i Słowacji, trudno było znaleźć w tych krajach ludzi przed 30 rokiem życia, którzy pasjo-nowaliby się ich dziejami. Kiedy przed kilku laty organizowano podobne spotkanie, chęt-nych do wzięcia w nim udziału było już co nie miara. Tak samo było z konferencjami organi-zowanymi w ramach Dni Polskich w Rumunii. W latach 90. Rumunia była dla większości Polaków krajem prawie że egzotycznym. Mało kto pamiętał o przedwojennej wspólnej granicy. Do historii należały też atrakcyjne wczasy nad Morzem Czarnym. Rumunia psychologicznie się od Polski oddaliła. Istniały stereotypy, w więk-szości negatywne. Poza tym do Rumunii trudno było dojechać. Droga przez Ukrainę kojarzyła się z wyprawą między Indian, a kłopoty gospo-darcze Rumunów nie sprzyjały zbliżaniu. Do Rumunii?! Chcesz, żeby ci łeb ucięli?! mówili znajomi na wieść o planowanej podróży. Mało kto wiedział, że istniał już wtedy nabierający coraz szybszego tempa jakby drugi krąg kontaktów Polaków z Rumunią. Chodziło przede wszystkim o Bukowinę i związaną z nią grupę pasjonatów, która ponownie odkryła dla Polski zapomniane ścieżki Mariana Gotkie-wicza. Do dziś zresztą jedni Polacy jeżdżą, jak sami mówią, do Rumunii, a inni na Bukowinę. Kontakty z Bukowiną to przede wszystkim tutejsi Polacy, 17 Când în anul 1991, împreună cu Centrul Culturii Polone din Praga, am organizat o întâl-nire a tinerilor istorici din Polonia, Cehia şi Slo-vacia, a fost greu să găseşti în aceste ţări oame-ni sub 30 de ani care să fie pasionaţi de istoria lor. Când cu câţiva ani în urmă s-au organizat întâlniri asemănătoare, doritori de a participa la ele au fost peste măsură. Aşa s-a întâmplat şi cu conferinţele organizate în cadrul Zilelor Culturii Polone din România. În anii 90, România era pentru majoritatea polonezilor o ţară aproape exotică. Puţini ţineau minte frontiera comună dinainte de război. De istorie ţineau şi atractivele concedii de la Marea Neagră. România s-a depărtat psihologic de Polonia. Existau stereotipuri, în majoritate negative. În plus, în România se ajungea greu. Drumul prin Ucraina era asociat cu o expediţie la indieni, iar dificultăţile economice ale românilor nu erau favorabile apropierii. În România? Vrei să-ţi taie capul? spuneau cunoscuţii la vestea planificatei călătorii. Puţini ştiau că exista deja atunci un al doilea cerc, într-un ritm tot mai rapid, al contactelor polonezilor cu Româ-nia. Era vorba, mai ales, de Bucovina şi un grup de pasionaţi legaţi de ea care au redescoperit pentru Polonia uitatele cărări ale lui Marian Gotkiewicz. De altfel, până astăzi unii polonezi merg, cum ei înşişi o spun, în România, iar alţii în Bucovina. Contactele cu Bucovina sunt, mai ales, polonezii de aici prin care, pentru mulţi polonezi din Polonia, trecea cel mai scurt drum pentru descoperirea şi cunoaşterea României.
przez których dla wielu Polaków z Polski prowadziła najkrótsza droga do odkry-wania i poznawania Rumunii. W latach 90. po-znawał intensywnie Bukowinę etnolog z Wroc-ławia Eugeniusz Kłosek, a Zbigniew Kowalski z Piły zebrał rozsianych po Polsce bukowiń-skich emigrantów oraz ich rodziny na Buko-winie i stworzył, potem już wspólnie z Ukra-ińcami i Rumunami, Bukowińskie Spotkania w Jastrowiu. Emigranci się uaktywnili i dziś już każdy historyk czy etnolog wie, że polska Rumunia jest także pod Zieloną Górą czy w Jastrowiu. O Bukowinie pisali Bukowińczycy: filolog Jan Bujak, historycy Tadeusz Dubicki i Krzysztof Dach z Krakowa, językoznawca Kazimierz Feleszko, Jadwiga Parecka z zespołu Watra, prezes Wspólnoty Bukowińskiej Wilhelm Skibiński. W latach 90. powstał więc bez pomocy dyplomacji i oficjalnych dróg solidny fundament, na którym można było wykuwać Dni Polskie w Rumunii. U schyłku lat 90. byli dalsi ludzie, którzy potrafili o Bukowinie i Rumunii opowiadać i pisać i którzy mogli także przybliżyć Polskę Rumunom. Kiedy z inicjatywy Związku Polaków w Rumunii Eugeniusz Kłosek, Zbigniew Kowalski, Magdalena Pokrzyńska i inni połączyli swe siły z nielicznymi polskimi rumunistami z Krakowa (Anną Kaźmierczak, Joanną Porawską, byłym konsulem RP Kazimierzem Jurczakiem) oraz z przebywającymi w Polsce młodymi Bukowińczykami (Mariusem Petraru, Michaelą Oaneą, Marią Ostrowską, Heleną Krasowską, Michałem Kellerem) można było dodatkowo także rozwijać towarzyszące Dniom Polskim obrady konferencyjne. Gdy polski historyk wspomina pierwsze suczawskie konferencje, przed oczami stają jednak kłopoty właśnie z polskimi historykami. Jeśli pisanie o Bukowinie miało się dość dobrze, to w latach 90., poza kilku historykami zajmującymi się w Polsce sprawami polsko-rumuńskimi w latach wojny, trudno było znaleźć osoby zajmujące się innymi epokami. Nie była 18 În anii 90 etnologul Eugeniusz Kłosek din Wrocław cunoştea intens Bucovina, iar Zbigniew Kowalski din Piła a adunat bucovinenii emigranţi risipiţi prin Polonia şi familiile lor din Bucovina şi a creat apoi şi cu ucrainenii şi ro-mânii, Întâlnirile Bucovinene de la Jastrowie. Emigranţii s-au mobilizat şi astăzi fiecare isto-ric sau etnolog ştie că România poloneză este şi la Zielona Góra sau Jastrowie. Despre Buco-vina au scris bucovinenii: filologul Jan Bujak, istoricii Tadeusz Dubicki şi Krzysztof Dach din Cracovia, lingviştii Kazimierz Feleszko, Jadwiga Parecka de la ansamblul Watra, preşedintele Comunităţii Bucovinene Wilhelm Skibiński. Deci, în anii 90, fără ajutorul diplomaţiei şi căilor oficiale, a luat naştere o solidă fundaţie pe care s-au putut sculpta Zilele Culturii Polone în România. La sfârşitul anilor 90, au fost alţi oameni care au reuşit să povestească şi să scrie despre Bucovina şi România şi care au putut să apropie Polonia de români. Când, din iniţia-tiva Uniunii Polonezilor din România, Eugeniusz Kłosek, Zbigniew Kowalski, Magdalena Pokrzyńska şi alţii şi-au unit forţele cu puţinii românişti polonezi din Cracovia (Anna Kaź-mierczak, Joanna Porawska, fostul consul al R.P. Kazimierz Jurczak) şi cu tinerii bucovineni sosiţi în Polonia (Marius Petraru Mihaela Oanea, Maria Ostrovschi, Helena Krasowska, Michał Keller) s-au putut dezvolta şi dezbaterile din cad-rul conferinţelor de la Zilele Culturii Polone. Când istoricul polonez rememorează pri-mele conferinţe de la Suceava, în faţa ochilor îi apar problemele legate de istoricii polonezi. Dacă scrierile despre Bucovina se aflau la un nivel destul de bun, în anii 90, în afară de câţiva istorici care se ocupau în Polonia de problemele polono-române în anii războiului, era greu de gă-sit persoane care să se ocupe de alte epoci. Căci aceasta nu ţine doar de profesie, dar şi de ches-tiuni tehnice,
to bowiem tylko sprawa profesji, ale i kwestie techniczne przede wszystkim wolny czas i dojazd. Bo dojazd do Suczawy z Polski to osobna historia wykuwania Dni Polskich. Raz były to dzikie pola Ukrainy i busiki, innym ra-zem słynny autobus Przemyśl-Suczawa, innym razem pociąg Przemyśl-Czerniowce, jeszcze innym stała już teraz trasa busikami z Kra-kowa przez Słowację, Węgry i północną Rumu-nię, z różnymi wariantami, ale głównie przez węgierskie Satoraljaujhely miasto z filmu C.K. Dezerterzy. Nieprzespane noce, setki kilome-trów, rumuńskie disco w głośnikach przez całą noc, zaskoczone na widok Polaków w ru-muńskich busikach twarze straży granicznej, śmiech, pot i łzy. Początkowo poza Janem Bujakiem, Krzysztofem Dachem, Tadeuszem Dubickim, Wojciechem Rojkiem udało się jednak zmobilizować do udziału w konferencjach tylko dwóch spośród nielicznych historyków polskich od kwestii rumuńskich: Henryka Walczaka ze Szczecina i Agnieszkę Kastory z Krakowa. Potem poja-wili się inni, młodsi, także autorzy przewodników po Rumunii (Michał Jurecki), jak również ci ze starszych profesjonalistów, którzy z różnych przyczyn wcześniej nie byli w stanie się do Suczawy wybrać. Dziś z kolei można już bez przeszkód tworzyć podczas konferencji osobne sekcje historyczne. Stali bywalcy konferencji historycy rumuńscy od spraw polskich, jak Constanin Rezachevici, Veniamin Ciobanu, Florin Anghel, Ion Constantin, Daniel Hrenciuc czy Florin Pintescu mają nowych partnerów do dyskusji. A kolejni przybywają. Pojawia się Krzysztof Kubiak z telewizją Polonia. Konfe-rencje z roku na rok nabierają tempa. Związek Polaków w Rumunii wraz z Elą Wieruszewską wykuwał ich koncepcje, nazwy, problem tłumaczeń. Kilka konferencji poświęcono rocznicom. W pamięci utkwił rok 2003, czyli 200 lat osadnictwa górali polskich na Buko-winie, 19 mai ales de timpul liber şi de cum să ajungi. Deoarece ca să ajungi din Polonia la Suceava este o poveste separată a sculptă-rii Zilelor Culturii Polone. O dată au fost câmpurile sălbatice ale Ucrainei şi microbu-sele, altă dată celebrul autobus Przemyśl Suceava, altă dată trenul Przemyśl- Cernăuţi, iar apoi traseul cu microbuse din Cracovia prin Slovacia, Ungaria şi nordul României, cu diver-se variante, dar, în principal, prin localitatea maghiară Satoraljanjhely oraş din filmul C.K. Dezertorii. Nopţi nedormite, sute de kilometri, muzică disco românească prin microfoane toată noaptea, feţele surprinse ale grănicerilor la vederea polonezilor în microbuse româneşti, râs, transpiraţie şi lacrimi. Mai întâi, în afară de Jan Bujak, Krzysztof Dach, Tadeusz Dubicki, Wojciech Rojek s-a reuşit totuşi să fie mobilizaţi pentru a participa la conferinţe doi din rândul puţinilor istorici polonezi care se ocupă de problematica românească: Henryk Walczak din Szczecin şi Agnieszka Kastory din Cracovia. Apoi s-au ivit alţii, mai tineri, şi autorii ghidurilor prin România (Michał Jurecki), de asemenea şi din rândul profesioniştilor mai vârstnici care din diferite motive n-au putut să vină până atunci la Suceava. Iar astăzi, fără nicio dificultate, se poate crea, în timpul conferinţei, separat secţiunea istorică. Constanţii obişnuiţi ai conferinţelor istoricii români care se ocupă cu problematica poloneză, cum sunt: Constantin Rezachevici, Veniamin Ciobanu, Florin Anghel, Ion Constantin, Daniel Hrenciuc sau Florin Pintescu au astăzi noi parteneri de discuţii. Şi apar alţii. Apare Krzysztof Kubiak de la televiziunea Polonia. De la un an la altul, conferinţele capătă ritm. Uniunea Polonezilor din România cu Ela Wieruszewska, au sculptat concepţia lor, denu-mirea, problema traducerilor. Câteva conferin-ţe au fost dedicate unor aniversări. În memorie s-a întipărit anul 2003, adică 200 de ani de la colonizarea Bucovinei de
kiedy to spotkali się ich potomkowie z Rumu-nii, Ukrainy, Polski i Słowacji. Na konfe-rencjach pojwiały się emocje na tle różnic w spo-sobie opisywania historii oraz współczesności. Poza filologami, Polacy z Rumunami w więk-szości dopiero się poznawali. Były ostre dyskusje o polityce polsko-rumuńskiej przed wojną i nad referatami o stereotypach. Wszy-stko dokumentują zredagowane przez Stanisławę Jakimowską i Elżbietę Wieruszewską wydawnictwa, bez których nie można dzisiaj zabierać się za poznawanie wspólnej historii obu państw. Jej dalszy ciąg piszą dzisiaj także Dni Polskie. To dzięki tej imprezie wyrosło najlepsze grono ambasadorów Polski w Rumunii i Rumunii w Polsce. Nawet droga Kraków- Suczawa wydaje się już tylko krótkim dystansem, o czym przekonują nas co roku także tacy către muntenii polo-nezi, când s-au întâlnit urmaşii lor din România, Ucraina, Polonia şi Slovacia. La conferinţe au apărut emoţii pe fondul deosebirilor în modul de descriere a istoriei şi contemporaneităţii. În afară de filologi, polonezii şi românii în majori-tate abia s-au cunoscut. Au fost discuţii aprinse pe marginea politicii polono-române dinainte de război şi a referatelor despre stereotipuri. Toate acestea sunt documentate de cărţile redactate de Stanislava Iachimovschi şi Elżbieta Wieruszewska, cărţi fără de care nu poţi să cunoşti istoria comună a celor două ţări. Continuarea o scriu astăzi Zilele Culturii Polone. Datorită acestei manifestări a crescut cel mai bun cerc de ambasadori ai Poloniei în România şi ai Româ-niei în Polonia. Chiar drumul Cracovia- Suceava pare deja doar o scurtă distanţă, lucru Trad. St. Iachimovschi 20
dr. Florin Anghel UN MANUAL DE PRIETENIE: ZILELE CULTURII POLONE DE LA SUCEAVA LA UN DECENIU PODRĘCZNIK PRZYJAŹNI: DZIESIĘCIOLECIE DNI POLSKICH W SUCZAWIE Doamna Stanislawa Jakimowska are harul de a mă convinge mereu să dezvălui în public sentimente şi opinii despre prieteni, des-pre care arareori vorbeşti pentru că reprezintă, cel mai adesea, parte din întregul fiinţei tale. De data aceasta, a venit rândul Zilelor Cul-turii Polone, ce împlinesc un deceniu de viaţă. Sunt sigur că, în 1999, cei care astăzi ne sunt amfitrioni, nu ştiau că vor deschide unul dintre cele mai grandioase proiecte interetnice desfăşurate în România şi chiar în ţările din jur. Sute de cercetători şi profesori de elită europeană, specialişti de vârf din domenii variate, oameni politici, diplomaţi, artişti, literaţi, ziarişti, reprezentanţi ai bisericii, studenţi, martori direcţi ai întâmplărilor secolului XX, fiecare cu poves-tea lui. Toţi au simţit nevoia, în fiecare an din ce în ce mai mulţi, să vină la Suceava, şi apoi în satele fermecătoare ale Bucovinei, cale de sute sau mii de kilometri, pentru câteva zile. Rezul-tatele acestor întâlniri sunt copleşitoare şi doar modestia exagerată a organizatorilor împiedică o afirmaţie tranşantă: în România nu există un proiect concurent de asemenea amploare, iar, în restul ţărilor europene, astfel de întâlniri sunt, mai degrabă, de resortul autorităţilor statului sau ale marilor universităţi sau ale institutelor importante de 21 Pani Stanisława Jakimowska zawsze wie, jak nakłonić mnie do tego, abym publicznie wyraził moje uczucia i opinie o przyjaciołach, o których mówi się rzadko, gdyż stanowią często cząstkę naszej własnej osobowości. Tym razem przyszła kolej na Dni Polskie, które obchodzą swoje dziesięciolecie. Jestem przekonany, że w 1999 r. ci, którzy są dzisiaj gospodarzami nie zdawali sobie wówczas sprawy z tego, że rozpoczynają jeden z najwspanialszych projektów interetnicznych, odbywających się w Rumunii, a nawet w krajach z nią sąsiadujących. Setki badaczy i pracowników naukowych europejskiej elity, czołowi specjaliści w różnych dziedzinach, politycy, dyplomaci, artyści, literaci, dziennikarze, przedstawiciele kościoła, studenci, bezpośredni świadkowie wydarzeń XX w., każdy ze swoją historią. Wszyscy odczuwali potrzebę przyjazdu, z roku na rok coraz większą, na te kilka dni do Suczawy i czarujących wiosek Bukowiny, pokonując setki, a czasami tysiące kilometrów. Wyniki tych spotkań są przeogromne i tylko przesadna skromność organizatorów nie pozwala na ich stanowcze określenie: w Rumunii nie istnieje inny konkurencyjny projekt takich rozmiarów, natomiast w pozostałych krajach europejskich tego rodzaju spotkania organi-zowane są bardziej przez władze państwowe, uniwersytety lub duże instytuty
cercetare. Zilele Culturii Polone este un eveniment care depăşeşte cu mult frontierele Uniunii Po-lonezilor din România sau ale instituţiilor suce-vene: în jurul lui s-a constituit o echipă de oa-meni admirabili, preocupaţi de valorificarea atentă a diversităţii culturale şi etnice fără egal din Bucovina. Prietenii mei atât de dragi de la Suceava m-au învăţat, din acest manual al prieteniei, că respectul faţă de celălalt este un principiu inalienabil iar alteritatea o bucurie inte-rioară copleşitoare. Am mai învăţat de la ei că nu ne poate separa nimic, indiferent de tot ceea ce ne diferenţiază. M-a încurajat mereu abne-gaţia cu care au mers mai departe, an de an, pentru a ne aduna la întîlnirile lor ştiinţifice, artis-tice, de suflet. Un pretext, tot timpul, pentru a ne vedea, între noi, prietenii. Multe relaţii se consumă, adesea, în timp, o dată instalate rutina, preocupările diferite, intenţiile paralele. Câţi dintre noi nu ne-am pierdut prieteni sau oameni apropiaţi doar pen-tru că, la un moment dat, a intervenit stinghe-reala? Manualul de prietenie redactat de gaz-dele noastre de la Uniunea Polonezilor din Ro-mânia are, şi de această dată, soluţii: principiul care stă la baza comunităţii ce am devenit de un deceniu încoace este mai aproape unii de alţii. Nu încerc să găsesc explicaţii raţionale pentru că ştiu că fiecare invitat vine la Suceava, de zece ani, pentru a se regăsi profesional şi uman. Este, cred, cea mai importantă realizare a amfi-trionilor noştri: ne considerăm o mare familie. Zilele Culturii Polone pot fi urmărite în timp, de oricine, răsfoind volumele admirabil editate, anual, şi care adună rezultatele discuţiilor şi comunicărilor participanţilor. Aţi văzut, oare, că în fiecare an aceste volume sunt din ce în ce mai groase şi în format din ce în ce mai mare? Aţi răsfoit să vă convingeţi cât de multe valori intelectuale ale României şi 22 badawcze. Dni Polskie są wydarzeniem, które wykracza poza granice Związku Polaków w Rumu-nii oraz innych suczawskich instytucji. Wokół nich powstała grupa wspaniałych ludzi, zaprząt-niętych nadaniu należnej uwagi nie mającej sobie równych różnorodności kulturalnej i etnicz-nej Bukowiny. Moi drodzy przyjaciele z Sucza-wy nauczyli mnie, z tego podręcznika przyjaźni, że szacunek wobec drugiej osoby jest zasadą niezbywalną, a wybór ogromną wewnętrzną radością. Od nich również nauczyłem się, że nic nas nie rozdziela, bez względu na to, jak wiele nas różni. Zawsze towarzyszyło mi ich samozaparcie, aby iść z roku na rok coraz dalej, aby gromadzić nas wszystkich na naukowych spotkaniach, artystycznych, bliskich sercu, które są pretekstem, aby się znowu zobaczyć, jak wśród przyjaciół. Wiele różnych relacji zużywa się z czasem, wkrada się rutyna, różne obowiązki, równoległe zajęcia. Ilu z nas straciło przyjaciół lub bliskie sobie osoby tylko dlatego, że w pewnym momencie nastąpiło skrępowanie? Podręcznik przyjaźni redagowany przez naszych gospodarzy ze Związku Polaków w Rumunii i w tym przypadku znajduje rozwiązanie: podstawową zasadą wspólnoty, do której i ja należę od dziesięciu lat jest hasło bliżej siebie. Nie próbuję znaleźć racjonalnego wytłumaczenia, bo wiem, że od dziesięciu lat każdy z zaproszonych gości przyjeżdza do Suczawy, aby się odnaleźć zawo-dowo i towarzysko. Moim zdaniem, jest to spore osiągnięcie naszych gospodarzy, że czujemy się jak jedna wielka rodzina. Historię Dni Polskich może prześledzić w czasie każdy, kto wertując kartki wydawa-nych corocznie tomów, znajdzie rezultaty wystąpień i dyskusji ich uczestników. Czy zauważyliście, że z roku na rok tomy są coraz grubsze, a ich format coraz większy? Prze-kartkowaliście je, aby przekonać się, nazwiska jakich naukowców z Rumunii i Polski (i nie tylko) znajdują się
Poloniei (dar nu numai) semnează între aceste coperţi? Rezultatele cercetărilor cuprinse în aceste volume sunt valorificate de tot mai mulţi cercetători, profesori, studenţi, oameni de litere. Elzbieta Wieruszewska mă ruga, scriind acest text, să amintesc măcar câteva dintre inconvenientele remarcate în timp, pentru a le repara grabnic. Mi-e cam greu să le găsesc. Dacă, totuşi, m-aş gândi mai bine, aş încerca o sugestie. Larga deschidere spre comunitatea ştiinţifică şi intelectuală românească pe care o manifestă organizatorii, de la an la an, ar putea fi dublată de o intensificare a eforturilor pentru căutarea şi modelarea unor traducători de elită, tineri, cunoscători deopotrivă ai limbilor şi culturilor română şi polonă. Ar fi un câştig excepţional pentru toţi participanţii şi, în plus, ar fi un pariu câştigat cu viitorul pentru organizatori. Zece ediţii pentru o asemenea manifestare e puţin. Familiile şi prietenii adevăraţi sunt sortiţi să rămână mereu împreună şi aproape. De aceea, când vom aniversa, anul acesta, o realizare atât de frumoasă, sunt sigur că noi toţi ne vom gândi cum facem să ne vedem şi między ich okładkami? Wyniki badań zawarte w tych tomach coraz częściej wykorzystywane są przez innych naukowców, studentów, ludzi pióra. Gdy pisałem ten tekst, Elżbieta Wieruszewska poprosiła mnie, abym wspomniał też o kilku chociaż niedogodnościach, z jakimi spotkałem się na przestrzeni lat, aby móc je szybko naprawić. Jest mi jednak trudno takie znaleźć. Skoro jednak muszę, spróbuję coś zasugerować. Coraz szersze otwarcie na rumuńskie środowiska naukowe i intelektualne, które przejawiają z roku na rok organizatorzy, mogłoby być podwojone wraz ze znalezieniem i uformowaniem grupy młodych zdolnych tłumaczy, znawców zarówno języka jak i kultury rumuńskiej i polskiej. Byłoby to z wielką korzyścią dla wszystkich uczestników, a dla organizatorów pewna wygrana na przyszłość. Dziesięć edycji takiego wydarzenia to mało. Rodziny i prawdziwi przyjaciele są skazani na to, aby być zawsze razem i blisko siebie. Dla-tego, kiedy będziemy obchodzić w tym roku tak piękną uroczystość, jestem pewny, że wszy-scy będziemy już myśleć o spotkaniu w przy-szłym roku i za dwa lata i o tym, jak będziemy obchodzić, również razem, setną Polonus Redaktor naczelny www.dompolski. Stanisława Jakimowska e-mail: redactia_polonus@yahoo.com ISSN 1223-4192 Tipografia: MUŞATINII Redagowany przez: Kazimierz Longier Iwona Olszewska Barbara Breabăn 23