ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 581 ACTA BIOLOGICA NR 16 2009 MARTA UMIASTOWSKA Uniwersytet Szczeciński FLORA I ROŚLINNOŚĆ JEZIOR ZACHODNIEJ CZĘŚCI POJEZIERZA DRAWSKIEGO Flora and vegetation of the lakes of western part of Drawsko Lakeland Słowa kluczowe: rośliny naczyniowe, zbiorowiska roślinne, jeziora, Pojezierze Drawskie Key words: vascular plant, plant communities, lakes, Drawsko Lakeland 1. Wstęp Niniejsza praca, oparta na wynikach badań florystycznych i fitosocjologicznych, przedstawia wykaz flory naczyniowej oraz opis zbiorowisk roślinnych 15 jezior zachodniej części Pojezierza Drawskiego. Badany obszar odznacza się bardzo dużymi wartościami przyrodniczymi, co zawdzięcza między innymi bogactwu gatunków florystycznych. Zachodnia część Pojezierza Drawskiego obejmuje obszar o powierzchni około 4000 ha, położony w Nadleśnictwie Złocieniec. Badany teren w około 90% pokrywają lasy. Pozostałą część stanowią torfowiska (2%) i jeziora (8%), w tym największe jezioro Siecino (729,7 ha) oraz dwa jeziora lobeliowe Kapka i Czarnówek. To ostatnie oraz otoczone rozległym torfowiskiem jezioro Morzysław Mały są rezerwatami przyrody. Zgodnie z regionalizacją fizyczno-geograficzną Polski badany teren leży w obrębie mezoregionu Pojezierza Drawskiego (Kondracki 1981), natomiast według podziału geobotanicznego Szafera (1972) jest zaliczany do Okręgu Wałecko-Drawskiego krainy Pojezierze Pomorskie.
140 Marta Umiastowska 2. Metody i materiał badań Badania florystyczne i fitosocjologiczne jezior oraz ich brzegu przeprowadzono w latach 2006 2008. Wykonano 87 zdjęć florystycznych i 164 zdjęcia fitosocjologiczne. Zdjęcia florystyczne sporządzono przy zastosowaniu map kartogramowych, opartych o sieć kwadratów ATPOL (Zając 1978), które w celu większej dokładności prowadzonych prac dodatkowo podzielono na mniejsze kwadraty o boku 1 km (rys. 1). Zdjęcia fitosocjologiczne wykonano klasyczną metodą Braun-Blanqueta. W tabeli fitosocjologicznej (tabela 1) zestawiono 122 zdjęcia dokumentujące zbiorowiska ze związków: Lemnion gibbae, Riccio fl uitantis-lemnion trisulcae, Potamion, Nymphaeion, Hottonion, Sphagno-Utricularion, Lobelion, Phragmition i Magnocaricion. Pozostałych 40 zdjęć posłużyło do ogólnej charakterystyki innych fitocenonów. Przy charakterystyce zespołów określono częstość występowania zbiorowisk (tabela 2) na podstawie współczynnika frekwencji (K f ) zaproponowanego przez Chmiela (1993). Materiał zielnikowy zdeponowano w zbiorach Katedry Taksonomii Roślin i Fitogeografii Uniwersytetu Szczecińskiego. Nazwy gatunków roślin naczyniowych podano według Mirka i in. (1995). Nomenklaturę oraz systematykę zbiorowisk roślinnych przedstawiono według Matuszkiewicza (2001). Stopień zagrożenia zbiorowisk roślinnych określono według kategorii sformułowanych dla Wielkopolski (Brzeg, Wojterska 1996). 3. Wyniki SYSTEMATYCZNY WYKAZ ZBIOROWISK ROŚLINNYCH Lemnetea minoris R. Tx. 1995 Lemnetalia minoris R. Tx. 1955 Lemnion gibbae R.Tx. et A. Schwabe 1974 in R.Tx. 1974 1. Spirodeletum polyrhizae (Kelhofer 1915) W. Koch 1954 em. R.Tx. et A. Schwabe 1974 in R.Tx. 1974 Riccio fluitantis-lemnion trisulcae R.Tx. et A. Schwabe 1974 in R.Tx. 1974 2. Lemnetum trisulcae (Kelhofer 1915) Knapp et Stoffers 1962 Potametea R. Tx. et Prsg. 1950 Potametalia Koch 1926 Potamion Koch 1926 em. Oberd. 1957 Grupa Potametum pectinati 3. Potametum nitensis Koch 1926
Flora i roślinność jezior... 141 4. Potametum pectinati Carstensen 1955 Grupa Potametum lucentis 5. Ranunculetum circinati (Bennema et West. 1943) Regal 1965 6. Elodeetum canadensis (Pign. 1953) Pass. 1964 7. Ceratophylletum demersi Hild. 1956 8. Myriophylletum spicati Soe 1927 9. Potametum compressi Tomasz. 1978 10. Potametum lucentis Hueck 1931 11. Potametum perfoliati Koch 1926 em. Pass. 1964 Nymphaeion Oberd. 1953 12. Hydrocharitetum morsus-ranae Langendonck 1935 13. Potametum natantis Soó 1923 14. Nupharo-Nymphaeetum albae Tomasz. 1977 15. Nymphaeetum candidae Miljan 1958 16. Polygonetum natansis Soó 1927 17. Potametum obtusifolii (Carst. 1954) Segal 1965 Hottonion Segal 1964 18. Hottonietum palustris R. Tx. 1973 Utricularietea intermedio-minoris Den Hartog et Segal 1964 em. Pietsch 1965 Utricularietalia intermedio-minoris Den Hartog et Segal 1964 em. Pietsch 1965 Sphagno-Utricularion Müll. et Görs 1960 19. Scorpido-Utricularietum minoris Müll. et Görs 1960 Littorelletea uniforae Br. Bl. et R. Tx. 1943 Littorelletalia unifl orae Koch 1926 Lobelion (Van den Berghen 1944) R. Tx. et Dierss. ap. Dierss. 1972 20. Lobelietum dortmannae (Oswald 1923) R. Tx. ap. Dierss. 1972 Phragmitetea R. Tx. et Prsg. 1942 Phragmitetalia Koch 1926 Phragmition Koch 1926 Grupa szuwarów typowych z udziałem roślin wodnych 21. Scirpetum lacustris (Allorge 1922) Chouard 1924 22. Typhetum angustifoliae (Allorge 1922) Soó 1927 23. Sagittario-Sparganietum emersi R. Tx. 1953 24. Sparganietum erecti Roll. 1938 Grupa szuwarów typowych z pojawem gatunków z Magnocaricion 25. Eleocharitetum palustris Šennikow 1919 26. Equisetetum fl uviatilis Steffen 1931 27. Phragmitetum australis (Gams 1927) Schmale 1939
142 Marta Umiastowska 28. Typhetum latifoliae Soó 1927 29. Acoretum calami Kobendza 1948 Grupa szuwarów właściwych o zmiennym poziomie wody 30. Oenatho-Rorippetum Lohm. 1950 31. Glycerietum maximae Hueck 1931 Magnocaricion Koch 1926 Zbiorowiska należące do dynamicznego kręgu olsów 32. Thelypteridi-Phragmitetum Kuiper 1957 33. Cicuto-Caricetum pseudocyperi Boer et Siss. In Boer 1942 34. Iridetum pseudacori Eggler 1933 Zbiorowiska wysokich turzyc kępkowych lub o grubych rozłogach 35. Caricetum ripariae Soó 1928 36. Caricetum acutiformis Sauer 1937 37. Cariceum paniculatae Wangerin 1916 Zbiorowiska turzyc kępkowych lub rozłogowych, przeważnie torfotwórcze 38. Caricetum rostrae Rübel 1912 Zbiorowiska o charakterze łąk turzycowych 39. Caricetum vesicariae Br-Bl. Et Denis 1926 Nietorfotwórcze szuwary turzycowe lub trawiaste terenów zalewowych 40. Caricetum vulpinae Nowiński 1928 41. Phalaridetum arundinaceae (Koch 1926 n.n.) Lib. 1931 CHARAKTERYSTYKA NIEKTÓRYCH ZESPOŁÓW W prezentowanej pracy opisano jedynie zbiorowiska występujące najczęściej i najrzadziej oraz zagrożone wyginięciem. Phragmitetum australis Szuwar trzcinowy jest najpospolitszym zbiorowiskiem roślin zanotowanym na badanym obszarze, nie zaobserwowano go tylko na pięciu stanowiskach (rys. 2). Zarasta niemal całkowicie brzeg jezior, w wielu miejscach otoczony wąskim pasem zarośli o charakterze antropogenicznym. Zwarty łan trzcinowy, do 2 m wysokości, pokrywa przeciętnie 80 100% powierzchni zdjęć. Liczba gatunków roślin w badanej fitocenozie ogółem wynosi 15. Iridetum pseudacori Zbiorowisko kosaćca żółtego występuje na mulistym dnie akwenu na 26 stano wiskach. Tworzy niewielkie, zwarte płaty ze stałym, licznym udziałem
Flora i roślinność jezior... 143 gatunków z klasy Phragmitetea. W 10 zdjęciach zanotowano pojedyncze występowanie gatunku Iris pseudacorus. Phalaridetum arundinaceae Wysoki szuwar mozgowy wykształcił się na 25 stanowiskach. Z wyjątkiem trzech stanowisk, na których zanotowano pojedyncze występowanie gatunku Phalaris arundinacea, zespół ten tworzy pas roślinności graniczący z wodą i charakteryzujący się niewielkim udziałem hydrofitów. Ogółem w badanych fitocenozach zanotowano 47 gatunków roślin naczyniowych. Ranunculetum circinati Zespół jaskra krążkolistnego jest rozpowszechnionym zbiorowiskiem wodnym na badanym obszarze, jednak we wszystkich zdjęciach zanotowano pojedyncze występowanie gatunku Ranunculus circinatus. Zespołowi temu towarzyszą liczne gatunki hydrofitów z klas Potametea i Lemnetea. Myriophylletum spicati Zespół wywłócznika kłosowego zanotowano na 19 stanowiskach. Powierzchnia występowania tego zespołu jest niewielka i w większości przypadków ogranicza się do pojedynczego występowania gatunku Myriophyllum spicatum. Zespołowi często towarzyszą zbiorowiska hydrofitów z klasy Lemnetea i Potametea. Potametum perfoliati Zespół rdestnicy przeszytej należy do najpospolitszych fitocenoz z klasy Potametea, występujących na 18 stanowiskach. Tworzy zwarte zbiorowiska, zajmujące 25 70% powierzchni zdjęcia. Zespołowi temu towarzyszą liczne gatunki hydrofitów. Lobelietum dortmannae Zespół lobelii jeziornej (rys. 3) jest zbiorowiskiem typowym dla tzw. jezior lobeliowych, ograniczonych w Polsce wyłącznie do Pojezierza Pomorskiego. Na badanym obszarze zbiorowisko to wystąpiło na 4 stanowiskach, w jeziorach Kapka i Czarnówek. Jeziora te były bardzo ubogie w pozostałe zbiorowiska hydrofitów z klas Lemnetea i Potametea. Nymphaeetum candidae Zespół grzybieni północnych (rys. 4), charakterystyczny dla zbiorników ubogich w składniki pokarmowe i silnie wypłyconych, zanotowano tylko na
144 Marta Umiastowska 1 stanowisku. W badanym zdjęciu zanotowano pojedyncze występowanie gatunku Nymphaea candida. Thelypteridi-Phragmitetum Płaty zespołu Thelypteridi-Phragmitetum mają charakter uginającego się pła, występującego na 11 stanowiskach. Zbiorowisko to przyczynia się do stopniowego lodowacenia się zbiorników wodnych. Sagittario-Sparganietum emersi Zespół strzałki wodnej i jeżogłówki pojedynczej tworzy niski szuwar tylko na 1 stanowisku. Granicząca z wodą fitocenoza reprezentowana jest wyłącznie przez Sparganium emersum. W badanym płacie zanotowano 9 gatunków roślin naczyniowych. Caricetum vesicariae Zbiorowisko turzycowo-szuwarowe o charakterze eutroficznym występuje na 17 stanowiskach. Dominująca turzyca pęcherzykowata (rys. 5) nadaje szuwarom kształt stosunkowo niskiej i zwartej łąki. Zespół zajmuje zewnętrzny pas roślinności akwenu, w trzech zdjęciach pokrywając około 90% powierzchni. Łączna liczba gatunków roślin w zbadanych płatach wynosi 66, od 12 do 27 w zdjęciu. 4. Podsumowanie i wnioski Na podstawie 164 zdjęć fitosocjologicznych, wykonanych na obszarze jezior zachodniej części Pojezierza Drawskiego, wyróżniono 41 zespołów roślinnych. Zgodnie z kategoriami zagrożenia zbiorowisk roślinnych sformułowanymi dla Wielkopolski, jeden zespół Nymphaeetum candidae należy do kategorii V, skupiającej zbiorowiska narażone, cechujące się rzadką i bardzo rzadką stabilnością, oraz trzy zespoły: Sagittario-Sparganietum emersi, Thelypteridi-Phragmitetum i Caricetum vesicariae należą do kategorii I, skupiającej zbiorowiska o bardzo różnym stopniu faktycznego zagrożenia i słabo poznanych tendencjach dynamicznych (Brzeg, Wojterska 1996). Na obszarze jezior zachodniej części Pojezierza Drawskiego nie zaobserwowano żadnego stanowiska, na którym wystąpiłby tylko jeden zespół. Na badanym terenie zanotowano od 2 do 17 zbiorowisk roślinnych na jednym stanowisku. Do bardzo specyficznych akwenów wodnych można zaliczyć jezioro Małe. Na jego
Flora i roślinność jezior... 145 obszarze i brzegu nie stwierdzono żadnego zbiorowiska skupiającego gatunki roślinności wodnej oraz szuwarowej. W obrębie badanych zbiorowisk wystąpił strefowy układ roślinności. Najbardziej zewnętrzny pas roślinności tworzą zbiorowiska szuwarów wysokoturzycowych ze związku Magnocaricion. Do najczęściej spotykanych zespołów należą: Iridetum pseudacori (27 stanowisk) i Phalaridetum arundinaceae (25 stanowisk). Bliżej środka akwenu występują szuwary właściwe ze związku Phragmition, z których najczęstszym jest zespół Phragmitetum australis (48 stanowisk). Najbardziej wewnętrzny pas roślinności tworzą fitocenozy ze związku Potamion, gdzie wśród najczęściej spotykanych zbiorowisk pojawia się zespół Ranunculetum circinati (19 stanowisk), Myriophylletum spicatum (19 stanowisk) i Potametum perfoliati (17 stanowisk). Pomiędzy zbiorowiskami szuwarowymi znaleziono także ubogie florystycznie zbiorowiska pleustonowe z klasy Lemnetea oraz zbiorowiska hydrofitów należące do klasy Potametea. Obszar jezior zachodniej części Pojezierza Drawskiego, pomimo zmian, jakie zaszły w jego florze, ma dużą wartość przyrodniczą, naukową i dydaktyczną. Świadczy o tym m.in. bogata, licząca 322 taksony, flora roślin naczyniowych, w tym 20 gatunków chronionych (Carex chordorhiza, Convalaria majalis, Drosera rotundifolia, Eriophorum gracile, Frangula alnus, Galium odoratum, Hedera helix, Helichrysum arenarium, Ledum palustre, Lobelia dortmana, Lycopodium annotinum, Menyanthes trifoliata, Nuphar lutea, Nymphaea alba, Nymphaea candida, Ononis spinosa, Polypodium vulgare, Primula veris, Ribes nigra, Viburnum opulus), 6 zagrożonych wymarciem (Lobelia dortmana, Potamogeton nitens, Potamogeton obtusifolius, Utricularia australis, Utricularia intermedia, Utricularia vulgaris, Viburnum opulus) oraz 3 znajdujące się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (Carex chordorhiza, Lobelia dortmana, Nymphaea candida).
146 Marta Umiastowska CM S Kp Ma L Kl KM M MM C Sk D K St Ka Rys. 1. Zachodnia część Pojezierza Drawskiego w obrębie sieci kwadratów ATPOL Fig. 1. The West part of Drawski Lakeland on ATPOL grid square map S Siecino, K Kańsko, Ka Kacper, Kl Kleszczno, St Stawno, Sk Skąpe, D Dłusko, M Morzysław, C Czarnówek, L Leśniówek, Kp Kapka, CM Czarne Małe, MM Morzysław Mały, KM Kleszczno Małe, Ma Małe
Flora i roślinność jezior... 147 Rys. 2. Rozmieszczenie trzciny pospolitej Phragmites australis w sieci kwadratów ATPOL Fig. 2. The distribution of common reed Phragmites australis on ATPOL grid square map
148 Marta Umiastowska Rys. 3. Rozmieszczenie lobelii jeziornej Lobelia dormanna w sieci kwadratów ATPOL Fig. 3. The distribution of water lobelia Lobelia dormanna on ATPOL grid square map
Flora i roślinność jezior... 149 Rys. 4. Rozmieszczenie grzybieni północnych Nymphaea candida w sieci kwadratów ATPOL Fig. 4. The distribution of small water lily Nymphaea candida on ATPOL grid square map
150 Marta Umiastowska Rys. 5. Rozmieszczenie turzycy pęcherzykowatej Carex vesicaria w sieci kwadratów ATPOL Fig 5. The distribution of blister sedge Carex vesicaria on ATPOL grid square map
Flora i roślinność jezior... 151 Tabela 1. Zbiorowiska związku: Lemnion gibbae, Riccio fl uitantis-lemnion trisulcae, Potamion, Nymphaeion, Hottonion, Sphagno-Utricularion, Lobelion, Phragmition i Magnocaricion (część 1) Table 1. The communities of alliances: Lemnion gibbae, Riccio fl uitantis-lemnion trisulcae, Potamion, Nymphaeion, Hottonion, Sphagno-Utricularion, Lobelion, Phragmition and Magnocaricion (part 1) Zbiorowisko roślinne (The plant community) Nazwa jeziora (The name of lake) Częstość występowania (Taxon presence) Liczba stanowisk (Number of sites) Związek Lemnion gibbae (The alliance Lemnion gibbae) I. Ch. Ass. Spirodeletum polyrhizae S, Ka, Kl, St, M dość częsty 12 Związek Riccio fl uitantis-lemnion trisulcae (The alliance Riccio fl uitantis-lemnion trisulcae) II. Ch. Ass. Lemnetum trisulcae S, Ka, Kl, D, M dość częsty 12 Związek Potamion (The alliance Potamion) III. Ch. Ass. Potametum nitensis S, K, Kl, D, M, Kp, CM dość częsty 15 IV. Ch. Ass. Potametum pectinati S, K, Ka, Kl, St, Sk, M, C, Kp, CM, MM, KM częsty 22 V. Ch. Ass. Ranunculetum circinati S bardzo rzadki 1 VI. Ch. Ass. Elodeetum canadensis S, K, Ka, Sk, M, C, MM dość częsty 15 VII. Ch. Ass. Ceratophylletum demersi S, K, Kl, Sk, D, C, Kp, CM częsty 22 VIII. Ch. Ass. Myriophylletum spicati S, Kl, St, Sk, M, C, MM dość częsty 16 IX. Ch. Ass. Potametum compressi S, K, Ka, Kl, St, Sk, D, M, bardzo pospolity 51 C, Kp, CM X. Ch. Ass. Potametum lucentis S, K, Ka, Kl, St, Sk, D, M, częsty 30 C, Kp, CM, MM. KM XI. Ch. Ass. Potametum perfoliati S, D, MM, KM dość rzadki 6 Związek Nymphaeion (The alliance Nymphaeion) XII. Ch. Ass. Hydrocharitetum morsus-ranae S. K, Kl, St, Sk, D, M, CM, częsty 25 MM, KM XIII. Ch. Ass. Potametum natantis S, Kl, Sk, CM, MM, KM rozpowszechniony 9 XIV. Ch. Ass. Nupharo-Nymphaeetum albae S, K, Kl, St, Sk, M, CM, dość częsty 17 MM, K, Kl, St, Sk, M, MM XV. Ch. Ass. Nymphaeetum candidate MM bardzo rzadki 1 XVI. Ch. Ass. Polygonetum natansis S, Kl, Sk, CM, MM, KM dość częsty 14 XVII. Ch. Ass. Potametum obtusifolii S bardzo rzadki 2 Związek Hottonion (The alliance Hottonion) XVIII. Ch. Ass. Hottonietum palustris K, Kl, St dość rzadki 5 Związek Sphagno-Utricularion (The alliance Sphagno-Utricularion) XIX. Ch. Ass. Scorpido-Utricularietum minoris MM bardzo rzadki 1 Związek Lobelion (The alliance Lobelion) XX. Ch. Ass. Lobelietum dortmannae C, Kp rzadki 3 Objaśnienia (Explanations): S Siecino, K Kańsko, Ka Kacper, Kl Kleszczno, St Stawno, Sk Skąpe, D Dłusko, M Morzysław, C Czarnówek, L Leśniówek, Kp Kapka, CM Czarne Małe, MM Morzysław Mały, KM Kleszczno Małe, Ma Małe
152 Marta Umiastowska Tabela 1. Zbiorowiska związku: Lemnion gibbae, Riccio fl uitantis-lemnion trisulcae, Potamion, Nymphaeion, Hottonion, Sphagno-Utricularion, Lobelion, Phragmition i Magnocaricion (część 2) Table 1. The communities of alliances: Lemnion gibbae, Riccio fl uitantis-lemnion trisulcae, Potamion, Nymphaeion, Hottonion, Sphagno-Utricularion, Lobelion, Phragmition and Magnocaricion (part 2) Zbiorowisko roślinne (The plant community) Jezioro (Lake) Częstość występowania (Taxon presence) Liczba stanowisk (Number of sites) Związek Phragmition (The alliance Phragmition) XXI. Ch. Ass. Scirpetum lacustris S, K, Kl, D, M, Kp, CM dość częsty 15 XXII. Ch. Ass. Typhetum angustifoliae S, K, Ka, Kl, St, Sk, M, częsty 22 C, Kp, CM, MM, KM XXIII. Ch. Ass. Sagittario-Sparganietum emersi S bardzo rzadki 1 XXIV. Ch. Ass. Sparganietum erecti S, K, Ka, Sk, M, C, MM dość częsty 15 XXV. Ch. Ass. Eleocharitetum palustris S, K, Kl, Sk, D, C, Kp, częsty 22 CM XXVI. Ch. Ass. Equisetetum fl uviatilis S, Kl, St, Sk, M, C, MM dość częsty 16 XXVII. Ch. Ass. Phragmitetum australis S, K, Ka, Kl, St, Sk, D, M, C, Kp, CM XXVIII. Ch. Ass. Typhetum latifoliae S, K, Ka, Kl, St, Sk, D, M, C, Kp, CM, MM. KM bardzo 51 pospolity częsty 30 XXIX. Ch. Ass. Acoretum calami S, D, MM, KM dość rzadki 6 XXX. Ch. Ass. Oenatho-Rorippetum S, M dość częsty 13 XXXI. Ch. Ass. Glycerietum maximae S, K, Kl, Sk, D, M, C, Kp, KM dość częsty 18 Związek Magnocaricion (The alliance Magnocaricion) XXXII. Ch. Ass. Thelypteridi-Phragmitetum K, Kl, St, Sk, D, CM, dość częsty 11 KM XXXIII. Ch. Ass. Cicuto-Caricetum pseudocyperi S, K, Ka, Kl, St, Sk, D, częsty 28 M, C, Kp, MM, KM XXXIV. Ch. Ass. Iridetum pseudacori S, K, Ks, Kl, St, M częsty 27 XXXV. Ch. Ass. Caricetum ripariae S, K, Kl, Sk, KM rozpowszechniony 9 XXXVI. Ch. Ass. Caricetum acutiformis S, K, Kl, Sk, L, Kp częsty 22 XXXVII. Ch. Ass. Cariceum paniculatae S, Kl, KM dość rzadki 6 XXXVIII. Ch. Ass. Caricetum rostrae S, K, Ka, Kl, Sk, M, L, dość częsty 13 Kp XXXIX. Ch. Ass. Caricetum vesicariae S, K, Kl, Sk, D, L, Kp, dość częsty 17 KM XXXX. Ch. Ass. Caricetum vulpinae S bardzo rzadki 1 XXXXI. Ch. Ass. Phalaridetum arundinaceae S, K, Sk, C, Kp, MM częsty 25 Objaśnienia (Explanations): S Siecino, K Kańsko, Ka Kacper, Kl Kleszczno, St Stawno, Sk Skąpe, D Dłusko, M Morzysław, C Czarnówek, L Leśniówek, Kp Kapka, CM Czarne Małe, MM Morzysław Mały, KM Kleszczno Małe, Ma Małe
Flora i roślinność jezior... 153 Tabela 2. Zestawienie kryteriów pozwalających określić przynależność zbiorowisk do klas frekwencji (K F ) Table 2. Frequency coefficients used to characterise communities presence by occurrence classes (K F ) K F I II III IV V VI VII VIII Częstość zbiorowiska (Community presence) Bardzo rzadki (very rare) Rzadki (rare) Dość rzadki (fairly rare) Rozpowszechniony (widespread) Dość częsty (fairly frequent) Częsty (frequent) Pospolity (common) Bardzo popspolity (very common) Symbol (Symbol) Współczynnik frekwencji (F) [%] (Frequency coefficient (F) [%]) Liczba stanowisk (Number of sites) b rz 0,50 1 2 rz 0,51 2,00 3 4 d rz 2,01 5,00 5 6 rozp 5,01 10,00 7 10 d cz 10,01 20,00 11 20 cz 20,01 35,00 21 31 posp 35,01 50,00 32 42 b posp 50,01 43 BIBLIOGRAFIA Brzeg A., Wojterska M., 1996: Przegląd systematyczny zbiorowisk roślinnych Wielkopolski wraz z oceną stopnia ich zagrożenia. Bad. Fizjogr. nad Pol. Zach. B, 45, s. 7 40. Chmiel J., 1993: Flora roślin naczyniowych wschodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego i jej antropogeniczne przeobrażenia w wieku XIX i XX. Cz. I. Pr. Zakł. Taks. Rośl. UAM w Poznaniu, Wydawnictwo Sorus, Poznań, s. 52 53. Kondracki J., 1981: Geografi a fi zyczna Polski. PWN, Warszawa. Matuszkiewicz W., 2001: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., 1995: Vascular plants of Poland. A checklist. Pol. Bot. Stud., 15. PAN, Kraków. Szafer W., 1972: Szata roślinna Polski niżowej. [W:] W. Szafer, K. Zarzycki (red.): Szata roślinna Polski. 1. PWN, Warszawa, s. 17 188. Zając A., 1978: Założenia metodyczne atlasu rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Wiad. Bot., 22, 3. Kraków, s. 145 155.
154 Marta Umiastowska FLORA AND VEGETATION OF THE LAKES OF WESTERN PART OF DRAWSKO LAKELAND Summary The study, based on floral and phytosociological research results, presents vascular flora register as well as plant communities description taking into consideration 15 lakes of western part of Drawsko Lakeland. There was made 87 floral lists and 164 phytosociological surveys. Cartogram maps based on ATPOL cube network were used in making floral surveys. Classical Braun-Blanquet method was implemented to do phytosociological surveys. On the basis of floral survey there was distinguished 41 plant associations. The most frequently encountered groups are the following: Phragmitetum australis, Iridetum pseudacori and Phalaridetum arundinaceae, whereas groups represented by communities Sagittario-Sparganietum emersiand and Nymphaeetum candidae were rarely spotted. On the area of western part of Drawsko Lakeland there were noted 322 vascular plants taxa, including 20 protected species, 6 endangered species as well as 3 species six species which were located in Polish Red Data Book of Plants. Translated by Jolanta Umiastowska