PROTOKÓŁ PAKIETOWY X.25
Protokół X.25 jest zaleceniem określającym warunki i procedury połączeń w sieciach z komutacją pakietów. Powstał w roku 1974. W Polsce wykorzystywany w sieciach POLPAK, TELBANK i KOLPAK. Sieci X.25 mogą być łączone ze sobą z użyciem protokołu X.75. Pozwala to na łatwe łączenie się ze sobą użytkowników różnych sieci. Protokół X.25 powstał wcześniej niż model ISO/OSI dlatego jego terminologia różni się od terminologii przyjętej przez ISO. 2
3
Poziom fizyczny Protokół X.25 był przeznaczony do współpracy z łączami pracującymi z szybkościami transmisji do 64 kbit/s. W roku 1993 CCITT udoskonaliła protokół zwiększając szybkość obsługiwanych połączeń do 2048 kbit/s. Poziom fizyczny oferuje użytkownikowi różne rodzaje styków określanych zaleceniami serii X lub V. 4
Styk X.21 podstawowy styk protokołu Styk X.21 bis styk umożliwiający wykorzystanie styku zgodnego z zaleceniem V.24 (RS232D). Rolę przewodów C i I styku X pełnią przewody 109 i 105 styku V. Pozwala to na wykorzystywanie komputerów osobistych wyposażonych w styki V jako terminali sieci X.25. Styk V.35 (ETA449) zgodnie z zaleceniem X.21 bis. 5
Protokół HDLC Protokół High-level Data Link Control został opublikowany przez ISO jest zorientowanym bitowo protokołem warstwy łącza danych dla transmisji synchronicznej. Obsługuje transmisję dwukierunkową i naprzemienną. Przeznaczony do obsługi połączeń dwu i wielopunktowych. HDLC jest protokołem nadrzędnym do całej rodziny protokołów. 6
SDLC (Synchronous Data Link Control) zorientowany bajtowo protokół opracowany przez IBM będący protoplastą całej rodziny HDLC. LAP (Link Acces Procedure) początkowo używany w X.25. LAP-B - (Link Acces Procedure - Balanced) następca protokołu LAP w X.25 przeznaczony do komunikacji dwupunktowej zatem nie wymaga adresacji do identyfikacji drugiej stacji LAP-D (Link Acces Procedure D chanel) do organizacji transmisji w kanale D w sieciach ISDN 7
LAP-X (LAP-B Extended) protokół używany w systemach terminalowych. LAP-M (Link Acces Procedure vor Modems) ogłoszony jako rekomendacja V.42. LAP-F (Link Acces Procedure for Frame-Mode Bearer Services) używany w sieciach Frame Relay. LLC (Logical Link Control) protokół IEE 802.2 dla podwarstwy łącza logicznego modelu ISO/OSI w sieciach lokalnych 8
Typy stacji protokołu HDLC: Nadrzędna (primary station) zarządza przepływem danych, wysyła polecenia i otrzymuje odpowiedzi. W przypadku pracy wielopunktowej jest odpowiedzialna za utrzymanie oddzielnych sesji ze wszystkimi stacjami. Podrzędna (secondary station) - wykonuje polecenia stacji nadrzędnej, nie odpowiada za sterowanie transmisją w łączu. Uniwersalna (combined station) wysyła zarówno polecenia jak i odpowiedzi. Może utrzymywać sesję tylko z jedną inną stacją uniwersalną 9
Tryby pracy stacji: Nierównoprawny (Normal Response Mode NRM) W tym trybie stacja podrzędna może transmitować tylko wtedy gdy dostanie pozwolenie od stacji nadrzędnej. Może nadać jedną lub więcej ramek. Ostatnia ramka musi być odpowiednio oznaczona. Po jej wysłaniu musi oczekiwać na ponowne zezwolenie. Asynchroniczny nierównoprawny (Asynchronous Response Mode - ARM) służy do połączenia stacji uniwersalnych. Stacja uniwersalna może w tym trybie sama zainicjować transmisję. 10
Konfiguracje połączeń HDLC: Nierównoprawne - obejmuje stację nadrzędną oraz jedną lub kilka stacji podrzędnych. Zapewnia transmisję dwu- lub wielopunktową półdupleksową lub dupleksową. Równoprawna składa się z dwóch stacji uniwersalnych w połączeniu dwupunktowym półdupleksowym lub dupleksowym. Symetryczna dwie niezależne stacje w połączeniu dwupunktowym. Każda może być nadrzędna lub podrzędna. 11
Format ramki Flaga Pole adresowe Pole sterują ce Informacja FCS Flaga 8 8 8 lub 16 zmienna długość 16 8 12
Flaga Kombinacja 01111110 Kombinacje ramki są kodowane przez wtrącanie zera po pięciu kolejnych jedynkach. Po stronie odbiorczej wtrącone zera są usuwane. Wszystkie ramki zaczynają się i kończą flagą. Pomiędzy kolejnymi ramkami flaga jest nadawana jako wypełniacz. Sekwencja siedmiu kolejnych jedynek problemy na łączu (abort). Sekwencja piętnastu jedynek łącze w stanie bezczynności 13
Pole adresowe Składa się z ośmiu bitów, lecz może zostać rozszerzone przy połączeniach wielopunktowych, wówczas każda stacja posiada unikalny adres. W konfiguracji nierównoprawnej pole adresowe zawiera adres stacji podrzędnej. W konfiguracji równoprawnej ramki z komendami zawierają adres stacji docelowej, a ramki z odpowiedziami adres stacji która nadała komendę. 14
Adresowanie komenda (adres B) Stacja uniwersalna A odpowiedź (adres B) Stacja uniwersalna B Konfiguracja nierównoprawna komenda (adres B) Stacja uniwersalna A odpowiedź (adres B) komenda (adres A) Stacja uniwersalna B odpowiedź (adres A) Konfiguracja równoprawna 15
Pole sterujące 16
17
Komendy i odpowiedzi Bity pola sterującego Format ramki 1 2 3 4 5 6 7 8 Komendy Odpowiedzi Informacyjna 0 N(S) P/F N(R) I-ramka I-ramka 1 0 0 0 P/F N(R) RR RR Nadzorcza 1 0 0 1 P/F N(R) REJ REJ 1 0 1 0 P/F N(R) RNR RNR 1 0 1 1 P/F N(R) SREJ SREJ 1 1 0 0 P/F 0 0 0 U(I) U(I) 1 1 0 0 P/F 0 0 1 SNRM 1 1 0 0 P/F 0 1 0 DISC RD 1 1 0 0 P/F 1 0 0 UP 1 1 0 0 P/F 1 1 0 U(A) 1 1 0 0 P/F 1 1 1 TEST TEST 1 1 1 0 P/F 0 0 0 SIM RIM Nienumerowana 1 1 1 0 P/F 0 0 1 FRMR 1 1 1 1 P/F 0 0 0 SARM DM 1 1 1 1 P/F 0 0 1 RSET 1 1 1 1 P/F 0 1 0 SARME 1 1 1 1 P/F 0 1 1 SNRME 1 1 1 1 P/F 1 0 0 SABME 1 1 1 1 P/F 1 0 1 XID XID 1 1 1 1 P/F 1 1 0 SABME 18
RODZAJE RAMEK NADZORCZYCH RR (Receive Ready) wskazuje gotowość stacji do odbioru, możemy nią potwierdzić odbiór poprzednich ramek wykorzystując sekwencję oczekiwanego numeru ramki N(R). RNR (Receive Not Ready) brak gotowości do odbioru, możemy nią potwierdzić odbiór poprzednich ramek wykorzystując sekwencję oczekiwanego numeru ramki N(R). REJ (Reject) - potwierdzenie negatywne, wskazuje na konieczność retransmisji ramki o numerach N(R) i większych oraz potwierdza ramki o numerach mniejszych od N(R). 19
SREJ (Selective Reject) żądanie retransmisji wyłącznie ramki o numerze N(R) i potwierdzenie ramek o numerach mniejszych od N(R). RODZAJE RAMEK NIENUMEROWANYCH UI (Unnumbered Information) informacja nienumerowana, umożliwia przesłanie dodatkowych danych w ramce nienumerowanej. RIM (Request Ininitiation Mode) żądanie ustalenia początkowego trybu pracy. SIM (Set Initialization Mode) ustawienie początkowego trybu pracy wymaga potwierdzenia ramką UA. 20
SNRM (Set Normal Response Mode) ustanowienie nierównoprawnego trybu pracy. Stacja nadrzędna przejmuje kontrolę nad transmisją w łączu. DM (Disconnect Mode) tryb rozłączenia. Ramka podrzędna wysyła wiadomość o tym, że znajduje się w stanie logicnego rozłączenia. DISC (Disconnect) komenda ustawienia stacji podrzędnej w tryb logicznego rozłączenia. UA (Unnaumbered Acnowledgment) potwierdzenie nienumerowane. Ramki nienumerowane wymagają potwierdzenia by nie zaginęły. Ponieważ nie są numerowane wymagają natychmiastowego potwierdzenia przed wysłaniem następnej. 21
FRMR (Frame Reject) odrzucenie ramki z prawidłową sumą kontrolną o nieprawidłowej semantyce. (np. ramka krótsza niż 32 bity, nielegalna ramka sterująca lub odbiór ramki z polem informacyjnym przekraczającym maksymalną długość). Ramka FRMR zawiera 24 bitowe pole informacyjne precyzujące powód odrzucenia ramki. RD (Request Disconnect) żądanie rozłączenia przez stację podrzędną. XID (Exchange Station Identificator) wymiana identyfikatorów. Komenda służąca do identyfikacji stacji podrzędnej. UP (Unnumbered Polls) nienumerowane przepytywanie. TEST zapytanie o wynik testu stacji współpracującej. 22
SARM (Set Asynchronous Response Mode) ustanowienie trybu asynchronicznego nierównoprawnego umożliwiającego stacji podrzędnej na transmisję bez zezwolenia stacji głównej. SABM (Set Asynchronous Balanced Mode) ustanowienie trybu asynchronicznego równoprawnego dla stacji uniwersalnych. SNRME (Set Normal Response Mode Extended) ustanowienie trybu nierównoprawnego rozszerzonego. Komenda używana w przypadku numeracji rozszerzonej (dwubajtowej). SABME (Set Asynchronous Balanced Mode Extended) ustanowienie trybu asynchronicznego równoprawnego dla stacji uniwersalnych w przypadku numeracji rozszerzonej (dwubajtowej). 23
RSET (Reset) przywrócenie stanu początkowego. Stacja nadawcza zeruje swoją sekwencją N(S), a stacja odbiorcza swoją sekwencję N(R). Dotychczas niepotwierdzone ramki nadal mają status niepotwierdzonych. Protokół HDLC wykorzystuje również mechanizm maksymalnego czasu oczekiwania na odpowiedź (timeout). Jeżeli w określonym czasie stacja nadrzędna nie otrzyma odpowiedzi od stacji podrzędnej to powtarza ją z bitem P=1. Liczba takich retransmisji jest również ograniczona. 24
Pole FCS Pole FCS (Frame Check-Sequence) służy do sprawdzenia poprawności transmisji. Sekwencja jest obliczana z zawartości pola adresowego, sterującego i informacyjnego. Wynik obliczeń z udziałem wielomianu generacyjnego g(x)= x 16 +x 12 +x 5 +1 umieszczany jest w polu FCS. Po stronie odbiorczej stacja dokonuje identycznych obliczeń i porównuje wynik z odbieranym polem FCS. Zgodność oznacza bezbłędną transmisję, zaś niezgodność błąd i konieczność retransmisji tej ramki. 25
Protokół LAP-B Protokół LAP-B jest protokołem warstwy łącza danych zalecanym przez CCITT do współpracy z systemami komutacji pakietów X.25. Jest on uproszczoną wersją protokołu HDLC. Przeznaczony jest do komunikacji dwupunktowej w trybie asynchronicznym równoprawnym. Możliwe są dwa sposoby sekwencyjnej numeracji ramek: podstawowy (modulo 8) i rozszerzony (modulo 128). Protokół X.25 wymaga aby LAP-B wykorzystywało unikalne adresy DTE (stacja A) 11000000, zaś DCE (stacja B) 10000000. 26
Format ramki Komendy Odpowiedzi Informacyjna I-ramka RR RR Nadzorcza RNR RNR REJ REJ SABM DISC Nienumerowana SABME FRMR DM UA Z przedstawionej tabeli ramek protokołu LAP-B wynika, że ramka informacyjna nie może być używana jako odpowiedź i jest używana wyłącznie jako komenda, a zatem w polu adresowym umieszcza się wyłącznie adres docelowy. 27
Poziom pakietowy Poziomy wyższych warstw Dane Pozim pakieto wy Pozim ramki Pakiet Ramka Pozim fizyczny Medium transmisyjne 28
Połączenia wirtualne Pakiety w sieciach X.25 przesyłane są za pomocą połączeń wirtualnych. Połączenie wirtualne jest kanałem logicznym łączącym dwóch użytkowników sieci. W tym połączeniu pakiety są przesyłane kolejno i dochodzą do odbiorcy w kolejności w jakiej zostały wysłane. Wewnątrz każdego połączenia wirtualnego pakiety są kolejno numerowane. Zasada numeracji jest analogiczna do sekwencyjnej numeracji ramek protokołu HDLC.Pakiety mogą być numerowane sekwencyjnie w trybie podstawowym (modulo 8), lub w trybie rozszerzonym (modulo 128). Numeracja sekwencyjna jest prowadzona oddzielnie dla każdego kierunku transmisji. 29
Użytkownik dołączony do sieci X.25 za pomocą jednego łącza fizycznego może na nim realizować wiele różnych połączeń wirtualnych do innych użytkowników sieci. Maksymalna liczba połączeń nie może przekroczyć 4096. Protokół X.25 przypisuje każdemu połączeniu wirtualnemu oddzielny numer LCN (Logical Channel Number). Protokół przewiduje dwa podstawowe typy połączeń wirtualnych: PVC Permanent Virtual Circuit) stałe połączenie wirtualne, będące odpowiednikiem łączy dzierżawionych w sieci telefonicznej powszechnego użytku. Zaletą ich jest to, że są zestawione na stale i nie muszą być ciągle nawiązywane i rozwiązywane połączenia. 30
SVC (Switched Virtual Circiut) tymczasowe połączenia wirtualne, jest ono nawiązywane tylko na czas trwania sesji i rozwiązywane po jej zakończeniu. Są odpowiednikiem połączeń komutowanych w sieci telefonicznej powszechnego użytku. Rozróżniamy trzy typy połączeń SVC: przychodzące, wychodzące i mieszane. TYPY PAKIETÓW pakiety służące do nawiązywania i rozłączania połączeń pakiety danych i przerwań pakiety sterowania przepływem i zerowania pakiety restartu pakiety diagnostyki pakiety służące do rejestracji 31
Typ pakietu Usługa od DTE do DCE od DCE do DTE SVC PVC Ustanowienie i rozłączenie połączenia Call Request, (żądanie połączenia) Incoming Call, (połączenie przychodzące) x Parametry adres wywoływanego DTE, adres wywołującego DTE, udogodnienia Call Connected, (połączenie dokonane) Call Accepted, (połączenie przyjęte) x adres wywoływanego DTE, adres wywołującego DTE, udogodnienia Clear Indication, (wskazanie rozłączenia) Clear Request, (żądanie rozłączenia) x adres wywoływanego DTE, adres wywołującego DTE, udogodnienia, przyczyna rozłączenia, kod diagnostyczny DCE Clear Confirm. (potwierdzenie rozłączenia przez DCE) DCE Data, (dane od DCE) DCE Interupt, (przerwanie od DCE) DCE Interupt Confirm. (potwierdz. przerwania od DCE) DTE Clear Confirm. (potwierdzenie rozłączenia przez x DTE) Dane i przerwania DTE Data, (dane od DTE) x x DTE Interupt, (przerwanie od DTE) x x DTE Interupt Confirm. (potwierdz. x x przerwania od DTE) adres wywoływanego DTE, adres wywołującego DTE, udogodnienia dane dane dane 32
Typ pakietu Usługa od DTE do DCE od DCE do DTE SVC PVC Parametry Sterowanie przepływem i zerowanie DCE RR DTE RR x x P(R) DCE RNR DTE RNR x x P(R) DTE REJ x x P(R) Reset Indication (żądanie zerowania) x x Reset Indication (wskazanie zerowania) DCE Reset Confirmation, potwierdzenie zerowania od DCE) Restart Indication (wskazanie wznowienia) DCE Restart Indication (potwierdzenie wznowienia od DCE) Diagnostic (diagnostyczny) Registration Confirmation, (potwierdzenie rejestracji) DTE Reset Confirmation, potwierdzenie x x zerowania od DTE) Wznowienie Restart Request (żądanie wznowienia) x x DTE Restart Request (żądanie wznowienia od DTE) Registration Request, (żądanie rejestracji) x Diagnostyka x Rejestracja x x x x x x przyczyna zerowania, kod diadnostyczny przyczyna zerowania, kod diadnostyczny przyczyna wznowienia, kod diadnostyczny przyczyna wznowienia, kod diadnostyczny kod diagnostyczny, wyjaśnienie przyczyna, diagnoza, adres DTE, adres DCE, kod rejestracji adres DTE, adres DCE, kod rejestracji 33
Pakiety Interupt służą do nadawania poza kolejnością krótkich informacji o długości do 32 bajtów. Ponieważ nie mają nr sekwencyjnych mogą być nadane natychmiast z pominięciem kolejki pakietów oczekujących. Muszą jednak być potwierdzone pakietami Interupt Confirmation przed wysłaniem kolejnego pakietu Interupt w tym samym kanale logicznym. Zadania pakietów RR, RNR i REJ są podobne do roli spełnianych przez ramki o tych samych nazwach na poziomie protokołu HDLC i LAP-B. a więc służą do sterowania przepływem na poziomie warstwy pakietowej. Pakiet Reset służy do przywracania utraconej sekwencyjnej numeracji pakietów, natomiast pakiet Restart do przywrócenia stanu początkowego we wszystkich kanałach logicznych pomiędzy DTE a DCE. 34
Pakiet Diagnostic jest wykorzystywany przez sieć do informacji o problemach. Nie wymaga potwierdzenia. Wyróżnia 66 stanów identyfikujących problemy np.: Niezidentyfikowany pakiet Niedozwolony pakiet Pakiet o niedozwolonej długości Nieprawidłowy adres itp. Pakiet Registration jest używany do uzgadniania i potwierdzania udogodnień. Pozwala na zmianę wcześniej uzgodnionych udogodnień bez interwencji administratora sieci. 35
Formaty pakietów Maksymalne długości pakietów 16, 32, 64, 128, 256, 512, 1024, 2048 i 4096 Typowa długość 128 Minimum 3 bajty nagłówek pakietu (numeracja sekwencyjna modulo 8) Nagłówek 4 bajtowy przy numeracji rozszerzonej (modulo 128) Nagłówki pakietów poszczególnych typów mogą się różnić między sobą 36
Format ogólny pakietu 8 7 6 5 4 3 2 1 GFI LCGN LCN PTI S/D ADRES DTE UDOGODNIENIA DIAGNOSTYKA DANE Q D MOD GFI Bit Q ma znaczenie wyłącznie w fazie wymiany danych i służy do rozbicia pakietów na dwie klasy: pakiety normalne i pakiety specjalne. W fazie ustanawiania i likwidacji połączenia ósmy bit pierwszego bajtu jest bitem A i określa format adresu stacji DTE nawiązujących połączenie. Bit D określa sposób potwierdzania pakietu: 0 oznacza potwierdzenie lokalne, 1 oznacza potwierdzenie przez odległą stację DTE. Pole MOD (SS) określa sposób numeracji pakietów: 01 oznacza numerację modulo 8, 10 oznacza numerację pakietów modulo 128. 37
Diagnostic Packet type Bit position From DCE to DTE From DTE to DCE 8 7 6 5 4 3 2 1 Call set-up and clearing Incoming call Call request 0 0 0 0 1 0 1 1 Call connected Call accepted 0 0 0 0 1 1 1 1 Clear indication Clear request 0 0 0 1 0 0 1 1 DCE clear confirmation DTE clear confirmation 0 0 0 1 0 1 1 1 Data and interrupt DCE data DTE data X X X X X X X 0 DCE interrupt DTE interrupt 0 0 1 0 0 0 1 1 DCE interrupt confirmation DTE interrupt confirmation 0 0 1 0 0 1 1 1 Flow control and reset DCE RR (modulo 8) DTE RR (modulo 8) X X X 0 0 0 0 1 DCE RR (modulo 128) DTE RR (modulo 128) 0 0 0 0 0 0 0 1 DCE RNR (modulo 8) DTE RNR (modulo 8) X X X 0 0 1 0 1 DCE RNR (modulo 128) DTE RNR (modulo 128) 0 0 0 0 0 1 0 1 DTE REJ (modulo 8) X X X 0 1 0 0 1 DTE REJ (modulo 128) 0 0 0 0 1 0 0 1 Reset indication Reset request 0 0 0 1 1 0 1 1 DCE reset confirmation DTE reset confirmation 0 0 0 1 1 1 1 1 Restart Restart indication Restart request 1 1 1 1 1 0 1 1 DCE restart confirmation DTE restart confirmation 1 1 1 1 1 1 1 1 38
Pakiety sterowania przepływem i zerowania RR Receive Ready potwierdza prawidłowy odbiór pakietów oraz do wznawia transmisje po wysłaniu RNR RNR Receive Not Ready - zawiadamia nadawcze DTE o konieczności wstrzymania nadawania równocześnie potwierdza odebranie wcześniejszych pakietów REJ Reject żadanie retransmisji pakietów (zawiera numer pakietu od którego ma rozpocząć się retransmisja) Reset przywracanie stanu początkowego pojedynczego kanału logicznego, wszystkie pakiety danych i przerwań są usuwane używany w razie pojawienia się problemów z transmisją. Reset Request od DTE, Reset Indication od sieci (DCE). 39
tylko nagłówek Format pakietów RR, RNR i REJ modulo 8 3 bajty 0 0 0 1 LCGN LCN P(R) Typ modulo 128 4 bajty 0 0 1 0 LCGN LCN Typ P(R) 0 40
Pakiety danych i przerwań DCE Data dane użytkownika Interrupt nadawanie poza kolejnością krótkich informacji o długości do 32 bajtów. Nie mają numerów sekwencyjnych, mogą więc być dostarczone natychmiast, z pominięciem pakietów Data aktualnie znajdujących się w kolejce. Używane przy dużym obciążeniu połączenia wirtualnego. Wymagają potwierdzenia pakietem Interrupt Confirmation. 41
Format pakietu Data modulo 8 Q D 0 1 LCGN LCN P(R) M P(S) 0 Dane modulo 128 Q D 10 LCGN LCN P(S) 0 P(R) M Dane 42
Kategorie pakietów Pakiety dzielą się na dwie kategorie: A oraz B. Pakiety kategorii A mają maksymalną dopuszczalną długość oraz bity M=1 i D=0. Wszystkie inne pakiety są pakietami kategorii B. Pakiety B zawsze kończą sekwencję pakietów. Tylko pakiety kategorii B mogą mieć D=1 w celu zapewnienia potwierdzeń między końcowymi DTE. Pakiety A wraz z bezpośrednio występującymi po nich pakietami B mogą być w sieci łączone w jeden pakiet. 43
Pakiety służące do ustanowienia i rozłączenia połączenia Call Request (Incoming Call) inicjowanie połączenia Call Accepted przyjęcie połączenia Clear Request odrzucenie połączenia DCE/DTE Clear Confirmation potwierdzenie odrzucenia połączenia 44
Pakiet Call Request i Incoming Call A D SS LCGN LCN Typ 0 0 0 0 1 0 1 1 Długość adresu nadawczego DTE Adres nadawczego DTE Adres odbiorczego DTE Długość pola udogodnień Udogodnienia Dane użytkownika Długość adresu odbiorczego DTE 0 0 0 0 45
Pakiet Clear Request i Clear Indication A D SS LCGN LCN Typ 0 0 0 1 0 0 1 1 Długość adresu nadawczego DTE Przyczyna rozłączenia Diagnostyka Adres nadawczego DTE Adres odbiorczego DTE Długość pola udogodnień Udogodnienia Dane użytkownika Długość adresu odbiorczego DTE 0 0 0 0 46
Wybrane kody rozłączenia (przyczyn) Przyczyna Kolejne bity 8 7 6 5 4 3 2 1 numer zajęty 0 0 0 0 0 0 0 1 awaria 0 0 0 0 1 0 0 1 błąd procedury - zdalny 0 0 0 1 0 0 0 1 błąd procedury - lokalny 0 0 0 1 0 0 1 1 tryb awaryjny 0 0 0 1 0 1 0 1 żądanie niewłaściwego udogodnienia 0 0 0 0 0 0 1 1 nieznany numer 0 0 0 0 1 1 0 1 sieć jest przeciążona 0 0 0 0 0 1 0 1 wywołany użytkownik odmawia zaakceptowania odwrotnego płacenia 0 0 0 1 1 0 0 1 47
Format pakietu Diagnostic 0 0 SS 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Typ 1 1 1 1 0 0 0 1 Diagnostyka Objaśnienia diagnostyczne 48
Wybrane kody diagnostyczne Diagnostyka Kod niezidentyfikowany pakiet 0 0 1 0 0 0 0 1 pakiet za krótki 0 0 1 0 0 1 1 0 pakiet za długi 0 0 1 0 0 1 1 1 nieautoryzowane przerwanie 0 0 1 0 1 1 0 0 nieautoryzowane potwierdzenie przerwania niepoprawny adres wywoływany niepoprawny adres wywołujący 0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 1 1 0 1 0 0 0 1 0 0 niedostępny kanał logiczny 0 1 0 0 0 1 1 1 nieznany adres międzynarodowy chwilowe problemy z kierowaniem ruchem 0 1 1 1 1 0 0 1 0 1 1 1 1 0 0 0 49
Pakiet Registration Request A 0 SS 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 1 1 Typ 1 1 1 1 1 0 1 1 Długość adresu DTE Długość adresu DTE Adres DCE Adres DTE 0 0 0 0 0 Długość pola rejestracji Rejestracja 50
Udogodnienia (Facilities) X.25 określa różnorodne udogodnienia, z których mogą korzystać użytkownicy sieci. Zwykle administrator sieci określa podzbiór dostępnych udogodnień, a pakiet Call Request określa, które z udogodnień mają być przypisane do połączenia wirtualnego. Udogodnienia można sklasyfikować następująco: udogodnienia międzynarodowe zawarte w X.2 udogodnienia specyfikowane przez CCITT dla DTE udogodnienia oferowane przez źródłową publiczną sieć transmisji danych udogodnienia oferowane prze docelową publiczną sieć transmisji danych 51
Kilka częściej stosowanych udogodnień: rozszerzona numeracja pakietów modulo 128 modyfikacja bitu D pozwala na przesyłanie potwierdzeń między końcowymi DTE przesyłanie krótkich wiadomości (Fast Select) zamknięte grupy użytkowników zmiana długości pakietów i/lub częstotliwości ich potwierdzania dla wybranych połączeń zmiana przepustowości dla wybranego połączenia opłata przez użytkownika wywoływanego przekierowanie wywołania opóźnienie czasu tranzytowego abonent wielokrotny podłączenie do paru węzłów pod jednym adresem 52
Nazwa udogodnienia Poł. Poł. Typ komut. stałe Ograniczenia nakładane na połączenia Blokada połączeń przychodzących E S Blokada połączeń wychodzących E A S Kanał logiczny wyłącznie dla połączeń wychodzących E S Zamknięta grupa użytkowników E S Blokada połączeń przychodzących wewnątrz zamkniętej grupy A S Blokada połączeń wychodzących wewnątrz zamkniętej grupy A S Zamknięta grupa użytkowników otwarta na połączenia przychodzące A S Zamknięta grupa użytkowników otwarta na połączenia wychodzące A S Wybór zamkniętej grupy użytkowników E C Zamknięta grupa użytkowników z wyborem połączeń wychodzących A C Dwustronna zamknięta grupa użytkowników A S Dwustronna zamknięta grupa użytkowników otwarta na połączenia wychodzące A S Wybór dwustronnej zamkniętej grupy użytkowników A C Taryfikacja Odwrotna taryfikacja A C Akceptacja odwrotnej taryfikacji A S Blokada połączeń opłacanych A S Identyfikacja abonenta A S/C Informacje taryfikacyjne A S/C Jakość usług sieciowych Niestandardowy rozmiar pakietu A A S Niestandardowy rozmiar okna A A S Negocjacja parametrów sterowania przepływem E S/C Przepustowość styku DTE-DCE A A S Negocjacje przepustowości styku DTE-DCE E S/C Opóźnienie wnoszone przez sieć E C Potwierdzanie pakietów Modyfikacja bitu D A A S Wykorzystywanie bitu D w trakcie nawiązywania połączenia A A S Retransmisja pakietów A A S Rozszerzona numeracja pakietów A A S Przekazywanie połączeń Przeszukiwanie styku DTE-DCE A S Przekazywanie połączenia A A S Przekazywanie połączenia z powiadamianiem A C 53
Adresacja X.121 P wskaźnik międzynarodowy(prefiks) P DNIC NTN DNIC (Data Network Identifacation Code) identyfikator wywoływanej sieci 4 cyfry - 3 cyfry na DCC (Data Country Code) i 1 cyfra jako identyfikator sieci w kraju P DCC NN NTN (Network Terminal Number) numer styku DTE-DCE wewnątrz sieci publicznej NN (National Number) numer krajowy 1 cyfra określa numer sieci publicznej w kraju, reszta numeru użytkownika NTN. PNIC (Private Data Network Identification Code) identyfikatora sieci prywatnej 6 cyfr P DNIC PNIC ETN ETN (End Terminal Number) - numer użytkownika tej sieci 4 cyfry. 54
Przesyłanie krótkich wiadomości X.25 umożliwia także, w pewnym sensie, wykorzystanie metody datagramowej. Polega to na przesyłaniu krótkich wiadomości w pakiecie Call Request. Przesłanie krótkiej wiadomości w polu danych pakietu Call Request (do 128 bajtów) może towarzyszyć normalnemu ustanowieniu połączenia, gdzie wywoływane DTE odeśle pakiet Call Accepted (który również może zawierać do 128 bajtów danych). Stworzone jest normalne połączenie SVC, wymiana pakietów danych i sterujących, rozłączenie. (Fast Select). Na krótką wiadomość DTE może także odpowiedzieć pakietem Clear Request (także ma miejsce na krótka wiadomość w polu danych, do 128 bajtów), który natychmiastowo rozłączy połączenie (rozłączenie należy jeszcze potwierdzić pakietem Clear Confirmation). (Fast Select with Immediate Clear). Udogodnienie przesyłania krótkich wiadomości zostało wprowadzone do X.25 aby sieć mogła dostarczać efektywnych usług komunikacyjnych dla aplikacji jedno czy dwu transakcyjnych (np. obsługi kart kredytowych). Nie występują wtedy zbędne opóźnienia związane z ustanawianiem i rozłączaniem połączenia. 55
Przeterminowania w DCE i ograniczenia czasowe w DTE X.25 podobnie jak inne protokoły ma limity czasowe związane z wykonywaniem poszczególnych działań. Przekroczenie założonych limitów czasowych zostaje zwykle zakwalifikowane jako wystąpienie błędu i powoduje podjęcie odpowiednich działań. Ma to uchronić DTE lub DCE przed niezasadnie długim czasem oczekiwania. Protokół określa ograniczenia czasowe dla DTE oraz przeterminowania (time-outy) dla DCE. 56
Literatura Rozległe Sieci Komputerowe z Komutacją Pakietów Andrzej Kasprzak, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1999 Sieci z Komutacją Pakietów od X.25 do Frame Relay i ATM Praca Zbiorowa pod kierunkiem Zdzisława Papira, Wydawnictwo Fundacji Postępu Telekomunikacji, Kraków 1996 Interface between Data Terminal Equipment (DTE) and Data Circuit-terminating Equipment (DCE) for terminals operating in the packet mode and connected to public data networks by dedicated circuit ITU-T Recommendation X.25 57