scenariusz 1 natura 2000 na Tle innych form ochrony przyrody.

scenariusz 1 natura 2000 na Tle innych form ochrony przyrody. cel zajęć: zapoznanie uczniów z systemem ochrony przyrody w Polsce, w tym z siecią Natura 2000. cele operacyjne: Uczeń: wymienia co najmniej sześć form ochrony przyrody występujących w Polsce, potrafi podać ich przykłady, rozróżnia obowiązujące w Polsce formy ochrony, wymienia różnice i podobieństwa pomiędzy nimi, omawia walory przyrodnicze wybranych terenów chronionych w najbliższej okolicy, podaje definicję europejskiej sieci Natura 2000, analizuje zależności pomiędzy lokalizacją obszarów Natura 2000 i innych obszarów chronionych, korzysta z różnych źródeł w celu znalezienia informacji o ochronie przyrody, rozumie potrzebę tworzenia różnych form ochrony przyrody, rozwija więź emocjonalną ze środowiskiem przyrodniczym najbliższej okolicy, rozwija zainteresowania przyrodnicze. Załącznik nr 1. Znajdź osobę, która Czas trwania: 1 godzina lekcyjna. Przedmiot: geografia, biologia, wos. Miejsce zajęć: sala lekcyjna. Pomoce dydaktyczne: karta pracy (załącznik nr 1) powielona w ilości odpowiadającej ilości i uczniów, kartki formatu A3 dla każdego ucznia oraz kolorowe pisaki (uprzedź uczniów, by przynieśli ze sobą długopisy lub mazaki w co najmniej 4 kolorach). imię osoby, która wie, czy na terenie waszego powiatu Uwaga! Daną osobę możesz znajduje się jakiś użytek ekologiczny Rezerwacie Biosfery wpisać tylko raz. wie, czy na terenie waszego była na obszarze Specjalnego powiatu znajduje się jakiś zespół Obszaru Ochrony Siedlisk Bieszczady przyrodniczo-krajobrazowy Gorczańskiego Parku Narodowego Mierzeja Wiślana sieci Natura 2000 wie, który park narodowy jest wpisany na listę światowego Parku Narodowym wpisanym na Parku Krajobrazowym dziedzictwa UNESCO listę obszarów Ramsar była na terenie zespołu ochroną gatunkową jeża Natura 2000 bobra przyrodniczo-krajobrazowego Helski Cypel wie, czy jaskinia może być uznana za pomnik przyrody Rezerwacie Biosfery przyrody w najbliższej okolicy wie, jak inaczej nazywa się objęta ścisłą ochroną gatunkową sosna górska widziała aleję drzew będącą pomnikiem przyrody przebieg zajęć: Zajęcia rozpocznij od rozmowy z młodzieżą nt. tego, czym jest dla nich przyroda, dlaczego powinniśmy ją chronić. Poproś o krótkie omówienie motywów ochrony przyrody na przestrzeni wieków. Poproś uczniów, aby wymienili cele ochrony przyrody. Poproś wybranego ucznia, aby odczytał głośno art. 1, 2 i 3 ustawy o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 (ustawa dostępna jest m.in. na stronie Ministerstwa Środowiska www. mos.gov.pl). Porozmawiaj z młodzieżą na temat celów ochrony przyrody ustalonych przez ustawodawcę oraz elementów przyrody, które podlegają ochronie oraz sposobów, w jaki ochrona ma się odbywać. Rozdaj uczniom karty pracy (załącznik nr 1) i poproś o wypełnienie ich w taki sposób, by w każdym okienku znalazło się imię osoby, która: była, widziała, wie zgodnie z opisem. W tym celu uczniowie muszą wstać z miejsc i porozmawiać każdy z każdym tak, aby znaleźć odpowiednie osoby do uzupełnienia swojej karty pracy. Dana osoba może być wpisana tylko w jedno pole, tzn. osoby nie mogą się powtarzać na danej karcie pracy. Przy zadaniu przydać się może mapa form ochrony przyrody. 1

2 Celem tego dosyć trudnego ćwiczenia jest nawiązanie do osobistych doświadczeń uczniów, a przez to zaciekawienie ich. Jednocześnie w karcie pracy pojawiają się nazwy różnych ustawowych form ochrony przyrody a także nazwy innych obszarów chronionych konwencjami międzynarodowymi, dzięki czemu uczniowie na przykładach poznają je, dowiadują się, że obszary chronione, dzięki swej unikatowości i walorom przyrodniczym, są częstym celem turystów oraz, że różne formy ochrony pokrywają się. Po zakończeniu ćwiczenia poproś, by uczniowie opowiedzieli, z którymi pytaniami mieli największy problem, czy coś ich zaciekawiło, czego nowego się dowiedzieli. Być może część pytań była zbyt trudna, wówczas możesz samodzielnie wyjaśnić wątpliwości lub poprosić uczniów, by skorzystali z Internetu w poszukiwaniu odpowiedzi.

Załącznik nr 1. Znajdź osobę, która imię osoby, która Uwaga! Daną osobę możesz wpisać tylko raz. wie, czy na terenie waszego powiatu znajduje się jakiś użytek ekologiczny Rezerwacie Biosfery była na obszarze Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Bieszczady wie, czy na terenie waszego powiatu znajduje się jakiś zespół przyrodniczo-krajobrazowy Gorczańskiego Parku Narodowego sieci Natura 2000 Mierzeja Wiślana wie, który park narodowy jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO Parku Krajobrazowym Parku Narodowym wpisanym na listę obszarów Ramsar ochroną gatunkową jeża Natura 2000 bobra była na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Helski Cypel wie, czy jaskinia może być uznana za pomnik przyrody Rezerwacie Biosfery przyrody w najbliższej okolicy wie, jak inaczej nazywa się objęta ścisłą ochroną gatunkową sosna górska widziała aleję drzew będącą pomnikiem przyrody 3

Następnie poproś, aby uczniowie wymienili wszystkie znane im formy ochrony przyrody, zapiszcie je na tablicy. W razie potrzeby ponownie zajrzyjcie do ustawy, by uzupełnić listę, w art. 6 pkt.1 ustawodawca wymienia formy ochrony przyrody. Podkreśl pojęcie obszary Natura 2000. Zakładamy, że uczniowie posiadają, wyniesioną z gimnazjum, podstawową wiedzę nt. form ochrony przyrody. Jeśli jednak sądzisz, że warto przypomnieć lub uzupełnić wiedzę uczniów, wykorzystaj materiały. Jak polskie prawo chroni przyrodę? Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody wymienia następujące formy ochrony przyrody: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. PARKI NARODOWE Zgodnie z Ustawą, parki narodowe tworzone są na obszarach wyróżniających się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha. Cele, dla których tworzone są parki narodowe to: zachowanie różnorodności biologicznej; zachowanie zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej; zachowanie walorów krajobrazowych ; przywrócenie właściwego stanu zasobów i składników przyrody; odtworzenie zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt oraz siedlisk grzybów Bieszczady Na terenie parku narodowego ograniczeniu podlega wszelka działalność, musi być ona podporządkowana celom ochrony przyrody. Strategia ochrony przyrody zawarta jest w planie ochrony, który dla parku sporządza się na okres 20 lat. Na obszarze parku wyróżnić można zazwyczaj strefę ochrony ścisłej i strefę ochrony, natomiast na terenach graniczących z parkiem tworzona jest otulina parku, w której może być utworzona strefa ochronna zwierząt łownych ze względu na potrzebę ochrony zwierząt w parku narodowym. Parki narodowe tworzone są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. W chwili obecnej w Polsce mamy 23 parki narodowe o łącznej powierzchni 317,3 tys. ha, tj. 1% powierzchni kraju. 4

REZERWAT PRZYRODY Rezerwaty przyrody obejmują obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Wydmy Molożewskie Strategia ochrony przyrody zawarta jest w planie ochrony, który dla rezerwatu sporządza się na okres 20 lat. Cały obszar rezerwatu lub jego część może podlegać ochronie ścisłej, ochronie czynnej lub ochronie krajobrazowej. Na obszarach graniczących z rezerwatem przyrody może być wyznaczona otulina. Rezerwaty przyrody tworzone są na drodze rozporządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Obecnie w Polsce mamy ponad 1400 rezerwatów o łącznej powierzchni 168,9 tys. ha, tj. 0,54 % powierzchni kraju (stan z grudnia 2007 roku). 5

PARK KRAJOBRAZOWY Parki krajobrazowe obejmują obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zróżnicowanego rozwoju. Prowadzenie działalności gospodarczej na terenie parku krajobrazowego jest możliwe, aczkolwiek podlega pewnym ograniczeniom. Doliny Bobru Zadania ochrony przyrody zawarte są w planie ochrony, który dla parku sporządza się na okres 20 lat. Na obszarach graniczących z parkiem krajobrazowym może być wyznaczona otulina. Utworzenie parku krajobrazowego następuje na drodze rozporządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Obecnie w Polsce mamy 120 parków krajobrazowych o łącznej powierzchni 2515,1 tys. ha, tj. 8 % powierzchni kraju (stan z grudnia 2007 roku). 6

OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnią funkcję korytarzy ekologicznych. Obszary takie obejmują pełne jednostki środowiska naturalnego, takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska. Działalność gospodarcza na obszarach chronionego krajobrazu podlega tylko niewielkim ograniczeniom. Obszary chronionego krajobrazu two-rzone są w drodze rozporządzenia wojewody lub w drodze uchwały rady gminy. Obecnie w Pol-sce mamy 412 obszarów chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 2515,1 tys. ha, tj. 8 % powierzchni kraju (stan z grudnia 2007 roku). POMNIKI PRZYRODY Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów. Pomnikami przyrody ożywionej mogą być krzewy lub drzewa odznaczające się sędziwym wiekiem, wielkością, niezwykłymi kształtami, natomiast pomnikami przyrody nieożywionej mogą być np. głazy narzutowe oraz interesujące formy powierzchni ziemi np. źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki. Ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze rozporządzenia wojewody albo uchwały rady gminy. Obecnie w Polsce mamy ponad 35 tysięcy pomników przyrody (stan z grudnia 2007 roku), z czego ponad 33 tys. to pojedyncze drzewa, grupy drzew i aleje. 7

STANOWISKA DOKUMENTACYJNE Beskid Sądecki Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania form geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt. Ustanowienie stano-wiska dokumentacyjnego następuje w drodze rozporządzenia wojewody albo uchwały rady gminy. Obecnie w Polsce mamy ponad 153 stanowiska dokumentacyjne(stan z grudnia 2007 roku). UŻYTKI EKOLOGICZNE Użytki ekologiczne to - zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychod- Żelazowa Wola 8

nie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub sezonowego przebywania. Istotnym powodem tworzenia użytków ekologicznych jest potrzeba objęcia ochroną niewielkich powierzchniowo obiektów, ale cennych pod względem przyrodniczym. Nie mogły one być objęte ochroną rezerwatową ze względu na niewielką powierzchnię i zazwyczaj mniejszą rangę ich walorów przyrodniczych. Ustanowienie użytku ekologicznego następuje w drodze rozporządzenia wojewody albo uchwały rady gminy. Obecnie w Polsce mamy ponad 6686 użytków ekologicznych (stan z grudnia 2007 roku). ZESPÓŁ PRZYRODNICZO - KRAJOBRAZOWY Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. Ustanowienie zespołu przyrodniczo - krajobrazowego następuje w drodze rozporządzenia wojewody albo uchwały rady gminy. Obecnie w Polsce mamy ponad 207 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (stan z grudnia 2007 roku). OCHRONA GATUNKOWA ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz siedlisk gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. W celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być ustalane strefy ochronne. W stosunku do gatunków zwierząt, roślin Niepylak apollo i grzybów objętych ochroną gatunkową wprowadzane są zakazy m. in. zabijania, okaleczania, chwytania, przetrzymywania, niszczenia, zbierania, zrywania, niszczenia ich siedlisk. Listy gatunków zwierząt, roślin i grzybów objętych ochroną całkowitą lub częściową określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa. 9

Prywatne ostoje przyrody Oprócz wymienionych w ustawie, państwowych lub międzynarodowych form ochrony przyrody istnieją również prywatne obszary chronione. Prawo własności może okazać się całkiem przydatnym narzędziem ochrony przyrody! Właściwie każdy osoba prywatna, nieformalna grupa osób albo stowarzyszenie może zakupić cenny przyrodniczo fragment terenu i na własną rękę prowadzić tam zabiegi ochronne. Zdarza się, że gminy same przekazują grunty na takie cele. Oczywiście działania takie wymagają odpowiedniej wiedzy, wskazane są więc konsultacje z doświadczonymi przyrodnikami. Przykładem mogą tu być obszary chronione tworzone w ramach akcji ostoje przyrody przez Klub Przyrodników. Klub jest właścicielem ponad 100 ha łąk, torfowisk i muraw kserotermicznych, na których w zależności od wymagań cennych siedlisk i gatunków wypasa się owce, kosi trawę, tamuje odpływ wody, wycina zarastające krzewy itp. Poza opisanymi powyżej formami ochrony, spotykamy w Polsce: OBSZARY RAMSAR Obszary tworzone na mocy tzw. Konwencji Ramsarskiej (pełna nazwa to: Konwencja o obszarach wodnobłotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego ), mające na celu ochronę i utrzymanie obszarów określanych jako wodno-błotne, łącznie z populacjami Rozlewiska Narwi ptactwa wodnego zamieszkującego te obszary lub okresowo na nich przebywającego. W rozumieniu Konwencji, obszarami wodno-błotnymi są środowiska, w których dominującą rolę odgrywa woda: bagna, błota, torfowiska lub zbiorniki wodne zarówno naturalne, jak i sztuczne, stałe i okresowe, o wodach stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych, wraz z wodami morskimi, których głębokość podczas odpływu nie przekracza sześciu metrów. Obszary tworzone są na terenie 159 państw, które ratyfikowały Konwencję, Polska podpisała konwencję w 1978 roku. Obecnie (listopad 2009) objętych konwencją jest 1869 obszarów o łącznej powierzchni ponad 183 mln hektarów. W Polsce jest 13 obszarów przyrody chronionej (łącznie ponad 125 tys. ha) wpisanych na listę konwencji ramsarskiej: rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno, Park Narodowy Ujście Warty, rezerwat przyrody Jezioro Karaś, rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp, rezerwat przyrody Świdwie, Biebrzański Park Narodowy, 10

Słowiński Park Narodowy, Stawy Milickie w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy, Narwiański Park Narodowy, Poleski Park Narodowy, Wigierski Park Narodowy, rezerwat przyrody Jezioro Drużno, subalpejskie torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym. Źródło danych: The List of Wetlands of International Importance REZERWATY BIOSFERY UNESCO Obszary chronione tworzone w ramach programu MAB (Man and Biosphere) UNESCO na wniosek poszczególnych państw, podlegające prawodawstwu kraju, na terenie którego się znajdują. Rezerwaty mają pełnić trzy zasadnicze funkcje: ochronną (przyczynianie się do ochrony krajobrazów, ekosystemów, zróżnicowania gatunkowego i genetycznego), rozwojową (sprzyjanie formom rozwoju gospodarczego i ludzkiego, które uznać można za społeczno-kulturowo i ekologicznie zrównoważone), wspierania logistycznego (przez edukację ekologiczną, szkolenia, badania i monitoring w odniesieniu do lokalnych, regionalnych, narodowych i globalnych zagadnień związanych z ochroną i zrównoważonym rozwojem). Rezerwaty Biosfery obejmują charakterystyczne ekosystemy ziemi, wód przybrzeżnych lub morskich i na ogół składają się z trzech stref: centralnej, obejmującej obszary objęte ochroną ścisłą, buforowej, podlegającej ochronie częściowej i strefy przejściowej. Sposób zarządzania środowiskiem w Rezerwacie Biosfery powinien zapewniać zarówno zaspokajanie potrzeb ludzkich, jak i ochronę naturalnych procesów i zasobów biologicznych. Wydmy Słowiński Park Narodowy Obecnie mamy 9 rezerwatów biosfery, w tym trzy transgraniczne: Babia Góra, Białowieża, Karpaty Wschodnie (rezerwat trójstronny Polska-Słowacja-Ukraina), Polesie Zachodnie, Puszcza Kampinoska, Karkonosze (rezerwat dwustronny Czechy-Polska), Łuknajno, Słowiński, Tatrzański (rezerwat dwustronny Polska-Słowacja). Źródło: UNESCO MAB Biosphere Reserves Directory. 11

OBSZARY ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA UNESCO Obszary objęte szczególną ochroną UNESCO ze względu na ich unikatową wartość kulturową lub przyrodniczą dla ludzkości, spełniające określone kryteria. W przypadku obszarów przyrodniczych mogą to być obszary obejmujące wyjątkowe zjawiska przyrodnicze lub tereny szczególnego naturalnego piękna, środowiska przyrodnicze szczególnie ważne dla ochrony bioróżnorodności, ilustrujące ważne etapy w historii planety (ślady dawnego życia, procesy geologiczne itp.), przedstawiające przykłady istotnych dla ewolucji procesów ekologicznych i biologicznych. Żubr Jedynym obszarem na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości w kategorii obiektów przyrodniczych w Polsce jest Puszcza Białowieska - transgraniczny obiekt polsko-białoruski (w kategorii dziedzictwa kulturowego mamy w Polsce 12 obiektów). Zapytaj, czy uczniowie słyszeli wcześniej o Naturze 2000? W jakim kontekście? Z czym im się to pojęcie kojarzy? Zapisz na tablicy definicję: Natura 2000 to spójna europejska sieć ekologiczna, której celem jest zachowanie rodzajów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ważnych dla Wspólnoty, a w skład której wchodzą obszary specjalnej ochrony ptaków oraz specjalne obszary ochrony siedlisk. Wyjaśnij, że za chwilę omówisz szczegółowo powyższą definicję, a zadaniem uczniów będzie wynotowanie jak największej ilości informacji, przy czym ma to być notatka graficzna. Wytłumacz, na czym polegają zasady notowania graficznego, a przy okazji możesz opowiedzieć o zaletach takiej formy notowania i zachęcić uczniów, by spróbowali w taki sposób sporządzać notatki z lektur, lekcji. Notowanie graficzne, mapa myśli (ang. mindmapping) to taki sposób notowania, który pozwala odwzorować chaotyczny (nielinearny) sposób ludzkiego myślenia. Do narysowania mapy potrzebujemy dużej powierzchni i kolorowych pisaków, oprócz zapisanych słów powinniśmy używać rysunków, symboli, kolorów. Zawsze w centralnej części mapy w formie rysunku lub dużego wyraźnego napisu umieszczamy problem, tytuł, coś, nad czym pracujemy. Od niego odchodzą najważniejsze skojarzenia, które dalej rozgałęziają się na coraz bardziej drobne i szczegółowe. Mapa powinna mieć promienistą strukturę z licznymi rozgałęzieniami. Zachęć uczniów, by rysowali i pisali z rozmachem na całej powierzchni kartki, aby korzystali z różnych kolorów pisaków (kolory 12

ułatwiają zapamiętywanie i kojarzenie), by używali łatwych do późniejszego odczytania wielkich liter, jak najwięcej rysowali i używali symboli, strzałek, połączeń. Zwróć uwagę na to, by najważniejsze, kluczowe informacje umieszczać bliżej środka kartki, na głównych liniach, a ich uszczegóławianie dalej na liniach odgałęziających się od głównej. Rozdaj każdemu z uczniów po jednej kartce formatu co najmniej A3, poproś o wyjęcie kolorowych długopisów lub mazaków. Poproś, aby położyli przed sobą kartki w poziomie, na środku w kole zapisali hasło Natura 2000 (możesz także przygotować wcześniej powielone logo sieci Natura 2000 dla każdego ucznia tak, aby można je było nakleić w środku pracy), a następnie rozpocznij wykład na podstawie wiadomości zawartych w pierwszej części publikacji. Na zakończenie powróć raz jeszcze do definicji i omów ją słowo po słowie. Po zakończeniu, zapytaj uczniów, czy wszystko jest zrozumiałe, w razie potrzeby odpowiedz na pojawiające się pytania, a następnie poproś o wrażenia z graficznego notowania (czy młodzieży spodobała się ta metoda? jakie ma zalety a jakie wady? czy notatki, które sporządzili będą dla nich zrozumiałe za kilka dni? czy planują notować w ten sposób przy innych okazjach?). Poproś o wklejenie map myśli nt. Natury 2000 do zeszytu. W ramach pracy domowej poproś uczniów, aby korzystając z mapy sieci Natura 2000 (dostępna np. na stronie natura2000.zrodla.org/mapa) przeanalizowali zależności pomiędzy rozmieszczeniem różnych obszarów chronionych. Na ile obszary sieci Natura 2000 pokrywają się z innymi formami ochrony przyrody? Poproś, aby uczniowie zastanowili się, dlaczego obszary te pokrywają się? Wyjaśnienie pokrewnych terminów: OCHRONA ŚCISŁA: Całkowite i trwałe zaniechanie bezpośredniej ingerencji człowieka w stan ekosystemów, tworów i składników przyrody oraz w przebieg procesów przyrodniczych na obszarach objętych ochroną, a w przypadku gatunków - całoroczną ochronę należących do nich osobników i stadiów ich rozwoju. OCHRONA CZYNNA: Stosowanie, w razie potrzeby, zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i składników przyrody lub zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów. OCHRONA CZĘŚCIOWA: W odniesieniu do powierzchniowych form ochrony przyrody wyraża się w oddziaływaniu na ekosystemy, ich stan oraz składniki poprzez stosowanie różnych zabiegów ochronnych, hodowlanych i pielęgnacyjnych. Ma na celu uzyskanie stanu środowiska przyrodniczego zgodnego z założeniami planu ochrony. Ochrona gatunków roślin, zwierząt i grzybów dopuszczająca możliwość redukcji liczebności populacji oraz pozyskiwania osobników tych gatunków lub ich części. 13