Biologia: p. Izabela Wiśniowska str. 2 p. Alicja Zielińska str. 11 Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny: kl 1 zakres podstawowy str. 19 kl 2 zakres rozszerzony str. 28 kl 3 zakres rozszerzony str. 57
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII W ROKU SZKOLNYM 2016/2017, klasa pierwsza 1. nauczyciel Izabela Wiśniowska 2. poziom nauczania poziom podstawowy 3. program nauczania (nazwa i numer) *Program nauczania biologii w zakresie podstawowym dla szkół ponadgimnazjalnych. Autorzy: Joanna Stocka, Karolina Archacka, Rafał Archacki, Krzysztof Spalik. WSIP 4. klasa Klasa 1 e, I f 5. tygodniowy wymiar 1 godz. w tygodniu godzin 6. podręcznik *Biologia. Po prostu. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy. Joanna Stocka, Karolina Archacka, Rafał Archacki, Krzysztof Spalik Numer: 532/2012/2014; WSIP 7. Realizacja programu i dodatkowe pomoce 8. Zeszyty i inne wymagania formalne 9. sprawdzanie wiedzy i umiejętności (formy sprawdzania, liczba prac klasowych, kartkówek) 10. szczegółowe kryteria oceniania 11. możliwości uzyskania oceny celującej *nauczyciel może zmienić kolejność realizowanych zagadnień i rozszerzać omawiane treści zgodnie z potrzebami uczniów; *nauczyciel może wykorzystywać dodatkowe źródła informacji (m.in. materiały autorskie, filmy, zadania z innych zbiorów zadań biologicznych, tablice biologiczne, literaturę naukową i popularno-naukową, czasopisma, internet, programy edukacyjne, wykłady i inne) *uczniowie są zobowiązani do prowadzenia i posiadania zeszytu (czytelny i schludny) z własnymi notatkami jako dokumentacji realizacji podstawy programowej; *brak zeszytu na lekcji, brak dokumentacji realizacji lekcji w zeszycie minus W czasie lekcji nie dopuszcza się korzystania z telefonów komórkowych, dyktafonów i in. urządzeń elektronicznych. ocenie podlega: - poprawność merytoryczna wypowiedzi pisemnej lub ustnej - logika i jasność wypowiedzi - poprawność językowa formy sprawdzania wiedzy: *Prace klasowe *Odpowiedź ustna *Zespołowa praca na lekcji, portfolio, metoda projektu Stosuje się ocenianie punktowe; Całkowitą liczbę punktów zdobytych w trakcie semestru/roku szkolnego przelicza się w skali % i na tej podstawie określa się ocenę końcową z przedmiotu. *Osoby, nieobecne na kartkówce, powinny ją zaliczyć w ciągu 1 tygodnia od daty pisania kartkówki przez klasę zgodnie ze Statutem Szkoły. *Wszystkie prace klasowe powinny być napisane/poprawione na co najmniej połowę punktów. Dodatkowe prace i zadania o zwiększonym stopniu trudności na lekcji, na sprawdzianach. Strona 1 z 3 1
12. możliwość i forma poprawy oceny niedostatecznej 13. nieprzygotowanie do lekcji 14. Obowiązkowa i dodatkowa praca domowa 15. nieobecność na pracy klasowej 16. informowanie rodziców o wynikach nauczania 17. zasady wystawiania ocen semestralnych /końcoworocznych Zakwalifikowanie się do etapu pozaszkolnego Olimpiady Biologicznej /Wiedzy Ekologicznej, innych konkursów o tematyce biologicznej. Uzyskanie wyróżnienia za pracę badawczą na Olimpiadzie Biologicznej. Każda dodatkowa aktywność jest punktowa, co wpływa na większą sumę zdobytych punktów na koniec semestru/roku. Możliwa jest poprawa pracy klasowej zgodnie ze Statutem Szkoły. Uczeń, który unika pracy klasowej lub jej poprawy, nie przychodzi w określone dni lub mimo obecności w szkole odmawia napisania tej pracy, utrzymuje 0 punktów. Uczeń ma prawo być dwa razy nieprzygotowany do lekcji, ale ma obowiązek o tym poinformować nauczyciela na początku lekcji przed sprawdzeniem listy obecności. Po wykorzystaniu limitu uczeń otrzymuje za każde kolejne nieprzygotowanie 0 punktów. Niewykorzystane nieprzygotowanie nie przechodzi na kolejny semestr. Brak pracy domowej obowiązkowej 0 punktów. Dodatkowa praca domowa daje możliwość otrzymania dodatkowych punktów w zależności od stopnia trudności zadanej pracy; Uczeń powinien znać i rozumieć treści z pracy domowej. Uczeń wykazuje gotowość do napisania sprawdzianu na najbliższej lekcji (w przypadkach uzasadnionych zdarzeniami losowymi lub dłuższej nieobecności termin ustalony z nauczycielem). Nie napisanie lub odmowa napisania klasówki skutkuje utrzymaniem 0 punktów. na zebraniach rodziców, w dzienniku elektronicznym Oceny semestralne/roczne są wystawiane po przeanalizowaniu punktów uzyskiwanych systematycznie w ciągu całego roku szkolnego z uwzględnieniem faktu, że wszystkie prace klasowe są napisane lub poprawione na co najmniej połowę punktów oraz widoczny jest wzrost wiedzy i umiejętności ucznia w ciągu semestru/roku szkolnego. Ocenę celującą (6) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań wykraczających, czyli: a) opanował treści podstawy programowej oraz posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza podstawę programową, b) zna literaturę naukową lub popularnonaukową i wykorzystuje ją do samodzielnego formułowania i rozwiązywania problemów naukowych c) samodzielnie i twórczo rozwija własne uzdolnienia, biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych lub praktycznych uwzględnionych c) osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych i olimpiadach lub innych formach twórczej aktywności, d) wypowiada się ustnie i pisemnie w sposób językowo i terminologicznie poprawny Ocenę bardzo dobrą (5) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań dopełniających, czyli: a) opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony w podstawie programowej i potrafi się nimi posłużyć w sytuacjach problemowych b) samodzielnie analizuje i rozwiązuje problemy naukowe c) aktywnie wykorzystuje swoja wiedzę na lekcji i na zajęciach pozalekcyjnych Strona 2 z 3 2
d)wypowiada się ustnie i pisemnie w sposób językowo i terminologicznie poprawny Ocenę dobrą (4) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań rozszerzających, czyli: a) opanował wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej i potrafi się nimi posłużyć w sytuacjach typowych, b) inspirowany przez nauczyciela poprawnie stosuje wiadomości teoretycznie i praktycznie, wyodrębnia i analizuje problemy naukowe c) wypowiada się ustnie i pisemnie, popełniając nieliczne błędy językowe, poprawnie stosuje podstawową terminologię Ocenę dostateczną (3) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań podstawowych, czyli: a) ma niepełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej b)przy pomocy nauczyciela rozwiązuje typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o średnim stopniu trudności; c) samodzielnie przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej Ocenę dopuszczającą (2) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań koniecznych, czyli: a) ma niepełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, ale braki te nie przekreślają możliwości uzyskania przez ucznia podstawowej wiedzy z danego przedmiotu w ciągu dalszej nauki, b) przy pomocy nauczyciela podejmuje próby wyodrębnienia i analizy typowych zadań teoretycznych i praktycznych o niewielkim stopniu trudności; c) przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej Ocenę niedostateczną (1) otrzymuje uczeń, który nie opanował poziomu wymagań koniecznych, czyli: a) nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej, a braki w wiadomościach i umiejętnościach uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy z tego przedmiotu, b) nie jest w stanie rozwiązać (wykonać) zadań typowych o niewielkim stopniu trudności. 18. zapoznanie uczniów z wymaganiami edukacyjnymi i powyższymi zasadami na pierwszych zajęciach z przedmiotu; zapis w zeszycie przedmiotowym Strona 3 z 3 3
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z PRZYRODY W ROKU SZKOLNYM 2016/2017, klasa druga 1. nauczyciel Izabela Wiśniowska 2. poziom nauczania przedmiot uzupełniający 3. program nauczania (nazwa i numer) Program nauczania przyrody w szkołach ponadgimnazjalnych. Człowiek w świecie przyrody. Autor: Joanna Szczęsna. 4. klasa Klasa 2a 5. tygodniowy wymiar 3 godz. w tygodniu godzin 6. podręcznik Podręcznik multimedialny przygotowany w ramach projektu unijnego Projekt unijny współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Przyroda w liceum. Opracowanie i wdrożenie programu nauczania oraz przygotowanie kompletu materiałów do nauczania przyrody nr projektu WND-POKL.03.03.04-00-278/12 7. dodatkowe pomoce Nauczyciel może wykorzystywać dodatkowe źródła informacji (m.in. materiały autorskie, filmy, zadania z innych zbiorów zadań biologicznych, tablice biologiczne, literaturę naukową i popularno-naukową, czasopisma, Internet, programy edukacyjne, wykłady i inne) 8. zeszyt *zeszyt prowadzony w sposób schludny i czytelny *zeszyt jest traktowany jako dokumentacja realizacji podstawy programowej; *brak zeszytu na lekcji, brak dokumentacji realizacji lekcji w zeszycie minus *W czasie lekcji nie dopuszcza się korzystania z telefonów komórkowych, dyktafonów i in. urządzeń elektronicznych. 9. sprawdzanie wiedzy i umiejętności (formy sprawdzania, liczba prac klasowych, kartkówek) 10. szczegółowe kryteria oceniania 11. możliwości uzyskania oceny celującej 12. możliwość i forma poprawy oceny niedostatecznej ocenie podlega: - poprawność merytoryczna wypowiedzi pisemnej lub ustnej - logika i jasność wypowiedzi - poprawność językowa formy sprawdzania wiedzy: *Prace klasowe *Odpowiedź ustna *Zespołowa praca na lekcji, portfolio, metoda projektu Dla każdej oceny są przypisane wagi: Prace klasowe 3 Zespołowa praca na lekcji, portfolio, metoda projektu i naukowa 2 Ocena za plusy lub minusy, odpowiedź ustna 1 Wysoki wynik w konkursie 4 Wszystkie prace klasowe muszą być napisane lub poprawione na ocenę pozytywną. Dodatkowe prace i zadania o zwiększonym stopniu trudności na lekcji, na sprawdzianach. Możliwa jest poprawa oceny niedostatecznej z pracy klasowej zgodnie ze Statutem Szkoły. Uczeń, który nie poprawił oceny w wyznaczonym terminie traci prawo do następnej poprawy. Uczeń, który unika pracy klasowej lub jej poprawy, nie przychodzi w określone dni lub mimo obecności w szkole odmawia napisania tej pracy, Strona 1 z 3 1
13. nieprzygotowanie do lekcji 14. Obowiązkowa i dodatkowa praca domowa 15. nieobecność na pracy klasowej 16. informowanie rodziców o wynikach nauczania 17. zasady wystawiania ocen semestralnych /końcoworocznych otrzymuje ocenę niedostateczną. Uczeń ma prawo być dwa razy nieprzygotowany do lekcji, ale ma obowiązek o tym poinformować nauczyciela na początku lekcji przed sprawdzeniem listy obecności. Po wykorzystaniu limitu uczeń otrzymuje za każde kolejne nieprzygotowanie ocenę niedostateczną. Brak pracy domowej obowiązkowej ocena niedostateczna. Dodatkowa praca domowa: plus lub ocena cząstkowa w zależności od stopnia trudności zadanej pracy; Uczeń powinien znać i rozumieć treści z pracy domowej oraz przedstawić ją z pamięci. Uczeń ma obowiązek napisania sprawdzianu na najbliższej lekcji (w przypadkach uzasadnionych zdarzeniami losowymi lub dłuższej nieobecności termin ustalony z nauczycielem). Nie napisanie klasówki w ciągu 2 tygodni skutkuje oceną niedostateczną. na zebraniach rodziców, w dzienniku elektronicznym Oceny semestralne/roczne są wystawiane po przeanalizowaniu ocen uzyskiwanych systematycznie w ciągu całego roku szkolnego z uwzględnieniem faktu, że wszystkie prace klasowe są napisane lub poprawione na ocenę pozytywną oraz widoczny jest wzrost wiedzy i umiejętności ucznia w ciągu semestru/roku szkolnego. Ocenę celującą (6) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań wykraczających, czyli: a) opanował treści podstawy programowej oraz posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza podstawę programową, b) zna literaturę naukową lub popularnonaukową i wykorzystuje ją do samodzielnego formułowania i rozwiązywania problemów naukowych c) samodzielnie i twórczo rozwija własne uzdolnienia, biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych lub praktycznych uwzględnionych c) osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych i olimpiadach lub innych formach twórczej aktywności, d) wypowiada się ustnie i pisemnie w sposób językowo i terminologicznie poprawny Ocenę bardzo dobrą (5) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań dopełniających, czyli: a) opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony w podstawie programowej i potrafi się nimi posłużyć w sytuacjach problemowych b) samodzielnie analizuje i rozwiązuje problemy naukowe c) aktywnie wykorzystuje swoja wiedzę na lekcji i na zajęciach pozalekcyjnych d)wypowiada się ustnie i pisemnie w sposób językowo i terminologicznie poprawny Ocenę dobrą (4) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań rozszerzających, czyli: a) opanował wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej i potrafi się nimi posłużyć w sytuacjach typowych, b) inspirowany przez nauczyciela poprawnie stosuje wiadomości Strona 2 z 3 2
teoretycznie i praktycznie, wyodrębnia i analizuje problemy naukowe c) wypowiada się ustnie i pisemnie, popełniając nieliczne błędy językowe, poprawnie stosuje podstawową terminologię Ocenę dostateczną (3) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań podstawowych, czyli: a) ma niepełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej b)przy pomocy nauczyciela rozwiązuje typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o średnim stopniu trudności; c) samodzielnie przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej Ocenę dopuszczającą (2) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań koniecznych, czyli: a) ma niepełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, ale braki te nie przekreślają możliwości uzyskania przez ucznia podstawowej wiedzy z danego przedmiotu w ciągu dalszej nauki, b) przy pomocy nauczyciela podejmuje próby wyodrębnienia i analizy typowych zadań teoretycznych i praktycznych o niewielkim stopniu trudności; c) przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej Ocenę niedostateczną (1) otrzymuje uczeń, który nie opanował poziomu wymagań koniecznych, czyli: a) nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej, a braki w wiadomościach i umiejętnościach uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy z tego przedmiotu, b) nie jest w stanie rozwiązać (wykonać) zadań typowych o niewielkim stopniu trudności. 18. zapoznanie uczniów z wymaganiami edukacyjnymi i powyższymi zasadami na pierwszych zajęciach z przedmiotu; zapis w zeszycie przedmiotowym i w dzienniku elektronicznym jako temat lekcji. Strona 3 z 3 3
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII W ROKU SZKOLNYM 2016/2017, klasa trzecia 1. nauczyciel Izabela Wiśniowska 2. poziom nauczania poziom rozszerzony 3. program nauczania (nazwa i numer) Program nauczania biologii w zakresie rozszerzonym dla szkół ponadgimnazjalnych. Nowa Era Realizacja Innowacji pedagogicznej Warsztaty biologiczne. 4. klasa Klasa 3 F 5. tygodniowy wymiar 4 godz. w tygodniu godzin 6. podręcznik *Biologia na czasie 1.Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony. Marek Guzik, Ewa Jastrzębska, Ryszard Kozik, Renata Matuszewska, Ewa Pyłka-Gutowska, Władysław Zamachowski Numer: 564/1/2012; Nowa Era 2. Biologia na czasie 2.Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony. Maria Marko-Worłowska, Ryszard Kozik, Władysław Zamachowski, Stanisław Krawczyk, Franciszek Dubert, Adam Kula 564/2/2013 Nowa Era 3. Biologia na czasie 3. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony. Franciszek Dubert, Marek Jurgowiak, Maria Marko-Worłowska, Władysław Zamachowski 564/3/2014 Nowa Era 7. Realizacja programu i dodatkowe pomoce 1. Biologia na czasie 1.Maturalne karty pracy. Zakres rozszerzony. Alina Nowakowska, Elżbieta Komosa, Iwona Płusa 2. Biologia na czasie 2.Maturalne karty pracy. Zakres rozszerzony. Piotr Tadeusz Kąkol, Alina Nowakowska, Jacek Pawłowski, Urszula Poziomek 3. Biologia na czasie 3. Maturalne karty pracy. Zakres rozszerzony. Jolanta Holeczek, Alina Nowakowska, Anna Tyc *nauczyciel może zmienić kolejność realizowanych zagadnień i rozszerzać omawiane treści zgodnie z potrzebami uczniów; *nauczyciel może wykorzystywać dodatkowe źródła informacji (m.in. materiały autorskie, filmy, zadania z innych zbiorów zadań biologicznych, tablice biologiczne, literaturę naukową i popularno-naukową, czasopisma, 8. Zeszyty i inne wymagania formalne 9. sprawdzanie wiedzy i umiejętności (formy sprawdzania, liczba prac klasowych, kartkówek) internet, programy edukacyjne, wykłady i inne) *uczniowie są zobowiązani do prowadzenia i posiadania zeszytu (czytelny i schludny) z własnymi notatkami jako dokumentacji realizacji podstawy programowej; *brak zeszytu na lekcji, brak dokumentacji realizacji lekcji w zeszycie minus W czasie lekcji nie dopuszcza się korzystania z telefonów komórkowych, dyktafonów i in. urządzeń elektronicznych. ocenie podlega: - poprawność merytoryczna wypowiedzi pisemnej lub ustnej - logika i jasność wypowiedzi - poprawność językowa formy sprawdzania wiedzy: *Prace klasowe *Odpowiedź ustna *Zespołowa praca na lekcji, portfolio, metoda projektu Strona 1 z 3 1
10. szczegółowe kryteria oceniania 11. możliwości uzyskania oceny celującej 12. możliwość i forma poprawy oceny niedostatecznej 13. nieprzygotowanie do lekcji 14. Obowiązkowa i dodatkowa praca domowa 15. nieobecność na pracy klasowej 16. informowanie rodziców o wynikach nauczania 17. zasady wystawiania ocen semestralnych /końcoworocznych Stosuje się ocenianie punktowe; Całkowitą liczbę punktów zdobytych w trakcie semestru/roku szkolnego przelicza się w skali % i na tej podstawie określa się ocenę z przedmiotu. *Osoby, nieobecne na kartkówce, powinny ją zaliczyć w ciągu 1 tygodnia od daty pisania kartkówki przez klasę zgodnie ze Statutem Szkoły. *Wszystkie prace klasowe powinny być napisane/poprawione na co najmniej połowę punktów. Dodatkowe prace i zadania o zwiększonym stopniu trudności na lekcji, na sprawdzianach. Zakwalifikowanie się do etapu pozaszkolnego Olimpiady Biologicznej /Wiedzy Ekologicznej, innych konkursów o tematyce biologicznej. Uzyskanie wyróżnienia za pracę badawczą na Olimpiadzie Biologicznej. Każda dodatkowa aktywność jest punktowa, co wpływa na większą sumę zdobytych punktów na koniec semestru/roku. Możliwa jest poprawa pracy klasowej zgodnie ze Statutem Szkoły. Uczeń, który unika pracy klasowej lub jej poprawy, nie przychodzi w określone dni lub mimo obecności w szkole odmawia napisania tej pracy, utrzymuje 0 punktów. Uczeń ma prawo być dwa razy nieprzygotowany do lekcji, ale ma obowiązek o tym poinformować nauczyciela na początku lekcji przed sprawdzeniem listy obecności. Po wykorzystaniu limitu uczeń otrzymuje za każde kolejne nieprzygotowanie 0 punktów. Niewykorzystane nieprzygotowanie nie przechodzi na kolejny semestr. Brak pracy domowej obowiązkowej 0 punktów. Dodatkowa praca domowa daje możliwość otrzymania dodatkowych punktów w zależności od stopnia trudności zadanej pracy; Uczeń powinien znać i rozumieć treści z pracy domowej. Uczeń wykazuje gotowość do napisania sprawdzianu na najbliższej lekcji (w przypadkach uzasadnionych zdarzeniami losowymi lub dłuższej nieobecności termin ustalony z nauczycielem). Nie napisanie lub odmowa napisania klasówki skutkuje utrzymaniem 0 punktów. na zebraniach rodziców, w dzienniku elektronicznym Oceny semestralne/roczne są wystawiane po przeanalizowaniu punktów uzyskiwanych systematycznie w ciągu całego roku szkolnego z uwzględnieniem faktu, że wszystkie prace klasowe są napisane lub poprawione na co najmniej połowę punktów oraz widoczny jest wzrost wiedzy i umiejętności ucznia w ciągu semestru/roku szkolnego. Ocenę celującą (6) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań wykraczających, czyli: a) opanował treści podstawy programowej oraz posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza podstawę programową, b) zna literaturę naukową lub popularnonaukową i wykorzystuje ją do samodzielnego formułowania i rozwiązywania problemów naukowych c) samodzielnie i twórczo rozwija własne uzdolnienia, biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych lub praktycznych uwzględnionych c) osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych i olimpiadach lub innych formach twórczej aktywności, Strona 2 z 3 2
d) wypowiada się ustnie i pisemnie w sposób językowo i terminologicznie poprawny Ocenę bardzo dobrą (5) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań dopełniających, czyli: a) opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony w podstawie programowej i potrafi się nimi posłużyć w sytuacjach problemowych b) samodzielnie analizuje i rozwiązuje problemy naukowe c) aktywnie wykorzystuje swoja wiedzę na lekcji i na zajęciach pozalekcyjnych d)wypowiada się ustnie i pisemnie w sposób językowo i terminologicznie poprawny Ocenę dobrą (4) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań rozszerzających, czyli: a) opanował wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej i potrafi się nimi posłużyć w sytuacjach typowych, b) inspirowany przez nauczyciela poprawnie stosuje wiadomości teoretycznie i praktycznie, wyodrębnia i analizuje problemy naukowe c) wypowiada się ustnie i pisemnie, popełniając nieliczne błędy językowe, poprawnie stosuje podstawową terminologię Ocenę dostateczną (3) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań podstawowych, czyli: a) ma niepełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej b)przy pomocy nauczyciela rozwiązuje typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o średnim stopniu trudności; c) samodzielnie przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej Ocenę dopuszczającą (2) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań koniecznych, czyli: a) ma niepełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, ale braki te nie przekreślają możliwości uzyskania przez ucznia podstawowej wiedzy z danego przedmiotu w ciągu dalszej nauki, b) przy pomocy nauczyciela podejmuje próby wyodrębnienia i analizy typowych zadań teoretycznych i praktycznych o niewielkim stopniu trudności; c) przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej 18. zapoznanie uczniów z wymaganiami edukacyjnymi i powyższymi zasadami Ocenę niedostateczną (1) otrzymuje uczeń, który nie opanował poziomu wymagań koniecznych, czyli: a) nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej, a braki w wiadomościach i umiejętnościach uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy z tego przedmiotu, b) nie jest w stanie rozwiązać (wykonać) zadań typowych o niewielkim stopniu trudności. na pierwszych zajęciach z przedmiotu; zapis w zeszycie przedmiotowym Strona 3 z 3 3
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 Klasy: 1A,1B 1, 1B21D1,1D2,1C 1. nauczyciel Alicja Zielińska 2. poziom nauczania poziom podstawowy 3. program nauczania (nazwa i numer) Program nauczania biologii w zakresie podstawowym dla szkół ponadgimnazjalnych: Autorzy: K.Archacka, R. Archaiki, K. Spalik, J. Stocka WSiP Nr. Programu nauczania 1/2016.2017 4. klasa 1A,B.D,C 5. tygodniowy wymiar 1 godzina tygodniowo/ godzin 6. podręcznik Biologia Po prostu Podręcznik dla szkół ponadgimanzjalnych. Zakres podstawowy: J.Stocka, K.Archacka, R.Archacki, K.Spalik Numer : 532/2012/2014: WSiP 7. Zeszyt i inne wymagania formalne 8. sprawdzanie wiedzy i umiejętności (formy sprawdzania, liczba prac klasowych, kartkówek) Uczniowie są obowiązani do posiadania i prowadzenia zeszytu przedmiotowego, zeszyty nie są oceniane, ocenie podlegają zawarte w nich prace pisemne i kary pracy ucznia, oraz ćwiczenia wykonywane na lekcji. Nauczyciel może zmienić kolejność realizowanych zagadnień i rozszerzyć omawiane treści zgodnie z potrzebami uczniów W czasie lekcji nie dopuszcza się z korzystania z telefonów komórkowych innych urządzeń elektronicznych. Formy sprawdzania wiedzy i umiejętności: - Prace klasowe po zrealizowaniu działu, - Kartkówki z trzech ostatnich lekcji, - Sprawdziany z z przebiegu ćwiczeń i doświadczeń, - Odpowiedzi ustne, - Praca zespołowa, - Prezentacje, referaty, - Aktywność.
9. szczegółowe kryteria oceniania Wszystkie prace klasowe obowiązkowo zaliczone, Frekwencja na lekcjach biologii zgodnie z statutem, Ocena pracy na lekcji i nieprzygotowana do lekcji wliczone do oceny semestralnej Ocena cząstkowa w semestrze wg. ważności: Prace klasowe Kartkówki Odpowiedź ustna Praca zespołowa na lekcji Aktywność na lekcji Ćwiczenia z kart pracy Praca domowa Ocena za uzyskane plusy i minusy Konkursy, olimpiady, Referaty, prezentacje 10. możliwość i forma poprawy oceny niedostatecznej 11. nieprzygotowane do lekcji Oceny niedostateczne z prac klasowych i sprawdzianów mogą zostać poprawione w terminie dwóch tygodni od dnia oddania sprawdzonej pracy w terminie ustalonym z nauczycielem zgodnie ze Statutem szkoły. Poprawa prac klasowych i sprawdzianów odbywa się na godzinach konsultacyjnych Ocena z kartkówek nie podlega poprawie Liczba nieprzygotowań 1np- w semestrze dla klas w wymiarze lekcji- 1 godzina tygodniowo, Uczeń zgłasza np. na początku lekcji przed sprawdzeniem listy obecności. Po wykorzystaniu limitu za kolejne np. uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną 13. brak pracy domowej Za brak pracy domowej uczeń dostaje minus, uzyskanie 3 minusów ocena niedostateczna 14. nieobecność na pracy klasowej Zgodnie ze statutem szkoły/nieobecność udokumentowana przez zwolnienie lekarskie lub od rodziców z uzasadnieniem nieobecności/. Termin pisania zaległej pracy klasowej przypada na najbliższej lekcji po uzgodnieniu z nauczycielem 15. informowanie rodziców o wynikach nauczania Wywiadówki, dziennik elektroniczny, rozmowy indywidualne z nauczycielem
16. zasady wystawiania ocen semestralnych /końcoworocznych 1. Wszystkie prace klasowe muszą być napisane na co najmniej ocenę dopuszczającą 2. Frekwencja na lekcjach po wyżej 50% Możliwości uzyskania oceny celującej przez ucznia: <Wykonanie dodatkowej pracy przez ucznia o zwiększonym stopniu trudności, oraz jej prezentacja na lekcji <prowadzenie przez ucznia doświadczeń biologicznych na lekcji <zakwalifikowanie się do etapu pozaszkolnego OLIMPIADY biologicznej lub innych konkursów biologicznych 17. zapoznanie uczniów z wymaganiami edukacyjnymi i powyższymi zasadami Uczniowie zapoznają się z wymaganiami edukacyjnymi i powyższymi zasadami na pierwszej lekcji przedmiotu w roku szkolnym, co potwierdzają swoim podpisem w zeszycie. Alicja Zielińska
Wymagania edukacyjne z przyrody/ przedmiot uzupełniający/ w roku szkolnym 2016/2017 dla Klasy 2E 1. nauczyciel Alicja Zielińska 2. poziom nauczania poziom podstawowy 3. program nauczania (nazwa i numer) Przyroda Program nauczania przedmiotu uzupełniającego dla szkół ponadgimnazjalnych Ewa Jakubowska Marek Kaczmarzyk Janusz Mrzigod Ewa Maria Tuz Nr. Programu nauczania 31/2016/2017 4. klasa 2E 5. tygodniowy 2 godzina tygodniowo wymiar godzin 6. podręcznik Przyroda cz.1 Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum Autorzy:M. Gawlikowski, R. Hassa, M. Kaczmarzyk Nowa era 7. dodatkowe Karty pracy ucznia zakres podstawowy Nowa Era, pomoce 8. zeszyt Uczniowie są obowiązani do posiadania i prowadzenia zeszytu przedmiotowego, zeszyty nie są oceniane, ocenie podlegają zawarte w nich prace pisemne i kary pracy ucznia 9. sprawdzanie wiedzy i umiejętności 10. szczegółowe kryteria oceniania Formy sprawdzania wiedzy i umiejętności: - Prace klasowe po zrealizowanym wątku tematycznym - Praca zespołowa, ćwiczenia - Prezentacje, referaty, Ocenianie prac pisemnych zgodnie z punktowym systemem oceniania i przeliczaniu punktów na procenty według zasad przyjętych w WZO. Prace klasowe Aktywność na lekcji / prezentacje multimedialne Praca domowa Odpowiedzi ustne-
11. możliwość i forma poprawy oceny niedostatecznej 12. nieprzygotowane do lekcji 13. brak pracy domowej 14. nieobecność na pracy klasowej 15. informowanie rodziców o wynikach nauczania 16. zasady wystawiania ocen semestralnych /końcoworocznych Doświadczenia na lekcji- 2 Oceny niedostateczne z prac klasowych i sprawdzianów mogą zostać poprawione w terminie dwóch tygodni od dnia oddania sprawdzonej pracy w terminie ustalonym z nauczycielem. Poprawa prac klasowych i sprawdzianów odbywa się na godzina konsultacji Liczba nieprzygotowań 2np- w semestrze dla klas o wymiarze godzin- 2 godziny tygodniowo Za brak pracy domowej/ pisemnej lub prezentacji/ uczeń uzyskuje ocenę niedostateczną jeśli była to praca długoterminowa Wg WZO i statutu szkoły Termin do ustaleniu z nauczycielem Na bieżąco w dzienniku librus, na zebraniach z rodzicami w szkole na konsultacjach po lekcjach Wg. Statutu szkoły i zawartych WZO Wszystkie prace klasowe muszą być napisane na co najmniej ocenę poprawną Możliwości uzyskania oceny celującej przez ucznia: <Wykonanie dodatkowej pracy przez ucznia o zwiększonym stopniu trudności, <prowadzenie przez ucznia doświadczeń biologicznych na lekcji <zakwalifikowanie się do etapu pozaszkolnego OLIMPIADY biologicznej lub innych konkursów biologicznych 17. zapoznanie uczniów z wymaganiami edukacyjnymi i powyższymi zasadami Uczniowie zapoznają się z wymaganiami na pierwszej lekcji i potwierdzają je podpisem w zeszycie przedmiotowym Alicja Zielińska
Wymagania edukacyjne z przyrody/ przedmiot uzupełniający/ w roku szkolnym 2016/2017 dla Klasy 3A i 3E 1. nauczyciel Alicja Zielińska 2. poziom nauczania poziom podstawowy 3. program nauczania (nazwa i numer) Przyroda Program nauczania przedmiotu uzupełniającego dla szkół ponadgimnazjalnych Ewa Jakubowska Marek Kaczmarzyk Janusz Mrzigod Ewa Maria Tuz Nr. Programu nauczania 31/2016/2017 4. klasa 3A, 3E 5. tygodniowy 2 godzina tygodniowo wymiar godzin 6. podręcznik Przyroda cz.2 Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum Autorzy: M. Gawlikowski, R. Hassa, M.Kaczmarzyk Nowa era 7. dodatkowe pomoce Karty pracy ucznia zakres podstawowy Nowa Era, / chemia, fizyka/ / geografia, biologia/ 8. zeszyt Uczniowie są obowiązani do posiadania i prowadzenia zeszytu przedmiotowego, zeszyty nie są oceniane, ocenie podlegają zawarte w nich prace pisemne i kary pracy ucznia 9. sprawdzanie wiedzy i umiejętności 10. szczegółowe kryteria oceniania Formy sprawdzania wiedzy i umiejętności: - Prace klasowe po zrealizowanym wątku tematycznym - Praca zespołowa, ćwiczenia - Prezentacje, referaty, Ocenianie prac pisemnych zgodnie z punktowym systemem oceniania i przeliczaniu punktów na procenty według zasad przyjętych w WZO. Prace klasowe Aktywność na lekcji / prezentacje multimedialne Praca domowa, Odpowiedzi ustne Doświadczenia na lekcji-
11. możliwość i forma poprawy oceny niedostatecznej 12. nieprzygotowane do lekcji 13. brak pracy domowej 14. nieobecność na pracy klasowej 15. informowanie rodziców o wynikach nauczania 16. zasady wystawiania ocen semestralnych /końcoworocznych Oceny niedostateczne z prac klasowych i sprawdzianów mogą zostać poprawione w terminie dwóch tygodni od dnia oddania sprawdzonej pracy w terminie ustalonym z nauczycielem. Poprawa prac klasowych i sprawdzianów odbywa się na godzina konsultacji Liczba nieprzygotowań 2np- w semestrze dla klas o wymiarze godzin- 2 godziny tygodniowo Za brak pracy domowej/ pisemnej lub prezentacji/ uczeń uzyskuje ocenę niedostateczną jeśli była to praca długoterminowa Wg WZO i statutu szkoły Termin do ustalenia z nauczycielem, Obowiązek zaliczenia wszystkich prac klasowych na ocenę pozytywną Na bieżąco w dzienniku librus, na zebraniach z rodzicami w szkole na konsultacjach po lekcjach Wg. Statutu szkoły i zawartych WZO Wszystkie prace klasowe w semestrze obowiązkowo zaliczone Frekwencja na lekcjach/g statutu Możliwości uzyskania oceny celującej przez ucznia: <Wykonanie dodatkowej pracy przez ucznia o zwiększonym stopniu trudności, <prowadzenie przez ucznia doświadczeń biologicznych na lekcji <zakwalifikowanie się do etapu pozaszkolnego OLIMPIADY biologicznej lub innych konkursów biologicznych 17. zapoznanie uczniów z wymaganiami edukacyjnymi i powyższymi zasadami Uczniowie zapoznają się z wymaganiami na pierwszej lekcji i potwierdzają je podpisem w zeszycie przedmiotowym Alicja Zielińska
Wymagania na poszczególne oceny: 1) ocenę celującą (6) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań wykraczających, czyli: a) opanował treści podstawy programowej oraz posiada wiadomości i umiejętności wykraczające poza podstawę programową, b) zna literaturę naukową lub popularnonaukową i wykorzystuje ją do samodzielnego formułowania i rozwiązywania problemów naukowych c) samodzielnie i twórczo rozwija własne uzdolnienia, biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych lub praktycznych uwzględnionych c) osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych i olimpiadach lub innych formach twórczej aktywności, d) wypowiada się ustnie i pisemnie w sposób językowo i terminologicznie poprawny 2) ocenę bardzo dobrą (5) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań dopełniających, czyli: a) opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określony w podstawie programowej i potrafi się nimi posłużyć w sytuacjach problemowych b) samodzielnie analizuje i rozwiązuje problemy naukowe c) aktywnie wykorzystuje swoja wiedzę na lekcji i na zajęciach pozalekcyjnych d)wypowiada się ustnie i pisemnie w sposób językowo i terminologicznie poprawny 3) ocenę dobrą (4) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań rozszerzających, czyli: a) opanował wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej i potrafi się nimi posłużyć w sytuacjach typowych, b) inspirowany przez nauczyciela poprawnie stosuje wiadomości teoretycznie i praktycznie, wyodrębnia i analizuje problemy naukowe c) wypowiada się ustnie i pisemnie, popełniając nieliczne błędy językowe, poprawnie stosuje podstawową terminologię 4) ocenę dostateczną (3) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań podstawowych, czyli: a) ma niepełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej b)przy pomocy nauczyciela rozwiązuje typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o średnim stopniu trudności; c) samodzielnie przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej 5) ocenę dopuszczającą (2) otrzymuje uczeń, który spełnia poziom wymagań koniecznych, czyli: a) ma niepełną wiedzę i umiejętności określone w podstawie programowej, ale braki te nie przekreślają możliwości uzyskania przez ucznia podstawowej wiedzy z danego przedmiotu w ciągu dalszej nauki, b) przy pomocy nauczyciela podejmuje próby wyodrębnienia i analizy typowych zadań teoretycznych i praktycznych o niewielkim stopniu trudności; c) przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej 6) ocenę niedostateczną (1) otrzymuje uczeń, który nie opanował poziomu wymagań koniecznych, czyli: a) nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej, a braki w wiadomościach i umiejętnościach uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy z tego przedmiotu, b) nie jest w stanie rozwiązać (wykonać) zadań typowych o niewielkim stopniu trudności. Alicja Zielińska
Wymagania edukacyjne zawierają szczegółowy wykaz wiadomości i umiejętności, które uczeń powinien opanować po omówieniu poszczególnych lekcji z podręcznika Biologia na czasie zakres podstawowy. Jest on niezastąpiony przy obiektywnej ocenie postępów ucznia w nauce. Poziomy oczekiwanych osiągnięć ucznia Wymagania podstawowe konieczne (na stopień dopuszczający) podstawowe (na stopień dostateczny) obejmują treści i umiejętności najważniejsze w uczeniu się biologii łatwe dla ucznia nawet mało zdolnego często powtarzające się w procesie nauczania określone programem nauczania na poziomie nieprzekraczającym wymagań zawartych w podstawie programowej użyteczne w życiu codziennym Wymagania ponadpodstawowe rozszerzające (na stopień dobry) dopełniające (na stopień bardzo dobry) obejmują treści i umiejętności złożone i mniej przystępne niż zaliczone do wymagań podstawowych wymagające korzystania z różnych źródeł informacji umożliwiające rozwiązywanie problemów pośrednio użyteczne w życiu pozaszkolnym pozwalające łączyć wiedzę z różnych przedmiotów i dziedzin Stopnie szkolne Stopień dopuszczający Stopień dopuszczający można wystawić uczniowi, który przyswoił treści konieczne. Taki uczeń z pomocą nauczyciela jest w stanie nadrobić braki w podstawowych umiejętnościach. Stopień dostateczny Stopień dostateczny może otrzymać uczeń, który opanował wiadomości podstawowe i z niewielką pomocą nauczyciela potrafi rozwiązać podstawowe problemy. Analizuje również proste zależności, a także próbuje porównywać, wnioskować i zajmować określone stanowisko. Stopień dobry Stopień dobry można wystawić uczniowi, który przyswoił treści rozszerzające, właściwie stosuje terminologię przedmiotową, a także wiadomości w sytuacjach typowych wg wzorów znanych z lekcji i podręcznika, rozwiązuje typowe problemy z wykorzystaniem poznanych metod, samodzielnie pracuje z podręcznikiem i materiałem źródłowym oraz aktywnie uczestniczy w zajęciach. Stopień bardzo dobry Stopień bardzo dobry może otrzymać uczeń, który opanował treści dopełniające. Potrafi on samodzielnie interpretować zjawiska oraz bronić swych poglądów. Stopień celujący Stopień celujący może otrzymać uczeń, który opanował treści wykraczające poza informacje zawarte w podręczniku. Potrafi on selekcjonować i hierarchizować wiadomości, z powodzeniem bierze udział w konkursach i olimpiadach przedmiotowych, a także pod okiem nauczyciela prowadzi własne prace badawcze. 1
Izabela Wiśniowska Alicja Zielińska Wymagania edukacyjne Biologia. Po prostu zakres podstawowy klasa I Dział programu I. Od genu do cechy Lp. Temat Poziom wymagań konieczny (K) 2 podstawowy (P) 3 rozszerzający (R) 4 dopełniający (D) 5/6 1 Budowa i funkcje kwasów nukleinowych określa rolę DNA jako nośnika informacji genetycznej wymienia elementy budowy DNA i RNA wymienia zasady azotowe wchodzące w skład obu typów kwasów nukleinowych definiuje pojęcia: genetyka, nukleotyd wymienia rodzaje RNA 2 Geny i genomy definiuje pojęcia: gen, genom, chromosom, chromatyna, kariotyp, pozagenowy DNA przedstawia budowę chromosomu wymienia organelle komórki zawierające DNA 3 Kod genetyczny wyjaśnia pojęcia: kod genetyczny, kodon definiuje pojęcia: inżynieria genetyczna, replikacja DNA wyjaśnia regułę komplementarności zasad omawia proces replikacji DNA określa rolę poszczególnych rodzajów RNA porównuje budowę i rolę DNA z budową i rolą RNA rozpoznaje na modelu lub ilustracji DNA i RNA definiuje pojęcia: nukleosom, chromosom homologiczny, komórka haploidalna, komórka diploidalna podaje liczbę chromosomów w komórkach somatycznych i rozrodczych człowieka oblicza liczbę chromosomów w komórce haploidalnej, znając liczbę chromosomów w komórce diploidalnej danego organizmu omawia sposób zapisania informacji genetycznej w 2 wyjaśnia, z czego wynika komplementarność zasad przedstawia graficznie regułę komplementarności zasad wykazuje, że replikacja DNA ma charakter semikonserwatywny wykazuje związek między kwasami nukleinowymi a cechami organizmów przedstawia za pomocą schematycznego rysunku budowę nukleotydu DNA i RNA wyjaśnia różnicę między eksonem a intronem omawia organizację materiału genetycznego w jądrze komórkowym wskazuje i nazywa miejsca występowania DNA w komórkach prokariotycznych i eukariotycznych opisuje budowę chromatyny charakteryzuje budowę i rodzaje chromosomów w kariotypie człowieka analizuje schemat przepływu informacji genetycznej określa rolę polimerazy DNA w replikacji DNA wykazuje rolę replikacji DNA w zachowaniu niezmienionej informacji genetycznej uzasadnia konieczność zachodzenia procesu replikacji DNA przed podziałem komórki uzasadnia różnice w budowie genomów bakterii i organizmów jądrowych podaje przykłady wykorzystania badań DNA w różnych dziedzinach życia człowieka oblicza liczbę nukleotydów i kodonów
wymienia cechy kodu genetycznego 4 Ekspresja genów wymienia etapy ekspresji genów określa cel transkrypcji i translacji 5 Podstawowe reguły dziedziczenia genów definiuje pojęcia: genotyp, fenotyp, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność wymienia i rozpoznaje cechy dominujące i recesywne u ludzi zapisuje genotypy: homozygoty dominującej, homozygoty recesywnej i heterozygoty DNA wyjaśnia znaczenie kodu genetycznego charakteryzuje cechy kodu genetycznego omawia przebieg transkrypcji i translacji wyjaśnia rolę trna w translacji rozróżnia etapy ekspresji genów wykazuje zależność między genotypem a fenotypem omawia I i II prawo Mendla na schemacie krzyżówki genetycznej rozpoznaje genotyp oraz określa fenotyp rodziców i pokolenia potomnego wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia jednego genu wymienia inne przykłady dziedziczenia cech odczytuje kolejność aminokwasów kodowanych przez dany fragment mrna przy pomocy tabeli kodu genetycznego nazywa cechy kodu genetycznego na podstawie schematów wskazuje i nazywa poszczególne etapy ekspresji genów w komórce określa znaczenie struktury przestrzennej dla funkcjonalności białek opisuje budowę cząsteczki trna omawia rolę rybosomów w ekspresji genu omawia badania Mendla wyjaśnia mechanizm dziedziczenia cech zgodnie z I i II prawem Mendla wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia dwóch genów interpretuje krzyżówki genetyczne, używając określeń homozygota, heterozygota, cecha dominująca, cecha recesywna omawia przykłady innych kodujących określoną liczbę aminokwasów oraz liczbę aminokwasów kodowaną przez określoną liczbę nukleotydów i kodonów zapisuje sekwencję nukleotydów mrna oraz sekwencję kodującej nici DNA, znając skład aminokwasowy krótkiego odcinka białka uzasadnia konieczność modyfikacji białka po translacji omawia różnicę w ekspresji genów kodujących RNA i białka omawia rolę polimerazy RNA w transkrypcji ocenia znaczenie prac Mendla dla rozwoju genetyki określa prawdopodobieństwo pojawienia się określonych genotypów i fenotypów potomstwa na podstawie genotypów rodziców uzasadnia różnice w dziedziczeniu genów zgodnie z prawami 3
6 Genetyczne uwarunkowania płci. Cechy sprzężone z płcią 7 Zmiany w informacji genetycznej 8 Choroby genetyczne człowieka wyjaśnia zasadę dziedziczenia płci u człowieka za pomocą krzyżówki genetycznej wymienia przykłady chorób sprzężonych z płcią rozróżnia chromosomy płci i chromosomy autosomalne definiuje pojęcie rekombinacja genetyczna definiuje pojęcie mutacja rozróżnia mutacje genowe i chromosomowe wymienia czynniki mutagenne klasyfikuje mutacje ze względu na ich konsekwencje definiuje pojęcie choroba genetyczna klasyfikuje choroby genetyczne ze względu na przyczynę wymienia przykłady chorób genetycznych wyjaśnia, na czym polega wyjaśnia mechanizm ujawnienia się cech recesywnych sprzężonych z płcią wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia chorób sprzężonych z płcią wymienia przykłady cech związanych z płcią definiuje pojęcia: chromosomy płci, chromosomy autosomalne opisuje znaczenie rekombinacji genetycznej w kształtowaniu zmienności genetycznej wymienia czynniki mutagenne omawia skutki mutacji genowych omawia skutki mutacji chromosomowych charakteryzuje choroby jednogenowe z uwzględnieniem sposobu dziedziczenia, skutków mutacji, objawów i leczenia charakteryzuje choroby chromosomalne z uwzględnieniem zmian w sposobów dziedziczenia cech podaje przykłady mechanizmów dziedziczenia płci u innych organizmów interpretuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia chorób sprzężonych z płcią uzasadnia różnicę między cechami sprzężonymi a cechami związanymi z płcią wyjaśnia, w jaki sposób dziedziczy się hemofilę opisuje procesy warunkujące rekombinację genetyczną rozróżnia mutacje spontaniczne i indukowane klasyfikuje czynniki mutagenne wyjaśnia, na czym polegają poszczególne rodzaje mutacji genowych i chromosomowych wyjaśnia, w jaki sposób mutacje prowadzą do chorób nowotworowych analizuje dziedziczenie wybranej choroby genetycznej jednogenowej wyjaśnia, na czym polega poradnictwo genetyczne oraz wymienia sytuacje, w których należy wykonać badania DNA klasyfikuje badania prenatalne Mendla i genów sprzężonych uzasadnia, dlaczego mężczyźni częściej chorują na hemofilię i daltonizm niż kobiety omawia różnice między chromosomem X a chromosomem Y omawia przebieg procesu crossing-over analizuje rodowody pod kątem metody diagnozowania mutacji rozróżnia mutacje w zależności od rodzaju komórki, w której mają miejsce uzasadnia, że mutacje są źródłem zmienności organizmów dostrzega wady i zalety badań prenatalnych omawia znaczenie przeprowadzania testów pourodzeniowych szacuje ryzyko wystąpienia mutacji u dziecka 4
II. Biotechnol ogia i inżynieria genetyczna 11 Biotechnologia tradycyjna profilaktyka genetyczna definiuje pojęcie biotechnologia wymienia przykłady produktów otrzymywanych metodami biotechnologii tradycyjnej kariotypie, objawów i leczenia rozróżnia wybrane choroby genetyczne przedstawia zastosowania fermentacji mlekowej przedstawia zastosowania fermentacji etanolowej oraz dokonuje ich charakterystyki wyjaśnia, na czym polega reakcja fermentacji uzasadnienia różnicę między biotechnologią tradycyjną a biotechnologią nowoczesną zapisuje reakcje fermentacji omawia wykorzystanie bakterii octowych omawia na przykładach znaczenie fermentacji mlekowej dowodzi pozytywnego i negatywnego znaczenia zachodzenia fermentacji dla człowieka 12 Biotechnologia w ochronie środowiska 13 Podstawowe techniki inżynierii genetycznej wymienia przykłady praktycznego wykorzystania organizmów do rozkładu substancji definiuje pojęcia: oczyszczanie biologiczne, tworzywa biodegradowalne, biologiczne zwalczanie szkodników wymienia metody utylizacji odpadów komunalnych definiuje pojęcia: inżynieria genetyczna, organizm zmodyfikowany genetycznie, organizm transgeniczny, enzym restrykcyjny, wektor wymienia techniki inżynierii wyjaśnia mechanizm biologicznego oczyszczania ścieków omawia zastosowanie testów uzyskanych metodami biotechnologicznymi do oceny stanu środowiska wyjaśnia, czym zajmuje się inżynieria genetyczna wyjaśnia, na czym polega: sekwencjonowanie DNA, elektroforeza, łańcuchowa reakcja polimerazy, sonda omawia istotę funkcjonowania biofiltrów wykazuje rolę mikroorganizmów w biologicznym oczyszczaniu ścieków charakteryzuje metody utylizacji odpadów komunalnych opisuje metody zwalczania szkodników z użyciem metod biologicznych omawia sposoby otrzymania organizmów transgenicznych wyjaśnia funkcję enzymów restrykcyjnych porównuje działanie ligazy i enzymów restrykcyjnych dowodzi roli przetwarzania odpadów komunalnych jako alternatywnego źródła energii analizuje korzyści wynikające z zastosowania tworzyw biodegradowalnych zamiast tradycyjnych tworzyw sztucznych ocenia zastosowanie metod biotechnologicznych do wytwarzania energii analizuje poszczególne etapy: elektroforezy, metody PCR i wprowadzenia genu do komórki określa cel 5
genetycznej molekularna wykorzystania sondy molekularnej 14 Organizmy zmodyfikowane genetycznie 15 Biotechnologia a medycyna 16 Klonowanie - tworzenie genetycznych kopii wymienia cele tworzenia roślin i zwierząt zmodyfikowanych genetycznie definiuje pojęcia: diagnostyka molekularna, terapia genowa wymienia przykłady molekularnych metod diagnostycznych definiuje pojęcia: klonowanie, klon wymienia przykłady organizmów będących wyjaśnia cele tworzenia roślin i zwierząt zmodyfikowanych genetycznie określa korzyści wynikające ze stosowania zmodyfikowanych genetycznie zwierząt w rolnictwie, medycynie, nauce i przemyśle określa cel molekularnych metod diagnostycznych podaje przykłady leków uzyskiwanych dzięki zastosowaniu biotechnologii nowoczesnej uzasadnia rolę organizmów zmodyfikowanych genetycznie w produkcji biofarmaceutyków wyjaśnia, na czym polega terapia genowa wyjaśnia znaczenie biotechnologii w otrzymywaniu materiałów medycznych nowej generacji udowadnia, że bliźnięta jednojajowe są naturalnymi klonami wyjaśnia, w jaki sposób określa rodzaje modyfikacji genetycznych roślin oraz wskazuje cechy, które rośliny zyskują dzięki nim omawia kolejne etapy transformacji genetycznej roślin i zwierząt omawia badania prowadzone w ramach diagnostyki molekularnej omawia techniki otrzymywania biofarmeceutyków omawia możliwości związane z hodowlą tkanek i narządów w transplantologii charakteryzuje poszczególne rodzaje terapii genowej rozróżnia rodzaje terapii genowej omawia rodzaje rozmnażania bezpłciowego jako przykłady naturalnego klonowania omawia sposoby klonowania analizuje argumenty za i przeciw genetycznej modyfikacji organizmów ocenia rzetelność przekazu medialnego na temat GMO rozróżnia molekularne metody diagnostyczne dowodzi skuteczności badania prowadzonych w ramach diagnostyki molekularnej w indywidualizacji procesu leczenia określa znaczenie wykorzystania komórek macierzystych w leczeniu chorób ocenia skuteczność leczenia schorzeń metodami terapii genowej analizuje kolejne etapy klonowania ssakówt metodą transplantacji jąder komórkowych 6
III. Ochrona przyrody 17 Inżynieria genetyczna korzyści i zagrożenia 18 Znaczenie badań nad DNA 19 Czym jest różnorodność biologiczna? naturalnymi klonami wymienia cele klonowania DNA, komórek, roślin i zwierząt podaje argumenty za i przeciw stosowaniu technik inżynierii genetycznej w badaniach naukowych, medycynie, rolnictwie, przemyśle i ochronie środowiska wymienia argumenty za i przeciw stosowaniu zwierząt w eksperymentach naukowych podaje przykłady praktycznego zastosowania badań nad DNA w medycynie, medycynie sądowej, biotechnologii nowoczesnej, ewolucjonizmie i systematyce definiuje pojęcie profil genetyczny wymienia poziomy różnorodności biologicznej wskazuje trzy miejsca na Ziemi szczególnie cenne pod względem różnorodności biologicznej otrzymuje się klony DNA, komórek, roślin i zwierząt uzasadnia swoje stanowisko w sprawie klonowania człowieka wyjaśnia, w jaki sposób GMO mogą wpłynąć negatywnie na środowisko naturalne rozpoznaje produkty GMO wyjaśnia, na czym polega zastosowanie badań nad DNA w medycynie, medycynie sądowej, biotechnologii nowoczesnej, ewolucjonizmie i systematyce wyjaśnia sposób wykorzystania DNA do określenia pokrewieństwa oraz ustalenia lub wykluczenia ojcostwa wyjaśnia pojęcie różnorodność biologiczna omawia wskazany czynnik kształtujący różnorodność biologiczną wyjaśnia różnice pomiędzy poziomami różnorodności roślin i zwierząt rozróżnia klonowanie reprodukcyjne i terapeutyczne formułuje argumenty za i przeciw klonowaniu człowieka ocenia wpływ produktów GMO na zdrowie człowieka uzasadnia obawy etyczne związane z GMO omawia sposoby zapobiegania zagrożeniom ze strony organizmów zmodyfikowanych genetycznie podaje przykłady organizmów oraz pozyskiwanych od nich genów omawia metody śledzenia funkcjonowania wybranego genu omawia wykorzystanie badań DNA w medycynie sądowej uzasadnia znaczenie analizy sekwencji DNA w badaniach ewolucyjnych i taksonomicznych charakteryzuje poziomy różnorodności biologicznej porównuje poziomy różnorodności biologicznej charakteryzuje wybrane miejsca na Ziemi, szczególnie cenne pod względem ocenia przekaz medialny dotyczący klonowania, w tym klonowania człowieka uzasadnia rolę klonowania w zachowaniu bioróżnorodności gatunkowej omawia regulacje prawne dotyczące GMO w Unii Europejskiej ocenia przekaz medialny dotyczący badań naukowych oraz przewiduje skutki nierzetelnej informacji obecnej w mediach analizuje kolejne etapy metody ustalania profilu genetycznego przewiduje możliwe kierunki rozwoju inżynierii genetycznej na podstawie zdobytej wiedzy analizuje wpływ różnych czynników na kształtowanie się różnorodności biologicznej analizuje zmiany różnorodności gatunkowej w czasie 7