- PDF Darmowe pobieranie

Transkrypt

1 Gospodarka niskoemisyjna w gminach: Nowa misja niska emisja Zarządzanie energią w obiektach użyteczności publicznej narzędzie do wdrażania gospodarki niskoemisyjnej BOŻENA HERBUŚ NACZELNIK WYDZIAŁU KOMUNALNEGO - INŻYNIER MIEJSKI Przewodnicząca Komisji ds. Lokalnej Polityki Energetycznej przy Śląskim Związku Gmin i Powiatów Sekretarz Regionalnej Rady ds. Energii Lider Koalicji na rzecz utworzenia Krajowego Systemu Zrównoważonego Gospodarowania Energią

2 Norma ISO 50001:2011 została wydana przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną 15 czerwca 2011 r. Norma określa wymagania realizacji procesu zarządzania energią w oparciu o przygotowaną i wdrożoną politykę energetyczną organizacji, konsumującą wymogi formalno prawne określone w stosownych ustawach, przepisach branżowych oraz dokumentach strategicznych. Reguluje obowiązek realizacji systemowych działań mających na celu efektywne i zrównoważone wykorzystanie energii oraz wszystkich jej nośników, występujących w procesach wytwórczych, usługowych i funkcjonalnych organizacji. Jednocześnie nie zawiera kryteriów wydajności energetycznej, pozostawiając organizacji możliwość ustalenia indywidualnych optymalnych celów. Realizacja procesu wymusza na organizacji działanie w celu ciągłej poprawy efektywności energetycznej, przy zachowaniu bezpieczeństwa energetycznego.

3 Katalog niezbędnych działań, które należy realizować przy wprowadzaniu normy 50001:2011, lub przy realizacji jej założeń Identyfikacja procesów zachodzących w organizacji oraz obszarów jej działalności wymagających zaopatrzenia w media energetyczne Analiza warunków zaopatrzenie w media energetyczne, funkcjonujących dokumentów, zasad rozliczeń, wymogów co do stopnia bezpieczeństwa energetycznego, procesów technologicznych, warunków działania w całym obszarze organizacji. Określenie celów w obszarze poprawy efektywności energetycznej Określenie potencjału działań naprawczych i korygujących, zdefiniowanie obszarów potencjalnych udoskonaleń. Opracowanie programu zarządzania energią, z uwzględnieniem poszczególnych obszarów aktywności organizacji umożliwiający osiągnięcie postawionych celów (podstawowy cel to optymalizacja zużycia mediów energetycznych oraz efektywne i oszczędne wydatkowanie pieniędzy). Podnoszenie świadomości członków organizacji w obszarze realizacji programu zarządzania energią oraz korzyści z niego wynikających Przeprowadzenie akcji informacyjnej o zasadach działania procesu dla kadry zarządzającej oraz szkoleń dla członów organizacji odpowiedzialnych za udział we wdrożeniu oraz realizację procesu.

4 Katalog niezbędnych działań, które należy realizować przy wprowadzaniu normy 50001, lub przy realizacji jej założeń c.d.: Wprowadzenie działań określonych po analizie gospodarki energetycznej organizacji Działania naprawcze w celu usunięcia słabych punktów zarządzania energią, wprowadzenie procesów optymalizacji zużyć energii, w oparciu o działania beznakładowe (ewentualnie niskonakładowe), zmieniające przyzwyczajenia członków organizacji i wykorzystujące funkcjonujące w tym obszarze rezerwy.

5 Korzyści płynące z ISO 50001:2011 System Zarządzania Energią: Zmniejszenie kosztów funkcjonowania jednostki i organizacji Wprowadzenie działań beznakładowych polegających: na analizie funkcjonujących zasad rozliczeń, uporządkowanym i systematycznym podejściu do pomiaru i zarządzania zużyciem energii Poprawa efektywności finansowej jednostki i organizacji, jednocześnie zwiększające jej konkurencyjność na ryku produktów lub usług Zwiększenie wydajności poprzez określenie rozwiązań technologicznych oraz wpływ na zmianę zachowań członów organizacji w celu zmniejszenia zużycia energii. Gospodarka efektywna energetycznie i niskoemisyjna to stworzenie możliwości dla rozwoju nowych produktów i usług Zgodność z wymogami prawnymi określonymi w ustawie efektywności energetycznej z dnia 15 kwietnia 2011 roku Zapewnienie zgodności z obecnymi oraz przyszłymi wymaganiami prawnymi oraz regulacjami dotyczącymi poprawy efektywności energetycznej,

6 Korzyści płynące z ISO System Zarządzania Energią c.d.: odpowiedni stopień bezpieczeństwa energetycznego Poprawa stopnia bezpieczeństwa energetycznego organizacji. Identyfikacja obszarów najbardziej wrażliwych na występujące po stronie dostawcy energii zakłócenia w ciągłości oraz jakości dostarczanych mediów energetycznych, umożliwiające podjęcie działań zapobiegawczych. Zaangażowanie menedżerów, łącznie z szefostwem organizacji Zaangażowanie zarządu zapewnia trwałą realizację przyjętych założeń co w konsekwencji gwarantuje sukces systemu. Definiowanie polityki energetycznej organizacji oraz określenie jej celów i sposobu dojścia do nich Promuje politykę zarządzania energią wprowadza ściśle określone zasady jej realizacji traktując ten obszar jako istotny w procesie zarządzania i funkcjonowania organizacji. Integracja systemów zarządzania Umożliwia integrację z funkcjonującymi w organizacji systemami zarządzania, przynosząc dodatkowe korzyści.

7 System zarządzania energią wg normy 50001:2011 oparty jest na cyklu P-D-C-A: Plan (ZAPLANUJ): określenie polityki oraz celów organizacji w obszarze realizacji gospodarki energetycznej, identyfikację potrzebnych zasobów, kompetencji, potrzebnej dokumentacji i rodzaju zapisów, oraz występujących możliwości działań naprawczych i korygujących. Do (WYKONAJ): wdrożenie określonych procesów obejmujących realizację działań zgodnie z określonymi w programie procedurami postępowania. Check (SPRAWDŹ): procedury monitorowania, oraz weryfikacji działań realizowanych w ramach programu i porównywanie ich z założeniami polityki energetycznej funkcjonującymi w organizacji. Act (ZASTOSUJ): ocena funkcjonowania systemu oraz wprowadzenie działań korygujących i udoskonalających realizowany program zarządzania energią w organizacji.

8 Przesłanki, które decydują o wdrożeniu procesu zarządzania energią: wzrost kosztów paliw i energii konieczność podjęcia działań optymalizujących koszty stałe optymalizacja kosztów produkcji racjonalne, oszczędne i uzasadnione wydatkowanie środków publicznych, jeżeli organizację stanowi jednostka finansów publicznych zachowanie konkurencyjności na rynku zmniejszanie ilości energetycznych surowców naturalnych zmiany klimatyczne bezpieczeństwo energetyczne organizacji i otoczenia wymagania prawne związane z ochroną środowiska realizacja zapisów ustawy o efektywności energetycznej z 15 kwietnia 2011roku realizacja pakietu klimatyczno energetycznego 3x20

9 Zarządzanie energią w obiektach użyteczności publicznej Zarządzanie energią i środowiskiem w samorządzie wprowadza porządek w obszarze użytkowania mediów energetycznych w zakresie: określenia odpowiedzialności za realizowany obszar z delegacją uprawnień dla odpowiedniej osoby lub struktury optymalizacji zużyć mediów energetycznych osiągnięcia odpowiednich standardów usług energetycznych (komfort cieplny, oświetlenie, emisja zanieczyszczeń) ograniczenia kosztów ponoszonych na zaopatrzenie w media energetyczne określenia katalogu niezbędnych inicjatyw i podejmowanie działań według efektywności ekonomicznej i energetycznej podnoszenia świadomości administratorów zarządzających obiektami w obszarze optymalizacji zużyć mediów energetycznych i wody

10 Wprowadzenie systemu zarządzania energią i środowiskiem w gminie wymaga odpowiedzi na pytania Ile budynków użyteczności publicznej posiada samorząd Jaki typ działalności jest w nich prowadzony Jacy pododbiorcy w nich funkcjonują Jakie jest w nich miesięczne oraz roczne zużycie energii, paliw oraz wody Jakie są koszty energii, paliw oraz wody miesięczne oraz roczne Czy zużycie paliw i energii jest porównywalne w obiektach tej samej kategorii i zbliżonych warunkach eksploatacyjnych Jak kształtują się koszty miesięczne, roczne oraz jednostkowe paliw i energii dla poszczególnych obiektów oraz czy w grupach porównywalnych różnią się między sobą Czy różnice kosztów mają charakter stały, czy przypadkowy Jakie warunki rozliczeń z przedsiębiorstwami energetycznym funkcjonują w zawartych umowach (taryfy, moce umowne itp.) Jakie podjąć działania żeby ograniczyć wysokość płaconych rachunków za energię, paliwa oraz wodę w podziale na działania zarządcze niskonakładowe oraz inwestycyjne Czy realizowane działania maja charakter zaplanowany, czy są wdrażane kompleksowo, czy są monitorowane oraz korygowane i raportowane

11 Podstawowe czynności w procesie zarządzania energią i środowiskiem w samorządzie: identyfikacja osoby (lub zespołu), dla których sprecyzowany zostanie zakres obowiązków oraz uprawnień niezbędnych do zagospodarowania tego obszaru przeprowadzenie akcji informacyjnej wśród administratorów obiektów z jasnym wskazaniem celu, przy pokazaniu korzyści jakie uzyskują inne gminy z realizacji takich działań odpowiedź na pytanie czym i jak zarządzamy: inwentaryzacja obiektów, zużyć mediów, kosztów ponoszonych z tego tytułu pierwsze analizy wynikające z uzyskanych informacji wraz z podstawowymi działaniami korygującymi i naprawczymi w zakresie korzystania z mediów energetycznych oraz wody w oparciu o kontrolę zapisów umownych oraz faktur i rachunków

12 Podstawowe czynności w procesie zarządzania energią i środowiskiem w samorządzie (c.d.): określenie katalogu działań zarządczych niezbędnych dla poprawy wykorzystania mediów energetycznych skontrolowanie obiektów, których wskaźniki energetyczne w sposób znaczący odbiegają od średnich wyliczonych na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji ustalenie wykazu obiektów, w których należy przeprowadzić działania inwestycyjne (termomodernizacje, przebudowa źródeł ciepła) monitorowanie realizowanych działań i przedstawianie stosownych raportów administratorom obiektów oraz raportu zbiorczego władzom samorządowym ciągłe podnoszenie kompetencji osoby lub zespołu realizującego proces zarządzania energią i środowiskiem okresowe szkolenie administratorów obiektów w zakresie dotyczącym udziału w programie

13 Proces zarządzania energią wymaga podejścia systemowego, na które składa się: Planowanie ustalenie celów oraz określenie procesów niezbędnych do uzyskania oczekiwanych efektów Realizacja wdrożenie procesów z zaangażowaniem wszystkich zainteresowanych uczestników Monitorowanie sprawdzanie i porównywanie osiąganych efektów w odniesieniu do założonych celów Raportowanie syntetyczne zestawianie uzyskiwanych efektów, stanowiące podstawę do określania dalszych działań Korygowanie podejmowanie działań pozwalających na doskonalenie funkcjonującego systemu zrównoważonego gospodarowania energią Nierozłączny element towarzyszący temu procesowi stanowi szeroko pojęta edukacja.

14 Program zarządzania energią i środowiskiem wymaga utworzenia i stałej aktualizacji bazy danych, która służy przede wszystkim do: Określenia podstawowych cech funkcjonalnych oraz budowlanych analizowanego obiektu Rozpoznania sposobu i warunków zaopatrzenia obiektów w energię i paliwa oraz ich zapotrzebowania na media energetyczne Rozpoznania komfortu cieplnego oraz stopnia zaspokojenia potrzeb energetycznych poszczególnych obiektów, Analizy efektywności wykorzystania mediów energetycznych paliw oraz wody Określenia możliwości poprawy komfortu cieplnego, zmniejszenia zapotrzebowania na energię i paliwa, ograniczenia zużycia wody Wskazania obszarów do korekty zużycia mediów poprzez działania beznakładowe, niskonakładowe oraz wskazanie obszaru niezbędnych inwestycji Planowanie działań w obszarach wskazanych w punkcie poprzednim

15 System Monitoringu Mediów narzędzie do realizacji procesu zarządzania energią

16 Jednym z obszarów działania poprawiającym w sposób znaczący efektywność wykorzystania energii jest realizowany od 2003 roku program operacyjny Zarządzanie energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej miasta. Realizacja tego programu wymagała odpowiedzi na pytanie czym i jak zarządzamy. Odpowiedź na te pytania uzyskano sporządzając szczegółową bazę danych dla 173 budynków oraz 57 lokali użytkowanych przez instytucje miejskie, zawierającą następujące informacje: 1. Charakter działalności prowadzonej w obiekcie (np. oświata, kultura, urząd, ochrona zdrowia, sport i rekreacja) 2. Inwentaryzację w zakresie: - danych technicznych obiektu, - godzin pracy, - komfortu energetycznego, - informacji o użytkownikach, - informacji o pododbiorcach (mieszkania, punktu usługowe). 3. Monitoring, analizę i weryfikację danych w zakresie zużyć i kosztów: energii elektrycznej, ciepła sieciowego, gazu ziemnego, innych nośników energii cieplnej oraz zużycia wody i odprowadzenia ścieków.

17 Beznakładowe działania zarządcze realizowane w ramach programu: Eliminacja nadmiernych zużyć energii i wody Regulacja i konserwacja urządzeń Bieżąca kontrola warunków rozliczeń oraz aktualizowanych umów z dostawcami mediów Wydawanie zaleceń w zakresie zmiany warunków rozliczeń oraz nadzór nad realizacją tych zaleceń Pomoc w negocjacjach z dostawcami mediów: przygotowanie opinii, projektów reklamacji i odwołań, monitoring przebiegu negocjacji Analiza faktur pod względem zgodności z warunkami umów, taryfami i przepisami branżowymi oraz pomoc w uzyskaniu stosownych korekt Doradztwo techniczne w zakresie eksploatacji instalacji i urządzeń technicznych Analiza rozliczeń pododbiorców za pobrane media, pomoc w ustalaniu zasad tych rozliczeń

18 Analizą objęto łącznie 118 obiektów w zakresie paliw i energii Kategoria obiektu Ilość Liczba uczniów Liczba użytkowników ogółem Powierzchnia ogrzewana (3) Zużycie energii (1) [m 2 ] [MWh] Hala sportowa Internat Pływalnia Przedszkole Szkoła Szkoła specjalna Szkoła specjalna z internatem Szkoła z internatem Szkoła z pływalnią Suma końcowa

19 W ZAKRESIE WODY I ODPROWADZANIA ŚCIEKÓW Hala sportowa Internat Pływalnia Przedszkole Kategoria obiektu Ilość Liczba uczniów Zużycie wody Przedszkole z sieciową c.w.u. Szkoła bez stołówki Szkoła bez stołówki, bez kanalizacji Szkoła specjalna z internatem Szkoła z internatem (1) Szkoła z pływalnią Szkoła z sieciową c.w.u. Szkoła ze stołówką Szkoła ze stołówką, bez kanalizacji Suma końcowa [m 3 ]

20 Wartości opałowe poszczególnych nośników energii na podstawie danych uzyskanych od Fundacji na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii Jednostka naturalna GJ MWh Energia elektryczna 1 MWh 3,6 1 Gaz ziemny m3 35,5 9,86 Olej opałowy 1000 l 37,1 10,3 1 t 43,7 12,14 Węgiel 1 t 23 6,39 Ciepło sieciowe 1 GJ 1 0,278

21 Wskazówki przy obliczaniu ograniczenia zużycie mediów energetycznych i wody: ograniczenie zużyć oblicza się dla każdego z mediów oraz wody indywidualnie efekt końcowy dla każdego obiektu oblicza się sumując efekty osiągnięte w zakresie poszczególnych mediów osiągnięte wyniki porównuje się do roku bazowego, w którym nie prowadzono działań korygujących do osiągniętych rezultatów włącza się również dane wynikające z przeprowadzonych zadań termomodernizacyjnych oraz modernizacyjnych

22 Cele programu zarządzania energią: zdobycie szczegółowej wiedzy o sytuacji energetycznej gminy na potrzeby określenia zapotrzebowania na energię, oceny skuteczności poszczególnych przedsięwzięć, a także na potrzeby podejmowania decyzji o nowych działaniach (zakres i priorytety działań) zwrócenie uwagi na zagadnienia związane z efektywnością energetyczną w sektorze transportu zwiększenie efektywności wykorzystania energii w budynkach miejskich edukacyjnych oraz w pozostałych obiektach użyteczności publicznej o najwyższych priorytetach działań wdrożenie działań pilotowych w zakresie czystych źródeł energii oraz poprawy efektywności wytwarzania energii

23 Cele programu zarządzania energią (c.d.): aktywizacja uczestników lokalnego rynku energii oraz intensyfikacja współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi a gminą zwiększenie elementarnej wiedzy oraz świadomości użytkowników energii w zakresie efektywności energetycznej w różnych sektorach odbiorców edukacja w zakresie możliwości prowadzenia inwestycji poprawiających efektywność wykorzystania energii przez końcowych odbiorców energii, z uwzględnieniem zagadnień technicznych i ekonomicznych intensyfikacja wymiany informacji pomiędzy użytkownikami energii w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej w transporcie indywidualnym oraz gospodarstwach domowych ;

24 Środki służące poprawie efektywności energetycznej w obiektach użyteczności publicznej Działania organizacyjne i zarządcze: rozwój systemu monitorowania zużycia energii, aktualizacja warunków umownych z przedsiębiorstwami energetycznymi, zmiana nawyków i przyzwyczajeń, kontrola i regulacja urządzeń Działania edukacyjne i informacyjne: szkolenia dla zarządców, administratorów, konserwatorów oraz obsługi urządzeń energetycznych, wykonanie audytów energetycznych, rozszerzenie portalu informacyjnego Działania inwestycyjne: wytypowanie na podstawie prowadzonych analiz grupy obiektów, w celu oszacowania nakładów inwestycyjnych na podstawie wykonanych audytów energetycznych, (analizie poddane muszą zostać wskaźniki jednostkowego zużycia oraz jednostkowych kosztów energii)

25 Ze względu na efektywność przedsięwzięć, potrzeby remontowe i modernizacyjne obiekty użyteczności publicznej można sklasyfikować w czterech grupach, o następujących cechach: Zły stan techniczny wymagający znacznych nakładów na modernizację, remonty i w tym na termomodernizację. Przewidywany zakres działań to: wymagający dużych nakładów finansowych zakres robót, który przewidywać musi remont kapitalny obiektu wraz z termomodernizacją (kolejność działań generowana stanem technicznym budynku) Dobry stan techniczny, niska jakość usług energetycznych (np. niedogrzane pomieszczenia, przeciągi itp.), niska efektywność energetyczna (duże jednostkowe zużycie energii). Przewidywany zakres działań to: termomodernizacje, modernizacje instalacji energetycznych i źródeł ciepła (kolejność działań uwarunkowana wg potrzeb poprawy stanu usług energetycznych i efektywności działań)

26 Ze względu na efektywność przedsięwzięć, potrzeby remontowe i modernizacyjne obiekty użyteczności publicznej można sklasyfikować w czterech grupach, o następujących cechach (c.d.): Dobry stan techniczny, dobra jakość usług energetycznych, niska efektywność energetyczna i duże obciążenie środowiska Przewidywany zakres działań to: zadania termomodernizacyjne (kolejność wg efektywności ekonomicznej) Dobry stan techniczny, dobra jakość usług, przeciętna/dobra efektywność energetyczna, małe obciążenie środowiska Przewidywany zakres działań to: nisko i średnionakładowe działania, przy założeniu wykorzystania nowych technologii Działaniem wiodącym dla wszystkich grup budynków jest wprowadzenie i realizacja programu zarządzania energia i środowiskiem

27 Korzyści płynące z wdrożenia i realizacji programu zarządzania energią samorządzie Zmniejszenie kosztów funkcjonowania z wykorzystaniem działań beznakładowych polegających na: analizie zasad rozliczeń, uporządkowanym i systematycznym podejściu do pomiaru i zarządzania zużyciem energii Kształtowanie gospodarki efektywnej energetycznie i niskoemisyjnej, dającej możliwości dla rozwoju nowych produktów i usług Zapewnienie zgodności z obecnymi oraz przyszłymi wymaganiami prawnymi oraz regulacjami dotyczącymi poprawy efektywności energetycznej, Oszczędne wydatkowanie publicznych pieniędzy Poprawa stopnia bezpieczeństwa energetycznego. Identyfikacja obszarów najbardziej wrażliwych na występujące po stronie dostawcy energii zakłócenia w ciągłości dostaw oraz jakości dostarczanych mediów energetycznych, umożliwiające podjęcie działań zapobiegawczych. Zaangażowanie menedżerów różnych stopni, co zapewnia trwałą realizację przyjętych założeń oraz gwarantuje powodzenie realizowanego programu. Promowanie procesu zarządzania energią, dzięki czemu ten obszar traktowany jest jako istotny w procesie funkcjonowania szmorządu.

28 Zarządzanie energią w obiektach użyteczności publicznej narzędzie do wdrażania gospodarki niskoemisyjnej Dziękuję za uwagę. BOŻENA HERBUŚ NACZELNIK WYDZIAŁU KOMUNALNEGO INŻYNIER MIEJSKI Przewodnicząca Komisji ds. Lokalnej Polityki Energetycznej przy Śląskim Związku Gmin i Powiatów Sekretarz Regionalnej Rady ds. Energii Członek Doradczej Rady Biznesu przy Wydziale Zarządzania Politechniki Częstochowskiej Lider Koalicji na rzecz utworzenia Krajowego Systemu Zrównoważonego Gospodarowania Energią