Hartowno i odpuszczalno stali

Podobne dokumenty
Analiza wpływu pierwiastków stopowych na hartowno stali *)

Materiały metalowe. Wpływ składu chemicznego na struktur i własnoci stali. Wpływ składu chemicznego na struktur stali niestopowych i niskostopowych

Materiały metalowe. Odkształcenie plastyczne i rekrystalizacja metali. Copyright by L.A. Dobrzaski, IMIiB, Gliwice

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

Ćwiczenie 6 HARTOWNOŚĆ STALI. 1. Cel ćwiczenia. 2. Wprowadzenie

Wpływ wanadu na przemiany przy odpuszczaniu stali o małej zawartoci innych pierwiastków

Struktura i własnoci mechaniczne elementów kutych o zrónicowanej hartownoci ze stali mikrostopowych metod obróbki cieplno-mechanicznej

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

Stosowane s na narzdzia nie przekraczajce w czasie pracy temperatury wyszej ni 200 C.

7. Symulacje komputerowe z wykorzystaniem opracowanych modeli

Wysza twardo to wzrost czasu uytkowania narzdzia

Hartowność jako kryterium doboru stali

Statyczna próba skrcania

4. Charakterystyka stali niestopowych. I. Stale niestopowe konstrukcyjne, maszynowe i na urzdzenia cinieniowe. Stal jest łatwospawalna gdy:

Analiza parametrów krystalizacji eliwa chromowego w odlewach o rónych modułach krzepnicia

ZALENO GRUBOCI WARSTWY AZOTOWANEJ JONOWO OD PROPORCJI SKŁADNIKÓW ATMOSFERY AZOTUJCEJ

Prognozowanie udziału grafitu i cementytu oraz twardoci na przekroju walca eliwnego na podstawie szybkoci krzepnicia

Stale narzdziowe do pracy na gorco s przeznaczone na narzdzia pracujce w zakresie temp C.

ĆWICZENIE Nr 7. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.

Przyczyny zmiany struktury kryształów kolumnowych w odlewach wykonywanych pod wpływem wymuszonej konwekcji

Wpływ procesu stygnicia odlewu na wybrane parametry eliwa chromowego odpornego na cieranie

POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA

Struktura i własnoci mechaniczne elementów kutych metod obróbki cieplno-mechanicznej ze stali mikrostopowych

Obróbka cieplno-mechaniczna blach ze stali konstrukcyjnej mikrostopowej o strukturze ferrytyczno-martenzytycznej*

4. Wyniki bada uzupełniaj cych własno ci stali szybkotn cych

STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO

WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WYBRANE WŁASNOŚCI STALIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO NA ŚCIERANIE

Walcowanie blach o strukturze wielofazowej metod obróbki cieplno - mechanicznej ze stali konstrukcyjnej z mikrododatkami Nb i Ti #

stopie szaro ci piksela ( x, y)

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

Odporno korozyjna stopu AlMg1Si1

Stale Leksykon materia oznawstwa

Izolacja Anteny szerokopasmowe i wskopasmowe

Ocena kształtu wydziele grafitu w eliwie sferoidalnym metod ATD

ĆWICZENIE 15 WYZNACZANIE (K IC )

FUNKCYJNY OPIS KRZYWEJ HARTOWNOŚCI. JURA Stanisław., BARTOCHA Dariusz Katedra Odlewnictwa, Politechniki Śląskiej, Gliwice Towarowa 7, POLAND

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA

TŁOCZNO BLACH O PODWYSZONEJ WYTRZYMAŁOCI

Definicja OC

Zasady doboru zaworów regulacyjnych przelotowych - powtórka

Obróbka cieplna stali

6. Projektowanie składu chemicznego stali szybkotn cych o wymaganej twardo ci i odporno ci na p kanie

Rys1 Rys 2 1. metoda analityczna. Rys 3 Oznaczamy prdy i spadki napi jak na powyszym rysunku. Moemy zapisa: (dla wzłów A i B)

ELEKTRYCZNE SYSTEMY GRZEWCZE

Materiały metalowe. Wpływ warunków nagrzewania i chłodzenia na struktury stopów metali

KOMPUTEROWA SYMULACJA POLA TWARDOŚCI W ODLEWACH HARTOWANYCH

24 l i s t o p a d - g r u d z i e ń Obróbka

Wpływ obróbki cieplnej na morfologi ledeburytu przenienionego w stopach podeutektycznych

Wpływ warunków obróbki cieplnej na własnoci stopu AlMg1Si1*

Cr+Cu+Mo+Ni P235GH 1.1 EN ,16 0,35 1,20 0,025 0,020 0,020 c 0,30 0,30 0,08 0,01 b 0,30 0,04 b 0,02 b 0,70

STABILNOŚĆ STRUKTURALNA STALI P92 W KSZTAŁTOWANYCH PLASTYCZNIE ELEMENTACH RUROCIĄGÓW KOTŁÓW ENERGETYCZNYCH ANDRZEJ TOKARZ, WŁADYSŁAW ZALECKI

Wpracy przedstawiono wyniki

STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA

Technologia obróbki cieplnej. Grzanie i ośrodki grzejne

STALE NARZĘDZIOWE DO PRACY NA GORĄCO

STALE ODPORNE NA KOROZJ

SPORZDZANIE KRZYWEJ DAC (Distance Amplitude Correction) ORAZ OCENA WAD MATERIAŁOWYCH

ĆWICZENIE Nr 5. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.

Stale niestopowe jakościowe Stale niestopowe specjalne

ĆWICZENIE NR 39 * KRUCHOŚĆ ODPUSZCZANIA STALI

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

2 0 E 20 AMM 1. WST P

Badanie dylatometryczne żeliwa w zakresie przemian fazowych zachodzących w stanie stałym

WPŁYW OBRÓBKI KRIOGENICZNEJ PO HARTOWANIU NA PRZEMIANY ZACHODZCE PODCZAS ODPUSZCZANIA WYBRANYCH STALI NARZDZIOWYCH. BADANIA DYLATOMETRYCZNE I DTA

ODPORNO NA KOROZJ WIELOSKŁADNIKOWYCH STOPÓW NA OSNOWIE Al-Mg

Badania technologii napawania laserowego i plazmowego proszkami na osnowie kobaltu, przylgni grzybków zaworów ze stali X40CrSiMo10-2

WYBRANE WŁACIWOCI BLACHY KAROSERYJNEJ H180B. J. KŁAPUT 1, K. ZARBSKI 2, S. WOLISKI 3 Instytut Inynierii Materiałowej Politechnika Krakowska

Politechnika lska w Gliwicach Instytut Maszyn i Urzdze Energetycznych Zakład Podstaw Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Energetycznych

Austenityczne stale nierdzewne

Planowanie adresacji IP dla przedsibiorstwa.

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 193

27/36 BADANIE PROCESÓW ODPUSZCZANIA STALI SW7.M PO HARTOWANIU LASEROWYM

Zadania pomiarowe w pracach badawczo-rozwojowych. Do innych funkcji smarów nale$#:

BADANIA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNYCH I BADANIA NIENISZCZĄCE

W Y B R A N E P R O B L E M Y I N Y N I E R S K I E PROJEKT SIŁOMIERZA Z ZASTOSOWANIEM TENSOMETRII OPOROWEJ

Stale narzędziowe - stopy przeznaczone na narzędzia tj. przedmioty służące do rozdzielania i rozdrabniania materiałów bądź nadawania kształtu przez

PROCEDURY POMIARÓW PARAMETRÓW KONSTRUKCYJNYCH, MATERIAŁOWYCH I SZYBKOŚCI ZUśYCIA KOMBAJNOWYCH NOśY STYCZNO-OBROTOWYCH

TERMITOWA SPAWALNOŚĆ BAINITYCZNYCH STALI SZYNOWYCH (NA PRZYKŁADZIE CRB1400, PROFIL 60E1/2)

Badania odpornoci na korozj napreniow stopu aluminium typu AlMg5

Rezonans szeregowy (E 4)

parowania wody oraz uwarunkowanego procesem rozprowadzenia roztworu zmienia si" st"#enie polimeru. (np. hartowanie powierzchni kó$ z"batych)

Stale narzędziowe. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Podstawowe obiekty AutoCAD-a

WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE

DIAGNOZOWANIE STANÓW ZDOLNO CI JAKO CIOWEJ PROCESU PRODUKCYJNEGO

DZIENNIK USTAW. 3. Przeprowadzajc wewntrzn kontrol produkcji, producent sporzdza dokumentacj techniczn umoliwiajc dokonanie oceny zgodnoci.

Próby udarowe. Opracował: XXXXXXX studia inŝynierskie zaoczne wydział mechaniczny semestr V. Gdańsk 2002 r.

Statystyka w pracy badawczej nauczyciela Wykład 4: Analiza współzależności. dr inż. Walery Susłow walery.suslow@ie.tu.koszalin.pl

Rys2 Na czerwono przebieg, na niebiesko aproksymacja wielomianem II stopnia.

mgr Tomasz Gr bski Scenariusz do lekcji matematyki w klasie 1a liceum ogólnokształc cego Czas trwania Miejsce przeprowadzenia lekcji Cele lekcji:

Dodatek 1. Czopy kocowe walcowe wałów wg PN-M-85000:1998. D1.1. Wzory obliczeniowe dopuszczalnych momentów obrotowych

LABORATORIUM ELEKTROTECHNIKI SILNIK ASYNCHRONICZNY I (E-12)

PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ

Wytrzymałość Materiałów

Elementy pneumatyczne

Wykład 8. Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem. Przemiany zachodzące podczas nagrzewania

KONSTRUKCJE METALOWE

STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO

Transkrypt:

Hartowno stali Podatno stali na hartowanie, zwana hartownoci, jest wyraana zalenoci przyrostu twardoci w wyniku hartowania od temperatury austenityzowania i szybkoci chłodzenia. O hartownoci stali współdecyduje: utwardzalno, przehartowalno.

Utwardzalno jest to podatno stali na hartowanie, miar której jest zaleno najwikszej moliwej do uzyskania po hartowaniu twardoci od warunków austenityzowania. Utwardzalno jest uzaleniona od warunków austenityzowania oraz stenia wgla w austenicie (rys.1).

Rys. 1 Wpływ stenia wgla na twardo stali zahartowanej o rónym udziale martenzytu w strukturze (wg J.M. Hodge a i M.A. Orehoskiego)

Przehartowalno jest to podatno stali na hartownie wyraona zalenoci przyrostu twardoci w wyniku hartowania od szybkoci chłodzenia. Na przehartowalno w sposób znaczcy wpływaj stenie wgla i stenie pierwiastków stopowych rozpuszczonych w roztworze stałym podczas austenityzowania, wielko ziarn austenitu oraz stopie jednorodnoci tej fazy.

Do celów praktycznych, a w szczególnoci do porównania hartownoci rónych gatunków stali dogodnymi liczbowymi miernikami tej własnoci s: rednica krytyczna oraz współczynnik intensywnoci chłodzenia.

rednica krytyczna D k jest najwiksz rednic prta, w którym po zahartowaniu w orodku o okrelonej intensywnoci chłodzenia w osi przekroju poprzecznego obrabianego elementu uzyskuje si struktur złoon z co najmniej k% martenzytu (indeks k odpowiada udziałowi martenzytu podanemu w %, np. D 80 lub D 50 rys. 2). rednica D 50 jest nazwana rednic półmartenzytyczn.

Rys. 2 Schemat zalenoci gruboci warstwy zahartowanej w prcie o rednicy d od krytycznej szybkoci chłodzenia rónych stali o hartownoci: a) małej, b) redniej, c) duej

Materiały metalowe Współczynnik intensywnoci chłodzenia H okrela zdolno orodka ozibiajcego do odbierania ciepła. Wielko ta moe zmienia sw warto od H=0 dla orodka, który jest idealnym izolatorem, czyli zupełnie nie odbiera ciepła, do H= dla idealnego orodka chłodzcego, w którym powierzchnia przedmiotu chłodzonego natychmiast ozibiałoby si do temperatury orodka. rednica krytyczna odpowiadajca idealnemu orodkowi nosi nazw idealnej rednicy krytycznej D I

Eksperymentalne metody oceny hartownoci Do najbardziej znanych metod oceny hartownoci nale: metoda Shepharda, metoda Jominy ego, metoda krzywych U.

Metoda Shepherda Najstarsz metod oceny hartownoci jest metoda Shepharda, polegajca na obserwacji przełomów próbek zahartowanych w 10% roztworze wodnym soli kuchennej. Próbki o rednicy 19 mm i długoci 75 mm, z nacitym karbem, po hartowaniu w temperaturze 790, 815, 840 i 870 O C łamie si i okrela głboko strefy zahartowanej oraz wielko ziarn na podstawie porównania z kompletem wzorców w skali Jernkontoret. Metoda Shepharda jest stosowana obecnie do badania hartownoci stali wglowych narzdziowych.

Metoda Jominy ego Metoda Jominy ego hartowania od czoła (PN EN ISO 642:2002) polega na ozibianiu strumieniem wody, czołowej powierzchni próbki walcowej o rednicy 25 mm i długoci 100 mm, po austenityzowaniu w warunkach zalecanych dla danego gatunku stali. Próba odbywa si na stanowisku, którego schemat przedstawiono na rys.3.

Rys.3 Schemat urzdzenia od prób hartownoci metod chłodzenia od czoła: 1 zbiornik z wod, 2 wanna, 3 zawór, 4 dysza wodna, 5 przesłona, 6 uchwyt próbki, 7 próbka

Na próbce zahartowanej w tych warunkach przeprowadza si pomiary twardoci wzdłu zeszlifowanych tworzcych próbki w odległoci co 1,5 3 5 7 9 11 13 15 mm i dalej co 5 mm poczynajc od czoła próbki. Nastpnie sporzdza si wykres twardoci w funkcji odległoci od czoła próbki (rys.4), zwany krzyw hartownoci, nanoszc rednie wyników pomiarów twardoci z dwóch przeciwległych tworzcych.

Rys. 4 Krzywa hartownoci, próbka i jej wymiary oraz sposób wyznaczania rednicy półmartenzytycznej D 50.

Wobec rozrzutu składu chemicznego stali dopuszczalnego przez normy, dla stali tego samego gatunku z poszczególnych wytopów uzyskuje si krzywe hartownoci nieco rónice si midzy sob. Obszar midzy maksymalnymi, a minimalnymi wartociami twardoci jest nazwany pasmem hartownoci (rys.5).

Rys. 5 Pasma hartownoci wybranych gatunków stali (A. P. Gulajew)

Metoda krzywych U Metoda krzywych U okrelania hartownoci polega na hartowaniu w stałych warunkach prtów z danego gatunku stali o rónych rednicach i wyznaczaniu rozkładu twardoci na przekroju poprzecznym kadego prta wzdłu rednicy. Wyniki próby podaje si w postaci wykresu twardoci w funkcji odległoci od rodka próbki wzdłu rednicy. Punkt przegicia na krzywej twardoci odpowiada rednicy krytycznej przekroju, w którym wystpuje 50% martenzytu D 50 (rys.6)

Rys. 6 Rozkład twardoci wzdłurednicy przekroju poprzecznego zahartowanych prtów oraz sposób wyznaczania rednicy krytycznej D 50

Obliczanie idealnej rednicy krytycznej (metoda Grossmanna) Jedn z metod obliczeniowych oceny hartownoci jest metoda opracowana przez Grossmanna, polegajca na wyznaczeniu rednicy idealnej na podstawie składu chemicznego.

W metodzie tej idealn rednic krytyczn D I oblicza si na podstawie iloczynu dowiadczalnie wyznaczonych mnoników w postaci: D I = D k k... Ic 1 2 k n gdzie: D I idealna rednica krytyczna, D Ic idealna rednica podstawowa, tj. D I dla stali wglowej o tej samej zawartoci wgla i wielkoci ziarna co badana stal stopowa, k 1 k n mnoniki hartownoci dla poszczególnych pierwiastków.

W celu uproszczenia oblicze idealnej rednicy krytycznej zaleno (1) zlogarytmowano, zastpujc iloczyn sum. W tablicach 1 i 2 ujto wartoci odpowiednich czynników w zalenoci od procentowej zawartoci pierwiastków stopowych i wielkoci ziarn, które po zsumowaniu pozwalaj na okrelenie D I z tablicy 3. Bardziej szczegółowo zagadnienie dotyczce metod obliczania i modelowania hartownoci przedstawiono w pracy L.A. Dobrzaskiego: Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo Wydawnictwo Naukowo Techniczne, Warszawa, 2002 r.

Tablica 1 Współczynniki sumy w metodzie logarytmicznej ujmujce wpływ wgla i wyjciow wielko ziarn. Zawarto wgla % Wielko ziarn (nr wg PN) Zawarto wgla % Wielko ziarn (nr wg PN) 5 6 7 8 5 6 7 8 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 0,101 0,184 0,247 0,297 0,337 0,368 0,398 0,423 0,448 0,062 0,150 0,210 0,260 0,299 0,333 0,362 0,387 0,412 0,029 0,119 0,179 0,225 0,267 0,301 0,329 0,351 0,377 0,084 0,146 0,193 0,230 0,266 0,296 0,320 0,343 0,55 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 0,85 0,90 0,469 0,489 0,507 0,523 0,539 0,551 0,563 0,574 0,435 0,454 0,470 0,485 0,500 0,513 0,526 0,539 0,400 0,419 0,436 0,452 0,467 0,481 0,494 0,507 0,364 0,382 0,400 0,413 0,415 0,444 0,458 0,471

Materiały metalowe Tablica 2 Współczynniki sumy w metodzie logarytmicznej ujmujce wpływ pierwiastków stopowych 0,491 0,512 0,531 0,550 0,568 0,400 0,418 0,436 0,453 0,469 0,485 0,500 0,528 0,555 0,581 0,605 0,627 0,650 0,670 0,099 0,105 0,111 0,117 0,123 0,129 0,135 0,146 0,157 0,168 0,173 0,190 0,203 0,215 0,228 0,243 0,250 0,262 0,275 0,288 0,173 0,183 0,193 0,203 0,212 0,221 0,230 0,248 0,265 0,281 0,297 0,312 0,326 0,340 0,354 0,367 0,381 0,523 0,544 0,564 0,584 0,602 0,620 0,637 0,669 0,702 0,741 0,780 0,815 0,848 0,878 0,908 0,936 0,960 0,70 0,75 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1,10 1,20 1,30 1,40 1,50 1,60 1,70 1,80 1,90 2,00 2,10 2,20 2,30 0,013 0,025 0,049 0,072 0,094 0,114 0,134 0,152 0,170 0,188 0,204 0,244 0,279 0,312 0,342 0,375 0,398 0,423 0,447 0,470 0,009 0,018 0,036 0,053 0,069 0,085 0,101 0,115 0,129 0,143 0,156 0,187 0,217 0,244 0,270 0,295 0,318 0,340 0,361 0,381 0,002 0,003 0,006 0,009 0,012 0,015 0,019 0,022 0,024 0,028 0,030 0,038 0,045 0,052 0,059 0,066 0,073 0,079 0,086 0,092 0,003 0,006 0,012 0,018 0,024 0,029 0,035 0,041 0,046 0,052 0,057 0,070 0,083 0,095 0,107 0,119 0,130 0,141 0,152 0,163 0,014 0,028 0,054 0,079 0,130 0,125 0,146 0,166 0,186 0,204 0,222 0,263 0,301 0,336 0,368 0,398 0,426 0,452 0,477 0,501 0,01 0,02 0,04 0,06 0,08 0,10 0,12 0,14 0,16 0,18 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50 0,55 0,60 0,65 Mo Cr Ni Si Mn Mo Cr Ni Si Mn Pierwiastek Zawarto % Pierwiastek Zawarto %

Tablica 3 Warto idealnej rednicy krytycznej w zalenoci od sumy współczynników Suma współczynników D I idealna rednica krytyczna mm Suma współczynników D I idealna rednica krytyczna mm 0,595 0,771 0,896 0,993 1,072 1,139 1,197 1,248 1,294 0,336 0,373 1,408 1,440 1,470 1,498 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 1,525 1,549 1,573 1,595 1,616 1,637 1,656 1,674 1,692 1,797 1,725 1,741 1,756 1,771 1,799 85 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 150 160

Odpuszczalno Reagowanie struktury utworzonej z przechłodzonego austenitu na odpuszczanie jest nazywane odpuszczalnoci. Zwykle pojcie odpuszczalnoci ogranicza si do ujmowania zalenoci twardoci od temperatury odpuszczania przy stałym czasie tej operacji. Odpuszczalno zaley od struktury stali po hartowaniu i jest cile zwizana z temperatur i czasem odpuszczania.

Wpływ temperatury i czasu odpuszczania na twardo stali wglowej ujmuje parametr odpuszczania M J.H. Hollomona i L.D. Jaffe a: M = T ( C + logτ ) gdzie: T temperatura odpuszczania w skali bezwzgldnej, K, τ czas odpuszczania, s, C stała zalena od stenia wgla.

Odczytanie odpowiednich wartoci twardoci po odpuszczaniu w rónych warunkach umoliwiaj specjalne nomogramy. Nomogram oprócz wpływu temperatury i czasu odpuszczania ujmuje oddziaływanie stenia wgla na twardo stali odpuszczonej po uprzednim zahartowaniu w warunkach zapewniajcych otrzymanie niemal wyłcznie struktury martenzytycznej. W rzeczywistoci w wyniku hartowania nie uzyskuje si wyłcznie struktury martenzytycznej. Twardo stali moe by wówczas mniejsza od twardoci martenzytu stali o danym steniu wgla.

Z tego wzgldu znaczenie praktyczne uzyskuj równie nomogramy uwzgldniajce wpływ rónych struktur po hartowaniu na twardo stali odpuszczonej w rónych warunkach. Nomogram dla danego gatunku stali, umoliwia okrelenie warunków odpuszczania w celu uzyskania wymaganej twardoci. W przypadkach stali stopowych zmiany twardoci w funkcji temperatury odpuszczania nie maj monotonicznego charakteru i z tego wzgldu nie s ujmowane w prostej formie nomogramów. Parametr odpuszczenia jest wówczas nieprzydatny do opisywania własnoci tych stali.

Dobór stali o wymaganych własnociach po odpuszczaniu polega na doborze stali, która po hartowaniu i odpuszczaniu powinna wykazywa wymagan granic plastycznoci lub wytrzymałoci. Do rozwizania zadania konieczna jest znajomo przynajmniej orientacyjnej zalenoci wytrzymałoci i granicy plastycznoci od twardoci w stanie zahartowanym i odpuszczonym (rys. 7), a take korelacji midzy twardoci po hartowaniu i po odpuszczaniu.

Rys. 7 Korelacja granicy plastycznoci i twardoci stali konstrukcyjnych ulepszonych cieplnie (wg. E. Houdremonta)

normie DIN 17021 1976 podano zalenoci liniowe dla stali konstrukcyjnych ulepszonych cieplnie z odpuszczaniem w temperaturze 500 i 600 O C (rys. 8). Zastosowanie wykresów proponowanych przez norm DIN 17021 1976 prowadzi do stawiania nierealnych wymaga w stosunku do twardoci stali po hartowaniu (HRC = 6380). Z tego wzgldu zalenoci te mog by wyłcznie stosowane dla niszych twardoci po odpuszczaniu, poniej 35 HRC dla temperatury 600 C i poniej 45 HRC dla temperatury odpuszczania 500 C. Dla wyszych wartoci twardoci mog by wykorzystane zalenoci podane na rysunku 9.

Rys. 8 Twardo stali odpuszczonej w temperaturze 500 O C i 600 O C w zalenoci od twardoci po hartowaniu

Rys. 9 Korelacja midzy wytrzymałoci a granic plastycznoci, wydłueniem i przeweniem stali stopowych ulepszonych cieplnie (wg E.J. Janitzky ego i M. Baeyertza)

Współczesne programy komputerowe wspomagajce dobór materiałów CAMS (computer aided materials selection ) zawieraj bazy danych obejmujce wpływ warunków hartowania i odpuszczania na własnoci rónych gatunków stali i procedury obliczeniowe umoliwiajce dobór stali do oczekiwanych zastosowa z uwzgldnieniem własnoci stali po odpuszczaniu. Okrelenie przez konstruktora wymaganej twardoci lub granicy plastycznoci elementu konstrukcyjnego oraz ustalenie gruboci, na której te wymagania mog by spełnione, umoliwia dobranie, przy uyciu CAMS, odpowiedniego gatunku stali, poprzez okrelenie jej składu chemicznego oraz ustalenie właciwych warunków obróbki cieplnej tzn. hartowania i odpuszczania.