Załącznik 2 do Lokalnego Planu Działań dotyczącego efektywności energetycznej dla miasta Częstochowy (CEEAP)

Załącznik 2 do Lokalnego Planu Działań dotyczącego efektywności energetycznej dla miasta Częstochowy (CEEAP) Program poprawy efektywności wykorzystania energii w obiektach użyteczności publicznej miasta Częstochowy Autorzy: Jerzy Piszczek Sławomir Pasierb Łukasz Polakowski Katowice, sierpień 2009

Niniejszy dokument opracowany został dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej. Poglądy w niej wyrażone należą do Fundacji na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii i nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej

Spis treści 1. Podstawa i założenia metodyczne... 3 2. Analiza stanu istniejącego, monitoring, zużycie i koszty nośników energii i wody... 5 2.1 Zużycie i koszt ciepła sieciowego... 7 2.2 Energia elektryczna... 10 2.3 Zużycie oraz koszt gazu ziemnego... 13 2.4 Klasyfikacja obiektów... 16 3. Program poprawy efektywności energetycznej dla budynków użyteczności publicznej. 19 3.1 Katalog przedsięwzięć... 19 3.1.1 Katalog przedsięwzięć inwestycyjnych specyficznych dla sal gimnastycznych, widowiskowych, basenów... 19 3.2 Organizacja i procedura... 20 3.3 Zasady rozliczeń... 21 3.4 Projekcja funkcjonowania programu dla wybranych budynków użyteczności publicznej w Częstochowie... 22 3.5 Propozycje finansowania... 23 3.5.1 Finansowanie ze środków własnych miasta... 23 3.5.2 Finansowanie z udziałem dotacji... 23 3.5.3 Finansowanie z udziałem preferencyjnej pożyczki (np. WFOŚiGW)... 23 3.5.4 ESCO kontrakt gwarantowanych oszczędności... 24 3.6 Zakładane efekty programu poprawy efektywności energetycznej... 25 Załączniki... 26 1

Spis rysunków Rysunek 1. Struktura kosztów w analizowanej grupie obiektów... 5 Rysunek 2. Struktura zużycia ciepła, gazu i energii elektrycznej w analizowanej grupie obiektów w roku 2008... 6 Rysunek 3. Koszty jednostkowe ciepła sieciowego... 8 Rysunek 4. Jednostkowe zużycie ciepła sieciowego... 8 Rysunek 5. Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO 2 związana z wytwarzaniem zużywanego ciepła... 9 Rysunek 6. Cena jednostkowa ciepła sieciowego... 9 Rysunek 7. Koszty jednostkowe energii elektrycznej... 11 Rysunek 8. Zużycie jednostkowe energii elektrycznej... 11 Rysunek 9. Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO 2 związana z wytworzeniem zużywanej energii elektrycznej... 12 Rysunek 10. Cena jednostkowa energii elektrycznej... 12 Rysunek 11. Koszty jednostkowe gazu... 14 Rysunek 12. Jednostkowe zużycie gazu... 14 Rysunek 13. Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO 2 związana ze spalaniem zużywanego gazu ziemnego... 15 Rysunek 14. Cena jednostkowa gazu... 15 Rysunek 15. Grupy priorytetowe wyznaczone w oparciu o zużycie jednostkowe oraz koszty roczne ciepła sieciowego, gazu oraz energii elektrycznej... 17 Rysunek 16. Obiekty deklarujące prowadzenie inwestycji efektywnościowych... 18 Rysunek 17. Obiekty MOSiR poddane analizie... 19 2

1. Podstawa i założenia metodyczne Bezpośrednią podstawą do opracowania Programu poprawy efektywności wykorzystania energii w obiektach użyteczności publicznej miasta Częstochowy była umowa z dnia 7.03.2009 zawarta między Gminą Miasto Częstochowa a Fundacją na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii w Katowicach na wykonanie Lokalnego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej dla Gminy Miasto Częstochowa (CEEAP). Lokalny plan działań dotyczący efektywności energetycznej (CEEAP) ma podstawy formalno-prawne w następujących dokumentach prawnych i planistycznych: - Ustawa Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 z późniejszymi zmianami. - Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Załącznik 3 Program Działań Wykonawczych na lata 2009 2012, Priorytet I. Poprawa Efektywności Energetycznej, Działanie 1.6. Zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w oszczędnym gospodarowaniu energią, punkt 4. Rozszerzenie zakresu założeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe o planowanie i organizację działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promowanie rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy 2010 r. - dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 5 kwietnia 2006r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. - Projekt ustawy o efektywności energetycznej (w przygotowaniu, wersja lipiec 2009). - Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej (EEAP), 2007 rok. - Deklaracja współpracy pomiędzy Urzędem Miasta Częstochowa a Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii w projektach europejskich 3-NITY, EURO-TOPTEN, SEC-BENCH, COOLREGION. - Ogólna strategia rozwoju miasta Częstochowy w perspektywie 2025 roku. - Założenia do planu zaopatrzenia Miasta Częstochowy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. - Rekomendacja Rady na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Gospodarki Energetycznej Miasta Częstochowy przy Prezydencie Miasta Częstochowy. Opracowanie programu ma spełnić następujące cele: - realizację Założeń do planu zaopatrzenia Miasta Częstochowy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Częstochowy których aktualizację Rada Miasta Częstochowy przyjęła w grudniu 2007 roku. - w części racjonalizacja zużycia energii, - zmniejszenie kosztów energii i obciążenia środowiska w obiektach i budynkach użyteczności publicznej miasta przez programowe działania i skoordynowane obowiązki i kompetencje wydziałów Urzędu Miasta Częstochowy; - dalszy rozwój zarządzania energią i środowiskiem w budynkach i obiektach użyteczności publicznej Miasta Częstochowy; - przygotowanie Miasta Częstochowy do pełnienia wzorcowej roli w wypełnianiu obowiązku zmniejszenia zużycia energii w jednostkach sektora publicznego w myśl projektu Ustawy o efektywności energetycznej; - lokację Miasta Częstochowy w grupie przodujących miast Unii Europejskiej zaangażowanych w zrównoważone gospodarowanie energią i ochronę klimatu ziemi Convenant of Mayors Unii Europejskiej; 3

Opracowanie programu opiera się na metodyce przedstawionej w poradniku dla samorządów terytorialnych pt. Jak zarządzać energią i środowiskiem w budynkach użyteczności publicznej FEWE. Katowice, październik 2004r. oraz na doświadczeniach wdrażania systemów zarządzania energią i środowiskiem w miastach, w tym również w Częstochowie. Wskazówki metodyczne opracowania programu dotyczą głównie: 1) sekwencji wprowadzenia systemu zarządzania energią i środowiskiem w gminie, 2) sposobu inwentaryzacji i monitorowania zużycia energii stanu technicznego i potencjału oszczędności energii, 3) klasyfikacji budynków, stosownie do stanu technicznego i potencjału oszczędności energii, 4) benchmarkingu budynków i obiektów, 5) sposobu analiz techniczno-ekonomicznych i raportowania, 6) programowania przedsięwzięć, 7) monitorowania realizacji. Dla opracowania programu wykorzystano następujące informacje i dane wejściowe: - dane z monitoringu zużycia i kosztów energii, z lat 2003 2008, prowadzonego przez Biuro Inżyniera Miasta i szkoły od 2003 roku, - wieloletniego planu inwestycyjnego Miasta Częstochowy, Wyróżniono przedsięwzięcia: - odtworzeniowe i modernizacyjne, mające na celu doprowadzenie do poprawnego stanu technicznego budowli i systemów energetycznych (remont elewacji, dachów, wymiana okien, wymiana kotłów, itp.) oraz spełnienia standardów ekologicznych i usług energetycznych (komfort cieplny, oświetlenia, likwidacja niskiej emisji zanieczyszczeń ze źródeł ciepła itp.), - efektywnościowe, poprawiające sprawność wykorzystania paliw i energii oraz wody w usługach energetycznych (efektywne systemy grzewcze i ich regulacja, energooszczędne oświetlenie, wodooszczędne urządzenia sanitarne itp.). Ze względu na efektywność przedsięwzięć i potrzeby remontowe i modernizacyjne budynków użyteczności publicznej sklasyfikowano obiekty w czterech grupach, o następujących cechach; A. Zły stan techniczny wymagający znacznych nakładów na modernizację, remonty i 2 tym na termomodernizację. B. B. Dobry stan techniczny. Niska jakość usług energetycznych (np. niedogrzane pomieszczenia, przeciągi itp.). Niska efektywność energetyczna (duże jednostkowe zużycie energii). Duże bezpośrednie lub pośrednie obciążenie środowiska (bezpośrednie emisja zanieczyszczeń z własnych źródeł, pośrednie związane z dużym zużyciem energii). C. Dobry stan techniczny. Dobra jakość usług energetycznych. Niska efektywność energetyczna i duże obciążenie środowiska. D. Dobry stan techniczny, dobra jakość usług. Przeciętna/dobra efektywność energetyczna, małe obciążenie środowiska. Kompleksowość działań programowych obejmuje: (1) działania organizacyjne; (2) działania informacyjne; (3) działania edukacyjne; 4

(4) działania inwestycyjne, w tym przygotowania do inwestycji; W sposobie budowy programu opierano się również na podejściu prezentowanym w Krajowym Planie Działań dotyczącym efektywności energetycznej z 2007 roku. 2. Analiza stanu istniejącego, monitoring, zużycie i koszty nośników energii i wody Po wstępnej weryfikacji dostępnych danych wyodrębniono 35 obiektów do szczegółowej analizy wskaźników kosztów, zużycia oraz emisji. W grupie tej znalazły się obiekty o różnej funkcji przedstawionej poniżej: - 7 obiektów sportowych - 2 obiekty szpitala - 2 obiekty pogotowia ratunkowego - 2 obiektów żłobka miejskiego - 9 obiektów o przeznaczeniu kulturalnym - 13 pozostałych budynków o funkcjach biurowych, opiekuńczych lub innych Listę obiektów wyselekcjonowanych do analizy zamieszczono w załączniku 2. Obiekty te wyselekcjonowano ze względu na dostępność danych w zakresie zużycia energii, kosztów energii oraz podstawowych informacji technicznych o budynku. Na obecnym etapie przygotowaniu Programu poprawy efektywności oraz przy istniejącej obecnie dostępności danych analiza ta powinna być wystarczająca. Wpływ funkcji obiektu zostanie uszczegółowiony w dalszej części opracowania. Łączna powierzchnia obiektów poddanych analizie wynosi 86 727,87 m 2. Łączny koszt ciepła sieciowego, gazu oraz energii elektrycznej w okresie 2008 roku wynosił 4 844 051,05 zł. Strukturę kosztów związanych ze zużyciem energii w analizowanych obiektach przedstawia rysunek 1 oraz tabelach 1 i 2. Gaz 19,2% Ciepło sieciowe 47,0% Energia elektryczna 33,8% Rysunek 1. Struktura kosztów w analizowanej grupie obiektów Udział energii elektrycznej w strukturze kosztów wynosi 47% przy czym udział w ogólnym zużyciu wynosi 24,6. Wynika to z wysokiego kosztu 1 GJ energii elektrycznej w stosunku do kosztu 1 GJ ciepła sieciowego. 5

Struktura kosztów w grupie [zł/rok] Gaz 931 493,19 Ciepło sieciowe 1 637 224,67 Energia elektryczna 2 275 333,19 Tabela 1. Koszty gazu, ciepła sieciowego oraz energii elektrycznej w roku 2008 Koszty jednostkowe [zł/m 2 ] Grupa - koszt średni 55,85 Grupa - koszt minimalny 19,48 Grupa - koszt maksymalny 176,86 Tabela 2. Koszty jednostkowe nośników energii w roku 2008 dla analizowanych obiektów Zużycie ciepła, gazu i energii elektrycznej kształtowało się w roku 2008 na poziomie 72 692,31 GJ a średni wskaźnik zużycia energii wynosił 0,84 GJ/m 2. Strukturę zużycia ciepła, gazu i energii elektrycznej przedstawiono na rysunku 2 oraz w tabelach 3 i 4. 24,6% 26,3% 49,1% Gaz Ciepło sieciowe Energia elektryczna Rysunek 2. Struktura zużycia ciepła, gazu i energii elektrycznej w analizowanej grupie obiektów w roku 2008 Struktura zużycia w grupie [GJ/rok] Gaz 19 129,74 Ciepło sieciowe 35 674,15 Energia elektryczna 17 888,43 Tabela 3. Koszty ciepła, gazu i energii elektrycznej w roku 2008 Jednostkowe zużycie energii [GJ/m 2 ] Grupa - wsk. średni 0,84 Grupa - wsk. minimalny 0,30 Grupa - wsk. maksymalny 2,68 Tabela 4. Wskaźniki jednostkowe zużycia dla analizowanej grupy obiektów Największe zużycie energii związane było ze zużyciem ciepła sieciowego 49,1 % przy czym udział w łącznych kosztach energii kształtuje się na poziomie 33,8%. Udział zużycia energii elektrycznej w całkowitym zużyciu energii wynosi 24,6% jednak udział w łącznych kosztach mediów energetycznych wynosi 47%. 6

2.1 Zużycie i koszt ciepła sieciowego W grupie analizowanych obiektów użyteczności publicznej łączne zużycie ciepła sieciowego wynosiło w 2008 roku ok. 35,7 tyś GJ. Wskaźnik jednostkowy zużycia energii cieplnej wynosił 0,59 GJ/m 2 /rok. Średnia cena ciepła wynosiła 45,89 zł/gj, całkowite koszty ciepła sieciowego wyniosły ponad 1 637 tyś. zł. Rozkład jednostkowych kosztów ciepła sieciowego w analizowanych budynkach przedstawiono na rysunku 3, rozkład zużycia jednostkowego przedstawiono na rysunku 4. Rysunek 5 i 6 dotyczą kolejno jednostkowej emisji ekwiwalentnej CO2 emitowanej przy produkcji ciepła oraz rozkładu cen jednostkowych ciepła sieciowego. Zużycie ciepła [GJ] Min 132,92 Średnia 1 486,42 Max 11 048,00 Jednostkowe zużycie ciepła [GJ/m 2 ] Min 0,18 Średnia 0,59 Max 2,38 Koszty ciepła [zł] Min 9 882,56 Średnia 68 217,69 Max 444 297,24 Suma 1 637 224,67 Jednostkowa cena ciepła [zł/gj] Min 38,96 Średnia 45,89 Max 76,37 Tabela 5. Zużycie, koszt oraz cena ciepła w analizowanej grupie obiektów w roku 2008 7

120 100 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 80 60 40 20 0 0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 3. Koszty jednostkowe ciepła sieciowego 2,5 2,0 Jednostkowe zużycie energii [GJ/m2/rok] 1,5 1,0 0,5 0,0 0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 4. Jednostkowe zużycie ciepła sieciowego 8

300 Jednostkowa emisja ekwiwalentna [kgco2ekw/m2/rok] 250 200 150 100 50 0 0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 5. Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO 2 związana z wytwarzaniem zużywanego ciepła 80,0 75,0 Cena jednostkowa energii [zł/gj] 70,0 65,0 60,0 55,0 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Cena średnia Rysunek 6. Cena jednostkowa ciepła sieciowego 9

2.2 Energia elektryczna Wśród analizowanych obiektów zużycie energii elektrycznej w 2008 roku wyniosło 4 969 tyś. kwh przy czym średni jednostkowy wskaźnik zużycia wynosił 57,29 kwh/m 2. Średni koszt jednostkowy dla analizowanych obiektów wynosił 68 949 zł, całkowity koszt energii elektrycznej wynosił 2 275,3 tyś zł. Koszty jednostkowe energii elektrycznej oraz zużycie przedstawiono na rysunkach kolejno 7 i 8. Rysunek 9 przedstawia jednostkową emisję ekwiwalentną CO 2 związaną z wytwarzaniem zużytej energii elektrycznej. Na rysunku 10 przedstawiono cenę jednostkową energii elektrycznej dla analizowanych budynków użyteczności publicznej. Zużycie energii [kwh] Min 5 087,00 Średnia 150 575,97 Max 1 100 609,00 Suma 4 969 015,00 Jednostkowe zużycie energii [kwh/m 2 ] Min 10,41 Średnia 57,29 Max 358,24 Jednostkowa cena energii elektrycznej [zł/kwh] Min 0,32 Średnia 0,46 Max 0,60 Koszty energii/paliw [zł] Min 2 262,71 Średnia 68 949,49 Max 478 908,51 Suma 2 275 333,19 Tabela 6. Zużycie, cena oraz koszt energii elektrycznej w grupie analizowanych obiektów w roku 2008 10

160 140 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 120 100 80 60 40 20 0 0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 80 000 90 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia 400,0 Rysunek 7. Koszty jednostkowe energii elektrycznej 350,0 Jednostkowe zużycie energii [kwh/m2/rok] 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 80 000 90 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 8. Zużycie jednostkowe energii elektrycznej 11

350 Jednostkowa emisja ekwiwalentna [kgco2ekw/m2/rok] 300 250 200 150 100 50 0 0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 80 000 90 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 9. Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO 2 związana z wytworzeniem zużywanej energii elektrycznej 0,7 Cena jednostkowa energii elektrycznej [zł/kwh] 0,6 0,6 0,5 0,5 0,4 0,4 0,3 0,3 0 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 80 000 90 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Cena średnia Rysunek 10. Cena jednostkowa energii elektrycznej 12

2.3 Zużycie oraz koszt gazu ziemnego Zużycie gazu w analizowanej grupie obiektów wynosiło w roku 2008 ok. 546 527 m 3 przy czym średnie zużycie w obiekcie wynosiło 39 040 m3. Średnia jednostkowa cena gazu wynosiła 1,7 zł/m 3, łączny koszt gazu wyniósł 931 493 zł. Jednostkowe koszty gazu oraz jednostkowe zużycie gazu dla analizowanych obiektów przedstawiono na rysunkach 11 i 12. Na rysunku 13 przedstawiono jednostkową emisję CO 2 związaną ze spalaniem zużywanego gazu. Zużycie gazu [m3] Min 143,00 Średnia 39 040,29 Max 226 396,00 Suma 546 572,00 Jednostkowe zużycie gazu [m 3 /m 2 ] Min 0,15 Średnia 12,92 Max 47,82 Jednostkowa cena gazu [zł/m 3 ] Min 1,59 Średnia 1,70 Max 4,31 Koszty gazu [zł] Min 266,15 Średnia 66 535,23 Max 368 449,58 Suma 931 493,19 Tabela 7. Zużycie, cena oraz koszt gazu zużywanego przez analizowane obiekty w roku 2008 13

90 80 70 Koszty jednostkowe [zł/m2/rok] 60 50 40 30 20 10 0 0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000 35 000 40 000 45 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia 60,0 Rysunek 11. Koszty jednostkowe gazu 50,0 Jednostkowe zużycie gazu [m3/m3/rok] 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000 35 000 40 000 45 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 12. Jednostkowe zużycie gazu 14

100 Jednostkowa emisja ekwiwalentna [kgco2ekw/m2/rok] 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000 35 000 40 000 45 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Wartość średnia Rysunek 13. Jednostkowa emisja ekwiwalentna CO 2 związana ze spalaniem zużywanego gazu ziemnego 5,0 4,5 4,0 Cena jednostkowa gazu [zł/m3] 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000 35 000 40 000 45 000 Powierzchnia ogrzewana (narastająco) [m2] Wskaźniki poszczególnych obiektów Cena średnia Rysunek 14. Cena jednostkowa gazu 15

2.4 Klasyfikacja obiektów Priorytet działań w zakresie modernizacji obiektów, a także zmniejszania kosztów oraz obciążenia środowiska ustalono na podstawie klasyfikacji do grup G1 G4. Granicę podziału stanowi średni koszt mediów energetycznych (średnia arytmetyczna kosztów poszczególnych obiektów) oraz założony poziom jednostkowego zużycia energii w wysokości 0,4 GJ/m 2 /rok możliwego do osiągnięcia w wyniku termomodernizacji. Ten poziom wskaźnika zużycia energii na potrzeby cieplne dla przeciętnego użyteczności publicznej można uzyskać w wyniku prowadzenia działań termomodernizacyjnych (rozdział 3.1). Generalna klasyfikacja obiektów do grup G1, G2, G3 oraz G4 została przedstawiona na rysunku 15. Przyporządkowanie każdego z obiektów do grup zamieszczono w załączniku 2. Do grupy G1 o najwyższym priorytecie działań, według kryteriów najwyższego kosztu rocznego za media energetyczne oraz jednostkowego zużycia wszystkich paliw i energii, zaliczono obiekty, które są lub powinny zostać objęte postępowaniem przedinwestycyjnym: przeglądy wstępne, audyty energetyczne, projekty techniczne i po potwierdzeniu efektywności ekonomicznej i wykonalności finansowej winny być zrealizowane programowe inwestycje. Grupa G2, charakteryzująca się wysokim jednostkowym zużyciem paliw i energii oraz umiarkowanymi kosztami rocznymi również wymaga działań diagnostycznych oraz inwestycyjnych. W grupach G3 i G4 uzasadnione są jedynie działania bezinwestycyjne, polegające np. na bieżącym zarządzaniu energią, rozwiązaniu problemu optymalnego doboru taryf, zmiany głównego nośnika zasilania (optymalizacja kosztów jednostkowych mediów). 16

3,0 2,5 Jednostkowe zużycie energii [GJ/m2/rok] 2,0 1,5 1,0 0,5 G2 G1 G4 G3 0,0 0 50 000 100 000 150 000 200 000 250 000 300 000 350 000 400 000 Koszt roczny [zł/rok] Wskaźniki średnie Wskaźniki poszczególnych obiektów Poziom odniesienia Rysunek 15. Grupy priorytetowe wyznaczone w oparciu o zużycie jednostkowe oraz koszty roczne ciepła sieciowego, gazu oraz energii elektrycznej Do poszczególnych grup zakwalifikowano następującą liczbę obiektów: Grupa G1 11 31,4% Grupa G2 18 51,4% Grupa G3 1 2,9% Grupa G4 5 14,3% Ponad 31% obiektów zakwalifikowało się do grupy G1, jednak największą grupę stanowią obiekty z grupy G2 a więc budynki wymagające diagnostyki oraz nakładów inwestycyjnych. Do grupy G4 o najlepszych wskaźnikach energetycznych zakwalifikowało się 5 obiektów. W ramach Lokalnego planu dotyczącego efektywności energetycznej dla miasta Częstochowy (CEEAP) rozesłano ankiety do administratorów obiektów użyteczności publicznej oraz spółek bezpośrednio należących do Miasta. Ankiety dotyczyły zarówno planowanych i wykonywanych obecnie przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie efektywności energetycznej jak również przedsięwzięć pozainwestycyjnych. Wśród wypełnionych ankiet kilka wskazywało na planowane bądź prowadzone konkretne działania inwestycyjne. Obiekty dla których zadeklarowano działania inwestycyjne przedstawiono na rysunku 16 oraz w tabeli: 17

3,0 2,5 Jednostkowe zużycie energii [GJ/m2/rok] 2,0 1,5 1,0 0,5 G4 G2 G1 G3 0,0 0 50 000 100 000 150 000 200 000 250 000 300 000 350 000 400 000 Koszt roczny [zł/rok] Wskaźniki średnie Wskaźniki poszczególnych obiektów Poziom odniesienia Obiekty ze zcharakteryzowanymi przedsięwzięciami inwestycyjnymi Rysunek 16. Obiekty deklarujące prowadzenie inwestycji efektywnościowych Obiekty deklarujące działania inwestycyjne Identyfikator Instytucja Działanie MOSIR/Ole MOSiR w Częstochowie - Camping nr 76 "OLEŃKA" Wymiana stolarki okiennej drewnianej będącej w złym stanie technicznym na stolarkę wykonaną w technologii z PCV w 5 domkach murowanych dwupoziomowych z 80 miejscami noclegowymi MOSiR/Dek_Pł MOSiR w Częstochowie - pływalnia letnia Wyburzenie funkcjonującej od ponad 30 lat pływalni, wybudowanie w tym samym miejscu nowego obiektu: budynki, niecka, ogrodzenie, zagospodarowanie terenu zielonego Fil Filharmonia Częstochowska Remont kapitalny i rozbudowa obiektu Filharmonii Częstochowskiej: wymiana instalacji wewnętrznych, sekcjonowanie ogrzewania w obiektach, klimatyzacja, termoizolacja Tabela 8 Obiekty deklarujące działania inwestycyjne w zakresie efektywności energetycznej 18

Z informacji zebranych od ankietowanych wynika także iż MOSiR Częstochowa poważnie rozważa techniczne i ekonomiczne możliwości w zakresie wymiany w swoich obiektach aktualnie funkcjonującego oświetlenia (w większości oprawy typu metalohalogenowe) na oprawy typu LED. Obiekty MOSiR zaznaczono na wykresie klasyfikacji do grup G1-G4 na rysunku 3,0 2,5 Jednostkowe zużycie energii [GJ/m2/rok] 2,0 1,5 1,0 0,5 G2 G1 G3 0,0 0 50 000 100 000 150 000 200 000 250 000 300 000 350 000 400 000 Koszt roczny [zł/rok] Wskaźniki średnie Wskaźniki poszczególnych obiektów Poziom odniesienia Obiekty MOSiR Rysunek 17. Obiekty MOSiR poddane analizie 3. Program poprawy efektywności energetycznej dla budynków użyteczności publicznej 3.1 Katalog przedsięwzięć Podstawowy katalog powtarzalnych przedsięwzięć (zawierający przedsięwzięcia organizacyjne i zarządcze, edukacyjne i informacyjne oraz inwestycyjne) zawarto w dokumencie dotyczącym poprawy efektywności energetycznej w obiektach oświatowych miasta Częstochowy. W niniejszej grupie występuje znaczne zróżnicowanie typów obiektów, ponieważ znajdują się w niej szpitale, teatr, hala sportowa, pływalnia, filharmonia. Dlatego również przedsięwzięcia powinny być dostosowane do specyfiki obiektu. 3.1.1 Katalog przedsięwzięć inwestycyjnych specyficznych dla sal gimnastycznych, widowiskowych, basenów a. w zakresie układów wentylacji mechanicznej (układy recyrkulacji powietrza, odzysk ciepła z powietrza wentylacyjnego, wymienniki gruntowe), b. układów sztucznego oświetlenia (energooszczędne źródła światła, wysokosprawne oprawy z odbłyśnikami kierunkowymi, układy sterowania czasowego), 19

c. układów ciepłej wody użytkowej (układy sterowania i regulacji, baterie termostatyczne, wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych) 3.2 Organizacja i procedura Program poprawy efektywności wykorzystania energii w budynkach użyteczności publicznej miasta Częstochowy mógłby być wzorowany na Programie Poprawy Efektywności Wykorzystania Energii w obiektach oświatowych miasta Częstochowy. Konieczne jest jednak znaczne uzupełnienie informacji niezbędnych do analiz. Podobnie jak w odniesieniu do budynków oświatowych Biuro Inżyniera Miejskiego (BIM) realizując zadania związane z zarządzaniem energią i obniżką kosztów użytkowania energii w obiektach użyteczności publicznej powinno koordynować działania remontowe i modernizacyjne w obiektach użyteczności publicznej, aby: 1. łączyć konieczne prace remontowe i modernizacyjne z wdrażaniem przedsięwzięć zmniejszających zużycie i koszty energii; 2. w pierwszej kolejności wybierać takie obiekty, które charakteryzują się znacznymi kosztami energii oraz istotnym potencjałem dla opłacalnych przedsięwzięć energooszczędnych; 3. organizować finansowanie przedsięwzięć i monitorować efekty ich wdrożenia; Proponuje się następujące zasady funkcjonowania Programu: 1. Istniejącą bazę danych o obiektach użyteczności publicznej odświeża się i uzupełnia co najmniej do takiego stanu informacji jak dla obiektów szkolnych. 2. Na podstawie informacji zgromadzonych w bazie danych o obiektach użyteczności publicznej zbieranych w sposób ciągły przez BIM (prowadzenie ciągłego monitoringu faktur za energię) uzupełnionych o propozycje działań remontowych i modernizacyjnych zgłoszone przez odpowiednie jednostki miejskie, odpowiedzialne za administrację obiektów, BIM tworzy ranking obiektów według następujących zasad: a. w zależności od przynależności do określonej grupy G1 G4 (zasady opisane w pkt KLASYFIKACJA OBIEKTÓW), obiektowi zostaje przypisany współczynnik przeliczeniowy G (ranking grupowy) wynoszący: - dla grupy G1 G = 7,0 - dla grupy G2 G = 5,0 - dla grupy G3 G = 3,0 - dla grupy G4 G = 1,0 b. jeżeli w obiekcie występują pilne potrzeby remontowe (zostały zgłoszone jako propozycja przez odpowiednią jednostkę) obiekt otrzymuje ranking remontowy R = 7 pkt, w przeciwnym wypadku R = 3 pkt; c. jeśli dla obiektu sporządzono audyt energetyczny obiekt otrzymuje ranking audytowy A = 5 pkt, w przeciwnym wypadku A = 2 pkt; d. wynik rankingowy RO (ranking ogólny) wylicza się według zależności: RO = G (R + A) Wielkości RO, G, R, A opisano w pkt a d powyżej. e. obiekty szereguje się od największego RO w porządku malejącym. 2. we współpracy z Wydziałem Inwestycji i Zamówień Publicznych dokonuje się wyboru kilku obiektów, które charakteryzują się najwyższymi RO. 20

3. dla wytypowanych obiektów Wydział Inwestycji i Zamówień Publicznych uzupełnia dokumentację zlecając wykonanie audytów energetycznych jeśli ich nie ma, a następnie zlecając sporządzenie projektów budowlanych wraz z kosztorysami inwestorskimi. 4. na podstawie audytów i kosztorysów inwestorskich Wydział Inwestycji i Zamówień Publicznych w porozumieniu z Wydziałem Funduszy Europejskich określa sposób finansowania (tylko środki miasta/gminy lub częściowo środki miasta/gminy + poszukiwanie zewnętrznych źródeł finansowania). Jako nakłady inwestycyjne do poniesienia przyjmować należy pełne koszty, tzn. oprócz kosztów przedsięwzięć uwzględnić należy koszty prac studialnych, projektowych, wykonawstwa, niezbędnych robót dodatkowych, itp. Możliwe jest skorzystanie z pomocy wyspecjalizowanej firmy zewnętrznej. 5. na podstawie pkt 4 wydziały: merytoryczny lub Inwestycji i Zamówień Publicznych we współpracy z Wydziałem Funduszy Europejskich sporządzają wnioski do instytucji finansowych o dofinansowanie wdrażania przedsięwzięć (jeżeli istnieją takie możliwości); Sprawne funkcjonowanie Programu i osiągnięcie realnych oszczędności będzie możliwe jedynie w przypadku pełnej współpracy pomiędzy administratorami obiektów oraz jednostkami/wydziałami Urzędu Miasta. 3.3 Zasady rozliczeń Dla wiarygodnego rozliczenia efektów wprowadzonych przedsięwzięć proponuje się monitorowanie zużycia zgodnie z przyjętymi zasadami (ewidencjonowanie danych w funkcjonującej bazie danych). Dane wprowadzone do bazy, przed i po wprowadzeniu przedsięwzięć, stanowić będą podstawę rozliczeń. Poniżej omówiono czynniki korygujące zużycie. 3.3.1. Stopniodni Stopniodni to miara zewnętrznych warunków temperaturowych występujących w jakimś okresie czasu (tygodnia, miesiąca, roku). Wykorzystuje się je do standaryzowania zużycia energii do celów grzewczych, dla umożliwienia porównań pomiędzy kolejnymi sezonami grzewczymi. Stopniodni dla dłuższego przedziału czasu (tydzień, miesiąc, rok) oblicza się poprzez sumowanie dziennych wartości stopniodni. 3.3.2. Temperatury wewnętrzne w obiekcie Proponuje się wyznaczenie 3 punktów w obiekcie, w których mierzona będzie temperatura wewnętrzna. Jeden punkt na korytarzu, kolejny w pomieszczeniu o największej kubaturze ogrzewanej i ostatni w przeciętnym pomieszczeniu użytkowym obiektu. Jako temperaturę wewnętrzną do celów rozliczeniowych przyjmuje się średnią arytmetyczną ze wspomnianych trzech punktów. Odczytów należy dokonywać codziennie o stałej porze lub zainstalować urządzenia rejestrujące. 3.3.3. Stopień wykorzystania obiektu 21

Stopień wykorzystania obiektu to liczba godzin faktycznego użytkowania obiektu w stosunku do czasu kalendarzowego wyrażonego w godzinach w kolejnych miesiącach roku. Możliwe są dwa sposoby określenia godzin użytkowania obiektu: 1. codzienne ewidencjonowanie godzin rozpoczęcia i zakończenia użytkowania obiektu; 2. zdefiniowanie powtarzalnego (np. tygodniowego) harmonogramu użytkowania obiektu w poszczególnych miesiącach roku bazowego i roku rozliczeniowego. Rozliczenie efektów wprowadzenia przedsięwzięć dokonuje się poprzez porównanie standaryzowanych, skorygowanych zużyć energii. Zużycie standaryzowane to zużycie odniesione do znormalizowanej ilości stopniodni (dlatego konieczna jest znajomość temperatur zewnętrznych i wewnętrznych na podstawie których wyznacza się faktyczną ilość stopniodni w sezonie grzewczym aby taka standaryzacja była możliwa). Zużycie skorygowane, to zużycie standaryzowane, w którym uwzględniono również zmienność stopnia wykorzystania obiektu. Jeżeli możliwości techniczne są niewystarczające dla wiarygodnego określenia zużycia skorygowanego, poprzestaje się na określeniu zużycia standaryzowanego. 3.4 Projekcja funkcjonowania programu dla wybranych budynków użyteczności publicznej w Częstochowie Braki informacyjne nie pozwoliły na wykonanie analiz w takim zakresie jak dla obiektów oświatowych. Dążąc do uruchomienia Programu należałoby w pierwszej kolejności wskazać kilka obiektów o najpilniejszych potrzebach remontowych i modernizacyjnych. Po uzupełnieniu danych i informacji możliwe będzie wykonanie pełnych analiz. Mogłyby to być np. następujące obiekty zaliczone do grupy G1 (najwyższe jednostkowe koszty energii): 1. Dom Pomocy Społecznej Kontkiewicza 2 2. Młodzieżowy Dom Kultury Łukasińskiego 68 3. Miejska Galeria Sztuki Aleja Najświętszej Maryi Panny 64 4. MOSiR Boya-Żeleńskiego 5. MOSiR Aleja Niepodległości 20/22 6. MPK Sp. z o.o. Aleja Niepodległości 30 7. Szpital im. Dra T. Chałubińskiego Bony 1/3 8. Szpital im. Dra L. Rydygiera 9. Urząd Miasta Częstochowy Śląska 11/13 10. Teatr im. A. Mickiewicza Kilińskiego 15 dla których sumaryczne zużycie energii wynosi 53 100 GJ/rok, a roczne koszty energii to ponad 3,5 mln zł. Można bezpiecznie założyć, że realne jest zmniejszenie zużycia i kosztów energii o 25%, tzn. o 13 100 GJ/rok i 880 tys. zł rocznie. Oszacowanie nakładów inwestycyjnych koniecznych do poniesienia dla osiągnięcia w/w efektów nie jest możliwe przy aktualnym stanie informacji i danych. 22

3.5 Propozycje finansowania Podobnie jak w odniesieniu do obiektów oświatowych możliwe są cztery modele finansowania. Ze względu na brak dostatecznych informacji i niemożność i pozyskania wykonanie analiz kosztów i korzyści nie było możliwe. Nie da się bowiem nic poradzić, jeśli określonych informacji nie ma. Wykonywanie audytów dla poszczególnych obiektów wykraczało poza ramy tego opracowania. Dodatkowo trzeba mieć na uwadze fakt, że dla obiektów szkolnych możliwe jest założenie powtarzalności w pewnych oczywiście granicach. Jeżeli jak już wspomniano wcześniej w tej grupie mamy basen, dom pomocy społecznej, filharmonię, urząd, szpital to powtarzalność nie ma. Nie da się wykonać oszacowań na przyzwoitym poziomie wiarygodności, bez uszczegółowienia informacji o obiektach. Poniżej zatem omówiono jedynie możliwości finansowania. 3.5.1 Finansowanie ze środków własnych miasta Przyjmując model finansowania wyłącznie ze środków budżetu miasta mamy dwie możliwości: a. zakładając, że obciążenia budżetu miasta wykazane w zestawieniach powyżej nie mogą się zwiększyć musimy dwukrotnie wydłużyć okres realizacji; b. utrzymanie założonego harmonogramu czasowego (zakończenie realizacji w roku 2016) wymaga dwukrotnego zwiększenia obciążeń budżetu miasta. Oba warianty są niekorzystne i zaprezentowano je jedynie w celu pokazania poziomu odniesienia dla innych modeli finansowania. 3.5.2 Finansowanie z udziałem dotacji Istnieją możliwości uzyskania dofinansowania dotacyjnego do realizacji działań termomodernizacyjnych. Są to głównie środki z Unii Europejskiej dedykowane na ten cel w krajowym i regionalnych programach operacyjnych. Wprawdzie aktualnie dostęp do tych środków nie jest możliwy (konkursy zakończono, a nowe nie są ogłaszane), ale nie jest wykluczone, że w przyszłości pojawią się szanse na uzyskanie dofinansowania. Model finansowania dotacyjnego jest oczywiście najbardziej korzystny, ponieważ zmniejsza zaangażowanie środków z budżetu miasta, a uzyskane w wyniku realizacji przedsięwzięć oszczędności również odciążają budżet. 3.5.3 Finansowanie z udziałem preferencyjnej pożyczki (np. WFOŚiGW) Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach wspiera zadania m.in. z zakresu: 1. Ochrona powietrza i ochrona przed hałasem - Polepszenie jakości powietrza i ochrona klimatu ziemi (OA) - OA 4.2. Termoizolacja budynków w zakresie wynikającym z audytu energetycznego. Zasady: Wysokość dofinansowania w postaci pożyczki do 80% kosztów kwalifikowanych. 23

Oprocentowanie pożyczek wynosi 0,6 s.r.w. lecz nie mniej niż 3% w stosunku rocznym. Częściowe umorzenie może być udzielone do wysokości 50% wykorzystanej kwoty pożyczki. Pożyczka udzielona przez Fundusz może być częściowo umorzona na wniosek pożyczkobiorcy jeśli: a) zadanie zostało zrealizowane w terminie umownym, b) efekty ekologiczne i rzeczowe zostały osiągnięte w terminie umownym, c) spłacono co najmniej 50% wykorzystanej pożyczki, w terminach określonych w umowie; wcześniejsza spłata pożyczki nie upoważnia pożyczkobiorcy do wystąpienia z wnioskiem o umorzenie, d) pożyczkobiorca wywiązuje się z obowiązku wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych stanowiących dochody Funduszu oraz innych zobowiązań wobec Funduszu, e) pożyczkobiorca zobowiąże się przeznaczyć umorzoną kwotę na nowe zadanie ekologiczne, zgodnie z celami określonymi w ustawie Prawo ochrony środowiska. 3.5.4 ESCO kontrakt gwarantowanych oszczędności Finansowanie przedsięwzięć zmniejszających zużycie i koszty energii to podstawa działania firm typu ESCO (Energy Service Company). Rzetelna firma ESCO zawiera kontrakt na uzyskanie realnych oszczędności energii, które następnie są przeliczane na pieniądze. Kolejnym elementem podnoszącym wiarygodność firmy ESCO to kontrakt gwarantowanych oszczędności. Aby taki kontrakt zawrzeć firma ESCO dokonuje we własnym zakresie oceny stanu użytkowania energii w obiekcie i proponuje zakres działań, które jej zdaniem są korzystne i opłacalne. Jest w tym miejscu pole do negocjacji odnośnie rozszerzenia zakresu, jak również współudziału klienta w finansowaniu inwestycji. Kluczowym elementem jest jednak to, że po przeprowadzeniu oceny i zaakceptowaniu zakresu firma ESCO gwarantuje uzyskanie rzeczywistych oszczędności energii. Jest rzeczą oczywistą, że nikt nie robi tego za darmo, więc firma musi zarobić, ale są co najmniej dwa aspekty, które przemawiają na korzyść tego modelu finansowania: 1. zaangażowanie środków klienta jest dobrowolne (jeśli chce dokłada się do zakresu inwestycji, ale wówczas efekty są dzielone pomiędzy firmę i klienta); 2. pewność uzyskania efektów oszczędności energii gwarantowane przez firmę. Ze względu na zbyt małą szczegółowość danych oraz analityczne szacowanie wielu wielkości pośrednich opisujących obiekty (cechy geometryczne, sposób i czas użytkowania, itp.) wykonanie wiarygodnej symulacji finansowej dla tego modelu nie jest możliwe. Konieczna byłaby szczegółowa analiza obiektu za obiektem, zarówno od strony technicznej jak i ekonomiczno-finansowej. Model ten powinien być jednak rozważony, gdyż finalnie może się okazać, że ze względu na zagwarantowanie oszczędności w kontrakcie, firma będzie skrupulatnie nadzorowała obiekty i w rzeczywistości uzyska więcej niż zagwarantowała. W takim przypadku nie jest wykluczone, że pomimo wyższych kosztów realizacji przedsięwzięć, koszt uzyskania efektu będzie niższy niż w przypadku realizacji bez angażowania firmy ESCO. 24

3.6 Zakładane efekty programu poprawy efektywności energetycznej Zmniejszenie kosztów energii spowodowane zmniejszeniem zużycia energii w budynkach Redukcja emisji CO 2 odpowiadająca zmniejszeniu zużycia energii przez budynki. Potencjalne zwiększenie (podwojenie) środków na inwestycje w zakresie termomodernizacji poprzez wykorzystanie źródeł finansowania umożliwiających 50% umorzenie z przeznaczeniem środków uzyskanych dzięki umorzeniu na kolejne działania energooszczędne. 25

Załączniki 26

Załącznik 1 Program działań efektywnego wykorzystania energii w budynkach użyteczności publicznej Nazwa Działanie 1. Działania organizacyjne i zarządcze 1.1 Rozwój systemu monitorowania zużycia energii: Proponuje się kontynuację prowadzonego obecnie monitoringu zużycia energii w obiektach użyteczności publicznej w następującym zakresie: 1. Monitorowanie zużycia ciepła sieciowego, gazu, energii elektrycznej. 2. Monitorowanie kosztów związanych ze zużyciem ciepła sieciowego, gazu sieciowego, energii elektrycznej. 3. Monitorowanie zużycia oraz kosztów mediów energetycznych generowanych przez pododbiorców. 4. Monitorowanie szczegółów dotyczących rozliczania się z dostawcą mediów bądź paliw. 5. Informacje o liczbach stopniodni dla poszczególnych lat bądź sezonów grzewczych. W celu umożliwienia identyfikacji parametrów energetycznych obiektów użyteczności publicznej, proponuje się pozyskiwanie lub weryfikację istniejących informacji o obiektach: a. Powierzchnia ogrzewana obiektu. b. Kubatura ogrzewana. c. Rok budowy. d. Liczba budynków wchodzących w skład obiektu. e. Liczba kondygnacji. f. Liczba użytkowników. g. Rok ostatniego remontu. h. Technologia budowy. i. Źródła c.o., c.w.u.. Powyższe informacje należy weryfikować i monitorować w kontekście zachodzących zmian w budynkach. Rozszerzenie prowadzonego obecnie monitoringu zużycia energii oraz kosztów mediów w budynkach użyteczności o następujące informacje: 1. Monitorowanie zużycia wody. 2. Monitorowanie zużycia paliw stałych. 3. Monitorowanie zużycia oleju opałowego, gazu płynnego i biomasy 4. Opis przedsięwzięć związanych z poprawą efektywności energetycznej obiektu oraz stanu technicznego obiektu. Opis powinien w sposób czytelny diagnozować obecny stan budynku, dotychczasowy stopień jego modernizacji oraz stan źródeł ciepła, a także sygnalizować istniejące potrzeby w tym zakresie. Proponuje się procentowe określanie stopnia modernizacji przegród w zakresie stolarki, ścian, stropodachów a także udziału wymienionego oświetlenia na energooszczędne. Ponadto proponuje się następujące działania ze strony Biura Inżyniera Miejskiego: 1. Kontynuacja obecnej aktywności w roli kreatora inwestycji związanych z efektywnością energetyczną w budynkach użyteczności publicznej, kierowanie propozycji przedsięwzięć poprawiających efektywność energetyczną w budynkach użyteczności publicznej bezpośrednio do prezydenta miasta Częstochowy. 2. Uzyskiwanie informacji od oraz przekazywania zaleceń do jednostek, wydziałów i placówek Urzędu Miasta, spółek miejskich i jednostek zależnych. 3. Monitoringu osiągania celu zmniejszenia zużycia energii finalnej w obiektach użyteczności publicznej o 1% rocznie (kontynuacja). 27

Wykonawca Grupa docelowa Nakłady/sposób finansowania Ocena skuteczności/ Wskaźniki 4. Uczestnictwo w negocjowaniu umów z dostawcami energii (kontynuacja prowadzonych działań). Urząd Miasta Częstochowy, Biuro Inżyniera Miejskiego Obiekty użyteczności publicznej - Udział procentowy obiektów oświatowych objętych w całości proponowanym monitoringiem, udział procentowy obiektów oświatowych dla których istnieje możliwość wyznaczenia wskaźników dotyczących zużycia i kosztów energii. Okres realizacji Od roku 2010 Działanie 1.2 Wykorzystanie mobilnego systemu monitoringu mediów energetycznych oraz wody Wykonawca Grupa docelowa Nakłady/sposób finansowania Ocena skuteczności/ Wskaźniki Mobilny, automatyczny system monitoringu, potrzebny dla weryfikacji stanu istniejącego oraz identyfikacji przyczyn porażki/sukcesu przedsięwzięć inwestycyjnych. Wyniki pomiarów można prezentować na stronie internetowej. System automatyczny zbudowany w tej konwencji pracuje autonomicznie. Propozycja obejmuje monitorowanie zużycia: ciepła sieciowego, energii elektrycznej, wody, gazu. przy pomocy 5 przenośnych (poza elementami montowanymi na stałe, jak przepływomierze, wodomierze itd.) zestawów pomiarowych, które wykorzystują dodatkowo instalowane liczniki energii elektrycznej, ciepła, wodomierze i gazomierze, wyposażone w wyjścia przekazujące wyniki pomiarów poprzez przetworniki bezprzewodowe do stacji bazowej. Dalej poprzez Internet pomiary trafiają do bazy danych i systemu wizualizacji na stronie internetowej. Jeżeli jest to technicznie możliwe można wykorzystać istniejące liczniki poszczególnych mediów i podłączyć je do przetworników pomiarowych systemu. Kotłownie indywidualne powinny zostać wyposażone w liczniki wytwarzanego lokalnie ciepła, które również w przyszłości będą umożliwiały pomiar ilości faktycznie produkowanego ciepła, bez potrzeby analitycznego szacowania na podstawie ilości zużytego paliwa. Zewnętrzny Obiekty użyteczności publicznej - Liczba obiektów objętych monitoringiem zużycia mediów energetycznych i wody, informacje o zużyciu mediów w ocenianych (modernizowanych) obiektach użyteczności publicznej. Okres realizacji Lata 2010-2020 Działanie 1.3 Wzmocnienie instytucjonalne Biura Inżyniera Miejskiego Wzmocnienie instytucjonalne Biura Inżyniera Miejskiego w zakresie: Wykonanie i koordynacja działań wg Lokalnego planu działań... w tym Programu poprawy efektywności wykorzystania energii w obiektach użyteczności publicznej miasta Częstochowy. Współpraca z odpowiednimi komórkami urzędu w ramach sporządzania warunków zamówienia (SIWZ), zawierających wytyczne dla wykonawców prac projektowych, bądź prac kompleksowych, w których skład wchodzi komponent projektowy, dotyczących modernizacji budynków użyteczności publicznej. Współpraca powinna obejmować wydawanie opinii na temat specyfikacji, przez pracowników Biura Inżyniera Miejskiego 28

Wykonawca Grupa docelowa Nakłady/sposób finansowania Ocena skuteczności/ Wskaźniki bezpośrednio w takcie tworzenia specyfikacji. Współpraca z Wydziałem Inwestycji i Zamówień Publicznych przy wyborze obiektów przeznaczonych do finansowania w ramach Programu (propozycję tworzenia rankingu obiektów przedstawiono w poprzedniej części opracowania). Współpraca z Wydziałem Funduszy Europejskich i Wydziałem Inwestycji i Zamówień Publicznych w przygotowaniu wniosków do instytucji finansowych o dofinansowanie wdrażania przedsięwzięć, a także wprowadzenie do budżetu środków na prace przygotowawcze. Biuro Inżyniera Miejskiego Obiekty użyteczności publicznej - Liczba wspólnych prowadzonych przez BIM oraz Wydziałem Inwestycji i Zamówień Publicznych, przy wyborze obiektów przeznaczonych do finansowania. Liczba opinii związanych z współtworzeniem SIWZ dotyczących obiektów oświatowych. Okres realizacji Lata 2010-2020 Działanie 1.4 Wzmocnienie kadrowe Biura Inżyniera Miejskiego Wykonawca Grupa docelowa Nakłady/sposób finansowania Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Od roku 2010 Utworzenie w Biurze Inżyniera Miejskiego stanowiska pracy ściśle związanego z tworzeniem baz danych i przetwarzaniem informacji o obiektach, a także przeprowadzaniem analiz na podstawie zebranych informacji. Urząd Miasta Częstochowa / Biuro Inżyniera Miejskiego Biuro Inżyniera Miejskiego - Liczba prowadzonych działań/analiz, zasób gromadzonych informacji o obiektach użyteczności publicznej. Nazwa 2. Działania edukacyjne i informacyjne Działanie 2.1 Opracowanie Programu działania dotyczącego efektywności energetycznej budynku/instalacji, w zakresie zarządzania oraz oszczędności energii w budynkach użyteczności publicznej, będącego zestawieniem działań, oraz możliwych do osiągnięcia efektów oszczędności energii w budynkach należących do tej grupy. Wykonawca Biuro Inżyniera Miejskiego / Zewnętrzny Grupa docelowa Administratorzy, zarządcy, konserwatorzy, obsługa obiektów użyteczności publicznej Nakłady/sposób 2000 zł / Możliwość dofinansowania przez WFOŚiGW finansowania Ocena skuteczności/ - Wskaźniki Okres realizacji Wdrożenie w roku 2010 Działanie 2.2 Szkolenia dla zarządców, administratorów, konserwatorów oraz pracowników obsługi urządzeń energetycznych w zakresie działań i zachowań prooszczędnościowych, powiązanych ze wspomnianym wyżej Programem działań dotyczącym efektywności energetycznej budynku/instalacji. Szkolenia powinny odbywać się pod hasłem Identyfikacja możliwości poprawy efektywnego wykorzystania energii w budynkach użyteczności publicznej. Szkolenie powinno jednoznacznie i skutecznie określać sposoby i możliwości zmian w sposobie użytkowania energii, poruszając takie aspekty jak: Oszczędzanie energii w budynkach użyteczności publicznej. Na co mam, a na co nie mam wpływu? 29

Wykonawca Grupa docelowa Nakłady/sposób finansowania Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Od roku 2010 Działanie Identyfikacja słabych stron ze względu na efektywne wykorzystanie energii w obiekcie użyteczności publicznej, Promowanie działań efektywnościowych wśród użytkowników obiektu oraz kadry pracowniczej. Zewnętrzny Zarządcy, administratorzy, konserwatorzy, personel obsługi obiektów użyteczności publicznej. 4000 zł / Możliwość dofinansowania przez WFOŚiGW Liczba przeprowadzonych szkoleń, liczba jednostek zarządzających objętych szkoleniem, liczba osób objętych szkoleniem 2.3 Wykonanie audytów energetycznych dla budynków zakwalifikowanych do grupy G1 oraz G2, a więc dla budynków o największym zużyciu energii oraz najwyższych kosztach ogrzewania, ze wskazaniem wyższego priorytetu dla grupy G1. Wykonawca Zewnętrzny Grupa docelowa Budynki użyteczności publicznej Nakłady/sposób Środki miasta finansowania Ocena skuteczności/ Liczba wykonanych audytów w poszczególnych grupach priorytetowych. Wskaźniki Okres realizacji W sposób ciągły od roku 2010 Działanie 2.4 rozszerzenie portalu informacyjnego www.czestochowa.energiaisrodowisko.pl o ilustrację dobrych praktyk i wzorców działań miasta w zakresie wykorzystania energii w budynkach użyteczności publicznej. Wykonawca Grupa docelowa Nakłady/sposób finansowania Ocena skuteczności/ Wskaźniki Okres realizacji Lata 2010-2020 Biuro Inżyniera Miejskiego/zewnętrzny Obiekty użyteczności publicznej, pozostali mieszkańcy Częstochowy - Wzrost zainteresowania działaniami związanymi z efektywnym wykorzystaniem energii w obiektach oświatowych liczba wejść na stronę internetową. Nazwa Działanie 3. Działania inwestycyjne 3.1 Zainicjowanie programu poprawy efektywności wykorzystania energii w budynkach użyteczności publicznej miasta Częstochowy Modernizacja następujących obiektów zaliczonych do grupy G1 (najwyższe jednostkowe koszty energii): 1. Dom Pomocy Społecznej Kontkiewicza 2 2. Młodzieżowy Dom Kultury Łukasińskiego 68 3. Miejska Galeria Sztuki Aleja Najświętszej Maryi Panny 64 4. MOSiR Boya-Żeleńskiego 5. MOSiR Aleja Niepodległości 20/22 6. MPK Sp. z o.o. Aleja Niepodległości 30 7. Szpital im. Dra T. Chałubińskiego Bony 1/3 8. Szpital im. Dra L. Rydygiera 9. Urząd Miasta Częstochowy Śląska 11/13 10. Teatr im. A. Mickiewicza Kilińskiego 15 Wykonawca Grupa docelowa dla których sumaryczne zużycie energii wynosi 53 100 GJ/rok, a roczne koszty energii to ponad 3,5 mln zł. Można bezpiecznie założyć, że realne jest zmniejszenie zużycia i kosztów energii o 25%, tzn. o 13 100 GJ/rok i 880 tys. zł rocznie. Urząd Miasta Częstochowy, Biuro Inżyniera Miejskiego Obiekty użyteczności publicznej 30

Nakłady/sposób W celu oszacowania nakładów inwestycyjnych niezbędne jest wykonanie finansowania audytów energetycznych dla analizowanych budynków. Ocena skuteczności/ Wskaźniki jednostkowego zużycia energii oraz jednostkowych kosztów Wskaźniki energii. Okres realizacji Od roku 2010 31

Załącznik 2 Tabele Tabela 1 Zestawienie analizowanych obiektów Lp. Identyfikator Powierzchnia ogrzewana Nazwa Ulica 1. DPS 8 176 Dom Pomocy Społecznej Kontkiewicza 2 2. Fil 4 000 Filharmonia Częstochowska Wilsona 16 3. MBP/NMP 2 116 Miejska Biblioteka Publiczna Aleja Najświętszej Maryi Panny 22 4. MDK/Łuk 4 189 Młodzieżowy Dom Kultury Łukasińskiego 68 5. MDK/Spa 620 Młodzieżowy Dom Kultury Spadzista 13 6. MGS 3 253 Miejska Galeria Sztuki Aleja Najświętszej Maryi Panny 64 Dom Dziennego Pobytu dla Osób z 7. MOPS/Foch 1 270 Upośledzeniem Umysłowym Focha 71a Centrum Pomocy Dziecku 8. MOPS/Jas36 555 Niepełnosprawnemu i Jego Rodzinie Jasnogórska 36 9. MOSiR/3Maja 288 MOSiR 3 Maja 10. MOSiR/Boy 1 170 MOSiR 11. MOSiR/Dek 5 551 MOSiR Dekabrystów 43 12. MOSiR/Dek_Pł 1 007 MOSiR Dekabrystów 45 13. MOSiR/Nie_Pł 2 078 MOSiR Aleja Niepodległości 20/22 14. MOSiR/Ole 1 304 MOSiR 15. MOSiR/Rej 929 MOSiR Rejtana 16. MPK/Foch 14 MPK Sp. z o.o. 17. MPK/Źró 4 644 MPK Sp. z o.o. Aleja Niepodległości 30 MSZ Szpital im. Dra T. 18. MSZ/Bon 7 108 Chałubińskiego Bony 1/3 19. MSZ/Mir 11 934 MSZ Szpital im. Dra L. Rydygiera Ośrodek Pomocy Osobom z 20. OPOPA 558 Problemami Alkoholowymi Sikorskiego 78/80 SP ZOZ Stacja Pogotowia 21. ZOZ_SPR/KIl 948 Ratunkowego Kilińskiego 10 SP ZOZ Stacja Pogotowia 22. ZOZ_SPR/War 1 571 Ratunkowego Warszawska 113/115 23. ŻM 906 Żłobek Miejski Aleja Armii Krajowej 66 24. ŻM/Spo 971 Żłobek Miejski Filia Sportowa 34a 25. PUP 3 054 Powiatowy Urząd Pracy Urząd Miasta Częstochowy - Urząd 26. UM/Foch 2 538 Stanu Cywilnego Focha 19/21 27. UM/Ślą 5 856 Urząd Miasta Częstochowy Śląska 11/13 28. MUZ/NMP49 256 Muzeum Częstochowskie 29. MUZ/PawA 380 Muzeum Częstochowskie 30. MUZ/Rez 491 Muzeum Częstochowskie 31. OPKGM 523 Ośrodek Promocji Kultury "Gaude Mater" Dąbrowskiego 1 32. TiM/Dąb 1 047 Teatr im. A. Mickiewicza Dąbrowskiego 65 33. TiM/Kil 5 022 Teatr im. A. Mickiewicza Kilińskiego 15 34. MOPS/POW 1 052 35. MOPS/Rej 1 350 32