Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie Specyfika środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych jako nowych narkotyków Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie Limanowa, 14 listopada 2016 r.
Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej Ustawa o Państwowej Inspekcji sanitarnej (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1412) Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz. 224) 2
Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej wycofuje i wstrzymuje wprowadzanie do obrotu zatrzymane produkty na czas niezbędny do przeprowadzenia badań mających na celu ustalenie czy jest on środkiem zastępczym czy nową substancją psychoaktywną, nie dłuższy niż 18 miesięcy art. 44c ust.1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (t. j. Dz. U. z 2012 r. poz. 124 z późn. zm.) dokonuje zabezpieczenia produktów art. 44c ust.3 pkt. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nakazuje zaprzestanie prowadzenia działalności na czas niezbędny do usunięcia zagrożenia, nie dłuższy niż 3 miesiące art. 44c ust.3 pkt. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii 3
Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej wybór laboratorium do przeprowadzenia oceny i badań bezpieczeństwa tych produktów Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 listopada 2015 r. w sprawie wykazu podmiotów uprawnionych do przeprowadzenia badań mających na celu ustalenie, czy dany produkt jest środkiem zastępczym lub nowa substancja psychoaktywną. przesłanie próbek do badań 4
Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej Postępowanie po potwierdzeniu, że zbadane produkty: zawierają substancje wymienione w załącznikach do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii przekazywane na Policję stanowią środki zastępcze albo nowe substancje psychoaktywne decyzja płatnicza koszty prowadzonego postępowania i badań ponosi strona postępowania art. 44c ust.6 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii 5
Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej W przypadku stwierdzenia, że produkt stwarza zagrożenie zdrowia lub życia ludzi: Państwowy inspektor sanitarny właściwy ze względu na miejsce wytwarzania lub wprowadzania do obrotu produktu o którym mowa w ust. 1,zakazuje w drodze decyzji, jego wytwarzania i wprowadzania do obrotu, nakazuje jego wycofanie z obrotu, a także orzeka o jego przepadku na rzecz Skarbu Państwa i zniszczeniu art. 44c ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nakaz zniszczenia produktu na koszt strony postępowania art. 44c ust.6 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nałożenie kary pieniężnej 20 000zł 1 000 000zł art. 52a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii 6
Co się dzieje w Małopolsce 2015 / 2016? przeprowadzono 66 / 50 kontroli 9 /4 sklepów w Krakowie 2 / 2 sklep w Tarnowie 2 / 1 sklepy w Nowym Sączu 1/1 sklep w Zakopanem 7
Działania PPIS 2015 / 2016 Wydano: 90 / 85 decyzji zabezpieczono 4094 / 8153 opakowań środków zastępczych 34 / 12 decyzji o nałożeniu kary pieniężnej na kwotę 1 903 000 zł / 350 000zł 8
Liczba podejrzeń zatruć dopalaczami w Polsce za I-VIII 2016 r. z podziałem na województwa (wg. stanu ludności na 31.12.2015 r.) Lp. Województwa Ilość podejrzeń zatruć dane za I-VIII 2016 W przeliczeniu na 100000 mieszkańców POLSKA 3080 8,01 1 DOLNOŚLĄSKIE 75 2,58 2 KUJAWSKO-POMORSKIE 147 7,04 3 LUBELSKIE 115 5,37 4 LUBUSKIE 121 11,88 5 ŁÓDZKIE 1025 41,10 6 MAŁOPOLSKIE 79 0,56 7 MAZOWIECKIE 145 2,71 8 OPOLSKIE 4 0,40 9 PODKARPACKIE 15 0,70 10 PODLASKIE 32 2,69 11 POMORSKIE 189 8,18 12 ŚLĄSKIE 728 15,92 13 ŚWIĘTOKRZYSKIE 91 7,23 14 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 56 3,88 15 WIELKOPOLSKIE 225 6,47 16 ZACHODNIOPOMORSKIE 33 1,92 9
Przypadki podejrzeń zatruć nowymi substancjami psychoaktywnymi 2014-2016 r. dane Krajowego Konsultanta w dziedzinie Toksykologii Klinicznej 2500 2000 1966 1500 2014 r. 2015 r. 1000 2016 r. 500 537 611 520 552 383 428 433 438 363 393 292 283 138 157 165 178 183 176 662 449 461 315 327 303 230 252 201 258 528 423 286 289 0 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 10
Zatrucia w latach 2013 2015 podział wg grup wiekowych WIEK GRUPA WIEKOWA PRZEDZIAŁ WIEKOWY LICZBA ZGŁOSZEŃ RAZEM 2013 2014 2015 2013-2015 1 0-12 lat 15 20 31 66 do 18 r.ż. 2 13-15 lat 134 254 528 916 3 16-18 lat 319 590 1517 2426 4 19-24 lata 283 762 2400 3445 powyżej 18 r.ż. 5 25-29 lat 126 386 1231 1743 6 30-39 lat 140 394 1245 1779 7 powyżej 40 lat 21 62 185 278 nieznany wiek 8 44 45 147 236 Razem 1082 2513 7284 10876 Ośrodek Kontroli Zatruć, Warszawa 2016 11
Liczba przypadków zatruć dopalaczami w Polsce w przeliczeniu na 100 000 mieszkańców w 2015 roku. 12
Co to są dopalacze? Dopalacz potoczne określenie tzw. narkotyków zmodyfikowanych, które mają silnie aktywować (dopalać - stymulować) ośrodkowy układ nerwowy. Dopalacze substancje, które powstają poprzez modyfikację podstawowej struktury kontrolowanego narkotyku w celu uzyskania analogu nie objętego kontrolą prawną. Taka pochodna często może wykazywać dużo większą toksyczność od macierzystej substancji. 13
Dlaczego ludzie sięgają po NSP? z tych samych powodów, dla których sięgają po narkotyki ponieważ są legalne bo są łatwo dostępne nie trzeba kupować u podejrzanych typów nie wychodzą na testach 14
Nowe substancje psychoaktywne - zagrożenia! Tworzone (lub sprzedawane, jeżeli już istnieją) w celu uniknięcia obowiązujących przepisów prawa; Skład chemiczny ulega ciągłej ewolucji, 12 tysięcy potencjalnych możliwości związków (analogów); Brak wiarygodnej lub jakiejkolwiek informacji na opakowaniu o składzie chemicznym; Wytwarzanie (produkcja) bez jakichkolwiek norm; Zatrucie organizmu nieznaną substancją chemiczną produkcja odbywa się w nieodpowiednich warunkach, w badanych próbkach znajduje się wiele zanieczyszczeń i półproduktów (pokruszone szkło, lizol, benzyna, aceton, kwas solny); 15
Nowe substancje psychoaktywne - zagrożenia! Nawet jednokrotne użycie może doprowadzić do nieodwracalnych skutków zdrowotnych a nawet śmierci; Charakteryzują się wysoką toksycznością nawet w mikroskopijnych dawkach. Ich użycie łatwo może doprowadzić do trwałego uszkodzenia organów wewnętrznych i ośrodkowego układu nerwowego; Nieokreślona dawka stężenie substancji powodujących efekt narkotyczny może być wielokrotnie wyższe niż w klasycznych narkotykach, co ułatwia przedawkowanie; gram Ketaminy dawka dla ok. 3 osób gram Metoksetaminy dawka dla co najmniej 100 osób 16
Nowe substancje psychoaktywne - zagrożenia! Przyjmowane są w celu doznania przyjemności, zmiany świadomości, uzyskania określonego nastroju, przeżycia ekstremalnych doznań; Wpływają na organizm człowieka powodując w różnym stopniu zmiany psychiczne (np. euforię, zmieniony odbiór rzeczywistości, iluzje, omamy, zaburzenia pamięci) oraz fizyczne (np. wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie tętna, pobudzenie); Typ stosowanego środka zastępczego jest zwykle ściśle związany z jego właściwościami; 17
Nowe substancje psychoaktywne - zagrożenia! Wybór uzależniony jest od efektu jaki chcemy osiągnąć; Wpływają na centralny układ nerwowy; Bardzo niebezpieczne, o długiej liście działań niepożądanych; Te same nazwy handlowe nie zawsze zawierają te same substancje chemiczne; Częste mieszanie przez użytkowników różnych preparatów sobą oraz z alkoholem. ze 18
19
Woreczek = substancja psychoaktywna? U-47700 3-CMC 4-HO-MIPT Syntetyczny opioid Syntetyczny katynon Tryptamina 20
U-47700 3,4-dichloro-N -[(1R, 2R)-2-(dimetyloamino) cykloheksylo]-n-metylobenzamid Działania niepożądane m.in.: - spowolnienie psychoruchowe oddechu; - spowolnienie psychoruchowe akcji serca; - analgezja (brak odczuwania bólu); - uzależnienie psychiczne i fizyczne. 21
3-CMC 1-(3-chlorofenylo)-2-(metyloamino)-1-propan-1-on Działania niepożądane m.in.: - zaburzenia rytmu serca; - długotrwałe ataki paniki; - skurcze mięśni; - bóle i zawroty głowy; - szybkie bicie serca i wzrost ciśnienia tętniczego 22
4-HO-MIPT 3-{2-[metylo(propan-2-ylo)amino] etylo} -1H-indol-4-ol Działania niepożądane m.in.: - wzrost ciśnienia krwi; - drgawki; - halucynacje - zmiany w percepcji czasu; - bruksizm. 23
Najpopularniejsze substancje psychoaktywne zidentyfikowane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w produktach dopalaczy po 1 lipca 2015r. Substancja AB-CHMINACA 4-CMC 4-metylo-N,N-DMC 4-EEC MDMB-CHMICA Rodzina nowych substancji psychoaktywnych Kannabinoid Katynon Katynon Katynon Kannabinoid Nazwa IPUAC N-{(1S)-1- (aminocarbonyl)-2- methylpropyl]-1- (cyclohexylmethyl)- 1H-indazole-3- carboxamide 1-(4-chlorophenyl)-2- (methylamin)-1- propanone 2-(dimethylamin)-1-(4- methylphenyl)-1- propanone 2-(ethylamin)-1-(4- ethylophenyl)propan -1-one Methyl 2-{[1- (cyclohexylmethyl)-1h- indole-3- carbonyl]amino}-3-3- dimethylbutanoate Wzór strukturalny Postać fizykochemiczna Zasuszona i rozdrobniona substancja roślinna koloru zielonego Proszek koloru białego, tabletka lub kapsułka Krystaliczna substancja koloru białego Biały proszek Susz roślinny koloru zielonego
GRUPY NOWYCH SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH 25
Syntetyczne kannabinoidy Najliczniejsza grupa wśród NSP Działają bardzo krótko ale bardzo mocno Charakteryzują się działaniem uspokajającym, depresyjnym i halucynogennym, Najczęściej spotykane są w mieszankach ziołowych czy w środkach typu spice przeznaczonych do palenia Pali się w skrętach lub fajkach Naśladują działanie THC 26
Katynony Działanie pobudzające Przypominają działaniem MDMA (mefedron), inne (metkatynon czy flefedron), naśladują działanie amfetaminy Najczęściej identyfikowane: 3-MMC, pentedron, alfa-pvp, 3,4-DMMC, 3-CMC, 4-CMC Zażywane doustnie, donosowo, drogą iniekcji dożylnej, Działanie: euforia, przypływ energii, wzrost empatii, gadatliwość, pobudzenie psychoruchowe, wzrost libido (ryzykowne zachowania seksualne), 27
Podział substancji psychoaktywnych stosowany w farmakologii 1. STYMULANTY to substancje powodujące poprawę nastroju i pobudzenie. Ich stosowanie, nawet w dość krótkim okresie czasu może doprowadzić do silnej zależności. Wzmacniając efekt przyjemności stają się jedyną droga do jej uzyskania. amfetamina, kokaina, katynony N-metyloksantyny występują w surowcach naturalnych - kawa, herbata, kakao 28
Podział substancji psychoaktywnych stosowany w farmakologii 2. DEPRESANTY substancje działające hamująco na ośrodkowy układ nerwowy. a) Pochodne benzadiazepiny, np. diazepam, flunitrazepam, chlordoazepoksyd. Czynne są tylko związki z grupą nitrową (nasenne) lub chlorową. b) Depresanty nasenne: alkohol, eter, chloroform, barbiturany, które wywołują zależność psychiczną i fizyczną połączoną z rozwojem tolerancji. c) Opioidy, działające na receptory opioidowe, np. opium, kodeina, morfina, heroina, metadon. 29
Podział substancji psychoaktywnych stosowany w farmakologii 3. PSYCHODELIKI (substancje psychodysleptyczne), wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym. Wśród nowych substancji psychoaktywnych są takie, które naśladują działanie LSD. Są to głównie związki 2C oraz ich pochodne NBoMe, a także związki FLY. Wiele z nich to środki niebezpieczne dla zdrowia, które mogą powodować: 1. zaburzenia pracy serca 2. niewydolność nerek 3. uszkodzenie wątroby 4. hipertermie 5. kwasicę metaboliczną 30
Podział substancji psychoaktywnych stosowany w farmakologii 4. DZIAŁAJĄCE PODOBNIE DO MARIHUANY - konopie indyjskie i ich pochodne (kannabinoidy), np. THC, haszysz, marihuana. Są wyróżnione jako osobna grupa, ponieważ wykazują zróżnicowane działanie: stymulacyjne, depresyjne, a ponadto posiadają cechy psychodelików. 31
Wchłanianie (absorbcja) Wnikanie substancji do narządów, tkanek lub płynów ustrojowych w wyniku transportu przez błony ustrojowe lub wprowadzenie w inny sposób. DROGI WCHŁANIANIA SUBSTANCJI DO ORGANIZMU: - Skórę dermalnie, - Drogi oddechowe inhalacyjnie, - Przewód pokarmowy, - Drogę pozajelitową dożylnie, dootrzewnowo, domięśniowo, podskórnie, - Przez jamy ciała dospojówkowo, donosowo, doodbytniczo. 32
Dziwne zachowania po dopalaczach 33
34
"W ciągu czterech lat kobieta z fotografii postarzała się przynajmniej o dziesięć. Przy okazji straciła zdecydowanie zbyt dużo kilogramów. Sporadyczne zażywanie szybko przeradza się w uzależnienie. 35
"Potwornie wyglądające zmiany skórne to tylko zewnętrzne objawy tego, co robią z ciałem legalne lub nielegalne narkotyki. Strach pomyśleć, co może dziać się w środku, skoro skóra tak wygląda. " 36
"Zwiotczała skóra, bruzdy na twarzy, zniekształcone rysy Twarz uzależnionego człowieka zmienia się przybierając potworny, wręcz odrażający wygląd. Tego rodzaju zmiany są nieodwracalne. " 37
"Plamy, a także rany pojawiające się na skórze w widocznych miejscach mówią więcej, niż najbardziej sugestywne wykłady i konferencje na temat skutków zażywania różnie nazywanych narkotyków. 38
"W ciągu sześciu lat normalnie wyglądająca kobieta stała się potworem o wykręconej twarzy, od którego z zakłopotaniem albo nawet odrazą odwraca się wzrok. " 39
"Zapadnięte policzki i paskudne strupy na twarzy Narkotyki oczywiście można przestać brać. Są tacy, którym udało się wyjść z nałogu, jednak zdrowia nic i nikt nie jest im w stanie przywrócić. " 40
Niebezpieczne sygnały - specyficzne sytuacje i przedmioty: ciężki, słodkawy zapach w pokoju lub pochodzący z ubrania czy włosów, częste wietrzenie pokoju, atropina do zakraplania oczu w celu powiększenia drastycznie zmniejszonych źrenic po zażyciu niektórych substancji psychoaktywnych, nagłe zainteresowanie chemią i botaniką, próby uprawiania nowych rodzajów roślin, sprowadzanie nasion i sadzonek, posiadanie brązowo-szarych nasion, zielonego tytoniu oraz akcesoriów, jak: lufki, bibułki, nadejście niespodziewanych paczek i przesyłek, korzystanie ze skrytek, zamykanie szuflad, niespotykane słownictwo. 48
Mały słowniczek slangu Akcesoria do palenia, wdychania: lufka, fifka, fifa, bongo (fajka wodna), srebro, folia Podawane dożylnie: sprzęt, strzykawka, igła, pompka, gary, garnki, łyżka Handlarz narkotykami: diler Miejsce handlu: bajzel Narkotyki ogólnie: towar, dragi, czady, materiał Narkoman: ćpun, grzejnik, kolekcjoner Określenie osoby ze względu na rodzaj zażywanej substancji: trawiarz, zielarz, brałniarz, Porcja narkotyku: działka, gram, giet, bit, setka, cent, gruda, linia, ścieżka, kreska Stan po zażyciu: kop, jazda, trzepanie, odlot, odjazd, podróż, kręcenie, bad trip, good trip, śmiechawa, Końcowa faza działania : zejście, zjazd, dół
Formy występowania proszek kryształ pigułki kapsułki susz kadzidełka 50
Dopalacze i ich nazwy : sole kąpielowe pożywka dla roślin nawóz roślinny kadzidełka środek piorący pochłaniacz wilgoci do badań botanicznych chemikalia do badań cząstka Boga Imitacja mchu Irlandzkiego do makiet modelarskich Imitacja śniegu do makiet modelarskich płyn do czyszczenie monitorów 51
IMITACJA MCHU IRLANDZKIEGO do makiet modelarskich IMITACJA ŚNIEGU do makiet modelarskich SPOSÓB UŻYCIA: Posmarować makietę klejem modelarskim, zawartość opakowania wysypać na makietę. Puste opakowanie wysypać do kosza. Produkt tylko dla osób pełnoletnich, chronić przed dziećmi, unikać kontaktu z naskórkiem. W razie zanieczyszczenia skóry, kontaktu z oczami, śluzówkami lub połknięcia produktu, niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem pokazując opakowanie. Produkt nie do spożycia! 52
54
Domowe sposoby Gałka muszkatołowa w proszku (+ kawa/czarna herbata) Pietruszka (nasiona) Bieluń Tatarak Banan Kocimiętka Powój hawajski (roślina psychoaktywna, posiadanie, przetwarzanie i obrót roślinami żywymi, suszem, nasionami, wyciągami i ekstraktami jest nielegalne bez posiadania zezwolenia) wywar z nasion
ŚRODEK OFICJALNE ZASTOSOWANIE DZIAŁANIE JAKO NARKOTYK Alprazolam (afobam, alprazomerck, alprox, neurol, xanax, zomiren) Kodeina Tramadol (zaldiar) Beta blokery (Atenolol) Modafinil (Vigil) Metylofenidat (Ritalin) Epinefryna (Nurofen forte) Stosowany u osób z zespołami depresyjnymi Środek o działaniu przeciwkaszlowym, przeciwbólowym i przeciwbiegunkowym Środek przeciwbólowy Stosowane w chorobach układu krążenia, m.in. nadciśnienie czy zaburzenia rytmu serca Stosowany przy narkolepsji i leczeniu nadmiernej senności Stosowany w leczeniu ADHD i narkolepsji Środek przeciwbólowy Środek o działaniu pobudzającym Środek wywołujący euforię bądź nadmierne uspokojenie Środek poprawiający nastrój, zmniejsza uczucie zmęczenia Środek poprawiający nastrój, zmniejsza uczucie zmęczenia Środek pomagający w uczeniu się, zmniejsza poczucie zmęczenia Środek ułatwiający koncentrację, stymuluje proces uczenia się i zapamiętania się Środek pobudzający 56
ŚRODEK OFICJALNE ZASTOSOWANIE DZIAŁANIE JAKO NARKOTYK Piracetam (Piracetam, Pyramen, Nootropil, Memotropil, Lucetam) Zaburzenia neurologiczne u dzieci, ciężkie zapalenia opon mózgowych i nieprawidłowej budowie krwinek czerwonych Środek stymulujący pracę mózgu oraz poprawia koncentrację Propan-butan Gaz do zapalniczek Środek odurzający Dimenhydrinate (aviomarin) Powstrzymuje wymioty Środek halucynogenny Kwas lizergowy Składnik leku poprawiającego (powój) krążenie Środek halucynogenny Muscymol (muchomor czerwony) Brak Środek halucynogenny Podtlenek azotu (bita śmietana w sprayu) Dodatek do żywności Środek poprawiający nastrój Efedryna Środek pobudzający pracę Syrop na kaszel (Tussipect) mózgu Mirystycyna (gałka muszkatołowa) przyprawa Środek halucynogenny Bieluń dziędzierzawa Jest surowcem zielarskim, źródłem m. in. atropiny, skopolaminy Środek halucynogenny 57
ŚRODEK OFICJALNE ZASTOSOWANIE DZIAŁANIE JAKO NARKOTYK Salvinorin-A (szałwia wieszcza) Benzydamina (Tantum Rosa, Septolux, Tantum Verde) GBL GHB Dekstrometorfan (Acodin, Dexatussin, Robitussin, Tussal, Tussidex, TussiDrill, Argotussin, Actifed) Brak Płyn do irygacji pochwy płyn do czyszczenia felg Środek przeciwkaszlowy Środek halucynogenny Środek halucynogenny Działanie euforyzujące pigułka gwałtu Środek halucynogenny pietruszka przyprawa Środek halucynogenny 58
Raport Głównego Inspektora Sanitarnego w zakresie środków zastępczych 59
Bezpłatna infolinia Państwowej Inspekcji Sanitarnej FAQ http://www.gis.gov.pl/ckfinder/userfiles/files/faq%20dopalacze%20najwa%c5%bcniejsze %20informacje%20GIS(3).pdf http://gis.gov.pl/zdrowie/dopalacze/materialy-edukacyjne
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie Dziękuję za uwagę Joanna Kosmala koordynator ds. nadzoru nad środkami zastępczymi Wojewódzka Stacja sanitarno-epidemiologiczna w Krakowie j.kosmala@wsse.krakow.pl 61