Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha na lata 2004-2006 i następne

Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr. Rady Miejskiej Wałbrzycha z dnia 19 listopada 2004 roku Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha na lata 2004-2006 i następne

Spis treści: 1.WPROWADZENIE...8 1.1Misja i wizja rewitalizacji Wałbrzycha...8 1.2Waga rewitalizacji...8 1.3Cele rewitalizacji w Wałbrzychu... 9 1.4Priorytety rewitalizacji Wałbrzycha...9 1.5Kompleksowość rewitalizacji... 10 1.6Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha...11 1.7Struktura projektu sporządzenia programu rewitalizacji Wałbrzycha... 12 1.8Twórcy programu rewitalizacji Wałbrzycha...13 2.DIAGNOZA FAKTOGRAFICZNA MIASTA WAŁBRZYCHA...19 2.1Aktualny stan rozwoju Wałbrzycha w skrócie...19 2.2Ogólna charakterystyka Gminy Wałbrzych... 22 2.3Historia Miasta...22 2.4Zabytki wałbrzyskie (wybrane obiekty)... 23 2.5Zagospodarowanie przestrzenne... 23 2.5.1Charakterystyka struktury gruntów... 23 2.5.2Powierzchnia terenów mieszkaniowych w Wałbrzychu...24 2.5.3Wielkość zasobów mieszkaniowych...25 2.5.4Charakterystyka zasobów mieszkaniowych...25 2.5.5Zakup lokalu na rynku wtórnym... 26 2.5.6Granice stref ochrony konserwatorskiej...26 2.5.7Charakterystyka komunalnego zasobu mieszkaniowego oraz zasad gospodarowania tym zasobem... 27 2.6Infrastruktura techniczna...29 2.6.1Źródła energii... 29 2.6.2Dostawa gazu... 30 2.6.3Zaopatrzenie w wodę oraz odbiór ścieków sanitarnych i deszczowych... 30 2.6.4Telekomunikacja...30 2.6.5Sieć drogowa...30 2.6.6Komunikacja zbiorowa... 31 2.6.7Gminne inwestycje infrastrukturalne... 31 2.6.8Restrukturyzacja zakładów budżetowych... 32 2.6.9Ochrona środowiska...32 2.6.10Gospodarka zasobami wodnymi... 33 2.6.11Gospodarka ściekowa w mieście... 33 2.6.12Gospodarka odpadami...33 2.6.13Ochrona powietrza atmosferycznego... 34 2.6.14Ochrona zieleni... 34 2.6.15Wsparcie finansowe Gminy dla działań proekologicznych... 35 2.6.16Problemy związane z zakończeniem likwidacji kopalń wałbrzyskich...35 2.7Gospodarka... 36 2.7.1Główni pracodawcy/ struktura i trendy... 36 2.7.2Podmioty gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON...36 2.7.3Pakiet PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ...40 2.7.4Instytucje i organizacje wspierające rozwój przedsiębiorczości w Wałbrzychu...41 2.8Sfera społeczna... 47 2

2.8.1Ludność...47 2.8.2Bezrobocie... 48 2.8.3Inicjatywy i programy realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy w Wałbrzychu...50 2.8.4Budżet miasta i dochód na 1 mieszkańca...51 2.8.5Dodatki mieszkaniowe...51 2.8.6Przestępczość... 54 2.8.7Oświata i wychowanie... 57 2.8.8Ochrona zdrowia... 57 2.8.9Stan zdrowia mieszkańców...58 2.8.10Pomoc społeczna...58 2.8.11Program działań na rzecz osób niepełnosprawnych w Wałbrzychu... 60 2.8.12Kultura i sztuka... 60 2.8.13Sport...62 2.8.14Struktura organizacji pozarządowych... 63 2.8.15Wsparcie przez Miasto organizacji pozarządowych... 63 2.8.16Aktualne programy społeczno-gospodarcze realizowane przez Urząd Miasta...64 3.AKTYWNOŚĆ URZĘDU MIEJSKIEGO W WAŁBRZYCHU W ZAKRESIE PROGRAMÓW POMOCOWYCH... 65 3.1Projekty zrealizowane w latach ubiegłych... 65 3.2Projekty realizowane w roku 2004 oraz w latach najbliższych...65 4.KLUCZOWE PROBLEMY UTRUDNIAJĄCE MIASTU REALIZACJĘ CELU ZPORR WZROSTU KONKURENCYJNOŚCI ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA MARGINALIZACJI OBSZARÓW MIASTA... 69 4.1Obszar gospodarczy... 69 4.2Obszar społeczny... 69 4.3Obszar przestrzenno-środowiskowy... 70 5.DIAGNOZA JAKOŚCIOWA OBECNEJ SYTUACJI SPOŁECZNEJ, GOSPODARCZEJ I INFRASTRUKTURALNEJ W WAŁBRZYCHU...71 5.1Mocne strony Miasta...71 5.1.1Obszar gospodarczy... 71 5.1.2Obszar społeczny... 71 5.1.3Obszar przestrzenno-środowiskowy... 72 5.2Słabe strony Miasta... 72 5.2.1Obszar gospodarczy... 72 5.2.2Obszar społeczny... 73 5.2.3Obszar przestrzenno-środowiskowy... 73 5.3Szanse Miasta...74 5.3.1Obszar gospodarczy... 74 5.3.2Obszar społeczny... 74 5.3.3Obszar przestrzenno-środowiskowy... 75 5.4Zagrożenia Miasta...75 5.4.1Obszar gospodarczy... 75 5.4.2Obszar społeczny... 75 5.4.3Obszar przestrzenny... 75 6.POWIĄZANIA LPR Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI...76 3

6.1Strategiczne i długookresowe dokumenty planistyczne oddziałujące na rozwój społeczno-gospodarczy Wałbrzycha... 76 6.2Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego... 76 6.3Strategia Rozwoju Wałbrzycha na lata 2004-2006...78 6.4Polityka transportowa Miasta Wałbrzycha... 80 6.5Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Wałbrzycha na lata 2004 2008...81 6.6Program współpracy Miasta Wałbrzycha z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2004 rok...84 6.7Wieloletni program gospodarowania zasobem mieszkaniowym Gminy Wałbrzych na lata 2004-2008...86 6.8Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego... 87 7.ZASIĘG TERYTORIALNY REWITALIZOWANEGO OBSZARU (WYZNACZENIE GRANIC) WRAZ Z UZASADNIENIEM...89 7.1Wyznaczenie granic rewitalizowanego obszaru... 89 7.2Wyznaczenie priorytetowych i pilotażowych projektów Miasta... 90 7.3Wyniki sondażu społecznego mieszkańców Wałbrzycha...107 7.3.1Metodologia sondażu... 107 7.3.2Wyniki sondażu dla ogółu respondentów... 110 7.3.3Wyniki sondażu przeprowadzonego w grupie przedsiębiorców...113 7.3.4Wyniki sondażu przeprowadzonego w grupie młodzieży...116 7.3.5Wyniki sondażu przeprowadzonego w grupie bezrobotnych...119 7.3.6Sylwetka respondentów... 122 8.PODOKRESY PROGRAMOWANIA...126 9.KLUCZOWE WIELOWĄTKOWE ZESPOŁY PROJEKTÓW ROZWOJOWYCH WAŁBRZYCHA... 127 9.1 Trakt Wałbrzyski... 127 9.2 KOPALNIA...129 9.3 CASTELLAND... 132 9.4 KSIĄŻĘCY KAMIEŃ...133 10.PLANOWANE DZIAŁANIA W LATACH 2004-2006 I NASTĘPNYCH REWITALIZACJA ZDEGRADOWANYCH OBSZARÓW MIEJSKICH...134 10.1Typ projektów: remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury umożliwiające rozwój małej i średniej przedsiębiorczości...134 10.2Typ projektów: remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury umożliwiające rozwój działalności społecznej, kulturalnej i zdrowotnej, w tym mających za zadanie odbudowę więzi społecznych wśród mieszkańców terenów zagrożonych wykluczeniem społecznym... 135 10.3Typ projektów: remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury umożliwiające rozwój działalności szkoleniowej i edukacyjnej mających za zadanie podniesienie kwalifikacji osób bezrobotnych... 135 10.4Typ projektów: remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury umożliwiające rozwój działalności szkoleniowej i edukacyjnej mających za zadanie podniesienie kwalifikacji i integrację osób niepełnosprawnych.... 136 4

10.5Typ projektów: remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury umożliwiające rozwój działalności opiekuńczej...138 10.6Typ projektów: przebudowa lub remonty publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji rekreacyjnych i sportowych umożliwiających integrację osób zdrowych i niepełnosprawnych...139 10.7Typ projektów: porządkowanie starej tkanki urbanistycznej poprzez wyburzenia i odpowiednie zagospodarowywanie pustych przestrzeni...143 10.8Typ projektów: prace konserwatorskie, odnowienie fasad i dachów budynków o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym znajdujących się w rejestrze zabytków wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu przyczyniające się do tworzenia stałych miejsc pracy... 143 10.9Typ projektów: prace konserwatorskie i remonty zabytków wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu przyczyniające się do rozwoju turystyki i tworzenia stałych miejsc pracy...146 10.10Typ projektów: poprawa warunków uprawiania turystyki i rekreacji wokół Wałbrzycha... 146 10.11Typ projektów: poprawa funkcjonalności struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych... 146 10.12Typ projektów: remonty i modernizacja infrastruktury technicznej szczególnie w zakresie ochrony środowiska... 147 10.13Typ projektów: tworzenie stref bezpieczeństwa i zapobiegania przestępczości w zagrożonych patologiami społecznymi obszarach miasta...147 11.PLANOWANE DZIAŁANIA W LATACH 2004-2006 I NASTĘPNYCH REWITALIZACJA OBSZARÓW PO-PRZEMYSŁOWYCH...149 11.1Typ projektów: remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury w obiektach po-przemysłowych, umożliwiające rozwój małej i średniej przedsiębiorczości. 149 11.2Typ projektów: prace konserwatorskie i remonty historycznych obiektów po-przemysłowych wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu przyczyniające się do zachowania dziedzictwa narodowego (udostępnienie obiektów muzealnych), rozwoju turystyki, działalności kulturalnej i społecznej oraz tworzenia stałych miejsc pracy...149 11.3Typ projektów: remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury obiektów po-przemysłowych umożliwiające rozwój działalności szkoleniowej i edukacyjnej mających za zadanie podniesienie kwalifikacji włączając osoby bezrobotne, a także podniesienie kwalifikacji i integrację osób niepełnosprawnych... 150 11.4Typ projektów: poprawa funkcjonalności struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych na terenach po-przemysłowych, budowa, przebudowa, remont infrastruktury transportowej... 152 2Typ projektów: remonty i modernizacja infrastruktury technicznej obiektów po-przemysłowych, szczególnie w zakresie ochrony środowiska...155 11.5Typ projektów: tworzenie stref bezpieczeństwa i zapobiegania przestępczości, likwidacja patologii społecznych na terenach po-przemysłowych...155 11.6Typ projektów: zagospodarowanie zdegradowanych gruntów pokopalnianych poprzez ich rekultywację, uporządkowanie, zalesienie i nadanie charakteru rekreacyjnego bądź sportowego... 156 12.PLAN FINANSOWY REALIZACJI REWITALIZACJI... 157 5

12.1Przewidywane źródła finansowania zadań...157 12.2Plan finansowy realizacji rewitalizacji w latach 2004-2006 oraz następnych obciążenie budżetu Miasta Wałbrzycha...157 13.WYBRANE NARZĘDZIA FINANSOWO-ORGANIZACYJNE WSPIERAJĄCE REWITALIZACJĘ...160 13.1Programy uzupełniające działania związane z wykorzystaniem środków UE...160 13.2Wieloletnie plany inwestycyjne... 160 14.SYSTEM WDRAŻANIA LPR...161 15.SYSTEM OKRESOWEJ AKTUALIZACJI WE WSPÓŁPRACY Z LOKALNYMI PARTNERAMI SPOŁECZNO-GOSPODARCZYMI...163 15.1Kategorie beneficjentów... 163 15.2Procedura wyboru projektów do LPR projektów zgłaszanych przez zewnętrznych (w stosunku do gminy) beneficjentów... 164 15.3Procedura wyboru i hierarchizacji w LPR projektów zgłaszanych przez gminę oraz podmioty zależne od gminy... 166 15.4System okresowej aktualizacji we współpracy z lokalnymi partnerami społecznogospodarczymi... 170 16.SPOSOBY MONITOROWANIA, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ...171 16.1Cele okresowej analizy i oceny realizacji LPR... 171 16.2System okresowej analizy i monitorowania...171 16.3Wskaźniki produktu, rezultatu i oddziaływania...172 16.3.1Wskaźniki wkładu...172 16.3.2Wskaźniki produktu... 172 16.3.3Wskaźniki rezultatu... 172 16.3.4Wskaźniki oddziaływania... 172 16.3.5Nowe wskaźniki...172 16.4Kanały komunikacji społecznej... 173 17.ZAŁĄCZNIKI...176 17.1Wskaźniki produktu, rezultatu i oddziaływania (działanie 3.3 ZPORR)...176 17.2Karta projektu do LPR... 178 17.3Formularz oceny finansowej zgłoszenia projektu przez beneficjenta zewnętrznego do LPR... 180 17.4Formularz oceny finansowej i merytorycznej zgłoszenia projektu przez gminę bądź jej jednostkę do LPR... 182 17.5Słowniczek terminów...187 6

Spis najczęściej używanych skrótów EFRR EFS EQUAL INTERREG LPR MGiP MSP NPR OOŚ PARP PHARE PWW SIMIK SPO RZL SPO WKP SWOT UE WPG ZPORR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Europejski Fundusz Społeczny Inicjatywa wspólnotowa wspierająca realizację projektów transnarodowych skierowanych na zwalczanie wszelkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy Inicjatywa Unii Europejskiej wspierająca współpracę obszarów przygranicznych dwóch państw członkowskich Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha Na Lata 2004-2006 i Następne Ministerstwo Gospodarki i Pracy Małe i średnie przedsiębiorstwa Narodowy Program Rozwoju Ocena Oddziaływania na Środowisko Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Program pomocy w przebudowie gospodarczej państw Europy Środkowej i Wschodniej Podstawy Wsparcia Wspólnoty System Informatycznego Monitoringu i Kontroli Finansowej Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich Sektorowy Program Operacyjny Wzrost konkurencyjności Przedsiębiorstw Analiza czynników rozwojowych mocnych i słabych stron podmiotu analizy oraz szans i zagrożeń wynikających z wpływu otoczenia. Unia Europejska Wieloletni Program Gospodarowania Zasobem Mieszkaniowym Gminy Wałbrzych na lata 2004-2008 Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Szersze wytłumaczenie powyższych oraz definicje pozostałych skrótów zamieszczono w Słowniczku stanowiącym Załącznik nr 12 do LPR. 7

1. WPROWADZENIE 1.1 Misja i wizja rewitalizacji Wałbrzycha Rewitalizacja stanowi odpowiedź na skumulowany przez lata, kompleksowy proces równoległej degradacji materialnej, społecznej i ekonomicznej Wałbrzycha. Rewitalizacja jest zintegrowanym, świadomie inicjowanym przez Prezydenta Miasta procesem przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych w zdegradowanych częściach Wałbrzycha, przyczyniającym się do poprawy jakości życia mieszkańców, ożywienia gospodarczego i odbudowy więzi społecznych, a także przywrócenia ładu przestrzennego Rewitalizacja jest kompleksowym programem remontów, modernizacji zabudowy i przestrzeni publicznych, rewaloryzacji zabytków na wybranych obszarach miasta, bezpośrednio powiązanych z rozwojem gospodarczym i społecznym Wałbrzycha. Rewitalizacja to połączenie działań technicznych wyburzeń, remontów, adaptacji, ulepszeń itp. z programami ożywienia gospodarczego i działaniem na rzecz rozwiązania problemów społecznych, występujących we wskazanych obszarach: bezrobociem, przestępczością, zanikiem więzi rodzinnych i ucieczką wykształconej młodzieży do innych, lepiej rozwiniętych gospodarczo miast. Rewitalizacja będzie realizowana z wykorzystaniem współfinansowania z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. 1.2 Waga rewitalizacji Harmonijny oraz trwały rozwój obszarów miejskich jest kluczem do osiągnięcia spójności gospodarczej i społecznej Unii Europejskiej. Dlatego też idea harmonijnego rozwoju miast i aglomeracji jest szeroko propagowana na forum wspólnotowym oraz poszczególnych Państw Członkowskich. Wychodząc na przeciw toczącej się debacie Komisja Europejska stwierdziła, iż: Kwestia rozwoju obszarów miejskich (...) jest sercem przemian gospodarczych, społecznych i terytorialnych. Miasta są kluczowym czynnikiem dla prowadzenia strategii spójności i zrównoważonego rozwoju Problematykę harmonijnego rozwoju tkanki miejskiej zauważył również Parlament Europejski, który w swojej rezolucji dotyczącej Inicjatywy Wspólnotowej URBAN II zwrócił uwagę, iż: położenie znacznego nacisku na potrzebę zintegrowanego podejścia rozwoju polityki miejskiej jako bieżącej wygląda na jedyną drogę do zaakcentowania problemów gospodarczych, społecznych, i środowiskowych w strefach miejskich. Poza tym Komitet Regionów w opinii dotyczącej ram działań, podkreślił: decydującą rolę miast we wdrażaniu głównych celów UE - spójności gospodarczej i społecznej, zatrudnienia, konkurencyjności i równowagi środowiskowej. Zdaniem Komitetu Regionów (...) demonstruje to potrzebę bliższego zaan- 8

gażowania władz lokalnych i regionalnych w formułowaniu przyszłej polityki i poznania, że miasta (...) powinny być prawdziwymi partnerami w tym procesie. Problemy degradacji gospodarczej, przestrzennej i społecznej obserwowane są zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak i poszczególnych Państw Członkowskich. Dlatego też przygotowywanie kompleksowych programów rewitalizacji, łączących powyższe elementy jest nieuniknioną drogą w kierunku poprawy jakości życia oraz rozwoju lokalnego miast i aglomeracji w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej. 1.3 Cele rewitalizacji w Wałbrzychu Zasadniczym celem rewitalizacji Wałbrzycha jest: Ożywienie gospodarcze i społeczne miasta, a także jego zwiększony potencjał turystyczny i kulturalny, w tym nadane obiektom i terenom zdegradowanym nowe funkcje społeczno-gospodarcze Powyższy cel zasadniczy zostanie zrealizowany poprzez: odnowę zdegradowanych obszarów miast i dzielnic mieszkaniowych odnowę obiektów i terenów po-przemysłowych zmianę ich dotychczasowych funkcji na gospodarcze, społeczne, edukacyjne, zdrowotne, rekreacyjne i turystyczne zachęcanie lokalnej społeczności do rozwijania nowych form aktywności gospodarczej generujących miejsca pracy oferowanie infrastruktury do prowadzenia działalności dostosowanej do potrzeb nowych przedsiębiorstw, roskę o ochronę stanu środowiska naturalnego warunkującego zrównoważony rozwój gospodarczopołeczny ć przy tym należy, iż rewitalizacja dotyczy nie tylko infrastruktury, ale przede wszystkim stworzenia owiednich warunków do poprawy bytu tkanki społecznej znajdującej się na rewitalizowanym obze. ównież zauważyć, że nie będzie możliwe zakończenie procesu rewitalizacji w ciągu roku, czy dwóch lat. oce programu nie pojawią się od razu, dlatego tak ważnym jest przygotowanie długotrwałego programu, y mimo zmian kadrowych będzie konsekwentnie realizowany w trakcie nadchodzących kilkudziesięciu lat. 1.4 Priorytety rewitalizacji Wałbrzycha Priorytety projektu rewitalizacji Wałbrzycha zdefiniowano poprzez współpracę z lokalnymi partnerami w trakcie: 1) prac warsztatowych i badań ankietowych radnych, członków Zespołu Zadaniowego oraz Zespołu Doradczego, 2) sondażu społecznego wykonanego na przedstawicielach trzech krytycznych dla rewitalizacji miasta grupach społecznych młodzieży, przedsiębiorcach oraz bezrobotnych. 9

Wyniki powyższych działań wskazują na konieczność priorytetowego podejścia do następujących działań: Remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury umożliwiające rozwój działalności szkoleniowej i edukacyjnej mających za zadanie podniesienie kwalifikacji osób bezrobotnych a także rozwój małej i średniej przedsiębiorczości Poprawę funkcjonalności struktury ruchu kołowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych oraz tworzenie stref bezpieczeństwa i zapobiegania przestępczości w zagrożonych patologiami społecznymi obszarach, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony środowiska Remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury umożliwiające rozwój działalności społecznej, kulturalnej i zdrowotnej, w tym mających za zadanie rozwój działalności społeczno-opiekuńczej oraz zdrowotnej, odbudowę więzi społecznych wśród mieszkańców terenów zagrożonych wykluczeniem społecznym Prace konserwatorskie i remonty zabytków, odnowienie fasad i dachów budynków o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym znajdujących się w rejestrze zabytków wraz z zagospodarowaniem przyległego terenu przyczyniające się do rozwoju kultury, turystyki i tworzenia stałych miejsc pracy Remonty nieruchomości i modernizacja infrastruktury umożliwiające rozwój działalności szkoleniowej i edukacyjnej mających za zadanie podniesienie kwalifikacji i integrację osób niepełnosprawnych Marketing i promocja wałbrzyskich atrakcji turystycznych 1.5 Kompleksowość rewitalizacji Celem realizacji rewitalizacji jest nie tylko na zapewnienie spójności społecznej i gospodarczej, ale również i terytorialnej. Dlatego też tak ważnym jest włączenie w proces przygotowania programu rewitalizacji i rozwoju miasta nie tylko lokalnych parterów społeczno-gospodarczych, ale i sąsiadujące samorządy terytorialne (wspólne planowanie rozwoju przestrzennego). Oznacza to, iż rewitalizacja to kompleksowy program, który odnosi się do wybranych przez samorząd terytorialny obszarów w dawnych, często zabytkowych, lecz podupadłych dzielnicach mieszkaniowych, po-przemysłowych, czy po-wojskowych w miastach, a także poza nimi. Projekty infrastrukturalne dotyczące rewitalizacji obszarów miejskich oraz terenów poprzemysłowych powinny być wdrażane w powiązaniu z projektami z zakresu ożywienia gospodarczego oraz rozwiązywania problemów społecznych i ułatwienia przedsiębiorstwom warunków prowadzenia działalności gospodarczej poprzez dostarczenie im dogodniejszych warunków, uzupełniając tym samym działania podejmowane w ramach ZPORR Priorytetu 2 Wzmocnienie Regionalnych Zasobów Ludzkich oraz SPO Rozwój Zasobów Ludzkich 2004-2006 i SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, lata 2004-2006, a także Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL. Wdrażanie projektów rewitalizacji miast i dzielnic miast, w ramach tego działania, wpłynie również na stworzenie potencjału dla przyszłej realizacji w Polsce Inicjatywy Wspólnotowej URBAN. 10

Rewaloryzacja urbanistyczna będzie polegać na wsparciu kompleksowych działań technicznych, takich jak: remonty, modernizacja infrastruktury podstawowej oraz rewaloryzacja zabudowy, poprawa funkcjonalności ruchu kołowego i ruchu pieszego, zwiększenie funkcjonalności i estetyki przestrzeni publicznych, w tym renowacja obiektów o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym znajdujących się na terenach rewitalizowanych. Projekty wspierać będą także działania na rzecz walki z patologiami społecznymi. Ich koncentracja na obszarach problemowych pozwoli na przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego pewnych grup, które w wyniku trudnej sytuacji na rynku pracy znalazły się na marginesie życia społecznego. 1.6 Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha Kluczowym dokumentem strategicznym wyznaczającym zasady wykorzystania przez Polskę pomocy finansowej Unii Europejskiej jest Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego. II priorytetem ZPORR-u jest rozwój lokalny, który został opisany w działaniu 3.3 jako rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich, po-przemysłowych i powojskowych. Celem strategicznym ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską. Wzrost konkurencyjności regionów należy rozumieć jako oddziaływanie na zmiany struktury gospodarczej i poprawę sytuacji województw w Polsce względem regionów europejskich w zakresie produktywności gospodarki, wydajności pracy, tworzenia i absorpcji innowacji, wykształcenia mieszkańców, dochodów ludności oraz ilości i jakości infrastruktury technicznej. Pod przeciwdziałaniem marginalizacji należy rozumieć podjęcie działań interwencyjnych na obszarach o najmniejszych możliwościach rozwojowych oraz najtrudniejszej sytuacji społeczno-gospodarczej. Odbywać się to powinno poprzez ograniczanie problemów społecznych takich jak bezrobocie w drodze wsparcia rozbudowy infrastruktury oraz zasobów ludzkich. Konkurencyjność regionów powinno budować się na bazie ich najmocniejszych stron, zaś przeciwdziałanie marginalizacji powinno być zwrócone w kierunku rozwiązania najbardziej bolących problemów i likwidacji najsłabszych stron gmin. W ramach Poddziałania 3.3 ZPORR wspierane są projekty, które wynikają ze zintegrowanych programów rewitalizacji społeczno-gospodarczej, przestrzennej i funkcjonalnej zdegradowanych: dzielnic mieszkaniowych, zespołów mieszkaniowych w miastach, (szczególnie na obszarach zagrożonych lub dotkniętych zjawiskami patologii społecznej), a także terenów po-przemysłowych i po-wojskowych wraz ze znajdującymi się na nich obiektami. Zgodnie z rozporządzeniem ministra Gospodarki i Pracy z dnia 25 sierpnia 2004 roku w sprawie przyjęcia Uzupełnienia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (Dz.U. z 14.09.2004 r., Nr 200, Poz. 2051), Miasta, które chcą uzyskać wsparcie UE w ramach Poddziałania 3.3 muszą przygotować kilkuletni Lokalny Program Rewitalizacji (zwany w dalszej części opracowania LPR). 11

LPR wyznacza granice obszaru poddawanego rewitalizacji, bazując na podstawie krytycznej analizy wyników badań i analiz (w tym wniosków różnych podmiotów współuczestniczących w procesie rewitalizacji) przeprowadzonych dla potrzeb przygotowania tego strategicznego z punktu widzenia Miasta dokumentu. Niniejszy Lokalny Program Rewitalizacji miasta Wałbrzycha na lata 2004-2006 i następne obejmuje zarówno zdegradowane obszary miejskie, jak i obszary po-przemysłowe. LPR zawiera listę projektodawców oraz opis proponowanych przez nich działań niezbędnych dla rozwoju gospodarczego Miasta Wałbrzycha, proponowane sposoby rozwiązywania problemów społecznych, a także kilkuletnie plany finansowe i inwestycyjne Miasta dotyczące rewitalizacji. LPR podlega zatwierdzeniu uchwałą Rady Miejskiej. Projekty inwestycji, które mają być współfinansowane przez UE muszą być uwzględnione w treści LPR, zarówno pod względem celów jakie w zamierzeniu projektodawców mają realizować, jak i udziału finansowego Miasta w ich realizacji. Warto zaznaczyć że wśród podmiotów uprawnionych do składania wniosku o dofinansowanie rewitalizacji z Funduszy Strukturalnych UE, obok miasta występują również podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego, w których większość udziałów lub akcji posiada miasto, podmioty wybrane w drodze Ustawy Prawo Zamówień Publicznych zharmonizowanej z prawem Wspólnot Europejskich, dostarczające usługi użyteczności publicznej na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego pod warunkiem przestrzegania zasad pomocy publicznej określonych w przepisach szczególnych, organizacje pozarządowe nie działające dla zysku, stowarzyszenia, fundacje oraz kościoły i związki wyznaniowe (publiczne i non-profit), spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, instytucje użyteczności publicznej: np. policja, straż pożarna oraz szkoły wyższe. 1.7Struktura projektu sporządzenia programu rewitalizacji Wałbrzycha Współpraca nad opracowaniem wersji LPR objęła realizację trzech etapów: etapu przygotowania, etapu diagnozowania i etapu projektowania. W trakcie etapu przygotowania Prezydent Miasta dokonał wyboru Pełnomocnika ds. Rewitalizacji. Na mocy zarządzenia Prezydenta Miasta stworzono Zespół Zadaniowy, w skład którego weszli reprezentanci kluczowych wydziałów Urzędu Miejskiego oraz komunalnych jednostek organizacyjnych. Zespół Zadaniowy odpowiedzialny był za zarządzanie procesem planowania strategicznego, którego efektem stało się opracowanie LPR. W trakcie etapu diagnozowania przeprowadzona została analiza faktograficzna oraz jakościowa aktualnej sytuacji demograficznej, społecznej i gospodarczej w mieście. W trakcie etapu projektowania, na który złożyły się prace warsztatowe wszystkich zespołów, zebrano, dokonano analizy oraz hierarchizacji projektów i zadań związanych z rewitalizacją Miasta Wałbrzycha. Dodatkowo, przy współpracy z Wałbrzyską Wyższą Szkołą Zarządzania i Przedsiębiorczości wykonano sondaż społeczny, w trakcie którego zapytano przedstawicieli lokalnej społeczności młodzież, przedsiębiorców i bezrobotnych o ich preferencje związane z danym typem projektów rewitalizacji oraz chęć zaangażowania się w realizację danego projektu. 12

Zespół Zadaniowy na bieżąco współpracował z przedstawicielami mediów, przekazując informacje dotyczące prac projektowych m.in. w trakcie specjalnych konferencji prasowych Prezydenta Miasta. Zorganizowano również sesję informacyjną skierowaną do wałbrzyskich organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli instytucji zrzeszających lokalnych przedsiębiorców. Realizując politykę wspierania organizacji pozarządowych przez Urząd Miasta, zaproponowano stworzenie narzędzia pozwalającego zaangażować do pomocy na rzecz organizacji pozarządowych wykształconą młodzież studentów wyższych lat wałbrzyskich uczelni ekonomicznych. Prezydent Miasta Pan Piotr Kruczkowski ogłosił konkurs dla studentów, którzy nawiążą kontakt z jedną z wałbrzyskich organizacji pozarządowych i stworzą dla niej pełen wniosek kierowany pod EFS bądź EFRR. Prezydent Miasta skierował również apel w stronę większych przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w Wałbrzychu o zasponsorowanie nagrody dla tych studentów, których wnioski zostaną zaakceptowane przez UE. Poszukiwane są firmy, które zdecydują się ufundować zarówno nagrodę finansową, jak też zaproponują najlepszym studentom odbycie stażu zawodowego w swojej firmie. Rozwiązanie powyższe ma pozwolić na aktywne zaangażowanie młodzieży wałbrzyskiej w życie społeczne i gospodarcze Miasta. Jedną z bolączek Wałbrzycha jest ucieczka absolwentów wyższych uczelni do innych. Lepiej rozwiniętych gospodarczo miast. Organizacje pozarządowe cierpią na brak potencjału instytucjonalnego pozwalającego wykazać wystarczającą trwałość realizacji projektu i brak dostępu do wykwalifikowanych osób gotowych nie tylko napisał poprawny wniosek i studium wykonalności, ale również będą gotowe zaangażować się w realizację i rozliczenie projektu dotowanego przez Unię Europejską. Dodatkowo, nawiązano współpracę z zespołem przygotowującym aktualizację strategii zrównoważonego rozwoju Miasta Wałbrzycha (projekt realizowany przez zespół UNDP). Członkowie Zespołu Zadaniowego ds. rewitalizacji włączyli się w prace warsztatowe nad aktualizacją strategii oraz na bieżąco informowali uczestników prac o postępach prac projektowych związanych z rewitalizacją Wałbrzycha. W efekcie kilkumiesięcznych, intensywnych prac opracowany został niniejszy dokument. Będzie on cyklicznie aktualizowany zgodnie z procedurą opisaną w dalszej części opracowania. Pierwsza aktualizacja planowana jest już w trakcie pierwszego kwartału 2005 roku. 1.8 Twórcy programu rewitalizacji Wałbrzycha Lokalny Program rewitalizacji miasta Wałbrzycha na lata 2004-2006 i następne powstał dzięki inicjatywie Prezydenta Miasta Pana Piotra Kruczkowskiego, który zaproponował przedstawicielom lokalnej społeczności ponadpartyjne porozumienie jako niezbędną przesłankę rozpoczęcia i efektywnej realizacji trudnego i długotrwałego procesu rewitalizacji gospodarczej, społecznej i przestrzenno-środowiskowej Wałbrzycha. Koordynatorem projektu stworzenia programu rewitalizacji stał się powołany na stanowisko Pełnomocnika ds. Rewitalizacji Pan Jacek Kramnik, Zastępca Naczelnika Wydziału Infrastruktury Miasta. Program powstał dzięki pracy Zespołu Zadaniowego, którego pracami kierował Zastępca Prezydenta Miasta Wałbrzycha Pan Mirosław Bartolik. Do grona członków Zespołu zadaniowego zostały powołane następujące osoby: 13

1.1 Mirosław Bartolik Zastępca Prezydenta Miasta - Przewodniczący Zespołu 2.2 Jacek Kramnik Zastępca Naczelnika Wydziału Infrastruktury Miasta Pełnomocnik ds. Rewitalizacji 3.3 Alicja Rosiak Przewodnicząca Rady Miejskiej Wałbrzycha 4.4 Anna Adamkiewicz Przewodnicząca Społecznej Komisji Mieszkaniowej, 5.5 Anna Porada Zastępca Dyrektora Zarządu Dróg i Komunikacji 6.6 Krystyna Bartoszyńska Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej 7.7 Kazimierz Szewczyk Kierownik Muzeum Przemysłu i Techniki 8.8 Grażyna Muszyńska -Szmaj Prezes Zarządu Miejskiego Zarządu Budynków Sp. z o.o. 9.9 Augustyn Skrętkowicz Prezes Zarządu Wałbrzyskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. 10.1 0 11.1 1 12.1 2 13.1 3 14.1 4 15.1 5 16.1 6 17.1 7 18.1 8 19.1 9 Franciszek Waśniowski Prezes Zarządu Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej S.A. Marian Stryjski Dyrektor Zakładu Gazowniczego w Wałbrzychu Ireneusz Zarzecki Prezes Zarządu Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego Sp. z o.o. Teresa Wójcikowska Prezes Zarządu Miejskiego Zakładu Usług Komunalnych Sp. z o.o. Zenon Matuszko Koordynator Koalicji Wałbrzyskich Organizacji Pozarządowych Jolanta Lompart Naczelnik Wydziału Infrastruktury Miasta Bożena Dróżdż Zastępca Naczelnika Wydział Gospodarki Miasta Stanisław Rejman Zastępca Naczelnika Wydziału Gospodarki Miasta planowanie przestrzenne Anna Grzonkowska Inspektor w Wydziale Gospodarki Miasta planowanie przestrzenne Lilianna Wierzbicka Inspektor w Wydziale Gospodarki Miasta Biuro ds. Rewalidacji Pokopalnianej 14

20.2 0 21.2 1 22.2 2 Andrzej Gizka Główny Specjalista w Wydziale Gospodarki Miasta polityka gospodarcza Wiesław Zalas Inspektor w Wydziale Edukacji i Spraw Społecznych Dagmara Wodraszka Podinspektor w Wydziale Infrastruktury Miasta Wartość programu rewitalizacji wynika również z zaangażowania do jego stworzenia szerokiej reprezentacji lokalnej społeczności. Do składu Zespołu Doradczego zaproszeni zostali przedstawiciele lokalnych grup społecznych liderzy lokalnej społeczności: 1. ks. Marek Babuśka Proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej p.w. św. Wojciecha 2. dr hab. Andrzej Bator Prorektor Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa 3. Sebastian Borecki Koalicja Wałbrzyskich Organizacji Pozarządowych 4. Eugenia Czajkowska Dyrektor biura Fundacja BIEDA 5. Janusz Dziewit Dyrektor Oddziału AG "TEST" Human Resources 6. mł. insp. mgr Janusz Figiel Z-ca Komendanta Miejskiego Policji 7. Ewa Frąckowiak Rzecznik prasowy Prezydenta Miasta 8. Mariusz Gawlik Dyrektor OSiR 9. Lidia Gibuła Dyrektor Inkubator Przedsiębiorczości Członek Zarządu Fundacji Wałbrzych 2000 10. Józef Gruszka Prezes Zarządu Fundacja Regionu Wałbrzyskiego 11. Bogumiła Harazińska-Pilch Licencjonowany Zarządca nieruchomości 15

12. Sławomir Hunek Prezes Zarządu DARR S.A. 13. Sławomir Jagiełło 14. Bożena Jaworska-Bodziony Prezes Zarządu Twój Dom Sp. z o.o. z. nieruchomościami 15. Piotr Jonek Stowarzyszenie Regionalne PRO SILESIA 16. Jerzy Karmiński Dyrektor Teatru Lalki i Aktora/Kolalicja Wałbrzyskich Organizacji Pozarządowych 17. Jerzy Karski Komendant Straży Miejskiej 18. Cezary Kasiborski Dyrektor Biblioteki pod Atlantami 19. Jerzy Kristen SM Podzamcze Zastępca Prezesa ds. Technicznych 20. Piotr Kruszczyński Dyrektor Artystyczny Teatr Dramatyczny w Wałbrzychu 21. Elżbieta Krzan Licencjonowany Zarządca Nieruchomości 22. Grzegorz Kruszyński WPWiK Sp. z o.o. 23. Elżbieta Łaganowska Dyrektor Wałbrzyskiego Ośrodka Kultury 24. bryg. mgr inż. Andrzej Marzęda Komenda Miejska PSP 25. Zbigniew Michurski SIDOM Zarządzanie nieruchomościami 26. Stanisław Paluch Starszy Cechu Rzemiosł Różnych i Małej Przedsiębiorczości 27. Halina Pankanin Zastępca Prezydenta Miasta 28. Krzysztof Pączka Prezes Zarządu SM Górnik 29. Barbara Pisula Dyrektor biura Cechu Rzemiosł Różnych i Małej Przedsiębiorczości 30. Tadeusz Rojek 16

31. Marek Rząsowski Izba Gospodarcza w Wałbrzychu 32. Zofia Sikora PTTK Oddział Ziemi Wałbrzyskiej 33. Zbigniew Stanczewski Prezes Zarządu SM SKARBEK 34. Aleksander Szarapo 35. ks. Waldemar Szczugieł Proboszcz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wałbrzychu 36. Marek Śpiewak Starosta Wałbrzyski 37. Cezariusz Tkaczyk Prezes SM Poniatów 38. Zdzisław Tomczak Prezes SM Podzamcze 39. dr Jerzy Tutaj Dziekan Wydziału Nauk Społecznych i Zdrowia WWSZiP Prezes Zarządu Zamek Książ Sp. z o.o. 40. Krzysztof Wasilewski Stowarzyszenie Ochrony Bezrobotnych 41. Grzegorz Ważny THERM-BUD 42. Andrzej Wieczorek Dyrektor biura Zrzeszenie Prywatnego Handlu i Usług 43. Józef Wiłkomirski Dyrektor Filharmonii Sudeckiej 44. Iwona Żuk-Magierska Dyrektor PUP Prace zespołów śledzili przedstawiciele lokalnych mediów prasy, radia i telewizji. Projekt sporządzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha na lata 2004-2006 i następne zaprogramował oraz koordynował, a także zaproponował finalny kształt dokumentu stanowiącego wyniki prac zespołów Maciej Tertelis reprezentujący firmę konsultingową Remarket Doradztwo Sp. z o.o. W projekcie wspierało go również dwoje konsultantów zewnętrznych Aleksandra Czyżewska, współautorka projektu ustawy o rewitalizacji oraz kształtu działania 3.3 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego oraz dr Julian Kołodziej, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Ochrony dziedzictwa Przemysłowego TICCIH. Prace projektowe wsparło również szereg pozostałych osób przedstawicieli Urzędu Miasta Wałbrzycha, komunalnych jednostek organizacyjnych, potencjalnych beneficjentów, lokalnych organizacji pozarządowych, instytucji kultury i sztuki, fascynacji historii i dziedzictwa kulturowego Wałbrzycha: 17

1) Jarosław Chołodecki konsultant UNDP 2) Robert Hadaś Skarbnik Miasta Wałbrzycha 3) Jerzy Kosmaty Kustosz Muzeum Przemysłu i Techniki 4) Marek Malinowski Redaktor i fotografik 5) Marek Małecki Naczelnik Wydziału Gospodarki Miasta Wałbrzycha 6) Alicja Młodecka Dyrektor Wałbrzyskiej Galerii Sztuki Biuro Wystaw Artystycznych Zamek Książ 7) Michał Pacierpnik Wałbrzyski Klub Górski i Jaskiniowy 8) Zdzisław Rostkowski Agencja Reklamy ART AGORA 9) Bożena Smolnicka animator kultury, Wałbrzyska Mafia Towarzyska 10) Jacek Szynalski Wałbrzyski Klub Górski i Jaskiniowy 11) Wiesław Urbański Członek Zarządu, Miejski Zarząd Budynków Sp. z o.o. 12) Stanisław Zydlik Dyrektor Muzeum w Wałbrzychu 13) Barbara Nowak-Obelinda Kierownik Delegatury w Wałbrzychu Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków we Wrocławiu 18

2. DIAGNOZA FAKTOGRAFICZNA MIASTA WAŁBRZYCHA 2.1 Aktualny stan rozwoju Wałbrzycha w skrócie Finanse miejskie. Na koniec 2004 roku uległy radykalnej poprawie w stosunku do analogicznego okresu w 2002 roku. Udokumentowane zobowiązania wymagalne w tamtym okresie to 35 mln zł, realne ze względu na nieoczekiwane faktury, pozwy do sądu oraz interwencje komornicze oszacowano na blisko 50 mln zł. Na koniec 2003 roku zobowiązania wymagalne zostały zredukowane do 8 mln zł, na pierwsze półrocze 2004 roku do 4 mln i to tylko wobec miejskich spółek. Obecnie Gmina w terminie reguluje należności. Nie ma też problemów z pozyskaniem kredytu, może też liczyć na wybór korzystniejszej oferty. Rynek pracy. Według statystyk na koniec września br. w Wałbrzychu rejestrowano 13 879 osób pozostających bez pracy. To o 1719 osób mniej niż w momencie objęcia prezydentury przez Piotra Kruczkowskiego, czyli w listopadzie 2002 roku. W ciągu trzech kwartałów br. bezrobocie spadało szybciej tylko w czterech powiatach Dolnego Śląska (na 29 ogółem). W październiku stopa bezrobocia w powiecie wałbrzyskim po raz pierwszy spadła poniżej 30%. Połączenie powiatów ziemskiego i grodzkiego wyeliminowało statytyki odnośnie stopy bezrobocia w Wałbrzychu, tym niemniej można ją oszacować na poziomie nie wyższym niż 25%. Gdyby Wałbrzych nadal był powiatem grodzkim, lokowałby się w pierwszej dziesiątce dolnośląskich powiatów o najniższej stopie bezrobocia. Ogólnopolski sukces Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i rosnące zatrudnienie w pewnej mierze jest też osiągnięciem Gminy uznawanej za przyjazną inwestorom, m.in. w związku z umarzaniem podatku od nieruchomości. Również takie firmy jak Wamag czy Zakłady Koksownicze podniosły zatrudnienie m.in. dzięki wsparciu Gminy. Walka z bezrobociem. Wałbrzyskie biedaszyby alternatywne miejsca pracy. Podstawową przesłanką powstania programu specjalnego Wałbrzyskie biedaszyby... było nie tylko nielegalne wydobycie zagrażające życiu i degradujące środowisko. Przede wszystkim dramatyczna sytuacja na rynku pracy, powstanie enklaw biedy i wykluczenia całych zbiorowości, niewykształconych, biernych zawodowo i społecznie. Program realizowany kosztem 6 mln zł pochodzących z Funduszu Pracy, współfinansowany przez Gminę Wałbrzych i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska pozwolił na zatrudnienie 620 osób, przy 20-procentowej fluktuacji kadr. Wciąż niedoceniany skutek programu, to m.in. doraźna niezależność finansowa pracowników i ich rodzin, przywrócenie wiary we własne możliwości, reintergracja społeczna i zawodowa. Skutki wymierne dla miasta, to m.in. rekultywacja ponad 10 hektarów po nielegalnych wyrobiskach węgla, rewaloryzacja ponad 12 ha zieleni miejskiej, naprawa 20 km dróg leśnych oraz kompleksowa renowacja systemu melioracyjnego miasta. Radykalnie zostało też ograniczone zjawisko biedaszybów początkowo liczbę biedaszybników szacowano na około 2 tys. osób, obecnie straż miejska wylicza około 180 osób zajmujących się nielegalnym wydobyciem głównie na terenach nie podległych Gminie Wałbrzych. Konsekwencją programu jest powstanie Wałbrzyskiego Centrum Zatrudnienia Socjalnego, przy czym powodzenie przedsięwzięcia jest przede wszystkim uzależnione od niepewnych środków rządowych. WCZS jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo jednostką realizująca zadania na rzecz uniezależnienia społecznego i ekonomicznego osób dotkniętych wykluczeniem społecznym. Do zadań Centrum należy pomoc najsłabszym, najbardziej narażonym na ubóstwo. Przedsięwzięcie pozytywnie weryfikuje się w obliczu nagłej potrzeby wykorzystania środków na aktywizację rynku pracy. Miasta, które takiego zakładu nie posiadają, praktycznie nie mają 19

możliwości wykorzystania tych środków w krótkim czasie. Warunki inwestowania w Gminie określa również wprowadzony już Pakiet Przedsiębiorczość - zbiór uchwał ustalających preferencyjne stawki podatków i opłat lokalnych, a także zwalniania z podatku od nieruchomości. Ważną perspektywą rozwoju przedsiębiorczości jest też tworzona Strefa Aktywności Gospodarczej na Poniatowie, która skorzysta z elementów infrastruktury wspólnej ze Strefą Ekonomiczną i ułatwi poszukiwanie rynków zbytu. Wieloletni Program Gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem Gminy Wałbrzych na lata 2004-2008. Program został opracowany siłami specjalistów od zarządzania mieniem, urzędników, pracowników MZB i radnych. Po raz pierwszy dokonano diagnozy faktograficznej i jakościowej struktury zasobów mieszkaniowych Gminy Wałbrzych, uwypuklając słabe i mocne strony, identyfikując potrzeby i kierunki działań koniecznych do realizacji racjonalnej gospodarki tymi zasobami. Program uchwalony w maju przez Radę Miejską jako Strategia Gospodarki Mieszkaniowej wychodzi naprzeciw podstawowej powinności Gminy, czyli trosce o zaspokojenie potrzeb najuboższych, racjonalizuje wydatki i zapobiega prywatyzacyjnemu chaosowi. Praktycznym przykładem racjonalizacji wydatków i wzrostu efektywności jest Miejski Zarząd Budynków, którego koszt działalności spadł o 5,5 mln zł (w latach 2002-2003), natomiast rośnie liczba remontowanych mieszkań (150 w 2004, 140 w 2003, 85 w 2002) i dachów (41 w 2004, 37 w 2003), zaś w pierwszym kwartale przyszłego roku wodomierzowanie zostanie zakończone w całym zasobie mieszkaniowym Gminy. Ważnym wydarzeniem w dziejach miasta jest również powstała z inicjatywy Prezydenta Uchwała z 28 października w sprawie wyrażenia zgody na udzielenie bonifikat od ceny sprzedaży nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste i zabudowanych na cele mieszkaniowe. Zgoda na 99-procentowe bonifikaty dla spółdzielni mieszkaniowych, osób fizycznych i innych użytkowników wieczystych jest jedną z nielicznych w kraju prób tak radykalnego ułatwienia w nabywaniu gruntów i zapobiegania ryzyka wobec niemieckich roszczeń majątkowych. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wałbrzycha na lata 2004-2006 i następne. Program powstał przy współpracy 100-sobowego zespołu, w większości złożonego z szanowanych obywateli miasta zaproszonych przez Prezydenta. Celem tej pracy było określenie kierunku przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych w Wałbrzychu, co w przyszłości doprowadzi do ożywienia gospodarczego, społecznego i nowego ładu przestrzennego. Program uwzględnia wiele projektów zmierzających m.in. do rozwoju markowego produktu turystycznego w zabytku po-przemysłowym byłej kopalni Thorez, poprawy stanu technicznego wybranych fragmentów zabudowy śródmiejskiej (Waryńskiego, Dmowskiego, Słowackiego, Gdańska, Sienkiewicza, Kościuszki, Kościelna, Moniuszki, Rynek), stworzenia centrum informacji i obsługi ruchu turystycznego, stworzenie bazy danych o kwaterach włączonej do międzynarodowego systemu rezerwacji turystycznej oraz realizacji szeregu obiektów w Parku Sobieskiego, np. ścieżek rowerowych, całorocznego stoku narciarskiego, toru saneczkowego i bazy gastronomicznej. Program może liczyć na wsparcie z funduszy strukturalnych UE do 8 mln euro. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta Wałbrzycha. Strategia znajduje się w trakcie opracowania, prawdopodobnie w grudniu zostanie przyjęta przez Radę Miejską. Jej celem jest przyjęcie najważniejszych z punktu widzenia przyszłości miasta zadań oraz ustalenie zasad i metod ich realizacji. Ma charakter nowatorski ze względu na wsparcie finansowe PKN Orlen, wsparcie merytoryczne Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, założoną równowagę strategiczną rozwoju społeczeństwa, gospodarki i środowiska oraz powszechny udział w dyskusji przedstawicieli praktycznie wszystkich środowisk. W ten sposób strategię realizuje zaledwie 8 samorządów w Polsce. 20