Wymagania z chemii - Klasa III Autor: Grażyna Serafin 04.04.2008. Zmieniony 12.11.2009. Zespół Szkół Rolniczych WYMAGANIA Z CHEMII DLA KLASY III ( 1 godzina chemii w tygodniu )I WĘGLOWODORYOcena dopuszczająca - Określa czym zajmuje się chemia organiczna. - Podaje przykłady zastosowań produktów przemysłu organicznego w życiu codziennym. - Wyjaśnia pojęcie substancji organicznej. - Wymienia pierwiastki wchodzące w skład związków organicznych. - Określa skład jakościowy cząsteczek węglowodorów. - Wyjaśnia pojęcia: węglowodór nasycony, nienasycony. - Wymienia związki w szeregu homologicznym alkanów, alkenów i alkinów. - Zapisuje wzory ogólne wymienionych szeregów. - Zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne dwóch przedstawicieli alkanów, alkenów i alkinów oraz podaje zastosowanie wymienionych związków. - Zapisuje wzór sumaryczny i półstrukturalny na podstawie wzoru strukturalnego (w obrębie C1 C10) - Zapisuje równania reakcji spalania całkowitego, niecałkowitego i półspalania wybranego węglowodoru nasyconego. - Wyjaśnia zasady bezpiecznego obchodzenia się z gazem ziemnym. - Podaje przykład dowolnego halogenoalkanu wzorem półstrukturalnym oraz nazwą. - Zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne oraz podaje nazwy dwóch przedstawicieli alkenów (alkinów). - Omawia właściwości fizyczne etenu i acetylenu. - Wymienia właściwości chemiczne węglowodorów nienasyconych. - Zapisuje równanie reakcji spalania całkowitego wskazanego węglowodoru nienasyconego. - Wyjaśnia pojęcie izomerii. - Wskazuje wzory półstrukturalne (sumaryczne) izomerów. - Wskazuje różnicę w strukturze szkieletu węglowego cząsteczek: - but-1-enu oraz but-2-enu. - Podaje wzór sumaryczny i strukturalny benzenu. - Wyjaśnia pojęcia: węglowodory cykliczne, pierścieniowe, aromatyczne. - Wymienia naturalne źródła węglowodorów. - Wyjaśnia pojęcie destylacji. - Wymienia produkty destylacji ropy naftowej. - Wykazuje znajomość sposobów bezpiecznego obchodzenia się z węglowodorami gazowymi i ciekłymi. - Określa co to są niekonwencjonalne źródła energii.ocena dostateczna - Przedstawia zarys teorii strukturalnej związków organicznych. - Podaje metodę wykrycia węgla, wodoru i tlenu w substancjach organicznych i przeprowadza odpowiednie doświadczenie. - Wyjaśnia pojęcie szeregu homologicznego. - Sprawnie zapisuje wzory sumaryczne węglowodorów z poszczególnych szeregów o podanej liczbie atomów węgla (do 10) i podaje ich nazwy systematyczne. - Omawia podział węglowodorów ze względu na typ wiązań między atomami węgla oraz ze względu na strukturę szkieletu węglowego. - Wyjaśnia budowę cząsteczki metanu. - Opisuje zmiany właściwości fizycznych w szeregu homologicznym ze wzrostem liczby atomów węgla w cząsteczce. - Zapisuje równanie reakcji substytucji metanu z chlorem (bromem) i podaje nazwy systematyczne produktów. - Podaje jedną metodę otrzymywania metanu. - Oblicza skład procentowy cząsteczki węglowodoru na podstawie wzoru sumarycznego. - Wyjaśnia teoretycznie na czym polega synteza Würtza. - Określa rozpuszczalność halogenoalkanów w wodzie oraz ich aktywność chemiczną w porównaniu do aktywności alkanów. - Zapisuje równanie reakcji umożliwiającej otrzymanie dowolnego halogenoalkanu.
- Pisze równania reakcji addycji dla dowolnego alkenu (alkinu) i podaje nazwę produktu. - Podaje po jednym przykładzie metod otrzymywania etenu (acetylenu). - Wyjaśnia pojęcie reakcji polimeryzacji. - Rozumie różnice między izomerią łańcuchową a położeniową. - Podaje nazwy systematyczne węglowodorów o łańcuchach rozgałęzionych (o niewielkim stopniu trudności) i odwrotnie na podstawie nazwy rysuje wzór strukturalny. - Określa rzędowość atomów węgla. - Podaje nazwy systematyczne węglowodorów nasyconych o łańcuchach rozgałęzionych (o niewielkim stopniu trudności) i odwrotnie na podstawie nazwy rysuje wzór strukturalny. - Omawia właściwości fizyczne i zastosowanie benzenu. - Wymienia przynajmniej trzy właściwości chemiczne benzenu i zapisuje odpowiednie równania reakcji. - Podaje jedną metodę otrzymywania benzenu. - Omawia budowę cząsteczki benzenu. - Rozpoznaje węglowodory aromatyczne wśród podanych związków organicznych przedstawionych wzorami półstrukturalnymi. - Wyjaśnia pojęcia: sucha destylacja, destylacja frakcjonowana. - Omawia proces destylacji ropy naftowej, wymienia jego produkty i podaje ich wykorzystanie. - Charakteryzuje przydatność energetyczną węgli kopalnych. - Wskazuje przykłady szkodliwego działania węglowodorów i ich pochodnych na środowisko.ocena dobra - Formułuje pełną wypowiedź na temat osiągnięć współczesnej chemii organicznej. - Omawia sposób wykrycia azotu w substancjach organicznych i przeprowadza odpowiedni eksperyment. - Bezbłędnie zapisuje wzory półstrukturalne węglowodorów. - Wyjaśnia od czego zależy aktywność węglowodorów. - Podaje sposób odróżnienia węglowodoru alifatycznego od aromatycznego oraz nienasyconego do nasyconego. - Podaje więcej niż jedną metodę otrzymywania metanu, etenu, etynu. - Wyjaśnia regułę Markownikowa na wybranym przykładzie. - Proponuje reakcje prowadzące do otrzymania określonych fluorowcopochodnych - Zapisuje równanie reakcji addycji wody do cząsteczek węglowodorów nienasyconych. - Zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu, wyjaśnia na czym polega ten typ reakcji oraz wskazuje na zastosowanie powstającego produktu. - Ustala nazwy izomerów węglowodorów nasyconych i nienasyconych na podstawie wzoru strukturalnego lub półstrukturalnego (trudniejsze przykłady) i odwrotnie podaje wzory na podstawie nazw. - Pisze równania reakcji na podstawie podanych schematów:c2h2? C2H4? C2H5Cl? C2H4Cl2 - karbid?acetylen?etan? - chlorek winylu - Ustala wzór elementarny i rzeczywisty węglowodoru na podstawie składu %. - Wyjaśnia na wybranym przykładzie na czym polega izomeria geometryczna cis trans. - Podaje przykłady podstawników I i II rodzaju. - Wymienia właściwości chemiczne węglowodorów aromatycznych zapisując odpowiednie równania reakcji i nazywając produkty. - Wyjaśnia znaczenie przedrostków orto-, meta-, para- w związkach aromatycznych. - Ilustruje równaniami chemicznymi i tłumaczy różnice pomiędzy węglowodorami alifatycznymi a aromatycznymi. - Wyjaśni pojęcie liczby oktanowej oraz cetanowej. - Omówi zalety i wady trzech niekonwencjonalnych źródeł energii. - Omawia zagrożenia środowiska związane z rodzajem transportu i motoryzacji oraz z zastosowaniem węglowodorów jako źródła energiiocena bardzo dobra - Prezentuje własne zdanie na temat korzyści i strat związanych z rozwojem przemysłu chemii organicznej dobierając konkretne argumenty za i przeciw. - Planuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające na wykrycie siarki w związku organicznym, zapisuje odpowiednie równanie reakcji strąceniowej. - Ustala wzór węglowodoru na podstawie informacji o produktach spalania. - Przedstawia równania reakcji w oparciu o schemat: - metan? etan? butan - Zapisuje równanie polimeryzacji chlorku winylu i podaje zastosowanie powstałego produktu.
- Proponuje reakcję pozwalającą odróżnić alken od alkinu. - Wykazuje wysoką sprawność w tworzeniu nazw systematycznych węglowodorów nasyconych i nienasyconych oraz halogenopochodnych o skomplikowanej budowie łańcucha (i odwrotnie w pisaniu wzorów na podstawie nazw). - Wyjaśnia na czym polega izomeria cis - trans. - Zapisuje wzór półstrukturalny izomerów geometrycznych na podstawie nazwy systematycznej i odwrotnie. - Podaje przykłady homologów benzenu nazwa, wzór, zastosowanie. - Wyjaśnia charakter aromatyczny toluenu w oparciu o odpowiednie równania reakcji. - Omawia proces krakingu oraz reformingu wskazując również na ich zastosowanie. - Omówi zalety i wady więcej niż trzech niekonwencjonalnych sposobów pozyskiwania energii II JEDNOFUNKCYJNE POCHODNE WĘGLOWODORÓW Ocena dopuszczająca - Wyjaśnia pojęcie grupy funkcyjnej. - Zapisuje oraz podaje nazwę grupy funkcyjnej w cząsteczkach alkoholi. - Podaje przykład wzorem i nazwą alkoholu monohydroksylowego - Podaje jedną metodę otrzymywania alkoholi. - Podaje charakterystyczne właściwości oraz zastosowanie metanolu i etanolu. - Omawia wpływ alkoholu etylowego oraz metylowego na organizm człowieka. - Dowodzi, że alkoholizm jest groźną chorobą społeczną. - Zapisuje wzory alkoholi polihydroksylowych: glikolu i gliceryny. - Podaje wzorem i nazwą przykład fenolu. - Opisuje właściwości fizyczne benzenolu. - Zapisuje wzór i podaje nazwę grupy funkcyjnej w aldehydach. - Podaje charakterystyczne właściwości metanalu. - Zna i stosuje wzór ogólny szeregu aldehydów. - Podaje nazwy systematyczne i zwyczajowe przedstawicieli aldehydów (do 4 atomów C). - Podaje nazwy systematyczne i zwyczajowe oraz wzory kwasów monohydroksylowych od 1 do 4 atomów węgla w cząsteczce. - Podaje metodę otrzymywania kwasu octowego. - Wymienia właściwości fizyczne kwasów karboksylowych wyjaśniając ich zmianę w zależności od długości łańcucha węglowego. - Dokonuje podziału mydeł. - Omawia zastosowanie mydeł. - Wyjaśnia pojęcie reakcji estryfikacji. - Podaje znaczenie estrów w przyrodzie i życiu człowieka. - Wyjaśnia czym pod względem chemicznym są tłuszcze.
- Omawia znaczenie tłuszczów dla organizmów żywych. - Wymienia właściwości fizyczne tłuszczów. - Dokonuje podziału tłuszczów ze względu na pochodzenie, stan skupienia i budowę chemiczną. - Wyjaśnia czym są aminy i podaje odpowiedni przykład (wzorem i nazwą). - Wymienia typowe właściwości fizyczne i występowanie amin. Ocena dostateczna - Wyjaśnia pojęcie oraz podaje przykład izomerii położenia u alkoholi (wyodrębnia we wzorze atom węgla o odpowiedniej rzędowości). - Wypisuje wzory i podaje nazwy systematyczne kilku przedstawicieli szeregu. - Zapisuje równanie reakcji spalania wskazanego alkoholu. - Zapisuje równanie reakcji metalicznego sodu z metanolem i etanolem oraz podaje nazwy produktów. - Określa odczyn roztworu wodnego alkoholu. - Podaje charakterystyczne właściwości i zastosowanie glikolu i gliceryny. - Zapisuje równanie reakcji spalania glikolu oraz gliceryny. - Pisze równanie reakcji przykładowego alkoholu polihydroksylowego z aktywnym metalem i podaje nazwy produktów. - Wyjaśnia właściwości chemiczne fenolu (reakcja z sodem i NaOH) zapisując odpowiednie równania reakcji. - Określa odczyn fenolu. - Wskazuje zagrożenia fenolem. - Wyjaśnia do czego są wykorzystywane: próba Tollensa i próba Trommera. - Zapisuje wzór ogólny ketonów i podaje przykład. - Zapisuje równanie reakcji dowolnego kwasu z aktywnym metalem i nazywa produkty.
- Wymienia inne charakterystyczne właściwości nasyconych kwasów monohydroksylowych. - Podaje kilka metod otrzymywania kwasów. - Wyjaśnia czym pod względem chemicznym są mydła i zapisuje równanie reakcji otrzymywania dowolnego mydła. - Zapisuje przykładowe równanie reakcji estryfikacji i podaje nazwy produktów. - Wyjaśnia czym są woski. - Wyjaśnia na czym polega reakcja zmydlania tłuszczu. Zapisuje równanie reakcji, podaje nazwy reagentów oraz wskazuje praktyczne wykorzystanie tego procesu. - Uzgadnia równanie reakcji spalania tłuszczu. - Wyjaśnia na odpowiednich przykładach rzędowość amin. - Wymienia właściwości chemiczne amin. Ocena dobra - Wymienia i zapisuje równaniami reakcji metody otrzymywania metanolu i etanolu. - Wymienia kilka metod otrzymywania alkoholi popierając je odpowiednimi przykładami równań reakcji. - Formułuje pełną wypowiedź na temat właściwości chemicznych alkoholi monohydroksylowych, pisze odpowiednie równania reakcji ze wskazanym alkoholem oraz tworzy poprawne nazwy produktów reakcji. - Wyjaśnia w oparciu o odpowiednie równania reakcji wzrost charakteru kwasowego w szeregu: alkohol monohydroksylowy, alkohol polihydroksylowy. - Podaje metody otrzymywania glikolu etylenowego i gliceryny - Dokonuje porównania właściwości alkoholi i fenoli. - Wymienia zastosowanie fenoli w przemyśle. - Na podstawie wzoru sumarycznego zapisuje wzory strukturalne izomerów aldehydu. - Wykazuje równaniami reakcji i opisem słownym charakter redukujący metanalu. - Wskazuje zastosowania aldehydów. - Proponuje sposób odróżnienia aldehydów od ketonów.
- Zapisuje równaniami ciąg przemian: - metanol?metanal?kw. mrówkowy?mrówczan wapnia. - Wymienia charakterystyczne właściwości chemiczne kwasów monohydroksylowych i zapisuje odpowiednie równania reakcji. - Wyjaśnia dlaczego mydła mają charakter zasadowy. - Wyjaśnia pojęcie detergentu. - Opisuje proces eutrofizacji zbiorników wodnych. - Zapisuje równanie reakcji otrzymywania wskazanego estru. - Na podstawie wzoru sumarycznego zapisuje wszystkie możliwe kombinacje związków estrowych (wzory półstrukturalne i nazwy) - Wyjaśnia na czym polega jełczenie tłuszczu. - Opisuje na czym polega utwardzanie tłuszczów nienasyconych. - Wykazuje zasadowy charakter amin pisząc odpowiednie równania reakcji, podaje nazwy reagentów. Ocena bardzo dobra - Podaje wzory i nazwy różnych typów izomerów określonych alkoholi. - Zapisuje jonowe równania reakcji hydrolizy alkoholanów. - Za pomocą odpowiednich równań reakcji zapisuje schemat typu: - alkan?fluorowcoalkan?alkohol - alkan?alken?alkohol - Porównuje właściwości chemiczne alkoholi mono- i polihydroksylowych - Podaje reakcję charakterystyczną, na podstawie której można zidentyfikować fenole. - W oparciu o równanie reakcji chemicznej wykazuje, że fenol ma słabsze właściwości kwasowe niż kwas węglowy. - Planuje doświadczalny sposób wykazania redukujących właściwości aldehydów. - Zapisuje równanie redukcji aldehydów do alkoholi pierwszorzędowych.
- Zapisuje równanie reakcji otrzymywania dowolnego aldehydu z odpowiedniego alkoholu. - Porównuje budowę cząsteczek oraz właściwości aldehydów i ketonów. - Zapisuje równaniami ciąg przemian: - 2-propanol?propanon?2-propanol - Proponuje doświadczalny sposób wykazania, że kwas mrówkowy jest najmocniejszym kwasem z monokarboksylowych. - Wyjaśnia czym jest lodowaty kwas octowy. - W oparciu o odpowiednie równanie reakcji proponuje sposób odróżnienia kwasu nienasyconego do nasyconego. - Wyjaśnia na czym polega mechanizm prania. - Uzasadnia w jaki sposób można ograniczać ilość fosforanów przedostających się do zbiorników wodnych. - Ilustruje równaniami reakcji ciąg przemian: - CH?CH? CH2=CH2?C2H5OH?CH3COOC2H5 - CH?CH?CH3CHO? CH3CHO?CH3COOH (CH3COO C2H5 - Przedstawia reakcję estryfikacji, w której bierze udział kwas nieorganiczny i podaje praktyczne zastosowanie powstałych produktów. - Sprawnie układa równania reakcji syntezy i hydrolizy wskazanego glicerydu. - Zapisuje równanie reakcji utwardzania tłuszczu i wskazuje praktyczne zastosowanie tego procesu. - Zapisuje równanie reakcji otrzymywania amin alifatycznych z odpowiednich halogenowodorów. - Przewiduje produkty reakcji hydrolizy zasadowej i kwasowej amin. III WIELOFUNKCYJNE POCHODNE WĘGLOWODORÓW Ocena dopuszczająca - Wskazuje i nazywa grupy funkcyjne występujące w cząsteczkach aminokwasów. - Nazywa rodzaj wiązań łączących aminokwasy w peptydy. - Podaje skład pierwiastkowy białek. - Wyjaśnia czym jest denaturacja białek, podaje przykład z życia codziennego i wymienia czynniki ją powodujące. - Formułuje wypowiedź na temat znaczenia białek dla organizmów żywych. - Podaje skład pierwiastkowy węglowodanów. - Proponuje doświadczalny sposób zbadania składu pierwiastkowego cukrów. - Przedstawia podział cukrów i zapisuje wzory ogólne poszczególnych grup węglowodanów. - Podaje przykłady występowania w przyrodzie przedstawicieli sacharydów. - Formułuje wypowiedź na temat znaczenia cukrów w przyrodzie i gospodarce człowieka. - Wskazuje występowanie cukrów złożonych w przyrodzie. - Ocena dostateczna - - Podaje nazwę systematyczną i zwyczajową jednego aminokwasu oraz zapisuje wzór półstrukturalny jego cząsteczki. - Zapisuje typowe reakcje dla obecności grupy karboksylowej oraz aminowej. - Zapisuje równanie reakcji kondensacji glicyny wyjaśniając mechanizm tworzenia wiązania peptydowego. - Zapisuje równanie reakcji hydrolizy dipeptydu. - Podaje sposób wykrycia białka. - Dokonuje podziału białek. - Omawia właściwości fizyczne i chemiczne białek. - Wyjaśnia pojęcia: peptyzacja i koagulacja. - Wymienia produkty bogate w białka. - Omawia właściwości fizyczne i chemiczne glukozy. - Wyjaśnia pojęcie i zastosowanie fermentacji alkoholowej. - Zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny cząsteczki glukozy. - Zapisuje równaniem reakcji na czym polega proces fotosyntezy. - Formułuje wypowiedź na temat znaczenia cukrów w przyrodzie. - Wyjaśnia budowę cząsteczek sacharozy, skrobi i celulozy. - Opisuje właściwości fizyczne wymienionych cukrów. - Formułuje wypowiedź na temat zanieczyszczenia środowiska produktami ubocznymi z cyklu
produkcyjnego. Ocena dobra - Zapisuje równanie dysocjacji aminokwasu. - Charakteryzuje na czym polega struktura I, II, III rzędowa białek. - Omawia dwie reakcje pozwalające na wykrycie obecności wiązania peptydowego (w tym zapisuje równanie reakcji biuretowej) - Omawia funkcje biologiczne białek. - Zapisuje wzór Fischera cząsteczki glukozy. - Wyjaśnia dlaczego glukoza nie posiada właściwości redukujących. - Podaje metody wykrywania cukrów prostych (w tym fruktozy) - Wskazuje różnice pomiędzy skrobią i celulozą a cukrami prostymi. - Wykrywa skrobię w produktach spożywczych. - Opisuje typowe właściwości chemiczne cukrów złożonych ( w tym proces scukrzania skrobi) - Wymienia etapy produkcji sacharozy z buraka cukrowego.
Ocena bardzo dobra - Wyjaśnia na czym polega charakter amfoteryczny aminokwasów. - Wyjaśnia pojęcie punktu izoelektrycznego. - Na podstawie wzoru fragmentu łańcucha peptydowego podaje nazwy i wzory aminokwasów tworzących ten łańcuch. - Zapisuje równanie reakcji kondensacji di- i tripeptydów. - Omawia proces kondensacji i hydrolizy białek. - Przedstawia sposób odróżnienia od siebie wodnych roztworów glukozy i gliceryny, glukozy i aldehydu octowego. - Wykrywa cukry proste w produktach spożywczych. - Dowodzi istnienia związków wywodzących się z cukrów prostych witamina C. - Wskazuje wiązanie glikozydowe w cząsteczkach sacharydów (we wzorach pierścieniowych glukozy i fruktozy) - Odróżnia doświadczalnie cukry proste od złożonych. - Rozumie przemiany cukrów w organizmach żywych (zdrowe żywienie) - Wykorzystuje właściwości wielofunkcyjnych pochodnych węglowodorów w obliczeniach chemicznych. - Wykazuje różnice pomiędzy przemianami cukrów w organizmach zwierzęcych i w roślinnych. - Opisuje celowość poszczególnych etapów produkcyjnych.