Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu

Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu nr UDA-POKL.09.03.00-062/10-00 RAPORT wersja skrócona - listopad 2011 -

Zamawiający: Spółka Szkoleniowa Sp. z o.o. ul. Szopienicka 58 40 432 Katowice Wykonawca: www.biostat.com.pl 44-200 Rybnik Ul. Kościuszki 32/34C4 tel/fax. 32 422 17 07 biostat@biostat.com.pl

Spis treści 1 Streszczenie... 4 2 Wstęp... 5 3 Wprowadzenie do tematyki kształcenia ustawicznego na śląskim rynku pracy... 6 3.1 Kierunki kształcenia technicznego w województwie śląskim... 6 3.2 Szansa na zatrudnienie... 7 3.3 Obszary zawodowych szkoleń... 8 3.4 Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa w Katowicach... 10 4 Wyniki badania słuchaczy CKKG... 11 4.1 Charakterystyka respondentów... 11 4.2 Porównanie oferty kształcenia CKKG do oferty innych placówek kształcenia zawodowego dorosłych... 11 4.3 Źródła informacji na temat kształcenia zawodowego dorosłych... 12 4.4 Kształcenie w CKKG... 13 4.5 Nowoczesne metody w nauczaniu... 16 4.6 Podsumowanie... 17 5 Wyniki badania nauczycieli CKKG... 18 5.1 Perspektywy rozwoju Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa... 18 5.2 Nowoczesne metody kształcenia... 20 5.3 Podsumowanie... 23 6 Wyniki badania pracodawców... 25 6.1 Placówki kształcenia... 25 6.2 Dokształcanie pracowników... 27 6.3 Wybór jednostki szkoleniowej i trybu nauczania... 31 6.4 Źródła informacji... 33 6.5 Nowoczesne metody kształcenia... 34 6.6 Podsumowanie... 36 Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 3

1 Streszczenie Analizując kształcenie formalne, oferowane przez Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa, można zauważyć, że zarówno uczniowie, jak i nauczyciele oceniają je pozytywnie. Wysoko została oceniona przez słuchaczy przydatność w życiu zawodowym i wartość merytoryczna oferowanych kierunków - technik górnictwa podziemnego otrzymał odpowiednio 4,4 pkt. i 4,2 pkt., górnik eksploatacji podziemnej 3,8 pkt. i 3,9 pkt., a technik mechanik 3,8 pkt. Nauczyciele uznali, że CKKG charakteryzuje się wysokim poziomem kształcenia i odpowiada potrzebom lokalnego rynku, z tego względu, że ich placówka została powołana, by zaspokoić potrzeby szkoleniowe jednej grupy zawodowej górników. W tym względzie spełnia ona wszystkie wymagania tej grupy zawodowej i dostosowuje swój program do zmieniających się potrzeb. 55,9% uczniów, którzy znają inne placówki kształcenia zawodowego dorosłych, ocenia ofertę CKKG jako bardziej atrakcyjną. Na korzyść CKKG wpłynęły czynniki takie jak: bogata oferta kształcenia zawodowego oraz kadra i renoma placówki. Renoma ośrodka szkoleniowego jest najistotniejszą cechą, którą kierują się podczas wyboru jednostki kształcenia zawodowego dorosłych pracodawcy (ocena 3,85/5). Tak samo ważna przy dokonywaniu takiego wyboru jest również bliskość ośrodka regionalnego. Analizując możliwość wykorzystania nowoczesnych form kształcenia ustawicznego, można zauważyć sprzeczne opinie dotyczące ich wykorzystania. Większość nauczycieli uważa, że najnowsze metody kształcenia, takie jak: e-learning, Internet czy techniki komputerowe, są interesujące, ale na dzień dzisiejszy z nich nie korzysta. Ich zdaniem w kształceniu zawodowym, które prowadzą, lepiej sprawdzają się metody tradycyjne, choć często korzystają z Internetu czy rzutnika. Wykorzystanie nowych metod wiąże się również z osobami, które się szkoli, w CKKG są to w większości górnicy, przeważnie osoby starsze, które nie mają umiejętności i czasu na to, by posługiwać się zaawansowanymi narzędziami komputerowymi czy internetowymi. Dlatego do tej pory w niewielkim zakresie wykorzystywali nowe technologie i raczej nie planują wprowadzać ich na szerszą skalę. 65,7% ankietowanych słuchaczy wyraża zainteresowanie wykorzystaniem nowoczesnych metod nauczania w części zajęć prowadzonych w CKKG. 80,7% z nich uważa, iż warto wprowadzić elementy nowoczesnych metod nauczania na kierunku, na którym obecnie się uczą (technik górnictwa podziemnego i technik mechanik). Ponadto 71,4% słuchaczy preferuje przeprowadzanie testów do samodzielnego sprawdzania wiedzy w formie zdalnej, a 69,1% preferuje dostęp do materiałów dydaktycznych w takiej formie. Jednakże większość, tj. 93,0% słuchaczy, jest zadania, że zajęcia praktyczne powinny odbywać się w formie tradycyjnej. Jeśli chodzi o kierunki kształcenia zawodowego w regionie ponad połowa ankietowanych przedsiębiorców nie potrafi wskazać, jakie kierunki powinny znaleźć się w ofercie kształcenia. Pozostałe osoby wskazywały przede wszystkim takie kierunki, jak: ślusarz (8%), spawacz (7%), górnictwo (7%), pracownik biurowy (5%), pracownik produkcyjny (3%), kierunki zawodowe (3%). Dodatkowo badani wskazywali na takie kierunki, jak: administracja, automatyka, elektronika, farmacja, kierowca, elektryk, ochrona środowiska, produkcja maszyn, techniczne (1%). Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 4

2 Wstęp Celem głównym niniejszego badania było dokonanie analiz kształcenia zawodowego dla celów standaryzacji oferty edukacyjnej Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa oraz ocena wpływu podejmowanych w projekcie działań na standaryzację oferty edukacyjnej jednostki, w szczególności: analiza ilościowa i jakościowa zawodowego kształcenia formalnego CKKG, determinująca poziom standaryzacji usługi, określenie oczekiwań pracodawców wobec zawodowego kształcenia formalnego, określenie prognozowanego popytu na kierunki kształcenia, analiza zakresu i możliwości wykorzystania nowoczesnych form kształcenia ustawicznego, opracowanie zmian/rozwoju kierunków kształcenia zawodowego osób dorosłych w celu standaryzacji usług CKKG. Dla realizacji tych celów przeprowadzono badania z wykorzystaniem następujących metod i technik badawczych: Analiza danych zastanych; Badania ankietowe wśród słuchaczy CKKG. Badanie zrealizowano techniką ankiety audytoryjnej na próbie 150 słuchaczy; Badania ankietowe wśród pracodawców z terenu województwa śląskiego. Badanie zostało zrealizowane techniką CATI na próbie 100 przedsiębiorców; Wywiady pogłębione z nauczycielami Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa (20 respondentów); Wywiady pogłębione z pracodawcami z regionu (10 respondentów). Czynności badawcze były prowadzone w październiku 2011 roku. Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 5

3 Wprowadzenie do tematyki kształcenia ustawicznego na śląskim rynku pracy Edukacja dorosłych jest obecnie jednym z kluczowych czynników wpływających na wzrost gospodarczy oraz rozwój społeczny społeczeństwa. We współczesnym świecie kompetencje i kwalifikacje muszą być stale doskonalone. Jest to warunek konieczny, by sprostać wyzwaniom, jakie stawiają przed nami stale zmieniające się technologie. Kształcenie ustawiczne w Polsce wciąż obejmuje niewielki odsetek osób dorosłych. Pod koniec 2010 r. kształceniem takim w województwie śląskim zostało objętych 152 612 osób, co stanowiło 5,6% ogółu ludności. W Polsce w tym czasie kształciło się ustawicznie 1 165 397 osób, co stanowiło 5,3% ogółu ludności. Szczegółowe dane dotyczące odsetka osób w wieku 25-64 lat, kształcących się ustawicznie w latach 2005-2010, przedstawia poniższy rysunek. Rysunek 1. Odsetek osób w wieku 25-64 lata, kształcących się ustawiczne. 6,0 5,5 5,4 5,1 5,1 5,6 5,0 4,5 4,8 4,7 5,1 4,7 4,7 5,3 4,0 4,3 4,2 3,5 3,0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 POLSKA ŚLĄSKIE 3.1 Kierunki kształcenia k technicznego w województwie śląskim Analizując kierunki oferowane przez technika zawodowe w województwie śląskim, można zauważyć, że najczęściej oferowanym przez nie kierunkiem jest technik informatyk (oferuje go 79 szkół), technik ekonomista (oferuje go 71 szkół) oraz technik mechanik (oferują go 62 szkoły). Jeśli chodzi o kierunki związane z górnictwem, tytuł technika górnictwa podziemnego mnożna uzyskać w 29 placówkach, a tytuł górnika eksploatacji podziemnej tylko w 3 szkołach. W 140 technikach uzupełniających w województwie śląskim, najczęściej oferowanym kierunkiem jest technik mechanik (39 szkół) oraz technik handlowiec (29 szkół). Tytuł technika górnictwa podziemnego można uzyskać w 14 szkołach, a tytuł górnika eksploatacji podziemnej oferowany jest Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 6

przez jedną szkołę. Zestawienie kierunków oferowanych przez technika oraz technika uzupełniające, gdzie liczba szkół oferujących dany kierunek jest większa niż 9, przedstawia poniższa tabela. Tabela 1. Kierunki kształcenia w technikach i technikach uzupełniających w województwie śląskim. Kierunki kształcenia w technikach Kierunek Liczba szkół Kierunek Liczba szkół Technik informatyk 79 Technik mechatronik 25 Technik ekonomista 71 Technik organizacji usług gastronomicznych 24 Technik mechanik 62 Kucharz 23 Technik elektronik 53 Technik obsługi turystycznej 22 Technik handlowiec 51 Technik pojazdów samochodowych 22 Technik hotelarstwa 39 Technik ochrony środowiska 20 Technik elektryk 38 Technik teleinformatyk 19 Technik logistyk 35 Technik geodeta 14 Technik budownictwa 34 Kelner 12 Technik górnictwa podziemnego 29 Technik organizacji reklamy 12 Technik usług fryzjerskich 27 Technik spedytor 11 Technik architektury krajobrazu 26 Technik technologii odzieży 10 Technik żywienia i gospodarstwa 26 10 domowego Technik telekomunikacji Kierunki kształcenia w technikach uzupełniających Kierunek Liczba szkół Kierunek Liczba szkół Technik mechanik 39 Technik górnictwa podziemnego 14 Technik handlowiec 29 Technik budownictwa 13 Technik pojazdów samochodowych 16 Technik elektryk 13 Technik usług fryzjerskich 16 Technik żywienia i gospodarstwa domowego 12 Kucharz 14 Technik technologii żywności 10 Źródło danych: http://www.kuratorium.katowice.pl 3.2 Szansa na zatrudnienie Wybór kierunku kształcenia powinien być poparty także analizą szansy na podjęcie zatrudnienia. Jednym z możliwych rozwiązań jest analiza wskaźnika szansy uzyskania oferty pracy. Wskaźnik ten jest obliczany jako stosunek średniej miesięcznej liczby ofert w zawodzie, będącej w dyspozycji powiatowego urzędu pracy, do średniego miesięcznego poziomu rejestrowanego bezrobocia w tym zawodzie. Jak wynika z Rankingu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie śląskim w I półroczu 2011 r., największą szansę na uzyskanie oferty pracy mieli strzałowi, kierownicy w górnictwie oraz urzędnicy do spraw świadczeń społecznych. Pozostałe zawody i specjalności, wraz ze wskaźnikiem uzyskania oferty pracy, przedstawia poniższa tabela. Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 7

Tabela 2. Wskaźnik szansy uzyskania oferty pracy. Nazwa zawodu i specjalności Wskaźnik szansy uzyskania oferty Strzałowi 7,6666 Kierownicy w górnictwie 4,5 Urzędnicy do spraw świadczeń społecznych 3,4444 Robotnicy pomocniczy przy pracach polowych 1,2381 Agenci sprzedaży bezpośredniej 1,1048 Tancerze 1 Pracownicy przygotowujący posiłki typu fast food 0,9074 Operatorzy wprowadzania danych 0,8788 Sprzedawcy (konsultanci) w centrach sprzedaży telefonicznej / internetowej 0,8761 Technicy sieci internetowych 0,7778 Lektorzy języków obcych 0,7222 Technicy nauk biologicznych (z wyłączeniem nauk medycznych) 0,6666 Asystenci nauczycieli 0,6444 Nauczyciele sztuki w placówkach pozaszkolnych 0,6349 Pracownicy centrów obsługi telefonicznej (pracownicy call center) 0,6158 Sprzedawcy uliczni żywności 0,6111 Pracownicy lombardów i instytucji pożyczkowych 0,6 Źródło danych: Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie śląskim w I półroczu 2011 roku 3.3 Obszary zawodowych szkoleń Analizując obszary zawodowe szkoleń z 36 powiatów województwa śląskiego, prowadzone przez Urzędy Pracy, można zauważyć, że najwięcej osób, tj. 2 978, zostało skierowanych na szkolenia z usług transportowych (w tym na kursy prawa jazdy). Dużym powodzeniem cieszyły się również kursy z obszarów takich jak: sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami (1 421 osób), informatyka i wykorzystanie komputerów (1 211 osób), rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna (1 047 osób), architektura i budownictwo (937 osób), usługi fryzjerskie, kosmetyczne (843 osób), zarządzanie i administrowanie (784 osób), prace sekretarskie i biurowe (669 osób). W pozostałych obszarach przeszkolonych w 2010 r. zostało mniej niż po 500 osób. Najlepszą efektywność zatrudnieniową uzyskały szkolenia z obszaru zarządzania i administrowania (87,4% podjęło pracę w trakcie lub po ukończeniu szkolenia). Wysoką efektywność osiągnęły szkolenia z obszaru: szkoleń nauczycieli i nauki o kształceniu (65,2%), opieki zdrowotnej (55,1%), górnictwa i przetwórstwa przemysłowego (w tym: przemysłu spożywczego, lekkiego, chemicznego) (52,4%). Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 8

Tabela 3. Obszary szkoleń realizowane przez Urzędy Pracy w 36 powiatach woj. śląskiego. Obszar szkoleń Osoby, które w okresie sprawozdawczym 1 ukończyły szkolenie podjęły pracę w trakcie lub po ukończeniu szkolenia efektywność razem kobiety razem kobiety razem kobiety zarządzanie i administrowanie 784 364 685 298 87,4% 81,9% szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu 23 17 15 10 65,2% 58,8% opieka zdrowotna 69 62 38 34 55,1% 54,8% górnictwo i przetwórstwo przemysłowe (w tym: przemysł spożywczy, lekki, chemiczny) 82 0 43 0 52,4% - prawo 4 1 2 1 50,0% 100,0% nauki o życiu i nauki przyrodnicze (w tym: biologia, zoologia, chemia, fizyka) technika i handel artykułami technicznymi (w tym: mechanika, metalurgia, energetyka, elektryka, elektronika, telekomunikacja, miernictwo, naprawa i konserwacja pojazdów) nauki humanistyczne (bez języków obcych) i społeczne (w tym: ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, etnologia, geografia) i społeczne (w tym: ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, etnologia, geografia) 2 1 1 1 50,0% 100,0% 494 9 198 4 40,1% 44,4% 5 4 2 2 40,0% 50,0% prace sekretarskie i biurowe 669 609 240 221 35,9% 36,3% rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna 1047 962 368 324 35,1% 33,7% usługi transportowe, w tym kursy prawa jazdy 2978 196 925 52 31,1% 26,5% architektura i budownictwo 937 66 259 22 27,6% 33,3% rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo 45 1 12 0 26,7% 0,0% języki obce 314 212 80 52 25,5% 24,5% usługi fryzjerskie, kosmetyczne 843 761 214 184 25,4% 24,2% weterynaria 4 4 1 1 25,0% 25,0% ochrona własności i osób 386 136 94 28 24,4% 20,6% sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami 1421 1206 344 284 24,2% 23,5% informatyka i wykorzystanie komputerów 1211 765 283 176 23,4% 23,0% usługi stolarskie, szklarskie 18 1 4 1 22,2% 100,0% sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne 291 285 64 62 22,0% 21,8% opieka społeczna (w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi, starszymi, dziećmi, wolontariat) 356 342 78 71 21,9% 20,8% usługi gastronomiczne 493 407 92 74 18,7% 18,2% usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja 78 68 13 10 16,7% 14,7% usługi krawieckie, obuwnicze 116 112 18 18 15,5% 16,1% ochrona środowiska 5 2 0 0 0,0% 0,0% dziennikarstwo i informacja naukowotechniczna 2 1 0 0 0,0% 0,0% Źródło: załącznik 4 do MPiPS 01 za 2010r. 1 Dane z WUP Katowice: zestawienie zbiorcze z 36 powiatów woj. śląskiego za 2010 rok. Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 9

3.4 Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa w Katowicach Działalność Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa w Katowicach skupia się na umożliwieniu osobom dorosłym uzyskaniu wiedzy, kształceniu, dokształcaniu i doskonaleniu kadr w zakresie kwalifikacji ogólnych, osobowościowych i zawodowych oraz pomocy w rozwijaniu własnych zainteresowań i uzdolnień. Cele te osiągane zostają dzięki działalności 5 szkół, które kształcą w zawodach: opiekun osoby starszej, technik górnictwa podziemnego, technik mechanik, górnik eksploatacji podziemnej oraz mechanik maszyn i urządzeń. W skład CKKG wchodzą następujące szkoły: Szkoła Policealna dla Dorosłych, Technikum dla Dorosłych, Technikum Uzupełniające dla Dorosłych, Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla Dorosłych. Analizując zapotrzebowanie na rynku pracy na oferowane w CKKG zawody można zauważyć, iż według stanu na I półrocze 2011 r. w województwie śląskim zawód opiekun osoby starszej był zawodem deficytowym (na 269 zgłoszonych ofert pracy przypadały 32 osoby bezrobotne). Liczba zgłoszonych ofert pracy dla zawodu mechanik maszyn i urządzeń w I półroczu 2011 r. równała się liczbie zarejestrowanych bezrobotnych. Natomiast zawody technik mechanik oraz górnik eksploatacji podziemnej były zgodnie ze stanem na I półrocze 2011 r. zawodami nadwyżkowymi. 2 2 Zgodnie z badaniem Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie śląskim w I półroczu 2011 r., Wojewódzki Urząd Pracy Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 10

4 Wyniki badania słuchaczy CKKG 4.1 Charakterystyka respondentów Wśród ankietowanych znalazło się 95,0% mężczyzn i 5,0% kobiet. Poniżej trzydziestu lat ma 47,9% ankietowanych, 42,9% badanych jest pomiędzy trzydziestym a czterdziestym rokiem życia, a 9,3% ma ponad czterdzieści lat. Najliczniejszą grupę respondentów stanowiły osoby o wykształceniu zawodowym 29,8% i średnim technicznym 28,2%. Wykształcenie średnie ogólnokształcące posiada 22,9% badanych, wyższe 15,3%, a podstawowe 3,8%. Badane osoby kształciły się na kierunkach: technik górnictwa podziemnego - 74,6% i technik mechanik 25,4%. Zestawienie danych zawiera tabela nr 4. Tabela 4. Zestawienie danych statystycznych o ankietowanych. Kobiety Mężczyźni Brak danych Wiek Poniżej 24 lat 0,0% 18,7% 0,0% Od 25 do 29 lat 0,7% 25,3% 0,0% Od 30 do 34 lat 0,0% 23,3% 1,2% Od 35 do 39 lat 0,7% 14,0% 0,7% Powyżej 40 lat 2,7% 6,0% 0,0% Brak danych 0,7% 0,7% 5,3% Suma 4,8% 88,0% 7,2% Wykształcenie podstawowe 0,7% 22,7% 0,0% zawodowe 0,7% 24,0% 0,0% średnie techniczne 0,7% 24,0% 1,3% średnie ogólnokształcące 1,3% 11,3% 0,7% wyższe 0,0% 0,0% 0,0% Brak danych 1,3% 6,0% 5,3% Suma 4,7% 88,0% 7,3% Kierunek nauki w CKKG Technik górnictwa podziemnego 0,0% 57,3% 1,3% Technik mechanik 2,0% 18,0% 0,0% Brak danych 2,7% 12,7% 6,0% Suma 4,7% 88,0% 7,3% Badane osoby rozpoczęły naukę w CKKG głównie w roku 2010 (41,8%) oraz w roku 2011 (40,4%). Od roku 2009 uczy się 15,7% ankietowanych, a 2,1% od roku 2008. 4.2 Porównanie oferty kształcenia CKKG do oferty innych placówek kształcenia zawodowego dorosłych Słuchaczy zapytano, jakie znają placówki kształcenia zawodowego dorosłych w regionie poza Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa. 76,0% badanych nie zna innej placówki kształcenia zawodowego dorosłych poza CKKG. Większość osób znających inne placówki kształcenia zawodowego dorosłych, ocenia na ich tle propozycję nauki oferowaną przez CKKG jako bardziej atrakcyjną (zdanie to podziela 55,9% badanych). Na korzyść CKKG wpływają czynniki takie jak: bogata oferta kształcenia zawodowego, Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 11

kadra i renoma placówki oraz dobrze ułożony plan zajęć. Oferta CKKG jest równie atrakcyjna, co oferta innych placówek dla 41,2% ankietowanych, a jedynie 2,9% ocenia ją, jako mniej atrakcyjną (niezadowoleni za powód wskazywali zmiany planu zajęć). Dane prezentuje rysunek nr 2. Rysunek 2. Atrakcyjność propozycji nauki oferowanej przez CKKG na tle innych placówek. Mniej atrakcyjna 2,9% Bardziej atrakcyjna 55,9% Tak samo atrakcyjna 41,2% 4.3 Źródła informacji na temat kształcenia zawodowego dorosłych Osoby, które znają inne placówki kształcenia zawodowego dorosłych, swoje informacje na temat możliwych miejsc i form podnoszenia kwalifikacji zawodowych dorosłych czerpią głównie z plakatów i ulotek (52,8%) oraz z informacji od rodziny i znajomych (47,2%). Z ogłoszeń w Internecie korzysta 30,6% respondentów, a z ogłoszeń w prasie, radiu, telewizji 13,9%. Na inne źródła informacji wskazywało 13,9% ankietowanych, którzy wiedzę o placówkach kształcenia zawodowego dorosłych pozyskali zazwyczaj w zakładzie pracy. Informacji na ten temat nie poszukiwało 5,6% pytanych. Dane prezentuje rysunek nr 3. Rysunek 3. Źródło informacji na temat możliwych miejsc i form podnoszenia kwalifikacji zawodowych dorosłych. Plakat/ulotka Informacja od rodziny, znajomych 47,2% 52,8% Ogłoszenie w Internecie 30,6% Ogłoszenie w prasie/radiu/telewizji Inne 13,9% 13,9% Nie poszukiwano takich informacji 5,6% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% W przyszłości ogół badanych najchętniej pozyskiwałby informacje na temat oferty podnoszenia kwalifikacji zawodowych dorosłych z ogłoszeń w Internecie (71,3% ankietowanych wskazało tę możliwość). Wśród osób chcących zdobywać informacje za pośrednictwem Internetu 71,0% uważa, że informacje powinny być umieszczane w formie reklamy na popularnych portalach, 41,1% oczekuje informacji przekazywanych za pośrednictwem e-maila, a 4,7% wymienia inne formy komunikacji, takie jak komunikator internetowy czy ulubione strony. 39,3% respondentów informacje takie chciałoby Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 12

czerpać z plakatów i ulotek, które powinny znajdować się w miejscu pracy, na przystankach autobusowych oraz w centrach miast. Ogłoszeniami w mediach tradycyjnych (prasie, radiu i telewizji) zainteresowanych jest 38,7% badanych. Informacji od rodziny i znajomych oczekuje 4,7% badanych. Innymi formami przekazu informacji zainteresowanych było 2,0% badanych, którzy chcieliby być informowani o ofercie podnoszenia kwalifikacji zawodowych za pośrednictwem zakładu pracy. Dane przedstawia rysunek nr 4. Rysunek 4. Pożądane źródła informacji. Ogłoszenie w Internecie 71,3% Plakat/ulotka Ogłoszenie w prasie/radiu/telewizji 39,3% 38,7% Informacja od rodziny, znajomych Inne 4,7% 2,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 4.4 Kształcenie w CKKG Ankietowane osoby poproszono o wyrażenie zdania na temat kierunków kształcenia, dostępnych w CKKG. Oceny przydatności w życiu zawodowym i atrakcyjności kierunku dokonano w pięciostopniowej skali, gdzie 1 kierunek wcale nie jest przydatny/ciekawy, 5 kierunek jest bardzo przydatny/ciekawy. Najwyższe oceny otrzymał kierunek technik górnictwa podziemnego, przydatność kierunku oceniono średnio na 4,4, a ciekawość na 4,2. Wysokie oceny otrzymały także kierunki górnik eksploatacji podziemnej (przydatność 3,8, ciekawość 3,9) oraz technik mechanik (przydatność 3,8, ciekawość 3,8). Kierunek technik elektryk otrzymał średnią 2,5, zarówno dla przydatności, jak i ciekawości. Respondenci najniżej ocenili kierunek opiekun osoby starszej (przydatność 1,7, ciekawość 1,7). Dane prezentuje rysunek nr 5. Rysunek 5. Ocena kierunków kształcenia dostępnych w ofercie CKKG. Technik górnictwa podziemnego 4,4 4,2 Górnik eksploatacji podziemnej Technik mechanik 3,8 3,9 3,8 3,8 Technik elektryk 2,5 2,5 Opiekun osoby starszej 1,7 1,7 0 1 2 3 4 5 Przydatny Ciekawy Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 13

Słuchaczy CKKG zapytano, na co powinien być ukierunkowany proces nauki, aby był on najbardziej użyteczny. Prawie połowa badanych uznała za istotne kształcenie specjalistyczne. W dalszej kolejności wskazywane jest kształcenie ogólnozawodowe w wybranym zawodzie (36,0% odpowiedzi) lub kształcenie ukierunkowane na pozyskanie określonych kompetencji (30,0%). Dodatkowo 1,3% badanych wymieniło inne ukierunkowania, wymieniając zdobycie określonych umiejętności praktycznych. Dane prezentuje rysunek nr 6. Rysunek 6. Ukierunkowanie procesu nauki. Kształcenie specjalistyczne 49,3% Kształcenie ogólnozawodowe w wybranym zawodzie Kształcenie ukierunkowane na pozyskanie określonych kompetencji 30,0% 36,0% Inne 1,3% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% Słuchaczy Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa do podjęcia nauki skłoniły: chęć podwyższenia kwalifikacji zawodowych, zdobycie wykształcenia średniego i tytułu zawodowego oraz możliwość awansu zawodowego. Istotnymi czynnikami były również bliskość placówki i niskie koszty kształcenia. Słuchacze CKKG uważają, że ta placówka dobrze przygotowuje do zawodu. Zdanie to podziela 91,3% ankietowanych, w tym 43,3% jest zdecydowanie na tak, a 48,0% raczej na tak. Sceptycznie do tej kwestii odnosi się 1,4% badanych, a 7,3% ma problemy z oceną. Dane prezentuje rysunek nr 7. Rysunek 7. Czy Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa dobrze przygotowuje do zawodu? Nie wiem, trudno powiedzieć 7,3% Zdecydowanie tak 43,3% Zdecydowanie nie 0,7% Raczej nie 0,7% Raczej tak 48,0% Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 14

Jako największe atuty nauki w Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa respondenci wskazują: profesjonalną kadrę nauczycielską, fakt, iż nauka jest bezpłatna oraz dogodny czas nauki. Respondenci pozytywnie Rysunek 8. Ocena kadry prowadzącej zajęcia. oceniają znajomość tematyki przedmiotu, jaką wykazywała się kadra prowadząca zajęcia. W skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza ocenę bardzo niską, a 5 ocenę bardzo dobrą, ocena tego aspektu Znajomość tematyki przedmiotu Sposób przekazania wiedzy Tempo prowadzenia zajęć Otwartość na dyskusje/pytania uczestników Motywacja uczestników do aktywnego działania 4,3 4,2 4,1 4,6 4,5 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 kształtuje się na poziomie 4,6. Również wysoko w przytoczonej skali oceniona została otwartość kadry na dyskusje oraz pytania uczestników. Ocena sposobu przekazania wiedzy przez kadrę kształtuje się na poziomie 4,3. Słuchacze CKKG proponują w tej kwestii częstsze stosowanie wizualizacji prezentowanych zagadnień. Najniżej ocenione zostały tempo prowadzenia zajęć oraz motywacja uczestników do aktywnego działania (w tym aspekcie respondenci zasugerowali wprowadzenie paneli dyskusyjnych). W odniesieniu do materiałów dydaktycznych wszystkie analizowane aspekty: zarówno jakość merytoryczną, jak i dostępność materiałów słuchacze CKKG oceniają na poziomie dobrym (w skali od niedostateczny do bardzo dobry). Rysunek 9. Ocena materiałów dydaktycznych. Wystarczalność oraz użyteczność 3,9 Atrakcyjność oraz stan 3,9 Zrozumiałość treści 4,0 Aktualność wiedzy 3,9 Możliwość dalszego wykorzystania 3,9 Liczba dostępnych materiałów 3,8 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 Szczegółowe informacje przedstawia rysunek nr 9. Pod kątem warunków realizacji zajęć, Rysunek 10. Ocena warunków realizacji zajęć. słuchacze na równym poziomie oceniają komfort sal oraz stan i jakość toalet/szatni. W skali, w której 1 oznacza ocenę najniższą, a 5 ocenę najlepszą, Dojazd do miejsca realizacji zajęć Komfort sal 3,8 4,2 oba aspekty uzyskały średnią ocenę 4,2. Respondenci, którzy nisko ocenili komfort sal, wskazali powody takiej oceny, Stan i jakość toalet/szatni 4,2 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 a mianowicie: brak klimatyzacji w salach, Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 15

słaba jakość akustyczna oraz mała liczba sal. Na nieznacznie niższym poziomie oceniony został dojazd do miejsca realizacji zajęć (powody: mało miejsc parkingowych, mało połączeń autobusowych). 67,0% respondentów, którzy wyrazili swoje stanowisko, uważa, że zajęcia praktyczne są w odpowiedniej proporcji do zajęć teoretycznych. 32,1% słuchaczy CKKG deklaruje, iż zajęć praktycznych jest za mało w stosunku do zajęć teoretycznych (w tym 19,1% uważa, że jest ich zdecydowanie za mało, a 13,0%, że jest ich za mało). Rysunek 11. Ocena proporcji zajęć praktycznych w stosunku do zajęć teoretycznych. W sam raz 67,0% Za dużo 0,9% Zdecydowanie za mało 19,1% Za mało 13,0% 4.5 Nowoczesne metody w nauczaniu W dzisiejszych czasach coraz częściej wykorzystuje się w kształceniu nowoczesne metody, takie jak umieszczanie w Internecie na platformach e-learningowych materiałów dydaktycznych, dostęp do kursów przez platformy e-learningowe, realizacja części zajęć w systemie zdalnym. W dalszej części Dwie trzecie badanych słuchaczy CKKG (65,7%) wyraża zainteresowanie wykorzystaniem nowoczesnych metod nauczania w części zajęć prowadzonych w CKKG (80,7% z nich uważa, iż warto wprowadzić elementy nowoczesnych metod nauczania na kierunku, na którym obecnie się uczą). 22,7% słuchaczy, którzy wyrazili takie stanowisko, deklaruje, iż w systemie zdalnym powinno być realizowanych 50% zajęć. Osoby, które nie popierają takiego stanowiska, jako powód podają preferowany bezpośredni kontakt z wykładowcą, upodobanie do tradycyjnych metodach nauki, fakt, iż przedmioty specjalistyczne wymagają odpowiedniego miejsca ich przeprowadzania wraz z odpowiednimi urządzeniami oraz obecnością instruktora. Rysunek 12. Odsetek osób deklarujących zainteresowanie/niezainteresowanie wykorzystaniem nowoczesnych metod nauczania w ramach zajęć w CKKG. Nie 34,3% Tak 65,7% 71,4% respondentów, którzy wyrazili swoje zdanie, preferuje w formie zdalnej przeprowadzanie testów do samodzielnego sprawdzania wiedzy. Nieco mniej słuchaczy CKKG (69,1%) preferuje w formie Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 16

zdalnej dostęp do materiałów dydaktycznych. W opinii 93,0% respondentów zajęcia praktyczne powinny odbywać się w formie tradycyjnej. Szczegółowe informacje przedstawia rysunek nr 14. Rysunek 13. Preferowana forma realizacji poszczególnych elementów. Zajęcia teoretyczne 63,1% 36,9% Zajęcia praktyczne 93,0% 7,0% Konsultacje z wykładowcami Testy do samodzielnego sprawdzania wiedzy Dostęp do materiałów dydaktycznych 28,6% 30,9% 56,2% 71,4% 69,1% 43,8% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Zajęcia tradycyjne Zajęcia zdalne Około połowa (49%) słuchaczy CKKG uważa, iż wykorzystanie nowoczesnych metod kształcenia w formalnym kształceniu zawodowym zwiększyłoby jego efektywność. 38,5% respondentów nie wyraziło konkretnego stanowiska w tej kwestii. Rysunek 14. Czy wykorzystanie nowoczesnych metod kształcenia w formalnym kształceniu zawodowym zwiększyłoby efektywność kształcenia? Trudno ocenić 38,5% Tak 48,7% Nie 12,8% 4.6 Podsumowanie Słuchacze pozytywnie oceniają ofertę nauki proponowaną przez CKKG, w tym oferowane kierunki pod względem przydatności oraz ciekawości. Pozytywnie zostały również ocenione jakość materiałów dydaktycznych oraz kadra nauczycielska jeden z największych atutów CKKG. Istnieje potencjał w wykorzystaniu nowoczesnych metod nauczania na kierunkach organizowanych w CKKG, ponieważ większość respondentów pozytywnie podchodzi do wykorzystania tych metod. Jednak zainteresowanie słuchaczy nowoczesnymi formami kształcenia, takimi jak e-learning, dotyczy w większości form uzupełniających, jak testy do samodzielnego sprawdzania wiedzy i materiały dydaktyczne, natomiast zajęcia zarówno teoretyczne i praktyczne, powinny być, zdaniem większości, organizowane tradycyjnymi metodami. Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 17

5 Wyniki badania nauczycieli CKKG 5.1 Perspektywy rozwoju Centrum Kształcenia Kadr Górnictwa Na wstępie badania respondentów zapytano, jak ogólnie oceniają ofertę formalnego kształcenia zawodowego dla dorosłych na terenie województwa śląskiego. Poproszono także, by określili, czy oferta ta jest wystarczająco interesująca i bogata, by spełniała wymagania nie tylko uczących się, ale także rynku pracy. Respondenci mieli także ocenić, czy wskazane formy zapewniają odpowiedni poziom kształcenia. Większość respondentów na tak postawione pytanie nie udzieliła odpowiedzi, motywując ten fakt brakiem większego rozeznania w tej kwestii. Wskazywali oni, że nie orientują się w ogólnej sytuacji szkolnictwa formalnego dla dorosłych w województwie śląskim, gdyż skupiają się na pracy własnego ośrodka. Pozostała część respondentów, znacznie mniejsza, uznała, że poziom kształcenia na terenie województwa jest zadowalający lub bardzo dobry, że jest odpowiednio dopasowany do wymogów runku, o czym świadczy zainteresowanie takimi szkołami, których powstaje coraz więcej. Sprawa różnorodności kierunków kształcenia, o której respondenci wypowiadali się dość rzadko, również została oceniona dość pozytywnie. Jeśli chodzi o ocenę ich macierzystej instytucji w tym względzie, to oceny respondentów były pozytywne. Wskazywali oni, że ich ośrodek szkoleniowy charakteryzuje się wysokim poziomem kształcenia i odpowiada potrzebom lokalnego rynku, z tego względu, że ich placówki zostały powołane, by zaspokoić potrzeby szkoleniowe jednej grupy zawodowej górników. W tym względzie spełnia ona wszystkie wymagania tej grupy zawodowej, dostosowuje swój program do zmieniających się wymogów. W takiej sytuacji trudno jest jednoznacznie ocenić jej atrakcyjność pod względem różnorodności kształcenia w ogólnym aspekcie, ale w tym konkretnym wypadku oceny respondentów były pozytywne. Kolejne pytanie, zadane respondentom, dotyczyło przyszłych działań szkoleniowych CKKG. Badani mieli określić, jakie działania powinny podjąć instytucje szkoleniowe, by posiadać bardziej atrakcyjną ofertę szkoleniową, lepiej dostosowaną do wymogów zmieniającego się rynku pracy. Odpowiedzi respondentów na to pytanie można podzielić na 3 grupy. Pierwsza z grup uznała, że obecna sytuacja jest bardzo dobra i nie ma potrzeby wprowadzania żadnych zmian, gdyż oferta szkoleniowa jest dobrze dostosowana do wymogów i zapotrzebowania rynku, a jeśli zachodzi taka potrzeba, jest ona odpowiednio modyfikowana. Druga grupa respondentów, dość liczna, uznała, że dobrym działaniem na przyszłość byłoby otwieranie nowych kierunków kształcenia, choć obecna oferta jest i tak na tyle bogata, że nie ma zbyt wielu chętnych na inne kierunki kształcenia. Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 18

Niektórzy respondenci wspomnieli także o rozbudowie bazy szkoleniowej i zakupie odpowiednich pomocy naukowych, zaznaczając jednak, że kiedy takie zapotrzebowanie się pojawia, bardzo szybko jest realizowane. Następnie poproszono respondentów, by ocenili, co z oferty ich ośrodka szkoleniowego cieszy się największą popularnością i wyróżnia się na tle innych ośrodków szkoleniowych. Wszyscy respondenci, niemal jednogłośnie, stwierdzili, że ich ośrodki szkoleniowe nie działają na takich zasadach, jak klasyczne szkoły czy studia wyższe, gdzie istnieje szeroki wachlarz kierunków, z którego zainteresowany wybiera sobie ten najbardziej dla niego atrakcyjny. Ze względu na specyfikę kształcenia oraz zawężony krąg odbiorców oferty, respondenci nie byli w stanie odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Stwierdzali oni, że ich instytucja prowadzi takie kursy, szkolenia i kierunki kształcenia, jakich wymaga od nich np. kopalnia. Podobnie jest z uczestnikami zajęć są oni na nie kierowani przez kierownictwo kopalni, dlatego ciężko jest tu mówić o popularności kierunków. Respondentów zapytano także, w nawiązaniu do powyższego pytania, o to, na ile ich placówka szkoleniowa jest atrakcyjna na tle innych działających w regionie. Również w tym przypadku respondenci mieli trudności z odpowiedzią na pytanie, ze względu na specyfikę instytucji szkoleniowej. Badani stwierdzali, że ich jednostki szkoleniowe charakteryzują się wysokim poziomem nauczania i bardzo dobrą ofertą, ale jest ona kierowana do wąskiej grupy odbiorców. Są one wybierane nie tyle ze względu na poziom czy atrakcyjność kształcenia, ale ze tego względu, że są jedyną taką jednostką na danym terenie i kształcącą na takich kierunkach. Z tego też może wynikać bardzo duże zainteresowanie ich ofertą. Kolejne pytanie przeprowadzonego badania dotyczyło kadry pedagogicznej jednostek szkoleniowych. Badani mieli ocenić, czy ilość nauczycieli, zatrudnionych w jednostkach, jest wystarczająca, by realizować w pełni założenia programowe. Wszyscy badani jednogłośnie uznali, że kadra zatrudniona w ich jednostkach jest wystarczająca do realizacji założeń programowych i charakteryzuje się bardzo dobrym i wszechstronnym wykształceniem. Nie ma więc powodu, by zatrudniać nowych nauczycieli lub zwalniać obecnie pracujących. Na pytanie o kadrę w aspekcie otwierania nowych kierunków kształcenia odpowiedziało tylko kilku respondentów. Stwierdzili oni, że obecna kadra instytucji szkoleniowych byłaby w stanie prowadzić zajęcia również na nowych kierunkach, pod warunkiem, że byłyby to kierunki związane z obecnie realizowanymi. Jeśli jednak miałyby one dotyczyć całkiem innych nowych dziedzin, nie wykluczyli oni potrzeby zatrudnienia dodatkowych specjalistów. Respondentów zapytano także o to, czy mają doświadczenie w pracy również w innych placówkach lub szkołach, a jeśli tak, to poproszono, by dokonali oni porównania pomiędzy tymi placówkami. Większość respondentów, która miała doświadczenie w pracy w innych placówkach, uznała, że nie da się porównać pracy np. w szkole i w instytucji szkoleniowej, kształcącej dorosłych w bardzo wąskiej specjalizacji. Niektórzy zwracali uwagę, że praca z dorosłymi jest łatwiejsza, gdyż wykazują oni większe zainteresowanie i posiadają większą wiedzę teoretyczną i praktyczną. Inni respondenci nie posiadali takiego doświadczenia. Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 19

Kolejne pytanie dotyczyło kształcenia nauczycieli i podnoszenia ich kwalifikacji zawodowych. Respondenci mieli określić, czy takie kształcenie jest im potrzebne i czy muszą podnosić swoje kwalifikacje, by móc podołać wymogom programu nauczania, który realizują na zajęciach. Większość badanych stwierdziła, że nie widzi potrzeby podnoszenia swoich kwalifikacji i poszerzania wiedzy na dany temat. Uznali, że ich wiedza jest wystarczająca dla prowadzenia zajęć. Trzeba jednak zaznaczyć, że równie często stwierdzali oni, że gdyby pojawiła się potrzeba lub możliwość odbycia szkolenia na temat ich interesujący, to chętnie wzięliby w nim udział. Kilku respondentów stwierdziło, że prowadzone przez nich zajęcia wręcz wymagają ciągłego doszkalania się, gdyż związane to jest z wciąż rozwijającymi się technologiami i nowościami pojawiającymi się na rynku. W związku z tematyką szkoleń zapytano respondentów także o to, czy jeśli posiadają jakieś potrzeby szkoleniowe, to zgłaszają je dyrekcji celem realizacji. Wszyscy respondenci ocenili działania dyrekcji bardzo dobrze. Badanych zapytano także o to, z jakich materiałów szkoleniowych korzystają na co dzień w swojej pracy i czy są z nich zadowoleni. Nauczyciele wykorzystują w swej pracy wszelkie dostępne materiały i pomoce dydaktyczne: od tych tradycyjnych (podręczniki, mapy), po te najnowocześniejsze (komputer, Internet, rzutniki, slajdy). Wszyscy respondenci ocenili wykorzystywane materiały dydaktyczne dobrze lub bardzo dobrze. Część z badanych podkreślała, że niektóre z wykorzystywanych pomocy są już nieaktualne lub nie do końca dostosowane do wymogów programowych, jednak praca własna nauczycieli oraz przygotowanie materiałów we własnym zakresie daje zadowalające efekty pracy. 5.2 Nowoczesne metody kształcenia W kolejnej części badania, kontynuując temat pomocy dydaktycznych, zapytano respondentów, jak oceniają najnowsze metody kształcenia, takie jak: e-learning, Internet czy techniki komputerowe. Czy są one potrzebne w ich pracy nauczyciela i czy do tej pory wykorzystywali je podczas swoich zajęć. Większość respondentów stwierdziła, że owszem, takie metody są interesujące i pewnie w przyszłości będą szeroko wykorzystywane, ale na dzień dzisiejszy nie korzystają z nich powszechnie. Uważają, że w kształceniu zawodowym, które prowadzą, lepiej sprawdzają się metody tradycyjne, choć często korzystają z Internetu czy rzutnika. Zaznaczają także, że wykorzystanie nowych metod wiąże się również z osobami, które się szkoli. W ich przypadku są to górnicy, przeważnie osoby starsze, które nie mają umiejętności i czasu na to, by posługiwać się zaawansowanymi narzędziami komputerowymi czy internetowymi. Dlatego do tej pory w niewielkim zakresie wykorzystywali nowe technologie i raczej nie planują wprowadzać ich na szerszą skalę. Pojawiło się także kilka głosów przyjaźnie nastawionych do nowych form nauczania, jednak był to głos mniejszości. Nie było za to opinii w pełni pozytywnych i optymistycznych w tym względzie, ani takich, które kategorycznie wykluczałyby takie zastosowanie w kształceniu zawodowym. Badanie ewaluacyjne projektu Nowoczesna Spółka Szkoleniowa potwierdzona jakość w nauczaniu Strona 20