MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH

PRIORYTET 2 WZMOCNIENIE ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH W REGIONACH DZIAŁANIE 2.1 ROZWÓJ UMIEJĘTNOŚCI POWIĄZANY Z POTRZEBAMI REGIONALNEGO RYNKU PRACY I MOŻLIWOŚCI KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO W REGIONIE MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH Raport pierwszy Ryszard Marszowski Konrad Tausz Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet Państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 1

Raport współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz budżet Państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w związku z realizacją projektu nr Z/2.02/I/2.1/24/05 Regionalne badanie rynku pracy Partner Wiodący: Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. ul. Wysockiego 10, 58-300 Wałbrzych tel. 074-888 09 00, e-mail: darr@darr.pl Pozostali Partnerzy: Główny Instytut Górnictwa Pl. Gwarków 1, 40-166 Katowice tel. 032-259 21 83 Dolnośląskie Centrum Informacji Zawodowej i Doskonalenia Nauczycieli Rynek 6, 58-300 Wałbrzych Tel. 074-843 42 47 e-mail: centrum@ciz.walbrzych.pl Koordynatorzy Projektu : Mariola Stanisławczyk Małgorzata Jeżewska Konrad Tausz Dorota Kwiatkowska Ciotucha 2

Spis treści 1. Uwagi ogólne..4-6 2. Założenia teoretyczno-metodologiczne badania.6-15 3. Obszar badań i ogólna charakterystyka danych źródłowych wykorzystanych w analizach.15-16 4. Analiza danych źródłowych ogólna charakterystyka..17 5. Szkolnictwo ponadgimnazjalne zawodowe według zawodów deficytowych i nadwyżkowych..17-65 5.1 Uwagi wprowadzające..17-18 5.2 Generatory bezrobocia na podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego 18-28 5.3 Generatory przewidywanych zwolnień na podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego 28-34 5.4 Generatory absolwentów na podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego 34-37 5.5 Skupiska ofert pracy na podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego 37-48 5.6 Skupiska przyjęć do pracy na podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego...49-58 5.7 Skupiska prasowych ofert pracy na podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego..58-59 5.7 Monitoring zawodów kształconych na rynku pracy województwa dolnośląskiego 60-65 6. Uwaga końcowa...66 3

1. Uwagi ogólne Próba wskazania na poziom dopasowania popytu na pracę do podaży pracy w przekroju zawodowo-kwalifikacyjnym na rynku pracy województwa dolnośląskiego, ze szczególnym uwzględnieniem szkolnictwa zawodowego ponadgimnazjalnego, jest zasadniczym tematem poniższego raportu. Podjęliśmy ją w drodze analiz porównawczych bezrobocia, ofert pracy rejestrowanych w urzędach pracy, prasowych ofert pracy, przewidywanych przez pracodawców zwolnień i przyjęć do pracy i kierunków kształcenia w szkolnictwie zawodowym ponadgimnazjalnym obserwując zjawiska w kilku przekrojach w latach 2005 2006. W związku z wprowadzeniem do prac terminu rynek pracy województwa dolnośląskiego, zgodnie z podziałem terytorialnym, pobrane i wprowadzone do analizy dane źródłowe za lata 2005 2006 dotyczą następujących podregionów: 1. jeleniogórsko wałbrzyskiego, 2. legnickiego, 3. wrocławskiego, 4. m. Wrocławia. oraz powiatów: 1. Powiat zgorzelecki 2. Powiat legnicki 3. Powiat jeleniogórski 4. Powiat wołowski 5. Powiat górowski 6. Powiat wrocławski 7. Powiat średzki 8. Powiat wałbrzyski 9. Powiat milicki 10. Powiat złotoryjski 11. Powiat lubański 12. Powiat kamiennogórski 13. Powiat dzierżoniowski 14. Powiat bolesławiecki 15. Powiat polkowicki 16. Powiat strzeliński 4

17. Powiat oleśnicki 18. Powiat lubiński 19. Powiat głogowski 20. Powiat oławski 21. Powiat świdnicki 22. Powiat lwówecki 23. Powiat m.legnica 24. Powiat trzebnicki 25. Powiat ząbkowicki 26. Powiat jaworski 27. Powiat m.wrocław 28. Powiat kłodzki 29. Powiat m.jelenia Góra. Wyniki zsumowane z podregionów i powiatów stanowią zmienne opisujące analizowane zjawiska na poziomie rynku pracy województwa dolnośląskiego. W pracach analitycznych skupiono się przede wszystkim na: ocenie i analizie poziomu i struktury bezrobocia w przekroju zawodów i specjalności w podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego, ocenie i analizie poziomu i struktury ofert pracy zgłaszanych do urzędów pracy w przekroju zawodów i specjalności w podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego, ocenie i analizie poziomu i struktury prasowych ofert pracy w przekroju zawodów i specjalności w rynku pracy województwa dolnośląskiego, ocenie i analizie poziomu i struktury kształcenia zawodowego ponadgimnazjalnego w województwie dolnośląskim, ocenie i analizie poziomu i struktury przewidywanych przez pracodawców przyjęć do pracy w przekroju zawodów i specjalności w podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego, ocenie i analizie poziomu i struktury przewidywanych przez pracodawców zwolnień w przekroju zawodów i specjalności w podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego, ocenie relacji zachodzących między kierunkami kształcenia w szkolnictwie zawodowym ponadgimnazjalnym w poszczególnych typach szkół a strukturą 5

zawodowo-kwalifikacyjną bezrobotnych, ofert pracy zgłaszanych do urzędów pracy, prasowych ofert pracy, przewidywanych przez pracodawców przyjęć do pracy i przewidywanych przez pracodawców zwolnień na rynku pracy województwa dolnośląskiego, wyznaczeniu kierunków kształcenia w szkolnictwie zawodowym ponadgimnazjalnym deficytowych, równoważnych i nadwyżkowych na rynku pracy województwa dolnośląskiego. Taki układ prac analitycznych przyjęty został z uwagi na rozkład zarówno ilościowy jak i jakościowy uzyskanych do analiz porównawczych danych źródłowych pierwotnych jak i wtórnych. W opracowaniu analizom poddano dane źródłowe opisujące: a) bezrobotnych, b) uczniów klas programowo najwyższych w roku szkolnym 2006/2007 w szkolnictwie zawodowym ponadgimnazjalnym, c) oferty pracy zgłaszane do urzędów pracy, d) prasowe oferty pracy, e) przewidywane przez pracodawców przyjęcia do pracy i f) przewidywane przez pracodawców zwolnienia. 2. Założenia teoretyczno-metodologiczne badania Jak zaznaczyliśmy zasadniczym celem prac, co było uwarunkowane wielkością i jakością uzyskanych do analiz danych źródłowych, była próba zdiagnozowania relacji zachodzących między kierunkami kształcenia w szkolnictwie ponadgimnazjalnym zawodowym a strukturą zawodowo-kwalifikacyjną bezrobotnych, ofert pracy rejestrowanych w urzędach pracy, prasowych ofert pracy, przewidywanymi przez pracodawców przyjęciami do pracy i przewidywanymi przez pracodawców zwolnieniami na powiatowych, podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego. Natomiast celami poznawczymi były próby wyodrębnienia zawodów i specjalności, które w okresie obserwacji były w najwyższym stopniu obciążone bezrobociem, przewidywanymi zwolnieniami, przewidywanymi przyjęciami do pracy, ofertami pracy rejestrowanymi w urzędach pracy i prasowymi ofertami pracy oraz w szkolnictwie zawodowym ponadgimnazjalnym były zawodami deficytowymi, równoważnymi lub nadwyżkowymi. Założyliśmy, że uzyskane informacje będą mogły być wykorzystywane do orientowania systemu edukacji zawodowej, w wymiarze powiatowych, podregionalnych rynków i rynku pracy województwa dolnośląskiego, na potrzeby gospodarcze co mogłoby umożliwić w przyszłości ograniczanie skutków społecznych i gospodarczych bezrobocia, szczególnie 6

wśród ludzi młodych. W związku z tym w niniejszym raporcie priorytetem jest sformułowanie rekomendacji umożliwiających podejmowanie działań praktycznych, wspierających procesy harmonizujące edukację z potrzebami rynku pracy w wymiarze województwa dolnośląskiego. Należy zaznaczyć, że w badaniach obejmujących rynek pracy województwa dolnośląskiego autorzy i współautorzy monitoringu po zespołowej dyskusji wprowadzili kilka ważnych modyfikacji o charakterze metodologicznym. Istotnym czynnikiem kształtującym ten stan były planowane i faktycznie realizowane etapy wytyczonych harmonogramem projektu Regionalne badanie rynku pracy działaniami 1. Po zespołowej dyskusji założyliśmy, że z uwagi na konstrukcję poznawczą ankiety i realizację badań terenowych, niezależnie od ich zakończenia, będziemy gromadzić i analizować pozostałe dane źródłowe. Jest to podyktowane faktem, że wyniki badań terenowych w monitoringu służą jako istotny aparat poznawczy do opracowania rekomendacji. Stąd na tym etapie prac do monitoringu wprowadziliśmy zmienne według następującego rozkładu z uwagi na punkt bazowy obserwacji: struktura bezrobocia w przekroju zawodów i specjalności w podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego według stanu na II półrocze 2005 roku, struktura ofert pracy zgłaszanych do urzędów pracy w przekroju zawodów i specjalności w podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego według stanu na II półrocze 2005 roku, struktura prasowych ofert pracy w przekroju zawodów i specjalności w rynku pracy województwa dolnośląskiego według stanu na I kwartał 2006 roku, struktura kształcenia zawodowego ponadgimnazjalnego w województwie dolnośląskim według stanu na rok szkolny 2006/2007, struktura przewidywanych przez pracodawców przyjęć do pracy w przekroju zawodów i specjalności w podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego według stanu na I półrocze 2006 roku, struktura przewidywanych przez pracodawców zwolnień w przekroju zawodów i specjalności w podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego według stanu na I półrocze 2006 roku. 1 Regionalne badanie rynku pracy, Priorytet 2, działanie 2.1. EFS ZPORR. Wnioskodawca Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego w Wałbrzychu. Partnerzy: Główny Instytut Górnictwa w Katowicach, Dolnośląskie Centrum Informacji Zawodowej i Doskonalenia Nauczycieli w Wałbrzychu 7

Z punktu widzenia zarówno ilości danych źródłowych i opisywanego przekroju zawodowo terytorialnego należ wyraźnie podkreślić, że niepełna zgodność punktów bazowych obserwacji dla zmiennych nie posiada znaczącego wpływu na końcowy wynik monitoringu. Zgodnie z zasadami prowadzenia monitoringu zastosowane dane wyczerpały obowiązujący zbiór danych źródłowych. Szerzej o zasadach prowadzenia monitoringu piszemy w punkcie pt. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych uwagi dotyczące konstrukcji metodologicznej. Bardzo ważną przesłanką skłaniającą autorów do przeprowadzenia aplikacji monitoringu był przyjęcie stanowiska, że nadrzędnym w aplikacji jest wyznaczone harmonogramem projektu zadanie testowania oprzyrządowania komputerowego służącego do obliczeń na wielkich zbiorach danych, tj. Komputerowego Systemu Zarządzania Danymi. Właśnie dzięki zastosowaniu Komputerowego Systemu Zarządzania Danymi możliwe było opracowanie niniejszego raportu. W tym miejscu należy odnieść się również do wprowadzonych do analiz źródeł opisujących ważne dla monitoringu zmienne. Pierwsza ważna czynność analityczna dotyczyła usystematyzowania i oczyszczenia bazy danych opisujących szkolnictwo ponadgimanzjalne zawodowe w przekroju powiatów województwa dolnośląskiego. Kluczowym dla monitoringu założeniem poznawczym jest rozpoznawanie zapotrzebowania na kwalifikacje zawodowe w zatrudnieniu. Stąd zmienną mogącą być wprowadzoną do monitoringu jest wyłącznie zawód i specjalność. Inne zmienne nie dookreślające desygnatu zawód i specjalność nie mogą być poddane ocenie i analizie, np. czytelnym jest zawód i specjalność stolarz. Zupełnie innym pojęciem z kolei są klasa lub profil kształcenia, które w strukturze szkolnictwa z dużą ilością występują, np.: klasa [architektoniczna] lub profil ogólny z rozszerzonym programem informatyki. Dlatego też przed rozpoczęcie obliczeń i analiz baza opisująca szkolnictwo zawodowe ponadgimanzjalne została usystematyzowana i oczyszczona. Pozostawiono w niej wyłącznie zmienne opisujące szkolnictwo zawodowe ponadgimanzjalne zgodnie z nomenklaturą Klasyfikacji Zawodów Kształconych i Klasyfikacją Zawodów i Specjalności. 2 2 Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego, zwana dalej klasyfikacją, obejmuje zawody, typy szkół ponadgimnazjalnych, w których może odbywać się kształcenie, oraz wskazuje ministrów, na których wniosek zawody zostały wprowadzone do klasyfikacji. Klasyfikacja wskazuje także okres kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej i szkole policealnej, w tym skrócony okres kształcenia w szkole policealnej na podbudowie określonego profilu kształcenia ogólnozawodowego w liceum profilowanym. Zawody objęte klasyfikacją zostały ujęte w grupy wielkie, duże i średnie, zgodnie z podziałem zawodów ustalonym w Klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, określonej w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie Klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr 222, poz. 1868). W klasyfikacji ujęto zawody w obszarach grup wielkich od 3 do 8. 8

Kolejnym ważnym uwarunkowanie wynikającym ze struktury Klasyfikacji Zawodów Kształconych jest klasyfikowanie niektórych kierunków kształcenia w szkolnictwie zawodowym ponadgimnazjalnym w relacji do Klasyfikacją Zawodów i Specjalności na poziomie grupy elementarnej. Przykładem tego jest zawód szklony elektryk, który w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności obejmuje grupę średnią elektrycy. W tym przypadku i pozostałych obliczenia w niniejszym raporcie były prowadzone na zbiorze wszystkich zmiennych wchodzących do monitoringu na poziomie grup elementarnych. Należy mieć to na uwadze uwzględniając proces analiz, ocen i wnioskowania. Istotnym jest również obszar wyników uzyskanych z badań ankietowych. Również w tym przypadku było koniecznym ich usystematyzowanie i klasyfikowanie. Ważnym uwarunkowaniem w tym obszarze poznawczym była konieczność eliminacji z baz wynikowych tych odpowiedzi, które nie opisują zawodu i specjalności. Liczne odpowiedzi na zadane pytania ankietowe umożliwiają ich identyfikację na różnych poziomach uszczegółowienia. Np. nie można do monitoringu wprowadzać odpowiedzi opisującej kwalifikacje na poziomie specjaliści. Ten poziom to grupa wielka, która skupia w sobie grypy duże, średnie, elementarne i na samy końcu zawody i specjalności. Stąd opracowując monitoring oczyściliśmy i usystematyzowaliśmy bazy wyników pozostawiając w nich wyłącznie wyniki opisujące, zgodne z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności, zawody i specjalności. Ostatnia czynność dotyczyła odpowiedniego do koncepcji ideowej monitoringu doboru i klasyfikowania prasowych oferty pracy. Wspomagającym monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych obszarem danych źródłowych pobieranych do analizy przekroju zawodowo kwalifikacyjnego rynku pracy są prasowe oferty pracy. Prasowe oferty pracy, zgodnie z innymi stosowanymi w monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych danymi źródłowymi, klasyfikowane są za pomocą kodów Klasyfikacji Zawodów i Specjalności. Dane gromadzone są i systematyzowane według kryteriów poziomu wykształcenia i rynku pracy na którym ukazuje się prasowa oferta pracy. Podobnie jak w przypadku stosowanych poza prasowymi ofertami pracy innymi źródłami danych w monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w sposobie ich gromadzenia występują specyficzne uwarunkowania, które należy omówić szerzej. Klasyfikacja Zawodów i Specjalności, załącznik do rozporządzenie, Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. (Dz. U. Nr 265, poz. 2644). 9

Pierwszym charakterystycznym uwarunkowaniem jest przyjęty w procesie gromadzenia prasowych ofert pracy sposób przypisania im nazwy wynikającej z Klasyfikacji Zawodów i Specjalności. Kolejnym ważnym uwarunkowaniem gromadzenia prasowych ofert pracy jest zgodność nazw kwalifikacji zawodowych zamieszczanych w ofercie pracy z nazwami w obowiązującej Klasyfikacja Zawodów i Specjalności. Dotychczasowe doświadczenia wskazują na występowanie różnic w zgodności nazw. W celu rozwiązania wskazanego problemu, czyli klasyfikowania danych źródłowych jednorodnym kryterium proponuje się przyjęcie następujących zasad. W przypadku pełnej zgodności nazwy kwalifikacji zawodowych zgłaszanych w prasowej ofercie pracy z nazwą występującą w Klasyfikacją Zawodów i Specjalności nadanie im właściwego kodu (tabl. 1). Tablica 1. Przykład sklasyfikowania prasowej oferty pracy odpowiadającej Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Nazwa w prasowej ofercie pracy Kontroler Jakości Nazwa w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Inspektorzy bezpieczeństwa pracy, kontrolerzy jakości wyrobów i pokrewni Kod klasyfikujący zgodny z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności Poziom klasyfikacji 3152 Grupa elementarna W przypadku częściowego braku zgodności nazwy kwalifikacji zawodowych zgłaszanych w prasowej ofercie pracy z nazwą rejestrowaną w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności nadanie im właściwego kodu klasyfikującego według pierwszego słowa kluczowego lub następnych słów kluczowych odpowiadających nazwie kwalifikacji rejestrowanych w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności (tabl. 2). Tablica 2. Przykład sklasyfikowania prasowej oferty pracy odpowiadającej częściowo Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Nazwa w prasowej ofercie pracy Specjalista do spraw zarządzania kadrami Nazwa w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Specjaliści do spraw zarządzania zasobami ludzkimi Kod klasyfikujący zgodny z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności Poziom klasyfikacji 2413 Grupa elementarna Dodatkowo, przed zakodowaniem kwalifikacji zawodowych zgłaszanych w prasowej ofercie pracy należy rozpoznać, o ile występują w opisie oferty, charakterystyczne wymagania (oczekiwania) związane z kwalifikacjami zgłaszanymi w ofercie. Wpływa to w sposób istotny na zgodność kwalifikacji zawodowych zgłoszonych w prasowej ofercie pracy z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności na poziomie sześciocyfrowego kodu (tabl. 3). Tablica 3. Przykład sklasyfikowania prasowej oferty pracy odpowiadającej sześciocyfrowemu kodowi Klasyfikacji zawodów i specjalności Nazwa w prasowej ofercie pracy Charakterystyczne wymagania Nazwa w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Kod klasyfikujący zgodny z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności Poziom klasyfikacji 10

Specjalista do spraw zarządzania kadrami Wykształcenie wyższe psychologiczne, znajomość przepisów prawa, znajomość zagadnień dotyczących szkoleń i rozwoju zawodowego Specjaliści do spraw zarządzania zasobami ludzkimi Specjalista do spraw szkolenia i rozwoju zawodowego 2413 Grupa elementarna 241305 Zawód (specjalność) W przypadku istotnej niezgodności nazwy kwalifikacji zawodowych zgłaszanych w prasowej ofercie pracy z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności, nadanie im kodu wynikającego z charakterystycznych wymagań odpowiadających zgłaszanej ofercie pracy, na wyższym poziomie układu podstawowej struktury Klasyfikacji Zawodów i Specjalności (tabl. 4). Tablica 4. Przykład sklasyfikowania prasowej oferty pracy istotnie niezgodnej w nazwie odpowiadającej Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Nazwa w prasowej ofercie pracy Charakterystyczne wymagania Nazwa w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Kod klasyfikujący zgodny z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności Poziom klasyfikacji Dyrektor kontraktu Wykształcenie wyższe, doświadczenie w przygotowaniu i realizacji zadań inwestycyjnych, umiejętność szacowania kosztów robót budowlanych Dyrektorzy generalni, wykonawczy, prezesi i ich zastępcy Kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podstawowej w budownictwie Kierownik wewnętrznej jednostki podstawowej w organizacji budowlanej 1222 Grupa średnia 1223 Grupa elementarna 122301 Zawód (specjalność) Z uwagi na opisane uwarunkowania wprowadzenie do analiz prasowych ofert pracy uzależnione jest przede wszystkim od dwóch czynników: poprawności sklasyfikowania i zgodności nazwy kwalifikacji zawodowych zgłaszanych w prasowej ofercie pracy z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności. Należy podkreślić, że przystąpienie do gromadzenia danych źródłowych z obszaru prasowych ofert pracy jest w pierwszym etapie czynnością wysoko pracochłonną i złożoną. Podobnie jak w innych zbiorach danych źródłowych, w zbiorze prasowych ofert pracy przygotowana została tabela do gromadzenia danych źródłowych, w których wprowadzono na stałe całość rejestrowanych w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności kodów i nazw odpowiadających układowi podstawowej struktury. Tablica 5. Przykład tablicy do gromadzenia danych źródłowych z obszaru prasowe oferty pracy w Komputerowym Systemie Zarządzania Danymi Kod grupy elementarnej Okres obserwacji I kw II kw Półrocze III kw IV kw Rok 1111 0 0 0 0 0 0 1112 0 0 0 0 0 0 11

1121 0 0 0 0 0 0 1122 1 0 1 0 0 1 1123 0 0 0 0 0 0 1211 24 58 82 35 39 156 1212 4 4 8 3 2 13 1221 0 0 0 0 0 0 1222 0 0 0 0 0 0 1223 10 0 10 3 1 14 1224 2 1 3 0 0 3 1225 2 0 2 1 1 4 1226 1 1 2 0 0 2 1227 7 3 10 1 1 12 1228 1 2 3 0 0 3 1229 5 3 8 0 0 8 1231 0 2 2 6 1 9 1232 3 8 11 5 4 20 1233 18 30 48 17 27 92 1234 1 0 1 5 0 6 1235 5 12 17 3 6 26 1236 1 3 4 0 0 4 1237 3 4 7 4 0 11 1239 2 0 2 0 0 2 1311 0 0 0 0 0 0 1312 0 0 0 0 0 0 1313 0 1 1 0 0 1 1314 1 1 2 0 0 2 1315 0 0 0 1 1 2 1316 0 0 0 0 0 0 1317 0 0 0 0 0 0 1318 0 0 0 0 0 0 1319 0 0 0 0 0 0 Drugie uwarunkowanie to właściwy dobór prasowych ofert pracy do monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych z uwagi na ich opis i wiarygodność. Opisany powyżej sposób gromadzenia jest źródłem wyboru prasowych ofert pracy, które można zaklasyfikować do monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. W praktyce ogłoszenia dotyczące prasowych ofert pracy dzielimy na tzw. duże (ramkowe) i/lub małe (drobne). W przypadku pierwszego rodzaju ogłoszeń zgłaszający podaje w prasowej ofercie pracy zwyczajowo następujące dane: Nazwa stanowiska Profil stanowiska Doświadczenie zawodowe Województwo Miejscowość Pracodawca Rodzaj pracy Pierwsza praca Wykształcenie. Egzemplifikuje to niniejszy przykład prasowej ofert pracy, tzw. dużej (ramkowej) 12

Numer referencyjny 025/Z/20005W Firma Działalność branża: Firma produkcyjna Lokalizacja: Łódź Stanowisko: Dyrektor Zarządzający Nazwa zadania: Stworzenie nowej organizacji, samodzielne kreowanie strategii rozwoju, jak również koordynowanie ich wdrażania nadzorowanie formalne i merytoryczne działań firmy, współpraca ze strategicznymi klientami Wymagania wykształcenie: wyższe języki obce: bardzo dobra znajomość języka angielskiego i/lub niemieckiego doświadczenie: wymagane doświadczenie w tworzeniu i zarządzaniu działem lub firmą, najchętniej produkcyjną inne wymagania: nastawienie na skuteczną realizację założonych celów, zdecydowanie w podejmowaniu działań, samodzielność i odpowiedzialność, wysoka potrzeba osiągnięć Zupełnie inaczej kształtuje się treść tzw. ogłoszeń małych (drobnych). Potwierdza to np. prezentowana poniżej treść trzech losowo wybranych ogłoszeń o ofercie pracy: Do współpracy poszukuję piszących zawodowo/amatorsko lub związanych z branżą e-mail yes3000@op.pl Domowa 1800 zł, umowa 0-887 391 596 Do hurtowni pilnie, te. 032 253 54 58. Wyraźnie na tych przykładach jest widoczna różnica w treści ogłoszenia. W naszej opinii w przypadku ogłoszeń małych (drobnych) pracochłonność i problemy z zaklasyfikowaniem oferty zgodnie z Klasyfikacją Zawodów i Specjalności spowodowały by jedynie i wyłącznie zwiększenie ilościowe zgromadzonych ofert pracy, wśród których istotnym podzbiorem będą prasowe oferty pracy sklasyfikowane w kategorii gdzie indziej niesklasyfikowani. Sądzimy więc, że w pracach analitycznych na potrzeby monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, gdzie jak wskazuje autor koncepcji M. Kabaj prasowe oferty pracy są zmienną wspomagająca obliczanie deficytu lub nadwyżki, przyjęcie do analizy prasowych ofert pracy dużych (ramkowych) jest prawidłowym podejściem. Trzecim z kolei uwarunkowaniem jest dobór, w relacji do poddanego analizie rynkowi pracy, źródła danych. To uwarunkowanie omówimy na przykładzie doświadczeń z analiz w obszarze województw śląskiego i dolnośląskiego 3. Po pierwsze, wybór wydawnictwa 3 Śląski rynek pracy. Analiza wielowymiarowa, Praca zbiorowa pod redakcją A.S. Barczaka, K. Tausza, Wydawnictwo Główny Instytut Górnictwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Katowice-Warszawa 2004, 13

prasowego publikującego prasowe oferty pracy uzależniony jest od wielkości obszaru poddanego analizom i celu tych analiz. Tak wiec, jeżeli obszarem analitycznym jest lokalny rynek pracy, a celem analiza przekroju zawodowo-kwalifikacyjnego wyłącznie jednego lokalnego rynku pracy, wybór publikatora pozostaje w decyzji prowadzącego prace analityczne. Natomiast, prace analityczne prowadzone w obszarze np. wojewódzkiego rynku pracy i mające na celu analizę przekroju zawodowo-kwalifikacyjnego w układzie lokalnych, podregionalnych rynków i wojewódzkiego rynku pracy wymagają doboru jednego bądź kilku publikatorów z których prasowe ofert pracy będą obejmować całość poddanych analizom lokalnych rynków pracy. W dotychczasowych analizach prasowe oferty pracy były gromadzone z dwóch najbardziej rozpowszechnionych dzienników publikujących prasowe oferty pracy w woj. dolnośląskim, tj. Gazety Wyborczej i Gazety Polskiej. Z uwagi na zasygnalizowane uwarunkowanie, bardzo ważną czynnością jest dobór źródła danych z uwagi na poddany analizie rynek pracy. W tym przypadku proponuje się przyjęcie następujących kryteriów doboru źródła danych: 1. obszar terytorialny, na którym prowadzone są prace analityczne, 2. zasięg publikatora 3. liczba prasowych ofert pracy ukazujących się w publikatorze. Z uwagi na powyższe kryteria, dobór źródła danych jest otwarty i pozostaje w kompetencji prowadzącego analizy. Chcąc jednak zachować poprawność metodologiczną wynikającą z założenia, że wyniki analizy przekroju zawodowo-kwalifikacyjnego rynku pracy są sumą wyników analiz lokalnych (powiatowych) rynków pracy, należy ustalić który publikator; lub które publikatory; powinny być przyjęte za źródło danych do prac analitycznych. Wydaje się, że najkorzystniejszym rozwiązaniem w tej sytuacji jest wprowadzenia do analiz publikatora, który obejmuje całość poddanych analizom rynków pracy. W tym konkretnym przypadku, zachowanie identyczności źródła danych na poziomie lokalnych (powiatowych) rynków pracy jest więc koniecznością, i gwarantuje że każdy odbiorca prasowej oferty pracy ma identyczne szanse je uzyskania. 3. Obszar badań i ogólna charakterystyka danych źródłowych wykorzystanych w analizach Rynek pracy aglomeracji wrocławskiej. Stan i perspektywy. Praca zbiorowa pod redakcją: J. Dziechciarza, Z. Hasińskiej, P. Ditmana, K. Tausza, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu im. Oskara Langego. Wrocław 2006 14

Obszarem badań, w którym realizowane były prace analityczne, było województwo dolnośląskie, w podziale na podregiony i powiaty. Typologia obszaru badań jest wynikiem podziału terytorialnego województwa dolnośląskiego oraz przyjętej definicji rynku pracy aglomeracji wrocławskiej. Tak więc, z definicji w pracach analitycznych ogółem wystąpiły 4 podregiony, 29 powiatów, które w efekcie nazywamy rynkiem pracy województwa dolnośląskiego. Dane źródłowe zastosowane w analizach gromadzone były w przedziałach tygodniowych, półrocznych oraz rocznych i zostały pobrane z: Wojewódzkiego Kuratorium Oświaty we Wrocławiu, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Wałbrzychu, Badań ankietowych, Regionalnych dzienników. Do analiz zastosowano dane z poszczególnych źródeł w następującym układzie: 1. Wojewódzkie Kuratorium Oświaty we Wrocławiu: 1.1. Uczniowie szkół zasadniczych zawodowych ogółem w roku szkolnym 2006/2007 według kierunku kształcenia w klasach programowo najwyższych w powiatach województwa dolnośląskiego. 1.2. Uczniowie szkół średnich technicznych i zawodowych dla młodzieży w roku szkolnym 2006/2007 według kierunków kształcenia w klasach programowo najwyższych w powiatach województwa dolnośląskiego. 1.3. Uczniowie szkół artystycznych II stopnia oraz artystycznych policealnych w roku szkolnym 2006/2007 według kierunków kształcenia w klasach programowo najwyższych w powiatach województwa dolnośląskiego. 1.4. Uczniowie szkół zawodowych niepublicznych w roku szkolnym 2006/2007 w klasach programowo najwyższych w powiatach województwa dolnośląskiego.. 2. Wojewódzki Urząd Pracy: 2.1. Bezrobotni i oferty pracy według zawodów i specjalności w układzie: 2.1.1. Zarejestrowani bezrobotni w okresie sprawozdawczym, 2.1.2. Oferty pracy zarejestrowane w okresie sprawozdawczym, 3. Bazy danych z badań ankietowych według następujących pytań: 3.1. Proszę wskazać max. 4 zawody/stanowiska pracy, których dotyczyć będą zwolnienia, a których liczba pracowników zwolnionych będzie największa? (według stanu na I półrocze 2006 roku) 15

3.2. Proszę wskazać max. 4 zawody/stanowiska pracy, których będą dotyczyły przyjęcia, a których liczba pracowników zwolnionych będzie największa? (według stanu na I półrocze 2006 roku) 4. Regionalne dzienniki: 4.1. Gazeta Wyborcza dodatek Praca, 4.2. Gazeta Polska dodatek Praca. 4. Analiza danych źródłowych ogólna charakterystyka Analiza poziomu dopasowania popytu i podaży na pracę w przekroju zawodowo -kwalifikacyjnym jest węzłowym zagadnieniem podjętym w niniejszym podrozdziale. Analiza przeprowadzona została na podstawie założeń metodologicznych i procedur organizacyjnych przedstawionych w punkcie Założenia teoretyczno-metodologiczne badań w oparciu o dane źródłowe opisujące strukturę bezrobocia, oferty pracy rejestrowane w urzędach pracy, prasowe ofert pracy, przewidywane przez pracodawców przyjęcia do pracy, kształcenie ponadgimnazjalne zawodowe, przewidywane przez pracodawców zwolnienia z pracy w przekroju zawodowo-kwalifikacyjnym obserwowane w latach 2005-2006 na rynku pracy województwa dolnośląskiego. Ogółem analizie poddaliśmy w obszarze rynku pracy województwa dolnośląskiego: 118524 bezrobotnych odnotowanych w Powiatowych Urzędach Pracy w ogółem 1380 zawodach i specjalnościach, 2948 zwolnień przewidywanych przez pracodawców w ogółem 250 zawodach i specjalnościach, 15587 uczniów szkolnictwa zawodowego ponadgimnazjalnego w klasach programowo najwyższych w 81 zawodach kształconych, 36901 zarejestrowanych w urzędach pracy ofert pracy w ogółem 916 zawodach i specjalnościach, 11953 przyjęcia do pracy przewidywane przez pracodawców w ogółem 348 zawodach i specjalnościach i 1069 prasowych ofert pracy w ogółem 98 zawodach i specjalnościach. W analizach przyjęliśmy następującą procedurę postępowania. Po pierwsze analizujemy bezrobocie według zawodów i specjalności w powiatowych, podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego. Po drugie analizujemy oferty pracy rejestrowane w urzędach pracy według zawodów i specjalności na powiatowych, podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego. W trzecim podejściu analizujemy prasowe oferty według zawodów i specjalności na rynku pracy województwa dolnośląskiego. Następnie analizujemy strukturę uczniów klas programowo najwyższych w szkolnictwie zawodowym ponadgimnazjalnym według zawodów kształconych. W piątym podejściu analizujemy 16

przewidywane przez pracodawców zwolnienia i przyjęcia do pracy według zawodów i specjalności w powiatowych, podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego. Wykazane podejścia umożliwiają w kolejnej fazie analiz wyodrębnienie generatorów bezrobocia, generatorów przewidywanych zwolnień i generatorów oczekujących na zatrudnienie absolwentów szkolnictwa zawodowego ponadgimnazjalnego według zawodów i specjalności w powiatowych, podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego. Równolegle zostają wyodrębnione skupiska ofert pracy rejestrowanych w urzędach pracy, skupiska przewidywanych przyjęć do pracy i skupiska prasowych ofert pracy według zawodów i specjalności na powiatowych, podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego. Fazą końcową jest analiza porównawcza strumienia podaży pracy i popytu na pracę w przekroju zawodów kształconych w szkolnictwie ponadgimnazjalnym zawodowym w powiatowych, podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego. Częścią podsumowująca całość analiz jest wyznaczenie dla szkolnictwa ponadgimnazjalnego zawodowego deficytów i nadwyżek na powiatowych, podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego. Tym samym z uwagi na założenia metodologiczne należy uznać, ze wykazane podejścia wyczerpują monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych. 5. Szkolnictwo ponadgimnazjalne zawodowe według zawodów deficytowych i nadwyżkowych 5.1 Uwagi wprowadzające Wyznaczenie zawodów deficytowych, równoważnych i nadwyżkowych oraz obliczenie współczynników szansy uzyskania zatrudnienia przeprowadzone zostało w następującym układzie organizacyjnym i przekrojowym. Do obliczeń zostały wprowadzone zbiory zawodów i specjalności opisujące wszystkie zmienne wprowadzone do monitoringu, które w okresie obserwacji tj. w latach 2005 2006 roku były istotne dla analizowanego zjawiska. Należy wyjaśnić, że przez zbiory istotne rozumiemy wyłącznie te, które w analizach porównawczych były głównymi: a) generatorami bezrobocia, b) generatorami przewidywanych zwolnień, c) generatorami oczekujących na zatrudnienie absolwentów szkolnictwa zawodowego ponadgimnazjalnego d) skupiskami przewidywanego zatrudnienia, e) skupiskami ofert pracy rejestrowanych w urzędach pracy f) skupiskami prasowych oferty 17

pracy. Z uwagi na rozkład liczebności zadanych do monitoringu zmiennych na powiatowych rynkach pracy województwa dolnośląskiego do obliczeń wyodrębnione zawody i specjalności zostały wprowadzone w postaci zagregowanej dla rynku pracy województwa dolnośląskiego. Na podstawie wyników analiz poprzedzających wyznaczenie zawodów deficytowych, równoważnych i nadwyżkowych oraz obliczenia współczynników szansy uzyskania zatrudnienia stwierdzamy, że inne podejście nie znajduje uzasadnienia. Kluczowymi faktami, uprawniającymi do przyjęcia takiego stanowiska są: niskie udziały analizowanych zmiennych z poszczególnych powiatowych rynków pracy w relacji do rynku pracy województwa dolnośląskiego, jednorodność przekrojów kwalifikacyjno - zawodowych w zadanych do monitoringu zmiennych, jednorodność zawodów kształconych w szkolnictwie ponadgimnzjalnym zawodowym, zasady gromadzenia i analizowania prasowych ofert pracy oraz zdominowanie charakterystyki rynku pracy województwa dolnośląskiego przez jeden powiatowy rynek pracy powiat miasto Wrocław. Obliczone na podstawie powyższego podejścia wyniki stanowią podstawę do wnioskowania na obszar rynku pracy województwa dolnośląskiego z istotnym zastosowaniem w powiatowych rynkach pracy. 5.2 Generatory bezrobocia na podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego Do analizy bezrobocia, której celem było wyodrębnienie kluczowych generatorów, według zawodów i specjalności w powiatowych, podregionalnych rynkach i rynku pracy województwa dolnośląskiego ogółem za II półrocze 2005 roku wprowadziliśmy 181524 zaobserwowanych rejestracji bezrobotnych. W przekroju zawodów i specjalności analizą objęliśmy 1380 zawodów i specjalności. W tym zbiorze za istotne statystycznie dla analizowanego zjawiska należy uznać wyłączni 49 zawodów i specjalności, które w okresie obserwacji, na przeanalizowane ogółem 1380, wygenerowały 60,67% bezrobocia. W pozostałych 1331 zawodach i specjalnościach wygenerowane bezrobocie przypadające na jeden zawód i specjalność zawarło się w przedziale od 0,01 do 0,43% bezrobocia. Są to zawody i specjalności z uwagi na udziały i liczebności dla analizowanego zjawiska, co już zostało podkreślone nieistotne. Wyniki obliczeń zarówno na poziomie danych rzeczywistych jak i udziałów procentowych prezentujemy w poniższej tabeli. Tabela 6. Zawody i specjalności o największej liczbie bezrobotnych na rynku pracy województwa dolnośląskiego. Napływ bezrobotnych w II półroczu 2005 r. 18

Pozycja Nazwa zawodu i specjalności Liczba bezrobotnych Udział w ogółem % 1 Sprzedawca* 10214 8,62 2 Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) 4483 3,78 3 Ślusarz* 3746 3,16 4 Murarz* 3633 3,07 5 Technik mechanik* 3186 2,69 6 Ekonomista 2429 2,05 7 Kucharz* 2422 2,04 8 Mechanik samochodów osobowych 2371 2,00 9 Krawiec* 2293 1,93 10 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 2223 1,88 11 Szwaczka 2053 1,73 12 Robotnik budowlany 1731 1,46 13 Robotnik gospodarczy 1482 1,25 14 Piekarz* 1448 1,22 15 Technik budownictwa* 1446 1,22 16 Sprzątaczka 1418 1,20 17 Handlowiec* (zawód szkolny: Technik handlowiec) 1347 1,14 18 Tokarz 1276 1,08 19 Technik rolnik* 1152 0,97 20 Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych 1134 0,96 21 Pracownik administracyjny* (zawód szkolny: Technik administracji) 1048 0,88 22 Cukiernik* 1047 0,88 23 Stolarz* 1017 0,86 24 Magazynier 998 0,84 25 Fryzjer* (zawody szkolne: Fryzjer, Technik usług fryzjerskich) 902 0,76 26 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 837 0,71 27 Technik elektryk* 833 0,70 28 Kelner* 832 0,70 29 Mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych* 813 0,69 30 Technik elektronik* 781 0,66 31 Technik żywienia i gospodarstwa domowego* 752 0,63 32 Elektromonter (elektryk) zakładowy 735 0,62 33 Malarz budowlany 723 0,61 34 Kierowca samochodu ciężarowego 716 0,60 35 Specjalista do spraw marketingu i handlu (sprzedaży) 690 0,58 36 Kierowca samochodu osobowego 687 0,58 37 Monter instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych 680 0,57 38 Technik informatyk* 676 0,57 39 Górnik eksploatacji podziemnej* 643 0,54 40 Stolarz meblowy 617 0,52 41 Pedagog 589 0,50 42 Stolarz budowlany 574 0,48 43 Technik technologii odzieży* 546 0,46 44 Pracownik ochrony mienia i osób* (zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia) 545 0,46 45 Specjalista administracji publicznej 544 0,46 46 Księgowy (samodzielny) 536 0,45 47 Tkacz 532 0,45 48 Pomoc kuchenna 528 0,45 49 Betoniarz zbrojarz* 101 0,44 Razem 71908 60,67 Źródło: Komputerowy System Zarządzania Danymi, Główny Instytut Górnictwa Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych 19

Uzyskane wyniki na poziomie rynku pracy województwa dolnośląskiego jednoznacznie wskazują, że głównym generatorem bezrobocia w II półroczu 2005 roku na poziomie zawodów i specjalności byli Sprzedawcy. W tym zawodzie i specjalności w okresie obserwacji wystąpiło 10214 bezrobotnych. W relacji do pozostałych zawodów i specjalności jest to jednoznacznie dominująca zbiorowość. W dalszej kolejności istotnie generowali bezrobocie asystenci ekonomiczni, ślusarze, murarze i technicy mechanicy. Ważnym jest podkreślenie, że w opisywanym zbiorze wystąpiły zawody kształcone. Były to: technik ekonomista technik prac biurowych technik handlowiec technik administracji technik usług fryzjerskich technik ochrony fizycznej osób i mienia. Z uwagi na poziom wykształcenia należy podkreślić, że kluczowe generatory bezrobocia w dominującej części charakteryzowały się wykształceniem ponadgimnazjalnym zawodowym i średnim technicznym. Natomiast do kluczowych generatorów bezrobocia o wykształceniu wyższym należy zaliczyć: ekonomistów specjalistów do spraw marketingu i handlu (sprzedaży) pedagogów i specjalistów administracji publicznej księgowych (samodzielnych). W analogicznym układzie analizujemy wyniki dla podregionów. W podregionie jeleniogórsko wałbrzyskim do analizy bezrobocia, której celem było wyodrębnienie kluczowych generatorów, według zawodów i specjalności ogółem za II półrocze 2005 roku wprowadziliśmy 60036 zaobserwowanych rejestracji bezrobotnych. W przekroju zawodów i specjalności analizą objęliśmy 1191 zawodów i specjalności. W tym zbiorze za istotne statystycznie dla analizowanego zjawiska należy uznać wyłączni 28 zawodów i specjalności, które w okresie obserwacji, na przeanalizowane ogółem 1191, wygenerowały 50,48% bezrobocia. W pozostałych 1163 zawodach i specjalnościach wygenerowane bezrobocie przypadające na jeden zawód i specjalność zawarło się w przedziale od 0,01 do 0,70% 20

bezrobocia. Są to zawody i specjalności z uwagi na udziały i liczebności dla analizowanego zjawiska, co już zostało podkreślone nieistotne. Wyniki obliczeń zarówno na poziomie danych rzeczywistych jak i udziałów procentowych prezentujemy w poniższej tabeli. Tabela 7. Zawody i specjalności o największej liczbie bezrobotnych na rynku pracy podregionu jeleniogórsko - wałbrzyskiego. Napływ bezrobotnych w II półroczu 2005 r. Pozycja Nazwa zawodu i specjalności Liczba bezrobotnych Udział w ogółem % 1 Sprzedawca* 5369 8,62 2 Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) 2494 3,78 3 Ślusarz* 2467 3,16 4 Murarz* 2329 3,07 5 Technik mechanik* 1874 2,69 6 Kucharz* 1572 2,05 7 Ekonomista 1410 2,04 8 Krawiec* 1390 2,00 9 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 1276 1,93 10 Mechanik samochodów osobowych 1272 1,88 11 Szwaczka 1263 1,73 12 Robotnik gospodarczy 1009 1,46 13 Robotnik budowlany 978 1,25 14 Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych 925 1,22 15 Tokarz 906 1,22 16 Handlowiec* (zawód szkolny: Technik handlowiec) 885 1,20 17 Piekarz* 866 1,14 18 Technik budownictwa* 787 1,08 19 Sprzątaczka 726 0,97 20 Stolarz* 649 0,96 21 Technik rolnik* 645 0,88 22 Pracownik administracyjny* (zawód szkolny: Technik administracji) 643 0,88 23 Górnik eksploatacji podziemnej* 542 0,86 24 Kelner* 528 0,84 25 Cukiernik* 527 0,76 26 Technik żywienia i gospodarstwa domowego* 511 0,71 27 Tkacz 502 0,70 28 Technik elektryk* 490 0,70 Razem 34345 50,48 Źródło: Komputerowy System Zarządzania Danymi, Główny Instytut Górnictwa Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych Uzyskane wyniki na poziomie rynku pracy podregionu jeleniogórsko wałbrzyskiego, analogicznie jak w przypadku rynku pracy województwa dolnośląskiego, jednoznacznie wskazują że głównym generatorem bezrobocia w II półroczu 2005 roku na poziomie zawodów i specjalności byli sprzedawcy. W tym zawodzie i specjalności w okresie obserwacji wystąpiło 5369 bezrobotnych. W relacji do pozostałych zawodów i specjalności jest to jednoznacznie dominująca zbiorowość. W dalszej kolejności istotnie generowali bezrobocie asystenci ekonomiczni, ślusarze, murarze, technicy mechanicy i kucharze. Ważnym jest podkreślenie, że w opisywanym zbiorze wystąpiły zawody kształcone. Były to: 21

technik ekonomista technik prac biurowych technik handlowiec technik administracji Z uwagi na poziom wykształcenia należy podkreślić, że kluczowe generatory bezrobocia w dominującej części charakteryzowały się wykształceniem ponadgimnazjalnym zawodowym i średnim technicznym. Natomiast kluczowym generatorem bezrobocia o wykształceniu wyższym byli ekonomiści. Z kolei wyniki analiz dla podregionie legnickiego za II półrocze 2005 roku wykazały następujące prawidłowości. Do analiz wprowadziliśmy 22926 zaobserwowanych rejestracji bezrobotnych. W przekroju zawodów i specjalności analizą objęliśmy 842 zawody i specjalności. W tym zbiorze za istotne statystycznie dla analizowanego zjawiska należy uznać wyłączni 49 zawodów i specjalności, które w okresie obserwacji, na przeanalizowane ogółem 1191, wygenerowały 65,36% bezrobocia. W pozostałych 793 zawodach i specjalnościach wygenerowane bezrobocie przypadające na jeden zawód i specjalność zawarło się w przedziale od 0,01 do 0,44% bezrobocia. Są to zawody i specjalności z uwagi na udziały i liczebności dla analizowanego zjawiska, co już zostało podkreślone nieistotne. Wyniki obliczeń zarówno na poziomie danych rzeczywistych jak i udziałów procentowych prezentujemy w poniższej tabeli. Tabela 8. Zawody i specjalności o największej liczbie bezrobotnych na rynku pracy podregionu legnickiego. Napływ bezrobotnych w II półroczu 2005 r. Pozycja Nazwa zawodu i specjalności Liczba bezrobotnych Udział w ogółem % 1 Sprzedawca* 2452 10,70 2 Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) 844 3,68 3 Murarz* 769 3,35 4 Technik mechanik* 713 3,11 5 Mechanik samochodów osobowych 598 2,61 6 Ślusarz* 592 2,58 7 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 500 2,18 8 Szwaczka 488 2,13 9 Robotnik budowlany 458 2,00 10 Technik budownictwa* 442 1,93 11 Sprzątaczka 416 1,81 12 Krawiec* 413 1,80 13 Kucharz* 362 1,58 14 Ekonomista 289 1,26 15 Piekarz* 262 1,14 22

16 Technik technologii odzieży* 216 0,94 17 Robotnik gospodarczy 214 0,93 18 Handlowiec* (zawód szkolny: Technik handlowiec) 208 0,91 19 Malarz budowlany 200 0,87 20 Magazynier 199 0,87 21 Fryzjer* (zawody szkolne: Fryzjer, Technik usług fryzjerskich) 194 0,85 22 Specjalista administracji publicznej 193 0,84 23 Cukiernik* 192 0,84 24 Kierowca samochodu osobowego 188 0,82 25 Elektromonter (elektryk) zakładowy 186 0,81 26 Technik elektryk* 183 0,80 27 Kierowca samochodu ciężarowego 179 0,78 28 Technik rolnik* 175 0,76 29 Mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych* 174 0,76 30 Monter instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych 173 0,75 31 Pozostali pracownicy obsługi biurowej gdzie indziej niesklasyfikowani 169 0,74 32 Politolog 167 0,73 33 Stolarz budowlany 157 0,68 34 Specjalista do spraw marketingu i handlu (sprzedaży) 153 0,67 35 Technik elektronik* 149 0,65 36 Pracownik administracyjny* (zawód szkolny: Technik administracji) 147 0,64 37 Pracownik ochrony mienia i osób* (zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia) 141 0,62 38 Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych 140 0,61 39 Pedagog 129 0,56 40 Tokarz 128 0,56 41 Księgowy (samodzielny) 126 0,55 42 Kelner* 121 0,53 43 Stolarz* 121 0,53 44 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 119 0,52 45 Technik informatyk* 117 0,51 46 Pozostali technicy technologii żywności 114 0,50 47 Inżynier systemów komputerowych 108 0,47 48 Technik żywienia i gospodarstwa domowego* 106 0,46 49 Betoniarz zbrojarz* 101 0,44 Razem 14985 65,36 Źródło: Komputerowy System Zarządzania Danymi, Główny Instytut Górnictwa Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych Uzyskane wyniki na poziomie rynku pracy podregionu legnickiego, analogicznie jak w poprzednich analizach, jednoznacznie wskazują że głównym generatorem bezrobocia w II półroczu 2005 roku na poziomie zawodów i specjalności byli sprzedawcy. W tym zawodzie i specjalności w okresie obserwacji wystąpiło 2542 bezrobotnych. W relacji do pozostałych zawodów i specjalności jest to jednoznacznie dominująca zbiorowość. W dalszej kolejności istotnie generowali bezrobocie asystenci ekonomiczni, murarze, technicy mechanicy, mechanicy samochodów osobowych i ślusarze. Ważnym jest podkreślenie, że w opisywanym zbiorze wystąpiły zawody kształcone. Były to: technik ekonomista technik prac biurowych 23

technik handlowiec technik usług fryzjerskich technik administracji technik ochrony fizycznej osób i mienia Z uwagi na poziom wykształcenia należy podkreślić, że kluczowe generatory bezrobocia w dominującej części charakteryzowały się wykształceniem ponadgimnazjalnym zawodowym i średnim technicznym. Natomiast kluczowymi generatorami bezrobocia o wykształceniu wyższym byli ekonomiści specjaliści administracji publicznej politolodzy specjaliści do spraw marketingu i handlu (sprzedaży) księgowi (samodzielni). Z kolei wyniki analiz dla podregionie wrocławskiego za II półrocze 2005 roku wykazały następujące prawidłowości. Do analiz wprowadziliśmy 15682 zaobserwowane rejestracje bezrobotnych. W przekroju zawodów i specjalności analizą objęliśmy 814 zawody i specjalności. W tym zbiorze za istotne statystycznie dla analizowanego zjawiska należy uznać wyłączni 31 zawodów i specjalności, które w okresie obserwacji, na przeanalizowane ogółem 814, wygenerowały 54,80 % bezrobocia. W pozostałych 783 zawodach i specjalnościach wygenerowane bezrobocie przypadające na jeden zawód i specjalność zawarło się w przedziale od 0,01 do 0,65% bezrobocia. Są to zawody i specjalności z uwagi na udziały i liczebności dla analizowanego zjawiska, co już zostało podkreślone nieistotne. Wyniki obliczeń zarówno na poziomie danych rzeczywistych jak i udziałów procentowych prezentujemy w poniższej tabeli. Tabela 9. Zawody i specjalności o największej liczbie bezrobotnych na rynku pracy podregionu wrocławskiego. Napływ bezrobotnych w I półroczu 2006 r. Pozycja Nazwa zawodu i specjalności Liczba bezrobotnych Udział w ogółem % 1 Sprzedawca* 1447 9,23 2 Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) 630 4,02 3 Ślusarz* 473 3,02 4 Murarz* 407 2,60 5 Ekonomista 395 2,52 6 Mechanik samochodów osobowych 377 2,40 7 Krawiec* 344 2,19 24

8 Kucharz* 332 2,12 9 Technik rolnik* 315 2,01 10 Technik mechanik* 288 1,84 11 Piekarz* 250 1,59 12 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 248 1,58 13 Cukiernik* 231 1,47 14 Szwaczka 226 1,44 15 Stolarz* 211 1,35 16 Stolarz meblowy 205 1,31 17 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 200 1,28 18 Mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych* 191 1,22 19 Tokarz 178 1,14 20 Robotnik budowlany 176 1,12 21 Handlowiec* (zawód szkolny: Technik handlowiec) 175 1,12 22 Obuwnik przemysłowy 160 1,02 23 Fryzjer* (zawody szkolne: Fryzjer, Technik usług fryzjerskich) 158 1,01 24 Magazynier 149 0,95 25 Pracownik administracyjny* (zawód szkolny: Technik administracji) 130 0,83 26 Tapicer* 127 0,81 27 Robotnik placowy 126 0,80 28 Sprzątaczka 120 0,77 29 Technik żywienia i gospodarstwa domowego* 112 0,71 30 Rolnik produkcji roślinnej i zwierzęcej* (zawód szkolny: Rolnik) 112 0,71 31 Robotnik gospodarczy 102 0,65 Razem 8595 54,80 Źródło: Komputerowy System Zarządzania Danymi, Główny Instytut Górnictwa Zakład Badań Ekonomicznych i Społecznych Uzyskane wyniki na poziomie rynku pracy podregionu wrocławskiego, analogicznie jak w poprzednich analizach, jednoznacznie wskazują że głównym generatorem bezrobocia w II półroczu 2005 roku na poziomie zawodów i specjalności byli sprzedawcy. W tym zawodzie i specjalności w okresie obserwacji wystąpiło 1447 bezrobotnych. W relacji do pozostałych zawodów i specjalności jest to jednoznacznie dominująca zbiorowość. W dalszej kolejności istotnie generowali bezrobocie asystenci ekonomiczni, ślusarze i murarze. Ważnym jest podkreślenie, że w opisywanym zbiorze wystąpiły zawody kształcone. Były to: technik ekonomista technik prac biurowych technik handlowiec technik usług fryzjerskich technik administracji rolnik. Z uwagi na poziom wykształcenia należy podkreślić, że kluczowe generatory bezrobocia w dominującej części charakteryzowały się wykształceniem ponadgimnazjalnym zawodowym 25

i średnim technicznym. Natomiast kluczowym generatorem bezrobocia o wykształceniu wyższym byli ekonomiści. Z kolei wyniki analiz dla podregionu miasta Wrocław za II półrocze 2005 roku wykazały następujące prawidłowości. Do analiz wprowadziliśmy 11880 zaobserwowanych rejestracji bezrobotnych. W przekroju zawodów i specjalności analizą objęliśmy 756 zawodów i specjalności. W tym zbiorze za istotne statystycznie dla analizowanego zjawiska należy uznać wyłącznie 31 zawodów i specjalności, które w okresie obserwacji, na przeanalizowane ogółem 756, wygenerowały 58,16% bezrobocia. W pozostałych 725 zawodach i specjalnościach wygenerowane bezrobocie przypadające na jeden zawód i specjalność zawarło się w przedziale od 0,01 do 0,65% bezrobocia. Są to zawody i specjalności z uwagi na udziały i liczebności dla analizowanego zjawiska, co już zostało podkreślone nieistotne. Wyniki obliczeń zarówno na poziomie danych rzeczywistych jak i udziałów procentowych prezentujemy w poniższej tabeli. Tabela 11. Zawody i specjalności o największej liczbie bezrobotnych na rynku pracy podregionu m. Wrocław. Napływ bezrobotnych w II półroczu 2005 r. Pozycja Nazwa zawodu i specjalności Liczba bezrobotnych Udział w ogółem % 1 Sprzedawca* 946 7,96 2 Asystent ekonomiczny* (zawód szkolny: Technik ekonomista) 515 4,34 3 Ekonomista 335 2,82 4 Technik mechanik* 311 2,62 5 Specjalista do spraw marketingu i handlu (sprzedaży) 229 1,93 6 Ślusarz* 214 1,80 7 Pracownik biurowy* (zawód szkolny: Technik prac biurowych) 199 1,68 8 Magazynier 168 1,41 9 Robotnik gospodarczy 157 1,32 10 Sprzątaczka 156 1,31 11 Kucharz* 156 1,31 12 Krawiec* 146 1,23 13 Technik budownictwa* 135 1,14 14 Murarz* 128 1,08 15 Pracownik administracyjny* (zawód szkolny: Technik administracji) 128 1,08 16 Mechanik samochodów osobowych 124 1,04 17 Robotnik budowlany 119 1,00 18 Technik elektronik* 118 0,99 19 Technik elektryk* 106 0,89 20 Specjalista administracji publicznej 104 0,88 21 Pedagog 100 0,84 22 Cukiernik* 97 0,82 23 Kelner* 91 0,77 24 Kasjer handlowy 88 0,74 25 Przedstawiciel handlowy (przedstawiciel regionalny) 88 0,74 26 Pracownik ochrony mienia i osób* (zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia) 87 0,73 27 Pomoc kuchenna 81 0,68 26