ACTA UNIVERSITATIS WRATISLAVIENSIS No 3079 SOCJOLOGIA XLIV WROCŁAW 2008 TOMASZ KOŁODZIEJCZYK Uniwersytet Wrocławski ŻOŁNIERZE WOJSKA POLSKIEGO W MISJACH STABILIZACYJNYCH W IRAKU I AFGANISTANIE. KORZYŚCI I STRATY SPOŁECZNE Zmieniająca się sytuacja geopolityczna na świecie kreuje nieustannie nowe wyzwania w zakresie bezpieczeństwa militarnego. Typowe, wojskowe działania, stosunkowo łatwe do rozpoznania i przeciwdziałania ich skutkom, zastępowane są przez zagrożenia trudne do zidentyfikowania, których głównym elementem jest zorganizowany terroryzm międzynarodowy, odznaczający się niespotykaną dotychczas bezwzględnością działań. Podstawowe przeszkody w jego skutecznym zwalczaniu związane są z hermetycznością społeczności, w których rozwijają się i szkolą terroryści, dysponowanie przez nich potężnym potencjałem finansowym i technologicznym, a także z oficjalnym lub nieoficjalnym wspieraniem terroryzmu przez rządy wielu państw, zwłaszcza islamskich. Niebezpieczeństwo czynów terrorystycznych wzrasta wraz ze zwiększającą się wrażliwością naszej cywilizacji [...] wraz z gotowością sprawców do unicestwienia także samych siebie. Równocześnie niebezpieczeństwa terroryzmu mnożą się proporcjonalnie do samego postępu technicznego 1. Według Samuela P. Huntingtona współczesna cywilizacja wykreowała państwa-ośrodki (USA, Chiny i częściowo Rosja), odgrywające przewodnią rolę i funkcję porządkującą wobec państw kulturowo pokrewnych, propagując i starając się narzucić innym państwom uznawany przez siebie ład cywilizacyjny. Rozwój państw-ośrodków związany z preferowanymi, odmiennymi systemami politycznymi, kulturowymi i gospodarczymi, połączony jednocześnie z ekspansjonizmem państwowym, stanowi zarzewie przyszłych, nieuchronnych konfliktów. Niebezpieczne starcia, do jakich dojdzie w przyszłości, wynikną najprawdopodobniej 1 U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002, s. 350.
238 TOMASZ KOŁODZIEJCZYK z wzajemnego oddziaływania arogancji Zachodu, nietolerancji islamu i chińskiej pewności siebie 2. Założenia teoretyczne S.P. Huntingtona znajdują swoje potwierdzenie w aktualnej, niestabilnej sytuacji społeczno-politycznej, jaka występuje w wielu krajach arabskich (Afganistan, Irak, Liban), a także w krajach afrykańskich (jaskrawym przykładem jest sytuacja w Czadzie). Podłożem toczących się konfliktów zbrojnych w Afganistanie jest rozbieżność interesów politycznych plemion tworzących strukturę państwa, w Iraku konflikt społeczny między wyznawcami różnych odłamów wiary islamskiej sunnizmu i szyizmu, na który nakładają się propaństwowe działania mniejszości kurdyjskiej, spotęgowane interwencją zbrojną państw zachodnich, a w Libanie i Czadzie konflikty zarówno plemienne (klanowe), jak i wyznaniowe, tym razem na styku dwóch religii katolicyzmu i islamu. W każdym z wymienionych krajów konflikt społeczny pogłębia się dodatkowo poprzez nierównomierny dostęp do władzy państwowej poszczególnych grup interesu oraz sprawowanie władzy (przez tych, którzy ją przejęli) w sposób faworyzujący ekonomicznie i politycznie własnych popleczników. Nie bez wpływu na niestabilność sytuacji wymienionych krajów mają również postawy ich sąsiadów, którzy korzystając z okazji, chcą rozszerzyć swoje wpływy polityczne i ekonomiczne na terenach ogarniętych niepokojami społecznymi. Skuteczny, z punktu widzenia zamachowców, atak na World Trade Center i Pentagon 11 września 2001 r., wykonany przez samobójców z Al-Kaidy pokazał, że społeczeństwa wszystkich państw, niezależnie od posiadanego potencjału gospodarczego i militarnego, narażone są na ataki terrorystyczne 3. Zamach uzmysłowił także społeczności międzynarodowej słabość służb odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państw, które szczyciły się do tej pory swoim potencjałem obronnym. Dał on jednocześnie wyraźny sygnał politykom i innym kreatorom polityki międzynarodowej, że skuteczną metodą walki z terroryzmem mogą okazać się wyłącznie aktywne formy przeciwdziałania zagrożeniom, w postaci precyzyjnych, dyplomatycznych, gospodarczych i militarnych uderzeń wyprzedzających. Amerykańskie służby wywiadowcze ustaliły organizatorów zamachów. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej zażądały wydania przywódców Al-Kaidy, z szefem organizacji Osamą ibn Ladenem na czele, w celu pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej. Niestety, rządzący Afganistanem talibowie odmówili współpracy z rządem USA 4. Powyższy akt, połączony z wypowiedzeniem przez rząd 2 S.P. Huntington, Zderzenie cywilizacji, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza S.A., Warszawa 2007, s. 307. 3 Terroryzm metoda walki politycznej polegająca na stosowaniu przemocy zarówno wobec jednostek, jak i grup społecznych. Zwykle terrorem posługują się skrajnie radykalne organizacje opozycyjne, odrzucające jako nieskuteczne inne sposoby realizacji swoich żądań. 4 Talibowie ci, którzy poszukują prawdy. Ruch w Afganistanie tworzony w środowisku sunnickich szkół koranicznych, zapoczątkowany ok. 1994 r. Zrzeszał przede wszystkim sieroty płci
Żołnierze WP w misjach stabilizacyjnych 239 talibów Amerykanom świętej wojny, spowodował rozpoczęcie operacji Enduring Freedom w ramach zbudowanej, przez rząd USA, koalicji antyterrorystycznej. W jej skład, oprócz wojsk NATO, weszły także Japonia, Rosja i ChRL. Podjęte działania militarne przez dwa miesiące oparte były na atakach lotniczych na pozycje talibów w Afganistanie. Przeprowadzona po ich zakończeniu operacja Anakonda, którą wykonywały elitarne jednostki amerykańskie, europejskie i australijskie, doprowadziła do zabicia i wzięcia do niewoli większości bojowników islamskich 5. Zastosowane działania militarne spowodowały pod koniec 2001 r. upadek reżimu talibów oraz opanowanie większości terytorium Afganistanu przez wojska NATO 6. Wojsko Polskie zostało zaproszone do udziału w Międzynarodowych Siłach Wspierania Bezpieczeństwa (ang. ISAF International Security Assistance Force) w Afganistanie, które zostały ustanowione bezpośrednio po zakończeniu walk 7. W odpowiedzi na zaproszenie 16 marca 2002 r. skierowano w rejon misji pierwszą, ok. 300-osobową, grupę żołnierzy. Zakres jej działania dotyczył przede wszystkim rozminowania terenu, ochrony lotniska w Kabulu, a także budowy infrastruktury drogowo-mostowej i innego zaplecza logistycznego niezbędnego do działania międzynarodowych sił wojskowych 8. Skład polskiego kontyngentu w Afganistanie (PKW Afganistan) został wkrótce zmodyfikowany i od połowy 2002 r. liczył ok. 120 żołnierzy. Zadania realizowane przez Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie do początku 2007 r. skoncentrowane były na typowych działaniach inżynieryjnych w zakresie: 1) rozbudowy fortyfikacyjnej terenu; 2) rozminowania terenu oraz oczyszczania go z przedmiotów niebezpiecznych; 3) udziału w akcjach ewakuacyjno-ratowniczych z terenów zaminowanych; 4) niszczenia metodą wybuchową konstrukcji stalowych, betonowych i żelbetonowych w budynkach i na zewnątrz budynków; 5) konwojowania przesyłek z pomocą humanitarną dla Polskiej Akcji Humanitarnej w Afganistanie z lotniska w Kabulu do miejscowych magazynów 9. męskiej oraz fanatycznych wyznawców islamu wywodzących się z południowej i wschodniej części Afganistanu, zob. Udział jednostek Wojska Polskiego w międzynarodowych operacjach pokojowych w latach 1973 2003, D. Kozerawski (red.), Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2004, s. 106. 5 D. Kozerawski, Wojna z terroryzmem w Afganistanie, Zeszyty Naukowe WSOWLąd 2003, nr 2, s. 82. 6 W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1914 2004, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 463. 7 Postanowienie Prezydenta RP z dnia 20 listopada 2001 r. o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w składzie Sił Sojuszniczych w Islamskim Państwie Afganistanu, Republice Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim. 8 A. Bilski, Przybywają siły pokojowe, Polska Zbrojna 2003, nr 26, s. 31. 9 K. Klupa, Sprawozdanie z działalności Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskim Państwie Afganistanu, Bagram 2004, s. 14 15.
240 TOMASZ KOŁODZIEJCZYK Należy przy tym zwrócić uwagę, że oprócz tych zadań mandatowych żołnierze polscy musieli zapewnić ochronę wewnętrzną zajmowanego przez siebie obszaru, bezpieczeństwo konwojów saperskich i transportowych, a także bezpieczeństwo delegacji krajowych i zagranicznych wizytujących PKW Afganistan. W kwietniu 2007 r. skład Polskiego Kontyngentu Wojskowego został zwiększony do ok. 1200 żołnierzy, a zasadniczym zadaniem PKW stało się zapewnienie stabilizacji Afganistanu oraz niesienie pomocy w budowie demokratycznego sposobu sprawowania władzy, utrwalanie struktur administracji państwowej oraz stworzenie dogodnych warunków do efektywnego jej funkcjonowania. W związku z tymi zadaniami szczególny nacisk położono na zapewnienie bezpieczeństwa i ochronę ludności cywilnej. Niezbędne stały się także podejmowane działania w zakresie odbudowy infrastruktury oraz tworzenia podstaw do zapewnienia trwałego rozwoju ekonomicznego kraju. Ponadto, od stycznia 2007 r., dowództwo i sztab misji ISAF opierają się w głównej mierze na kadrze wywodzącej się z Korpusu Północ-Wschód ze Szczecina. Do głównych zadań żołnierzy Wojska Polskiego, uczestniczących w misji ISAF w Afganistanie, należy: prowadzenie, w przydzielonym sektorze odpowiedzialności operacji przeciw rebeliantom; wspieranie realizacji zadań, podejmowanych przez siły armii afgańskiej i policji, w ramach posiadanych środków i możliwości; włączanie się w operacje humanitarne, samodzielnie lub w ramach wsparcia ISAF i cywilnych władz lokalnych, w prowincjach Ghazni i Paktika; prowadzenie patroli rozpoznawczych; utrzymywanie współpracy z władzami lokalnymi, przywódcami religijnymi oraz społecznością afgańską; doradzanie i szkolenie wydzielonych pododdziałów afgańskich; wspieranie wyznaczonych sił afgańskich na szczeblu batalionu w planowaniu i prowadzeniu operacji bojowych; udzielanie pomocy siłom ISAF w zakresie dostarczania wsparcia artyleryjskiego, bezpośredniego wsparcia lotniczego oraz ewakuacji medycznej; organizowanie i koordynowanie w razie potrzeby współdziałania pomiędzy batalionem afgańskim a siłami ISAF, rozwiniętymi w obszarze odpowiedzialności Dowództwa Regionu WSCHÓD 10. W świetle dotychczas zastosowanych działań należy stwierdzić, że operacja antyterrorystyczna w Afganistanie nie doprowadziła do istotnej stabilizacji politycznej i gospodarczej kraju. Rząd Hamida Karzaja, pasztuńskiego przywódcy plemiennego wybranego w 2004 r. przez Wielką Radę starszyzny afgańskiej (Loja Dżirga) na stanowisko prezydenta Afganistanu (wcześniej od 2001 r. kierującego 10 Opracowano na podstawie materiałów operacyjnych Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych RP.
Żołnierze WP w misjach stabilizacyjnych 241 rządem Afganistanu w wyniku porozumienia osiągniętego podczas konferencji pokojowej w Niemczech), mający poparcie społeczności międzynarodowej, ma ograniczony wpływ na sprawy afgańskie. Praktycznie swoje oddziaływanie polityczne ogranicza do stolicy kraju Kabulu i terenów pozostających w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Potrafi także, aczkolwiek w ograniczonym zakresie, współpracować z Sojuszem Północnym koalicją afgańskich Tadżyków i Uzbeków z północy kraju 11. Podzielony na trzydzieści prowincji kraj, rządzony faktycznie przez przywódców klanów rodowych i watażków wywodzących się z lokalnych struktur plemiennych bądź też mniejszości narodowych, ma małe szanse na szybką poprawę sytuacji politycznej i ekonomicznej. Sytuację w Afganistanie dodatkowo pogarsza fakt systematycznego odbudowywania się ugrupowania talibów, wzmacnianego różnego rodzaju fanatykami religijnymi, przybywającymi z Jordanii, Arabii Saudyjskiej i innych państw islamskich. Poważne rozstrzygnięcia, dotyczące przyszłości społeczeństwa afgańskiego, powinny dokonać się w bieżącym roku. Siły NATO wzmacniają swoje szeregi i zapowiadają ostateczne zniszczenie ugrupowań terrorystycznych w operacji, która ma rozpocząć się na wiosnę. Swój znaczący w niej udział mają mieć także polscy żołnierze, których liczebność ma być zwiększona do ok. 1000 żołnierzy. Należy przy tym zaznaczyć, że najdoskonalsze działania i sukcesy militarne nie przyniosą długofalowych efektów, jeśli społeczeństwo Afganistanu nie nabędzie przekonania do celowości zmiany tradycyjnego sposobu życia, w tym do zaprzestania upraw maku głównego źródła utrzymania ludności wiejskiej. Dlatego też, oprócz akcji wojskowych, konieczne są długofalowe i niezwykle kosztowne programy pomocowe, pozwalające przekształcić gospodarkę agrarną kraju oraz zbudować infrastrukturę przemysłową mogącą zapewnić materialne podstawy życia. W styczniu 2003 r. Polska poparła planowaną akcję USA przeciwko Saddamowi Husejnowi. Jednocześnie, jako jedno z państw, Polska sygnowała list ośmiu, popierający ewentualną operację wojskową na terenie Iraku. W konsekwencji 21 marca 2003 r. prezydent RP Aleksander Kwaśniewski podpisał zgodę na udział polskich żołnierzy w operacji Iraqi Freedom. 1 maja, podczas konferencji sił w Londynie, zaproponowano Polsce przejęcie dowodzenia i odpowiedzialności nad jedną z czterech stref, na które planowano podzielić Irak. Rząd polski przyjął tę propozycję, a prezydent RP Aleksander Kwaśniewski wyznaczył na dowódcę dywizji zastępcę dowódcy wojsk lądowych gen. dyw. Andrzeja Tyszkiewicza. Powołana pod jego dowództwem Grupa Organizacyjno-Przygotowawcza opracowała strukturę Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Republice Iraku, bazującą na dowództwach i oddziałach 12. Dywizji Zmechanizowanej i 11. Dywizji Pancernej. 11 Karzaj zaprzysiężony, PAP, http://www.wprost.pl z dnia 4.03.2007 r.
242 TOMASZ KOŁODZIEJCZYK 22 maja, podczas konferencji generacji sił, przedstawiono propozycję składu wielonarodowej dywizji, do której zgłoszono 2200 żołnierzy polskich, ok. 2000 ukraińskich, 500 bułgarskich, 300 węgierskich, 300 filipińskich, 700 fidżyjskich, 360 honduraskich, 250 dominikańskich i 75 słowackich. Struktura dywizji miała opierać się na dwóch brygadach (polskiej i ukraińskiej) i jednym bułgarskim batalionie. W czerwcu 2002 r. Hiszpanie zgłosili swój akces do struktur Międzynarodowej Dywizji Centralno-Południowej (ang. MND CS Multinational Division Central-South), który po wprowadzeniu niezbędnych korekt w zawartej propozycji współpracy, został zaakceptowany przez stronę polską. 25 czerwca minister obrony narodowej podjął decyzję o zakończeniu procedury przyjmowania zgłoszeń rządów państw do składu tworzonej dywizji. Na mocy podpisanego porozumienia 2 listopada 2003 r. Polacy przejęli strefę odpowiedzialności w środkowo-wschodniej części Iraku z siedzibą w Babilonie 12. Po zakończeniu bezpośrednich działań zbrojnych rozpoczął się stopniowy proces naprawy sytuacji społeczno-politycznej i gospodarczej Iraku. Kraj był destabilizowany przez zorganizowanych zwolenników byłego reżimu Saddama Husseina z partii Baas oraz ekstermistów religijnych. Działały silne grupy terrorystyczne, takie jak Al Quaida i Ansar al-islam. Jednocześnie wyraźnie dostrzegany był napływ zagranicznych bojowników (ang. FF foreign fi ghters) z Iranu, Afganistanu i z Jordanii do Iraku. Głównym celem operacji jest stworzenie bezpiecznych warunków funkcjonowania praworządnego i demokratycznego państwa irackiego. W tym celu zaprojektowano i systematycznie wprowadzano: zjednoczenie postępowych sił politycznych Iraku i stworzenie zrębów władz państwowych Irackiej Rady Zarządzającej działającej przy wsparciu Tymczasowych Sił Koalicyjnych; przygotowanie konstytucji i pomoc w demokratycznych wyborach prezydenckich, państwowych i samorządowych; przekazanie władzy i kierowania działaniami państwa cywilnym strukturom irackim; pomoc przy tworzeniu warunków do poprawy sytuacji ekonomicznej, w tym, w początkowym etapie działania, utrzymanie odpowiedniego poziomu pomocy humanitarnej dla ludności irackiej, a także pomoc przy usuwaniu negatywnych skutków własnych działań ofensywnych; tworzenie struktur nowych irackich sił bezpieczeństwa, w tym: armii, policji, policji granicznej oraz korpusu obrony cywilnej 13. Pod auspicjami USA stworzono namiastkę władzy państwowej, w której skład weszli przedstawiciele społeczności szyickiej i kurdyjskiej. Opracowano projekt konstytucji i po poddaniu go ogólnokrajowemu referendum przeprowadzono wy- 12 W. Roszkowski, op. cit., s. 474 475. 13 Opracowano na podstawie materiałów wewnętrznych MND CS.
Żołnierze WP w misjach stabilizacyjnych 243 bory do władz państwowych, a następnie samorządowych. Uruchomiono także działania ekonomiczne, których głównym celem była odbudowa gospodarki kraju, przede wszystkim przemysłu wydobywczego ropy naftowej. W zakresie typowo wojskowo-policyjnych działań stabilizacyjnych prowadzono i prowadzi się nadal: wsparcie działań Irackich Sił Bezpieczeństwa (ang. ISF Iraqi Security Forces) w zakresie zapewnienia ładu i porządku publicznego, w tym ich wyposażanie, szkolenie i bezpośrednie wsparcie oraz zabezpieczenie prowadzonych operacji o charakterze wojskowym i policyjnym; zapewnienie pomocy medycznej i sanitarnej ludności irackiej; zamknięcie wszystkich nielegalnie działających sądów szariackich oraz osłabienie ugrupowań terrorystycznych w celu wzmocnienia lokalnych władz cywilnych, zapewnienia poszanowania prawa i porządku publicznego oraz wzbudzenia zaufania lokalnej społeczności do ISF; zabezpieczenie rurociągów oraz linii energetycznych przed kradzieżami i dewastacją oraz aktami sabotażu i dywersji; zapewnienie bezpieczeństwa transportom sił koalicyjnych podczas przemieszczania się po liniach komunikacyjnych w całym obszarze odpowiedzialności MND CS; likwidację składów amunicji byłej Armii Irackiej oraz rozminowanie kraju; udzielanie pomocy gospodarczej ludności cywilnej w ramach Współpracy Cywilno-Wojskowej CIMIC (ang. Civil-Military Co-operation) 14. Działania stabilizacyjne prowadzone w Iraku napotykają wiele trudności. Do najważniejszych ograniczeń zaliczono: zróżnicowanie lokalnego społeczeństwa pod względem etnicznym, religijnym i plemiennym, bardzo duże bezrobocie wynikające ze słabości ekonomicznej państwa, negatywny wpływ Iranu na lokalną ludność wyznania szyickiego, a także poważnie ograniczoną wolność lokalnych mediów, zwłaszcza prasy. Jednakże najważniejszym czynnikiem destabilizującym prowadzone w Iraku działania jest oparcie się Amerykanów na dwóch irackich społecznościach szyickiej (ok. 60% populacji) i kurdyjskiej (ok. 15% populacji), a całkowite odwrócenie się od mniejszości sunnickiej (ok. 20% populacji), na którą spada główna odpowiedzialność za nieustanne zamachy terrorystyczne. Coraz częściej wysuwany jest argument, że Amerykanie ponoszą w Iraku klęskę ze względu na swoją arogancję wobec plemiennych elit Iraku, próbę budowy reżimu kolonialnego, marginalizację Irakijczyków przy podejmowaniu decyzji politycznych i gospodarczych, a także lekceważenie ich opinii. Na podstawie sondażu przeprowadzonego na terenie Iraku przez BBC stwierdzono, że tylko 28% społeczności Iraku oczekuje zaprowadzenia w tym kraju systemu demokratycznego, a połowa społeczeństwa opowiedziała się za wyłonie- 14 A. Pietrzyk, Iracka droga do wolności... i polski w niej udział, Przegląd Wojsk Lądowych, wyd. spec., sierpień 2003, s. 7.
244 TOMASZ KOŁODZIEJCZYK niem silnego przywódcy i za przekazaniem mu władzy. Jednocześnie znamienne jest, że szyici oczekują przywódcy, który zrobiłby porządek z sunnitami, a sunnici odwrotnie. Widać także wyraźnie, że podczas wyborów politycznych najważniejszym argumentem stają się względy etniczne i religijne 15. Ludność trzech prowincji, które znajdowały się w strefie odpowiedzialności Międzynarodowej Dywizji Centrum-Południe 16 (obecnie dwóch prowincji Diwaniyah i Kut), była i jest podatna na wpływy lokalnych przywódców plemiennych i religijnych. Dodatkowo, bardzo silne oddziaływanie w strefie osiągnęły: 1. Bojówki wpływowego imama z Karbali Muktady Al Sadra, zwane Mahdi militia, które wymuszały posłuszeństwo lokalnych przywódców plemiennych przy użyciu bezpośredniej przemocy fizycznej. Znana była także ich retoryka antykoalicyjna, która znajdowała pozytywny oddźwięk w niektórych kręgach plemiennych. 2. Lokalna władza opanowana przez ludzi posłusznych przywódcy religijnemu As Sisstaniemu, zwanych badrystami, która uprawiała politykę odpowiadającą wąskiej grupie trzymającej władzę, z wszechwładną korupcją niszczącą lokalne społeczeństwo. Grupa ta miała silne oddziaływanie na społeczność lokalną ze względu na łatwy dostęp do mediów 17. Należy jednocześnie zwrócić uwagę na panujące nastroje społeczne wśród obywateli Iraku. Zgodnie z przeprowadzonymi sondażami 74% szyitów i 91% sunnitów żąda opuszczenia Iraku przez Amerykanów. Ponadto w Iraku panuje ogólne przekonanie, że po wyjściu Amerykanów będzie można łatwiej rozwiązać wewnętrzne problemy państwa 18. Na podkreślenie zasługuje fakt, że charakter działania sił stabilizacyjnych ulegał systematycznej modyfikacji w nawiązaniu do zmian, jakie następowały w Iraku. Początkowy charakter militarny sił rozjemczych przybrał w kwietniu 2005 r. charakter militarno-szkoleniowy, a w marcu 2006 r. zmienił się na szkoleniowo- -militarny. Polski Kontyngent Wojskowy jest systematycznie przekształcany i dostosowywany do stojących przed nim zadań, a stan osobowy MND CS jest regularnie zmniejszany. Szybko postępuje szkolenie Irackich Sił Bezpieczeństwa z zakresu prowadzenia działań stabilizacyjno-ochronnych, a także wyposażanie ich w sprzęt specjalistyczny jednostek wojskowych, policyjnych i granicznych. Prowadzone w Iraku i Afganistanie działania stabilizacyjne unaoczniły, że walka ze światowym terroryzmem pociąga za wiele negatywnych społecznie skutków, do których w pierwszej kolejności zaliczyć należy utratę życia i zdrowia przez żołnierzy realizujących zadania mandatowe. W wyniku ataków na polskich żołnierzy aż 20 z nich poniosło śmierć, a kilkudziesięciu kolejnych zostało po- 15 P. Cockburn, Irak: 1000 dni wojny, The Independent, 16.12.2005. 16 MND CS Multinational Division Central-South Międzynarodowa Dywizja Centrum- Południe. 17 Opracowano na podstawie materiałów wewnętrznych MND CS. 18 Z. Słomkowski, Śmierć pielgrzymów, Trybuna, 8.03.2007, s. 6.
Żołnierze WP w misjach stabilizacyjnych 245 ważnie rannych 19. Wielu żołnierzy i pracowników wojska odniosło także silne urazy psychiczne, które będą negatywnie skutkowały na ich zachowania i postawy w kolejnych latach. Obie operacje spowodowały także wymierne koszty materialne, które w Iraku, w ciągu pięciu lat trwania operacji, osiągnęły poziom prawie 841 mln zł, natomiast na operację afgańską, tylko w 2007 r., zaplanowano kwotę prawie 461 mln zł 20. W wyniku analizy dotychczasowych działań polskich kontyngentów w składzie międzynarodowych sił pokojowych, od 2000 r. bojowe struktury organizacyjne kontyngentów wojskowych składają się z jednorodnych pododdziałów (oddziałów) dowodzonych przez ich etatowych dowódców. Przed wyjazdem w rejon misji są one jedynie uzupełniane specjalistami, którzy w warunkach garnizonowych nie należą do etatowych struktur, są np. tłumaczami czy też psychologami, niezbędnymi do właściwego wykonania zadań mandatowych. Ponadto, aby ugruntować koleżeńskie więzi między żołnierzami pododdziału, a także wzmóc wzajemne zaufanie do siebie, swoich umiejętności, podnieść poziom wyszkolenia i zgrania kontyngentu, pododdziały i jednostki organizacyjne, wyznaczone do służby poza granicami kraju, przed wyjazdem w rejon misji odbywają dodatkowe, długotrwałe szkolenie specjalistyczne. Zakończenie szkolenia realizowane jest w formie sprawdzającego ćwiczenia, organizowanego i prowadzonego przez przełożonego, którego celem jest określenie przydatności kontyngentu wojskowego do wykonania stojących przed nim zadań, a także określenie, co należy uzupełnić lub zmodyfikować przed wysłaniem żołnierzy w rejon misji. W ramach prowadzonych operacji stabilizacyjnych w Afganistanie i w Iraku Wojsko Polskie zdobyło całkowicie nowe doświadczenia. Ze względu na działanie w rejonach bezpośredniego, dużego zagrożenia utraty życia i zdrowia zmodyfikowano używany przez żołnierzy lekki sprzęt wojskowy. Pojazdy terenowe opancerzono i zabezpieczono przed oddziaływaniem standardowej amunicji karabinowej. Wyposażono je także w karabiny maszynowe zamontowane na wieżach obrotowych, co umożliwiło prowadzenie celnego ognia z pojazdów, bez ich zatrzymywania. Do wyposażenia stacjonujących w Iraku wojsk wprowadzono także lekkie pojazdy opancerzone typu HUMVVE, zakupione od armii USA. Uzupełniono wyposażenie osobiste żołnierzy, wprowadzając m.in. doskonalsze kamizelki kuloodporne, gogle noktowizyjne do prowadzenia obserwacji w nocy czy też nowoczesne umundurowanie przystosowane do warunków pustynnych. Nowych doświadczeń nabrali także uczestnicy prowadzonych operacji. Polscy oficerowie udoskonalili procedury pracy w sztabach międzynarodowych, szczególnie w zakresie współpracy z armią USA. Żołnierze polskich jednostek, dzięki uczestnictwu w wielu operacjach pościgowych i obławach na najgroźniej- 19 Stan na dzień 30.06.2007 r. 20 Na podstawie danych DPI MON.
246 TOMASZ KOŁODZIEJCZYK szych terrorystów działających w Iraku, zdobyli cenne doświadczenie bojowe niemożliwe do uzyskania w czasie szkolenia poligonowego w kraju. Ze względu na realizację działalności szkoleniowej wielu polskich oficerów miało okazję pogłębić swoje umiejętności dydaktyczne, połączone jednocześnie z natychmiastową ich weryfikacją w praktyce planowanie działań na zasadzie szkolenia i rzeczywista, praktyczna ich realizacja przez jednostki armii irackiej.