PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Dla Terenu Gminy Przykona Posada, grudzieo 2014 r.

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Opracowanie: Autorzy: Dariusz Kałużny Damian Majewski Olga Niedźwiecka inż. Ewa Klimek inż. Kamila Jędrzejak Adres biura: NUVARRO Sp. z o. o. ul. Reymonta 23, Posada 62-530 Kazimierz Biskupi tel. (63) 233 00 15 e-mail: biuro@nuvarro.pl

Spis treści Streszczenie... 1 Wstęp... 4 Rozdział I. Stan gminy Przykona na tle powiatu tureckiego i województwa wielkopolskiego.. 6 1. Informacje ogólne i dane demograficzne o gminie Przykona... 6 2. Aktywnośd ekonomiczna... 10 3. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną, społeczną i komunalną... 14 3.1. Urządzenia sieciowe... 14 3.2. Zasoby mieszkaniowe i komunalne... 15 4. Stan i ochrona środowiska, warunki klimatyczne, natężenie ruchu... 18 4.1. Stan i ochrona środowiska... 18 4.3. Odpady komunalne i przemysłowe... 21 4.4. Dane meteorologiczne stacja IMGW Koło... 23 4.5. Natężenie ruchu... 24 Rozdział II. Gospodarka Niskoemisyjna w świetle europejskiego i krajowego prawodawstwa... 26 Rozdział III. Gospodarka energetyczna w gminie Przykona... 37 1. Stan sektora energetycznego w gminie Przykona... 37 2. Analiza ankiet budynków gminnych... 40 3. Analiza ankiet przedsiębiorstw... 42 4. Analiza ankiet dotyczących gospodarstw rolnych powyżej 15 ha... 43 5. Analiza ankiet gospodarstw domowych... 46 6. Budynki publiczne systemy zarządzania energią... 51 7. Inwentaryzacja zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych w budynkach publicznych na terenie gminy Przykona... 54 8. Wyniki badao w zakresie oceny stanu technicznego, w tym stanu ochrony cieplnej budynku i jakości powietrza wewnętrznego... 64

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rozdział IV. Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla... 80 1. Energia elektryczna... 80 2. Energia cieplna... 85 3. Transport... 90 3.1. Emisja lokalna... 90 3.2. Emisja liniowa... 90 Rozdział V. Cele strategiczne oraz zakładany poziom redukcji emisji CO 2 do roku 2020... 95 Rozdział VI. Źródła finansowania PGN... 108 Rozdział VII. Harmonogram działao w Gminie Przykona na lata 2015 2020... 125 Monitoring... 138 Plan komunikacji... 143 Spis tabel... 145 Spis rysunków... 149 Materiały źródłowe... 152 Załączniki... 154

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Streszczenie Koniecznośd opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej wiązała się z ratyfikowanym przez Polskę Protokołem z Kioto oraz przyjętym przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku pakietem klimatyczno-energetycznym, które skutkują szeregiem obowiązków, w tym w szczególności koniecznością redukcji emisji gazów cieplarnianych i zużycia energii, a także zwiększenia udziału wykorzystania energii z odnawialnych źródeł. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej to dokument, którego celem jest określenie wizji rozwoju gminy w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, pozwalającej osiągnąd długofalowe korzyści środowiskowe, społeczne i ekonomiczne. Kluczowym elementem Planu jest wyznaczenie celów strategicznych i szczegółowych, realizujących określoną wizję gminy w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej, zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz wdrożenia nowych technologii zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Podstawą opracowania efektywnego Planu była inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych z terenu gminy (w dwóch obszarach: samorząd i społeczeostwo), oparta na jej bilansie energetycznym. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji zostały zidentyfikowane niezbędne do realizacji zadania inwestycyjne i nieinwestycyjne przyczyniające się do realizacji wyznaczonych celów. Przeprowadzona inwentaryzacja zużycia energii oraz emisji dwutlenku węgla umożliwiła wyciągnięcie następujących wniosków: Głównym użytkownikiem energii oraz emitentem CO 2 są gospodarstwa domowe; Przemysł, rolnictwo i usługi są na drugim miejscu pod względem zużycia energii i emisji CO 2 ; Najczęściej stosowanym paliwem do celów wytwarzania energii cieplnej w gospodarstwach domowych na terenie gminy jest węgiel; Budynki użyteczności publicznej wykorzystują jedynie olej opałowy do celów wytwarzania energii cieplnej. Zgodnie z inwentaryzacją przeprowadzoną na terenie gminy koocowe zużycie energii w roku bazowym (2002) wyniosło 32 860 MWh, a wynikająca z niego emisja CO 2 11 038,20 1 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Mg CO 2. Natomiast do roku pośredniego (2013) zużycie energii wzrosło o 20,5% do wartości 39 588,28 MWh, a emisja o 20,3 % do wartości 13 281,36 Mg CO 2. Gmina Przykona poprzez opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej zobowiązuje się do podejmowania wszelkich działao zmierzających do poprawy jakości powietrza na jej obszarze, a w szczególności do: Zmniejszenia zużycia energii cieplnej na terenie gminy poprzez działania inwestycyjne i nieinwestycyjne; Ograniczenia zużycia energii elektrycznej na terenie gminy poprzez działania inwestycyjne i nieinwestycyjne; Rozwoju produkcji energii cieplnej na terenie gminy ze źródeł OZE; Rozwoju produkcji energii elektrycznej na terenie gminy ze źródeł OZE; Ograniczenia emisji w transporcie Edukacji społeczeostwa. Powyższe cele będą przyświecad gminie Przykona nie tylko do 2020 roku, ale i w dalszej perspektywie czasowej. Realizacja założeo długoterminowych będzie możliwa dzięki podejmowaniu konkretnych działao ukierunkowanych na poprawę jakości powietrza. Do przewidzianych zadao należy zaliczyd: Termomodernizację budynków komunalnych i indywidualnych; Wprowadzenie automatyki budynkowej w obiektach komunalnych; Termomodernizację źródła ciepła; Wymianę oświetlenia ulicznego i w budynkach publicznych na bardziej energooszczędne; Modernizację urządzeo w oczyszczalni ścieków i w gminnych hydroforniach na bardziej energooszczędne; Instalację urządzeo OZE wspierających produkcję ciepła i/lub ciepłej wody użytkowej na budynkach prywatnych; Wprowadzenie ciepła systemowego do budynków użyteczności publicznej w gminie poprzez budowę ciepłociągu z Bioelektrowni Przykona; Inwestycje w instalacje PV na obiektach komunalnych i obiektach prywatnych o maksymalnej mocy jednej instalacji 40 kw; 2 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Budowę chodników i ścieżek rowerowych; Ekodriving działania edukująco uświadamiające dla kierowców z terenu gminy w zakresie techniki prowadzenia samochodów; Promowanie budownictwa energooszczędnego i termomodernizacji; Informowanie i uświadamianie społeczeostwa Stworzenie Edukacyjnego Centrum Energii Odnawialnej Priorytetem gminy Przykona w kontekście ochrony powietrza jest redukcja emisji dwutlenku węgla do 2020 roku. Według dostępnych prognoz gmina Przykona w najbliższych latach będzie kontynuowad trend rozwojowy. Przewidywane jest dalszy wzrost liczby ludności gminy oraz poziomu przedsiębiorczości. Znacznie zwiększy się tym samym liczba odbiorców koocowych energii. W związku z tym należy przeprowadzad szereg działao mających na celu redukcję emisji CO 2 względem roku bazowego. Stopieo redukcji został określony w oparciu o prognozę na rok 2020, która stanowi podstawę przy podejmowaniu działao z zakresu gospodarki niskoemisyjnej. Zatem celem strategicznym jest ograniczenie poziomu emisji dwutlenku węgla o 20% w stosunku do roku 2002. Zakładana redukcja wyniesie 5 370,64 Mg CO 2, co pozwoli osiągnąd w 2020 poziom emisji w wysokości 10 798,39 Mg CO 2. W odniesieniu do celu strategicznego oraz celów szczegółowych zaplanowano pakiet działao inwestycyjnych i nieinwestycyjnych. Efekty działao przyczyniają się do ograniczenia emisji dwutlenku węgla na terenie gminy Przykona w stosunku do poziomu prognozowanego oraz zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym gminy. 3 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Wstęp Niniejszy raport powstał w oparciu o dokumenty takie jak: Poradnik jak opracowad plan działao na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) oraz Projekt założeo do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Przykona. Założeniem pierwszego wymienionego dokumentu było przede wszystkim: Ograniczenie emisji CO 2 do 2020 r., Wskazanie kluczowej roli władz lokalnych, Podjęcie inicjatywy inwentaryzacji emisji zanieczyszczeo, Ukierunkowanie na kluczowe sektory: mieszkalnictwo, przemysł, transport, usługi, Zapewnienie odpowiednich zasobów kadrowych i finansowych, Podjęcie działao w sektorze publicznym i prywatnym, Odpowiednie planowanie przestrzenne, Mobilizowanie społeczeostwa obywatelskiego. Myślą przewodnią drugiego dokumentu było przede wszystkim wskazanie kilku kluczowych kwestii będących w zakresie kompetencji gminy: Skontrolowanie bieżącego stanu i zaplanowanie zmian zapotrzebowania na energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe, Zbadanie potencjału lokalnych zasobów naturalnych, Racjonalne wykorzystanie energii, Zwiększenie wykorzystania energii z odnawialnych źródeł, Rozpropagowanie urządzeo wykorzystujących odnawialne źródła energii. Źródłem pozyskanych danych w odniesieniu do sytuacji społeczno-gospodarczej, wyposażenia w infrastrukturę, stanu środowiska w Gminie Przykona był głównie Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Założenia do planu zaopatrzenia w energię, ciepło i paliwa gazowe gminy Przykona z 2003 i 2013 roku, Studium Uwarunkowao i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Przykona oraz Diagnoza strategiczna 4 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ wskazująca na potencjał i bariery rozwojowe obszaru objętego Zintegrowaną Strategią Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015-2025. Myślą przewodnią dokumentu jest dokonanie analizy i wskazanie kierunków działania władz gminy Przykona w perspektywie najbliższych 6 lat, kiedy to będą najkorzystniejsze warunki do przeprowadzenia koniecznych inwestycji w zakresie zarządzania energią w gminie. Otoczenie zewnętrzne w postaci planowanych środków z funduszy Unii Europejskiej, podpisane porozumienia dotyczące Paktu Klimatycznego w 2007 i 2024 wskazują na silną potrzebę zajęcia się obniżeniem emisji i wzrostem produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Gmina Przykona w okresie ostatnich 25 lat funkcjonowania samorządu dokonała ogromnego skoku cywilizacyjnego, co można zaobserwowad także w obszarach związanych z lokalną energetyką, na którą gmina miała wpływ. Kotłownie węglowe w obiektach użyteczności publicznej zostały zamienione w nowoczesne kotłownie olejowe, na dachach mieszkaoców gminy można dzisiaj częściej spotkad instalacje kolektorów słonecznych produkujących ciepłą wodę użytkową, na dachu Urzędu Gminy funkcjonuje instalacja fotowoltaiczna, w gminie Przykona od 2014 roku działa bioelektrownia. To tylko niektóre, wybrane przykłady zmian jakie dokonały się w tym okresie w gminie Przykona. 5 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rozdział I. Stan gminy Przykona na tle powiatu tureckiego i województwa wielkopolskiego 1. Informacje ogólne i dane demograficzne o gminie Przykona Gmina Przykona zajmuje powierzchnię 111 km 2, co stanowi około 12% całego obszaru powiatu tureckiego. Według danych pochodzących z Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. liczba gospodarstw na terenie gminy wyniosła 737, dając łączną powierzchnię 6151,17 ha. W podziale na wielkośd gospodarstw rolnych, sytuacja przedstawiała się w ten sposób, iż 33% stanowią gospodarstwa rolne od 1-5 ha, a 32% o powierzchni 5-10 ha. 15% zajmują te poniżej 1 ha, natomiast na pozostałą częśd składają się duże gospodarstwa o powierzchni powyżej 10 ha. Rolnicza przestrzeo produkcyjna zajmuje 56% powierzchni gminy, z czego 81% to grunty orne i 19% - to łąki i pastwiska. Ważną pozycję w użytkowaniu powierzchni gminy zajmują lasy. Ich udział wynosi około 27%. Występują one w postaci ciągłego kompleksu leśnego we wschodniej części gminy. W drzewostanie dominuje sosna z domieszką brzozy i świerku. 20% terytorium całego obszaru gminy Przykona stanowią tereny prawnie chronione. W powiecie tureckim powierzchnia tego typu obszarów stanowi 35%. Tabela nr 1. Powierzchnia geodezyjna (w km 2 ), źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 2013 powiat turecki 929 gmina Przykona 111 W powiecie tureckim znajduje się 217 miejscowości podstawowych, w tym 163 sołectw. Natomiast w gminie Przykona znajdują się 34 miejscowości, w tym 18 sołectw, do których zalicza się: Bądków Drugi, Bądków Pierwszy, Boleszczyn, Dąbrowa, Ewinów, Gąsin, Kaczki Plastowe, Laski, Olszówka, Posoka, Przykona, Psary, Radyczyny, Rogów, Sarbice, Smulsko, Wichertów i Żeroniczki. Tabela nr 2. Liczba miejscowości i sołectw, źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 2013 Miejscowości Sołectwa powiat turecki 217 163 gmina Przykona 34 18 6 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Gmina Przykona charakteryzuje się niższą gęstością dróg powiatowych, aniżeli powiat turecki, na co wskazuje tabela umieszczona poniżej. Liczba kilometrów przypadających na 100 km 2 wynosi 55,7. Natomiast analizując drugi wskaźnik można zauważyd, iż liczba kilometrów przypadających na 10 000 mieszkaoców jest znacznie wyższa w przypadku gminy Przykona w porównaniu z powiatem tureckim. Taki stan rzeczy wynikad może z faktu, iż gmina Przykona zajmuje stosunkowo dużą powierzchnię zamieszkiwaną przez niewielką liczbę mieszkaoców. Tabela nr 3. Gęstośd dróg powiatowych w powiecie tureckim i gminie Przykona 2013 r. źródło: Diagnoza strategiczna wskazująca na potencjał i bariery rozwojowe obszaru objętego Zintegrowaną Strategią Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015-2025 km/100 km 2 km/10 000 mieszkaoców powiat turecki 75,3 82,9 gmina Przykona 55,7 140,5 Drogi o twardej nawierzchni stanowią około 62% długości wszystkich dróg zarówno w powiecie tureckim jak i w gminie Przykona. W przypadku dróg o nawierzchni twardej ulepszonej wynika, iż w pierwszej analizowanej jednostce ich udział wynosi 22,1%, natomiast w drugiej 19,3%. Z kolei w gminie Przykona występuje większy odsetek dróg gruntowych - 18,3%. Tabela nr 4Rodzaj nawierzchni dróg i ich udział w powiecie tureckim i firmie Przykona 2013r. źródło: Diagnoza strategiczna wskazująca na potencjał i bariery rozwojowe obszaru objętego Zintegrowaną Strategią Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015-2025 Twarda Twarda ulepszona Gruntowa km % km % km % powiat turecki 455,9 65,2% 154,7 22,1% 89,0 12,7% gmina Przykona 38,6 62,4% 11,9 19,3% 11,3 18,3% Wskaźnik liczby pojazdów samochodowych na 1000 mieszkaoców jest wyższy w przypadku powiatu tureckiego w odniesieniu do Wielkopolski. Wielkośd tego miernika analizowana jest dla całego powiatu jednak jego wartośd przekłada się na poszczególne gminy powiatu tureckiego. 7 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Tabela nr 5. Liczba pojazdów samochodowych na 1000 mieszkaoców w 2013 r. źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Liczba pojazdów Wielkopolska 564 powiat turecki 580 Liczba osób przypadających na 1 km 2 powierzchni terenu największa była w województwie wielkopolskim i wyniosła 116 osób, w powiecie tureckim - 91 osób, natomiast w gminie Przykona jedynie 40 osób. Tabela nr 6. Gęstośd zaludnienia (na 1 km) w 2013 r. źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 osoby Wielkopolska 116 powiat turecki 91 gmina Przykona 40 Od 2009 r. przez kolejne pięd lat liczba ludności w gminie Przykona miała tendencję rosnącą. Zestawiając rok 2013 z rokiem bazowym odsetek osób zamieszkujących gminę wzrósł o 3,3%. W przypadku powiatu tureckiego liczba ludności przez trzy kolejne lata, począwszy od 2009 r wzrastała, jednak już w 2012 r. i 2013 r. zaobserwowano systematyczny spadek ogólnej liczby mieszkaoców. 4265 4316 4333 4391 4405 83691 84721 84761 84630 84420 2009 2010 2011 2012 2013 powiat turecki gmina Przykona Rysunek nr 1. Liczba ludności w latach 2009-2013 w gminie Przykona i powiecie tureckim Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Saldo migracji oznacza różnicę między napływem a odpływem ludności z danego obszaru w określonym momencie czasu. Na wykresie przedstawiono jak zmieniała się wielkośd 8 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ współczynnika salda migracji na 1000 mieszkaoców w poszczególnych jednostkach terytorialnych. Na przełomie ostatnich pięciu lat w powiecie tureckim odnotowywano ujemny współczynnik salda migracji, w województwie wielkopolskim współczynnik ten utrzymywał się na dodatnim poziomie, jednak był on bliski zeru, natomiast w gminie Przykona w 2009 i 2010 r. współczynnik ten utrzymywał się na poziomie 8-9, z tendencją malejącą w latach kolejnych, uzyskując w 2013 r. wartośd 1,6. 10.0 8.0 6.0 4.0 2.0 0.0-2.0 2009 2010 2011 2012 2013-4.0 Wielkopolska powiat turecki gmina Przykona Rysunek nr 2. Saldo migracji na 1000 mieszkaoców w latach 2009-2013 źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Wskaźnik obciążenia demograficznego wskazuje ile osób w wieku nieprodukcyjnym przypada na 100 osób w wieku produkcyjnym, im niższy jest ten wskaźnik, tym mniej korzystna jest sytuacja demograficzna w danym regionie. Na podstawie tabeli umieszczonej powyżej można zauważyd, że w gminie Przykona przypadało 60 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. W województwie i powiecie sytuacja wyglądała mniej korzystnie, gdyż wskaźnik ten wyniósł 57 osób. Tabela nr 7 Wskaźnik obciążenia demograficznego - ludnośd w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2013, źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 osoby Wielkopolska 57 powiat turecki 57 gmina Przykona 60 9 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 2. Aktywnośd ekonomiczna W gminie Przykona w 2013 r. zarejestrowanych było 231 podmiotów gospodarczych, w tym 220 w sektorze prywatnym i ich udział stanowił 95%. Pozostałe podmioty należały do sektora publicznego. Liczba przedsiębiorstw w sektorze publicznym wyniosła 11. W powiecie tureckim relacja podmiotów publicznych do podmiotów z sektora prywatnego przedstawia się podobnie. 95% 5% sektor publiczny sektor prywatny Rysunek nr 3. Podmioty wg. Sektorów własnościowych 2013 t. Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Tabela nr 8Podmioty wg sektorów własnościowych 2013 r. ogółem sektor publiczny sektor prywatny powiat turecki 5943 298 5645 gmina Przykona 231 11 220 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Na 10 tys. ludności przypadało w gminie Przykona 524 firm (w powiecie- 704, w województwie 1148). Drugi wskaźnik przedstawia ile podmiotów przypadało na 1000 mieszkaoców w wieku produkcyjnym. W gminie wskaźnik ten się kształtował na niższym poziomie aniżeli w powiecie czy województwie. Tabela nr 9 Podmioty wskaźniki podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności podmioty na 1000 mieszkaoców w wieku produkcyjnym 2013 2013 Wielkopolska 1148 180,3 powiat turecki 704 111,0 gmina Przykona 524 84,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Wg podziału na sekcje PKD najwięcej osób fizycznych prowadzących działalnośd gospodarczą było w kategorii budownictwo (48), handel hurtowy i detaliczny; naprawa 10 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ pojazdów samochodowych (42) oraz rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybołówstwo (29). W odniesieniu do osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej to najwięcej podmiotów działało w sekcji - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych (16), administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne (9) oraz edukacja (9). Tabela nr 10 Osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej wg sekcji PKD 2007 2013 w gminie Przykona (2013 r.), Ogółem 177 54 Sekcje a. b. Sekcja A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 29 1 Sekcja B Górnictwo i wydobywanie 0 0 Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe 17 4 Sekcja D Sekcja E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalnośd związana z rekultywacją 0 1 2 1 Sekcja F Budownictwo 48 1 Sekcja G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 42 16 Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa 6 2 Sekcja I Działalnośd związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 3 0 Sekcja J Informacja i komunikacja 1 0 Sekcja K Działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 4 0 Sekcja L Działalnośd związana z obsługą rynku nieruchomości 1 0 Sekcja M Działalnośd profesjonalna, naukowa i techniczna 8 1 Sekcja N Sekcja O Działalnośd w zakresie usług administrowania i działalnośd wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 2 0 0 9 Sekcja P Edukacja 0 9 11 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 10 2 Sekcja R Działalnośd związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 1 2 Sekcje S, T, U Pozostała działalnośd 3 5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 a. Osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą b. Osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej Tabela nr 11. Podmioty wg klas wielkości w 2013, ogółem 0-9 10-49 50-249 250-999 1000 i więcej powiat turecki 5943 5668 224 41 7 3 gmina Przykona 231 220 10 1 0 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Tabela umieszczona powyżej ukazuje liczbę podmiotów gospodarczych wg klas wielkości w powiecie tureckim i gminie Przykona. Najwięcej podmiotów gospodarczych znajduje się w kategorii mikroprzedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników. Udział małych i średnich firm w gminie i powiecie stanowił niecałe 5%. W Przykonie w 2013 r. nie było podmiotów zatrudniających powyżej 250 osób. Tabela nr 12.Liczba i rodzaj podmiotów wg formy prawnej w sektorze prywatnym 2013r. powiat turecki gmina Przykona Osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą 4787 177 Spółki handlowe 216 15 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 42 1 Spółdzielnie 28 1 Fundacje 4 0 Stowarzyszenia i organizacje społeczne 248 15 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 12 S t r o n a

Przykona PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą spółki handlowe spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego spółdzielnie stowarzyszenia i organizacje społeczne Rysunek nr 4. Liczba i rodzaj podmiotów wg formy prawnej w sektorze prywatnym 2013r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Najliczniejszą grupą podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym były osoby fizyczne (liczba tych przedsiębiorstw w 2013 r. wyniosła 177 w gminie i 4787 - - w powiecie). Zarejestrowanych spółek handlowych w gminie było 15, to tyle samo ile stowarzyszeo i organizacji społecznych. W powiecie tureckim spółek handlowych w 2013 r. było 216, natomiast stowarzyszeo i organizacji społecznych było nieco więcej, bo 248. Liczba pozostałych podmiotów była znacznie mniejsza. 13 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 3. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną, społeczną i komunalną 3.1. Urządzenia sieciowe Procentowy udział ludności korzystającej z wodociągów w każdej analizowanej jednostce podziału terytorialnego kształtuje się na poziomie 93-94%, jednak największy udział ludności korzystającej z wodociągów jest w gminie Przykona (100%). W stosunku do ludności korzystającej z kanalizacji to sytuacja przedstawia się w ten sposób, że największy odsetek osób korzysta z tego rodzaju sieci w województwie wielkopolskim (63,9%), następnie w gminie Przykona (59,1%), a w powiecie tureckim (46,8%). Biorąc pod uwagę wyposażenie trzech opisywanych jednostek podziału administracyjnego w instalacje gazową, to można zauważyd, że na terenie gminy Przykona sied gazowa nie występuje. W powiecie tureckim 5,2% ludności korzysta z gazu, natomiast w skali całego województwa -47,6%. Tabela nr 13. Korzystający z instalacji w % ogółu ludności w 2012 r. wodociąg kanalizacja gaz Wielkopolska 93,00 63,90 47,60 powiat turecki 93,00 46,80 5,20 94,2 gmina Przykona 59,10 0 100,00* Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013, *Dane Urzędu Gminy Przykona Rozpatrując dane statystyczne w odniesieniu do wyposażenia w sied rozdzielczą (wodociągową) można stwierdzid, że w przeliczeniu na 100 km 2 najdłuższa była w powiecie tureckim (132,2 km), następnie w gminie Przykona (112,3 km), a w Wielkopolsce (100,6 km). Przechodząc do analizy sieci kanalizacyjnej można wysunąd wniosek, iż najdłuższa sied była w gminie Przykona (prawie trzykrotnie dłuższa w przeliczeniu na 100 km 2 aniżeli w powiecie tureckim). Najgorzej wygląda sytuacja w odniesieniu do rozdzielczej sieci gazowej, która nie występuje na terenie gminy Przykona. W powiecie tureckim całkowita długośd sieci wynosi 4,2 km na 100 km 2, natomiast dla całej Wielkopolski - 37,7 km w przeliczeniu na 100 km 2, co zostało przedstawione w tabeli nr 14. 14 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Tabela nr 14, Sied rozdzielcza na 100 km2 w 2012 r. wodociąg kanalizacja gaz Wielkopolska 100,6 37,1 37,7 powiat turecki 132,2 20,7 4,2 gmina Przykona 112,3 58,3 0,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 3.2. Zasoby mieszkaniowe i komunalne W gminie Przykona w 2013 r. było 1273 mieszkao, w tym 5797 izb. Łączna powierzchnia użytkowa mieszkao wyniosła 128,8 tys. m 2. W latach 2011-2013 nastąpił wzrost ilości budynków mieszkalnych w gminie i w powiecie. W pierwszej analizowanej jednostce liczba budynków mieszkalnych wzrosła o 27, natomiast w powiecie o 309. Dane dotyczą porównania roku 2013 z 2011. Tabela nr 15. Liczba i wielkośd zasobów mieszkaniowych w 2013 r. mieszkania izby powierzchnia użytkowa mieszkao - - tys. m 2 powiat turecki 25754 108796 2123,9 gmina Przykona 1273 5797 128,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 W gminie Przykona w 2012 r. statystyki dotyczące liczby mieszkao wyposażonych w poszczególne instalacje techniczno-sanitarne, przedstawiały się następująco: mieszkania wyposażone w dostęp do wodociągu 1192, ustęp spłukiwany 1037, łazienkę 965, centralne ogrzewanie 804, gaz sieciowy 1 (co nie znajduje potwierdzenia w żadnym dokumencie gminy, a funkcjonuje w statystyce) Tabela nr 16.Mieszkania wyposażone w instalacje - w % ogółu mieszkao w 2012 r. wodociąg łazienka centralne ogrzewanie powiat turecki 94,2 77,9 65,6 gmina Przykona 94,8 76,8 64,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Tabela umieszczona powyżej ukazuje odsetek mieszkao wyposażonych w poszczególne instalacje. W przypadku powiatu tureckiego 94,2% mieszkao ma podłączenie do wodociągu, 77,9% posiada łazienkę i 65,6% ma centralne ogrzewanie. W gminie Przykona 94,8% mieszkao ma podłączenie do wodociągu, 76,8% posiada łazienkę i 64,0% ma centralne ogrzewanie. 15 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Wskaźniki Tabela nr 17. Wybrane wskaźniki dotyczące zasobów mieszkaniowych w 2013 r. Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę Mieszkania na 1000 mieszkaoców m 2 m 2 - Wielkopolska 80,4 26,7 331,5 Powiat turecki 82,5 25,2 305,1 Gmina Przykona 101,2 29,2 289,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Dokonując analizy wybranych wskaźników dotyczących zasobów mieszkaniowych warto zwrócid uwagę, iż przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania oraz przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę jest wyższa w przypadku gminy Przykona, w porównaniu z pozostałymi jednostkami terytorialnymi. Natomiast inaczej przedstawia się sytuacja w odniesieniu do liczby mieszkao przypadających na 1000 mieszkaoców. Struktura wiekowa budynków w gminie Przykona została przedstawiona na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego, prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny w 2002 r. Natomiast wskaźniki zapotrzebowania na energię w podziale na wiek budynków pochodzą z publikacji Krajowej Agencji Poszanowania Energii. W 2002 r. objętych analizą zostało 1039 budynków. Natomiast z nowszych danych wiadomo, że w gminie w 2013 r. było 1273 mieszkao. Dlatego można przyjąd, iż w przeciągu 11 lat powstało 234 nowych obiektów, datowanych na rok powstania powyżej 2002 r. Stąd też zapotrzebowanie na energię tych budynków jest mniejsze i powinno byd zgodne z standardami obowiązującymi w roku 2002. Wyciągając wnioski z badao dotyczących budynków publicznych wyraźnie widad, że chod budynki te spełniały standardy w momencie powstania, to obecnie funkcjonują już poza obwiązującymi standardami. Podobnie może byd w przypadku opisywanych budynków jednorodzinnych. 16 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 400 350 343 300 250 200 150 100 50 36 99 153 179 197 32 0 przed 1918 1918-1944 1945-1970 1971-1978 1979-1988 1989-2002 2001-2002 Rysunek nr 5. Liczba budynków w Gminie Przykona w podziale na wiek budowy (2002) źródło: Narodowy Spis Powszechny (2002 r.), GUS 2013 Przedmiotem zainteresowania gminy pozostają wszystkie budynki, jednakże z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej szczególnie ważne jest 810 budynków z okresu budowy do 1988. W latach 90-tych należy się spodziewad wzrastającego zrozumienia dla podwyższania standardów budowania i zmiany parametrów cieplnych budynków w odniesieniu do 229 budynków powstałych w latach 1989-2002. Tabela nr 18. Wskaźniki zapotrzebowania na energię (kwh/m2a) Budynki powstałe w latach: Przybliżony wskaźnik zużycia energii do celów grzewczych w budynku (kwh/m 2 a) do 1966 240 350 1967 1985 240 280 1985 1992 160-200 1993 1997 120-160 od 1998 90-120 Źródło: Krajowa Agencja Poszanowania Energii Zgodnie z ustaleniami z gminą Przykona przedmiotem badao termicznych będą budynki z poszczególnych reprezentatywnych przedziałów zużycia energii w budynkach do celów grzewczych, które w rzeczywisty sposób potwierdzą potrzeby termomodernizacyjne w gminie. 17 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 4. Stan i ochrona środowiska, warunki klimatyczne, natężenie ruchu 4.1. Stan i ochrona środowiska Według obowiązujących przepisów ocena jakości powietrza dokonywana jest w ramach PMŚ. Co roku Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach. Gmina Przykona pod względem oceny jakości powietrza należy do strefy wielkopolskiej. Oceny dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi NO 2, SO 2, C 6 H 6, Pb, As, Ni, Cd, B(a)P, pył PM10, pył PM2,5, O 3, CO. ustanowionych ze względu na ochronę roślin NO x, SO 2, O 3. Klasy wynikowe klasyfikacji strefy pod kątem ochrony zdrowia Na postawie pomiarów dokonanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska można przedstawid następującą przynależnośd strefy do klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeo. Tabela nr 19. Wyniki klasyfikacji strefy pod względem ochrony zdrowia PM PM Zanieczyszczenie SO 2 NO 2 Pb As B(a)P Cd Ni C 6 H 6 CO O 3 10 2,5 Klasa A A C A A A C A A A A A Źródło: WIOŚ Poznao Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2014 W rocznej ocenie jakości powietrza za rok 2014 dla strefy wielkopolskiej nie stwierdzono przekroczeo dla: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pyłu PM2,5, kadmu, arsenu, niklu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla, ozonu i w związku z tym strefę zaliczono do klasy A. Na terenie strefy wielkopolskiej stwierdzono przekroczenia poziomów dopuszczalnych dla B(a)P oraz pyłu PM10 i zakwalifikowano ją do klasy C. Klasy wynikowe klasyfikacji strefy pod kątem ochrony roślin Ocena pod kątem ochrony roślin prowadzona jest wyłącznie dla strefy wielkopolskiej. Klasyfikację wykonano na podstawie wyników pomiarów automatycznych prowadzonych w stałych punktach pomiarowych. Klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeo przedstawia tabela nr 20. 18 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Tabela nr 20. Wyniki klasyfikacji strefy pod względem ochrony roślin Zanieczyszczenie NO x SO 2 O 3 Klasa A A A Źródło: WIOŚ Poznao Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2014 Z powyższej tabeli wynika, iż w efekcie oceny przeprowadzonej w 2014 r. dla ozonu, dwutlenku siarki oraz tlenków azotu strefę wielkopolską zaliczono do klasy A. Ze względu na przekroczenie poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeo takich jak pył PM10 oraz B(a)P dla strefy wielkopolskiej został opracowany Program ochrony powietrza. Dokument ten został przygotowany w celu określenia działao, których realizacja ma doprowadzid do osiągnięcia poziomów dopuszczalnych dla pyłu zawieszonego PM10 lub docelowego dla bezno(a)pirenu w powietrzu. W ramach działao naprawczych mających na celu redukcję emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz B(a)P w ramach realizacji obowiązujących programów zaproponowano: ograniczenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych poprzez likwidację stałych kotłów (podłączenie do sieci cieplnej lub zastosowanie ogrzewania elektrycznego) lub ograniczenie emisji poprzez zmianę paliwa, a także wymianę starych kotłów na nowe niskoemisyjne; ograniczenie zużycia produkowanej energii, co wiąże się z ograniczeniem emisji na obszarze przekroczeo poprzez termoizolację budynków; wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w postaci kolektorów słonecznych, pomp ciepła lub wykorzystania energii wiatru, które stanowiłyby uzupełniające źródła pozyskiwania energii cieplnej. Z punktu widzenia realizacji zadao zawartych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Przykona przyczynią się one do poprawy jakości powietrza. 4.2. Emisja zanieczyszczeo Wielkośd zanieczyszczeo gazowych w powiecie tureckim w latach 2009-2011 utrzymywała się na podobnym poziomie około 4500 tys. ton, w 2012 r. nastąpił spadek wielkości zanieczyszczeo, jednak już w 2013 r. pojawił się kolejny ich wzrost. 19 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2009 2010 2011 2012 2013 powiat turecki Rysunek nr 6. Emisja zanieczyszczeo gazowych w powiecie tureckim w latach 2009-2013 (w tys. ton) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Dokonując analizy stanu powietrza atmosferycznego na terenie gminy Przykona należy przyjrzed się wielkości zanieczyszczeo emitowanych przez pobliską elektrownię Adamów, zakładu objętego szczególną kontrolą pod kątem emisji substancji szkodliwych do otoczenia (EU ETS). Połowa zanieczyszczeo pyłowych wypuszczanych do atmosfery pochodzi głównie ze spalania paliw, co prezentuje tabela poniżej. Tabela nr 21. Emisja zanieczyszczeo z elektrowni (2011/2012) Nazwa zakładu Gazy (SO 2, NO 2 i CO 2 ) [tys. Mg] Pyły ze spalania paliw [Mg] Gazy (SO 2, NO 2 i CO 2 ) [tys. Mg] Pyły ze spalania paliw [Mg] Emisja w roku 2011 Emisja w roku 2012 ZE PAK Elektrownia Adamów, Turek 4375,88 1999,2 3615,87 1616,91 Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2012 r. Według Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Przykona na lata 2010-2017, poziom zanieczyszczeo powietrza pyłem zawieszonym PM10, zawierającym substancje toksyczne 20 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ wyniósł 20 μg/m 3, czyli utrzymywał się w granicach normy. W przypadku pozostałych substancji szkodliwych wielkośd stężenia także utrzymywała się na dopuszczalny poziomie, co prezentuje tabela poniżej. Tabela nr 22.Stan jakości powietrza dla terenu gminy Przykona - 2010 r Rodzaj zanieczyszczeo Wielkośd zanieczyszczeo Norma Pył zawieszony PM10 20 μg/m 3 40 μg/m 3 Dwutlenek siarki 6 μg/m 3 125 μg/m 3 Dwutlenek azotu 14 μg/m 3 40 μg/m 3 Benzen 0,5 μg/m 3 5 μg/m 3 Ołów 0,05 μg/m 3 0,5 μg/m 3 Źródło: Prognoza Oddziaływania na Środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Przykona na lata 2010-2017 Nie zmienia to jednak faktu, że dla mieszkaoców najbardziej uciążliwa i przykra jest niska emisja wynikająca ze spalania w budynkach mieszkalnych w przeważającej mierze węgla, lub miału węglowego z różnego rodzaju odpadami możliwymi do termicznej utylizacji. Plan gospodarki niskoemisyjnej nastawiony będzie na rozwiązywanie tych problemów, gdyż wyłączone są z Planu podmioty podlegające systemowi EU ETS. 4.3. Odpady komunalne i przemysłowe Ilośd zmieszanych odpadów komunalnych w gminie Przykona wyniosła 498,73 ton. W 2013 roku odpady z gospodarstw domowych stanowiły 92%. W przeciągu czterech lat od 2009 roku wzrosła liczba zebranych odpadów. Wg statystyki GUS w 2012 r. w gminie Przykona budynków objętych zbieraniem odpadów było 949, natomiast jednostek odbierających odpady były dwie. Tabela nr 23. Odpady komunalne (t), liczba budynków mieszkalnych (szt.) 2013 r., jednostki odbierające odpady (szt.) w 2012 r. a b c d t szt. Powiat turecki 10741,54 8291,49 14271 8 Gmina Przykona 498,73 456,53 949 2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 a- Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku (ogółem) b- Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku (z gospodarstw domowych) c- Liczba budynków mieszkalnych objętych zbieraniem odpadów z gospodarstw domowych d -Jednostki odbierające odpady w badanym roku 21 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Do 2012 r. na terenie gminy Przykona eksploatowane były dwa składowiska odpadów. Jedno, którego właścicielem jest ZE PAK S.A (wysypisko o charakterze przemysłowym, nie przyjmujące odpadów komunalnych), w którym rocznie składowanych jest około 301857 ton odpadów. Głównym przeznaczeniem tego składowiska, które w zasadzie funkcjonuje jako zbiornik wodny jest przyjmowanie popiołów i żużli transportowanych z Elektrowni Adamów. Właścicielem drugiego składowiska w miejscowości Psary jest gmina. W ciągu roku gromadzonych w nim było około 1907,7 ton odpadów. Składowisko zostało zamknięte. Obecnie miejscem zagospodarowania odpadów pochodzących z obszaru gminy Przykona jest Miejski Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Koninie. Składowisko podlega systematycznej rekultywacji i znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie Bioelektrowni Przykona. Wydaje się uzasadnione rozpatrzenie możliwości wykorzystania tego terenu pod instalację farmy fotowoltaicznej. Gmina Przykona, Turek Tabela nr 24.Składowisko przemysłowe eksploatowane na terenie powiatu tureckiego w roku 2012 Miejscowośd Gajówka, Olszówka, Laski, Przykona, Jeziorko, Warenka Ilośd odpadów składowana w 2012 roku /Mg/ = tona Powierzchnia całkowita składowiska /ha/ Data uruchomienia Właściciel obiektu 301857 159,5 1987 ZE PAK S.A. Źródło: Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w powiecie tureckim w roku 2012 Tabela nr 25. Składowisko komunalne eksploatowane na terenie powiatu tureckiego w roku 2012 Gmina Miejscowośd Ilośd odpadów składowana w 2012 roku /Mg/ = tona Powierzchnia całkowita składowiska /ha/ Data uruchomienia Właściciel obiektu Przykona Psary 1907,7 1,5 1990 Źródło: Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w powiecie tureckim w roku 2012 gmina Przykona Kolejną ważną sprawą jest poznanie warunków meteorologicznych panujących na terenie gminy Przykona w celu określenia możliwości powstawania OZE. Szczególnie istotne są warunki nasłonecznienia, prędkośd wiejących wiatrów i temperatury gruntu w przypadku instalacji PV, turbin wiatrowych i pomp ciepła. 22 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 4.4. Dane meteorologiczne stacja IMGW Koło Tabela nr 26.Dane pomiarowe ze stacji IMGW Koło Stacja IMGW Koło Szerokośd geograficzna: 52,2 N Długośd geograficzna: 18,7 E Pomiar na wysokości: 10 m Miesiąc Temperatura powietrza Wilgotnośd względna Dzienne promieniowanie słoneczne - poziome Ciśnienie atmosferyczne Prędkośd wiatru Temperatura gruntu Stopniodni - ogrzewanie 18 C Miesięczne stopniodni - chłodzenie 10 C C % kwh/m 2 /d kps m/d C C - d C - d styczeo -1,2 86,70% 0,85 100,3 4,3-2,9 595 0 luty 0,1 83,70% 1,58 100,2 4,4-1,6 501 0 marzec 3 79,20% 2,66 100,2 4,5 2,5 465 0 kwiecieo 8,6 73,30% 3,77 100,0 4,1 9,3 282 0 maj 13,9 71,10% 5,04 100,1 3,7 15,5 127 121 czerwiec 16,5 74,00% 4,85 100,0 3,5 18,4 45 195 lipiec 18,9 72,90% 4,8 100,1 3,5 21 0 276 sierpieo 18,4 72,80% 4,36 100,1 3,3 20,8 0 260 wrzesieo 13,7 79,60% 2,83 100,1 3,6 14,9 129 111 październik 8,9 84,20% 1,6 100,3 3,9 9 282 0 listopad 3,3 89,60% 0,89 100,2 4 2,2 441 0 grudzieo 0,1 88,80% 0,66 100,3 4,3-1,8 555 0 Roczny 8,7 79,60% 2,83 100,2 3,9 9 3423 963 Źródło: Stacja meteorologiczna Koło 23 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Dokonując charakterystyki warunków klimatycznych na obszarze gminy Przykona należy wskazad, iż źródłem danych były pomiary pochodzące z najbliżej położonej stacji IMGW w Kole. Istotną kwestią z punktu widzenia obliczenia zapotrzebowania na energię w celu ogrzania lub ochłodzenia budynku są wskaźniki, określane jako stopniodni - ogrzewanie lub stopniodni chłodzenie. Według informacji umieszczonych na stronie www.weatheronline.pl podstawą do obliczenia jednego lub drugiego wskaźnika jest średnia dobowa temperatura powietrza. Oba wskaźniki oblicza się dla określonego roku. Na przykład jeśli w ciągu dnia utrzymuje się temperatura poniżej 18 C, osiągając 16 C, to mówimy wtedy o dwóch stopniodniach potrzebnego ogrzewania, w przypadku gdy temperatura wzrasta do 20 C to wtedy mówimy o dwóch stopniodniach ochładzania. Na podstawie danych pochodzących z IMGW Koło, miesiąc grudzieo, styczeo i luty wymaga najwięcej ogrzewania, natomiast lipiec i sierpieo najwięcej dni ochładzania. 4.5. Natężenie ruchu W przypadku emisji CO 2 z transportu lokalnego należy zaznaczyd znikomy wpływ władz na ten rodzaj emisji. Na podstawie danych udostępnionych przez Gminę Przykona analizie poddana została emisja CO 2 w związku z dowozem uczniów do szkół, która w roku 2013 wyniosła 54,36 Mg CO 2. Jeśli chodzi o natężenie ruchu prywatnego związane jest ono głównie z jedną drogą krajową nr 72 relacji Poznao Turek - Łódź, na której stopieo natężenia ruchu SDR badany jest raz na 5 lat. Ostatnie badania przeprowadzono w roku 2010 (tabela nr 28), a wkrótce podane zostaną aktualne dane z roku 2015. Ich wyniki potwierdzają zwiększający się ruch samochodowy i co z tym jest związane większą emisję gazów cieplarnianych. Pozostałą sied drogową gminy tworzą drogi powiatowe, których zestawienie zostało przedstawione na podstawie dokumentu Prognozy Oddziaływania na Środowisko Programu Ochrony Środowiska dla gminy Przykona na lata 2010-2017 o łącznej długości 28,9 km oraz drogi gminne o długości 57,9 km, na których mamy do czynienia z ruchem lokalnym. Warto zauważyd, iż do 2005 r. wielkośd emisji CO 2 miała tendencję rosnącą w wyniku zwiększającej liczby pojazdów poruszających się po tej trasie. Jednak istotnym faktem jest sytuacja, w 24 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ której porównując rok 2005 z 2010 liczba pojazdów znacząco zmalała, co jednocześnie przyczyniło się do spadku emisji CO 2 prawie o 50%. Taki stan rzeczy może wynikad z otwarcia alternatywnej drogi (Autostrady A2) na odcinku Konin Łódź. Tabela nr 27. Stopieo natężenia ruchu na drodze nr 72 przebiegającej przez gminę Przykona ROK 2010 Liczba pojazdów Motocykle 57 Sam.osobowe 7004 Lekkie samochody ciężarowe (dostawcze) 853 Samochody ciężarowe z przyczepą 516 bez przyczepy 363 Autobusy 106 Ciągniki rolnicze 35 SUMA 8934 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA 25 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rozdział II. Gospodarka Niskoemisyjna w świetle europejskiego i krajowego prawodawstwa Ostatnie 10 lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej to z jednej strony fundusze na rozwój, ale także zobowiązana i akceptacja wspólnego prawodawstwa. To nowa sytuacja, która wymaga od władz gminy i mieszkaoców zrozumienia przesłanek prawodawstwa europejskiego dotyczącego energii, ochrony klimatu i ograniczenia emisji. Przegląd tego prawodawstwa należy rozpocząd od Dyrektywy 2006/32/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności koocowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG (Dz. Urz. UE L 114/64 z 2006). Jaki został postawiony cel? opłacalna ekonomicznie poprawa efektywności koocowego wykorzystania energii poprzez: a) określenie celów orientacyjnych oraz stworzenie mechanizmów, zachęt i ram instytucjonalnych, finansowych i prawnych, niezbędnych w celu usunięcia istniejących barier rynkowych i niedoskonałości rynku utrudniających efektywne koocowe wykorzystanie energii; b) stworzenie warunków dla rozwoju i promowania rynku usług energetycznych oraz dla dostarczania odbiorcom koocowym innych środków poprawy efektywności energetycznej. Zakres stosowania dotyczy: podmiotów dostarczających środki poprawy efektywności energetycznej, dystrybutorów energii, operatorów systemu dystrybucji, przedsiębiorstw prowadzących detaliczną sprzedaż energii, odbiorców koocowych. Zgodnie z postanowieniami tej Dyrektywy Paostwa Członkowskie zapewniają, by na tyle, na ile jest to technicznie wykonalne, uzasadnione finansowo i proporcjonalne do potencjalnych oszczędności energii, odbiorcy koocowi energii elektrycznej, gazu, centralnego ogrzewania lub chłodzenia oraz ciepłej wody użytkowej mieli możliwośd nabycia po konkurencyjnych cenach indywidualnych liczników, które dokładnie oddają rzeczywiste zużycie energii przez odbiorcę koocowego i informują o rzeczywistym czasie korzystania z energii. Nie nastąpiła pełna implementacja, co wywołało potrzebę drugiego podejścia 26 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ do tematu efektywności energetycznej w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, która zmieniła dyrektywy 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE - z dnia 25 października 2012 r. Podstawowym przesłaniem nowej regulacji jest założenie przyjęcia zintegrowanego podejścia w celu wykorzystania istniejącego potencjału w zakresie oszczędności energii z uwzględnieniem oszczędności w sektorze dostaw energii oraz w sektorach koocowego jej wykorzystywania. Należało umocnid przepisy dyrektyw: 2004/8/WE w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz 2006/32/WE w sprawie efektywności koocowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Co zatem zmienia lub wprowadza nowa Dyrektywa? Po pierwsze: ustanawia wspólną strukturę ramową dla środków służących wspieraniu efektywności energetycznej w Unii, aby zapewnid osiągnięcie głównego unijnego celu zakładającego zwiększenie efektywności energetycznej o 20% do 2020 r., a także stworzyd warunki dla dalszego polepszania efektywności energetycznej po wspomnianej dacie docelowej; Po drugie: celem dyrektywy było usunięcie barier na rynku energii oraz przezwyciężenie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, które ograniczają efektywnośd dostaw i wykorzystywania energii; Po trzecie: celem dyrektywy było ustalenie orientacyjnych krajowych celów w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r. Wymogi zawarte w dyrektywie są wymogami minimalnymi i nie uniemożliwiają paostwom członkowskim utrzymywania lub wprowadzania surowszych środków. Każde paostwo członkowskie ustala orientacyjną krajową wartośd docelową w zakresie efektywności energetycznej w oparciu o swoje zużycie energii pierwotnej lub koocowej, oszczędnośd energii pierwotnej lub koocowej albo energochłonnośd. Wartości docelowe podaje się również w kategoriach bezwzględnego poziomu zużycia energii pierwotnej i koocowej w roku 2020, wraz z podaniem sposobu ich obliczenia. Ustalając te wartości 27 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ docelowe, paostwa członkowskie uwzględniają główny cel unijny w dziedzinie zużycia energii do 2020 r. - może byd nie większy niż 1474 Mtoe energii pierwotnej lub nie większy niż 1078 Mtoe energii koocowej; Zgodnie z tymi postanowieniami paostwa członkowskie ustanawiają długoterminową strategię wspierania inwestycji w renowację krajowych zasobów budynków mieszkaniowych i użytkowych, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Każde paostwo członkowskie zapewnia, aby od dnia 1 stycznia 2014 r. 3% całkowitej powierzchni ogrzewanych lub chłodzonych budynków będących własnością jego instytucji rządowych oraz przez nie zajmowanych było poddawane co roku renowacji w celu spełnienia przynajmniej wymogów minimalnych dotyczących charakterystyki energetycznej. Każde paostwo członkowskie ustanawia system zobowiązujący do efektywności energetycznej, który zapewnia osiągnięcie przez dystrybutorów energii lub przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż energii i które prowadzą działalnośd na terytorium danego paostwa członkowskiego łącznego celu w zakresie oszczędności energii koocowej do dnia 31 grudnia 2020 r. Łączny cel jest co najmniej równoważny osiąganiu przez wszystkich dystrybutorów energii lub wszystkie przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż energii nowych oszczędności każdego roku od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2020 r. w wysokości 1,5% rocznego wolumenu sprzedaży energii odbiorcom koocowym uśrednionej w ostatnim trzyletnim okresie przed dniem 1 stycznia 2013 r. 1. Dostawcy: zobowiązani do oszczędności energii każdego roku w wysokości 1,5% ilości swojej rocznej sprzedaży energii. 2. Sektor publiczny: obowiązek przestrzegania wysokich norm EE przy nabywaniu budynków, produktów i usług. Obowiązek oszczędności energii poprzez renowacje co najmniej 3% całkowitej powierzchni budynków publicznych. Możliwe jest działanie alternatywne, ale musi ono prowadzid do tych samych wyników. 3. Oszczędnośd energii dla konsumentów: możliwośd lepszego zarządzania energią poprzez lepsze opomiarowanie. 4. Przemysł: zachęty dla MŚP do wykonywania audytów energetycznych i przekazywanie wiedzy o możliwościach oszczędności energii. Dla dużych przedsiębiorstw obowiązkowe audyty. 28 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 5. Wytwarzanie energii: monitoring poziomów sprawności nowych jednostek utworzenie krajowych planów ogrzewania i chłodzenia Realizując cel 20 % efektywności energetycznej, Komisja będzie musiała monitorowad skutki, jakie nowe środki będą miały dla dyrektywy 2003/87/WE ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych (ETS), aby utrzymad środki zachęty w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji, nagradzające za inwestowanie z myślą o obniżeniu emisji dwutlenku węgla oraz przygotowujące sektory objęte ETS na niezbędne w przyszłości innowacje. Co jeszcze proponuje to rozwiązanie? standardy i normy, które zmierzają do poprawy efektywności energetycznej produktów i usług, w tym budynków i pojazdów, oprócz sytuacji, w których są one obowiązkowe w paostwach członkowskich na mocy prawa unijnego; systemy znakowania energetycznego z wyłączeniem systemów obowiązkowych i stosowanych w paostwach członkowskich na mocy prawa UE; szkolenie i kształcenie, w tym programy doradztwa energetycznego, które prowadzą do stosowania efektywnych energetycznie technologii lub technik i skutkują zmniejszeniem zużycia energii przez odbiorców koocowych. Wprowadzenie indywidualnego i inteligentnego opomiarowania. Paostwa członkowskie zobowiązały się do zapewnienia, aby systemy pomiarowe dawały odbiorcom koocowym informacje na temat rzeczywistego czasu użytkowania, zapewniały bezpieczeostwo inteligentnych liczników i przekazywania danych, zapewniały prywatnośd odbiorców, koocowych zgodnie ze stosownymi przepisami unijnymi o ochronie danych i prywatności. Wymagają od operatorów liczników, aby zapewnili, by liczniki były w stanie dokonywad rozliczeo ilości energii elektrycznej wysyłanej do sieci z obiektów odbiorcy koocowego (prosument), aby zapewnili jeżeli odbiorcy koocowi zwrócą się z takim wnioskiem dane pomiarowe dotyczące wprowadzanej i zbywanej przez nich energii elektrycznej były 29 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ udostępniane im lub stronie trzeciej działającej w imieniu odbiorcy koocowego w łatwo zrozumiałym formacie, umożliwiającym porównywanie podobnych transakcji, wprowadzili wymóg przekazywania odbiorcom stosownych porad i informacji w momencie montażu inteligentnych liczników (porady i informacje mają dotyczyd w szczególności pełnych możliwości liczników, w zakresie zarządzania odczytem liczników oraz monitorowanie zużycia energii),zapewnili aby jeżeli odbiorcy koocowi zwrócą się z takim wnioskiem dane pomiarowe dotyczące wprowadzanej i zbywanej przez nich energii elektrycznej były udostępniane im lub stronie trzeciej działającej w imieniu odbiorcy koocowego w łatwo zrozumiałym formacie umożliwiającym porównywanie podobnych transakcji, wprowadzili wymóg przekazywania odbiorcom stosownych porad i informacji w momencie montażu inteligentnych liczników (porady i informacje mają dotyczyd w szczególności pełnych możliwości liczników, w zakresie zarządzania odczytem liczników oraz monitorowania zużycia energii). Wreszcie sposoby i warunki udziału odbiorców i organizacji konsumentów podczas ewentualnego rozpowszechniania inteligentnych liczników poprzez powiadamianie o: Opłacalnych i łatwych do osiągnięcia zmianach w wykorzystaniu energii; Informacjach o środkach w zakresie efektywności energetycznej. Paostwa członkowskie zapewniają w szczególności, aby krajowe organy regulacyjne sektora energetycznego poprzez opracowanie taryf sieciowych i regulacji dotyczących sieci, w ramach dyrektywy 2009/72/WE i z uwzględnieniem kosztów i korzyści poszczególnych środków, dostarczały operatorom sieci zachęt do udostępniania użytkownikom sieci usług systemowych, umożliwiających im wdrażanie środków poprawy efektywności energetycznej w kontekście systematycznego wdrażania inteligentnych sieci. Polskie prawodawstwo Po pierwsze w Polsce powstaje Ustawa o efektywności energetycznej z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz. U. RP z 2011, Nr 94 poz. 551), następnie zmieniona Ustawą o zmianie ustawy o efektywności energetycznej - z dnia 10 października 2012 r. (Dz. U. RP z 2012 r. poz. 1397), a po drugie Ustawa - Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz. U. RP z 2012 r. poz. 1059 t.j.) zostaje zmieniona Ustawą z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy Prawo 30 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw Dz. U. z 2010 r. Nr 21 poz. 104 oraz Ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zamianie ustawy Prawo energetyczne Dz. U. Nr 205 poz. 1208 Ustawa o efektywności energetycznej określa: 1. Krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią (9% do 2016 r.), 2. Zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, 3. Zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energetycznej, 4. Zasady sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz uzyskania uprawnieo audytora efektywności energetycznej. Rodzaje przedsięwzięd służących poprawie efektywności energetycznej: Izolacja instalacji przemysłowych, Modernizacja: oświetlenia, urządzeo gospodarstwa domowego, urządzeo potrzeb własnych, urządzeo wykorzystywanych w procesach przemysłowych, lokalnych sieci ciepłowniczych i źródeł ciepła, Przebudowa lub remont budynków, Odzysk energii w procesach przemysłowych, Ograniczenie strat sieciowych, strat w transformatorach oraz przepływów mocy biernej. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej, wzoru karty audytu efektywności energetycznej oraz metody obliczania oszczędności energii. (Dz. U. RP z 2012 r. poz. 962) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 września 2012 r. w sprawie sposobu obliczania ilości energii pierwotnej odpowiadającej wartości świadectwa efektywności energetycznej oraz wysokości jednostkowej opłaty zastępczej. (Dz. U. RP z 2012 r. poz. 1039) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 października 2012 r. w sprawie przetargu na wybór przedsięwzięd służących poprawie efektywności energetycznej. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1227) 31 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Obwieszenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięd służących poprawie efektywności energetycznej. (Dz. Urz. Mon. Polski. z 2013 r. Poz. 15) Rysunek nr 7. Schemat zmniejszenia emisji w Dyrektywie 2006/32/WE i w Pakiecie klimatyczno-energetycznym, przedstawione w Ustawie o efektywności energetycznej Wzorcowa rola sektora publicznego Jednostka sektora publicznego, realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa ze środków poprawy efektywności energetycznej określone w ustawie. Środkiem poprawy efektywności energetycznej jest umowa, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej lub nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu. Jednostka sektora publicznego, realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa ze środków poprawy efektywności energetycznej określone w ustawie. Środkiem poprawy efektywności energetycznej jest: nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy o termomodernizacji i remontów 32 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ eksploatowanych budynków w rozumieniu ustawy Prawo budowlane - o powierzchni użytkowej powyżej 500 m 2, których jest właścicielem lub zarządcą. Jednostka sektora publicznego informuje o stosowanych środkach poprawy efektywności energetycznej na swojej stronie internetowej lub w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. Strategia energetyczna, którą jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej powinna zakładad zarówno działania podejmowane przez samorząd w kategoriach inwestycji, czy zachęt jak np. dotacja do zakupu kolektorów słonecznych, ale przede wszystkim prowadzad gminę jako pioniera w kierunku najbardziej innowacyjnych rozwiązao, a jednocześnie czynid współodpowiedzialnych mieszkaoców i współ zaangażowanych w przyszłośd energetyczną gminy. W tym kierunku zmierza przygotowywany obecnie program Prosument z udziałem samorządu i mieszkaoców. Postęp technologiczny i wiedza społeczeostwa oraz dostępnośd informacji pozwalają mieszkaocom coraz precyzyjnej ocenid i docenid potrzebę zajęcia się problematyką energetyczną w gminie. Tak, więc oczekiwane zmiany to zmiana formuły z gminy będącej KONSUMENTEM, na gminę będącą aktywnym PROSUMENTEM w temacie energii. Oznacza to koniecznośd mobilizacji mieszkaoców do jeszcze większego włączenia się w proces inwestowania w swoje gospodarstwa domowe w zakresie: zmian termomodernizacyjnych polegających na ograniczeniu strat energii cieplnej, ograniczeniu zużycia energii elektrycznej, a z drugiej strony wprowadzeniu mechanizmów produkcji energii elektrycznej na własne potrzeby oraz produkcji na terenie gminy energii ze źródeł OZE. Na takie rozwiązania wskazuje ostatni dokument o charakterze strategicznym, który powstał przy udziale gminy Przykona: Zintegrowana Strategia Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego nalata 2015-2025. Ten strategiczny dokument wpisuje się w inne nadrzędne dokumenty, tworzone na szczeblu europejskim, krajowym oraz województwa wielkopolskiego. Zintegrowana Strategia Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego wyznacza najważniejsze priorytety przyczyniające się do zrównoważonego rozwoju jednostek samorządu terytorialnego na szczeblu lokalnym, obejmując zasięgiem 9 gmin powiatu tureckiego. Jest to dokument, który zawiera cele strategiczne, operacyjne, w ramach których 33 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ tworzone są priorytety oraz konkretne działania i projekty. Strategia zakłada także, że każde przedsięwzięcie powinno zostad oszacowane za pomocą odpowiednich wskaźników i mierników, tak by w przyszłości można było zbadad słusznośd wykorzystanych instrumentów, skutecznośd, a także stopieo ich realizacji. Strategia uwzględnia przede wszystkim możliwości i potencjał rozwoju gmin w oparciu o dostępne zasoby lokalne, w tym także warunki gospodarcze, społeczne i klimatyczne. Dokonuje analizy mocnych, słabych stron oraz szans zagrożeo w odniesieniu do całego powiatu. ZSRGGPT w swoich założeniach obejmuje cztery komponenty (społeczny, gospodarczy, infrastrukturalny, zagospodarowania przestrzennego i środowiska oraz kultury i turystyki) przyczyniające się do poprawy sytuacji gospodarczej na terenie powiatu. Trzeci z komponentów określa stan i zasoby infrastruktury transportowej, mieszkalnictwa, energetyki oraz pozostałej infrastruktury technicznej. Celem strategicznym nawiązującym do zagadnieo związanych z energią, wykorzystaniem urządzeo OZE, planami gospodarki niskoemisyjnej jest: Cel strategiczny III stworzenie warunków do rozwoju gospodarczego powiatu przez zapewnienie dostępu do wysokiej jakości infrastruktury, którego odzwierciedleniem jest Cel operacyjny IIIC- Zmniejszanie zużycia i rozwój alternatywnych źródeł energii elektrycznej i cieplnej. Rekomendacje dla powiatu tureckiego w ramach celu operacyjnego IIIC to: Wykorzystanie lokalnych zasobów energii dla wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej powiatu, Termomodernizacje budynków użyteczności publicznej, komunalnej. Uzasadnienie słuszności sformułowania celu operacyjnego IIIC: Spodziewany wzrost zużycia energii przez mieszkaoców powiatu, Lepsze wykorzystanie lokalnych zasobów energii, Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej. Priorytety inwestycyjne, działania indywidualne i projekty strategiczne są to konkretne propozycje przykładów realizujące założenia ujęte w celach strategicznych i operacyjnych. 34 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Priorytet inwestycyjny (w ramach celu operacyjnego III C) IIIC.7 Efektywnośd energetyczna budynków Działania w ramach priorytetu: Zintegrowane: 1. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej wraz z wymianą źródeł ciepła; 2. Stworzenie wspólnych strategii, koncepcji, programów i planów związanych z polityką energetyczną. Indywidualne: 1. Wsparcie przedsiębiorców i zarządców budynków w pozyskiwaniu środków na inwestycje z zakresu efektywności energetycznej. Działania alternatywne: Wsparcie przedsiębiorców i zarządców budynków w pozyskiwaniu środków na inwestycje z zakresu energetyki odnawialnej. Projekty strategiczne (w ramach celu operacyjnego III C): 1. Poprawa efektywności energetycznej obiektów powiatu tureckiego przez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Działania w ramach, których realizowany jest projekt: Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej wraz z wymianą źródeł ciepła; Stworzenie wspólnych strategii, koncepcji, programów i planów związanych z polityką energetyczną; Wsparcie przedsiębiorców i zarządców budynków w pozyskiwaniu środków na inwestycje z zakresu efektywności energetycznej 2. Budowa farm fotowoltaicznych, jako efektywne wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Działania w ramach, których realizowany jest projekt: Stworzenie wspólnych strategii, koncepcji, programów i planów związanych z polityką energetyczną. W ciągu ostatnich pięciu lat w powiecie tureckim odnotowano wzrost zużycia energii 35 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ elektrycznej, czego następstwem była większa emisja zanieczyszczeo do atmosfery oraz wzrost rachunków za prąd. Dlatego też racjonalnym rozwiązaniem zapobiegającym dalszej intensyfikacji tego zjawiska powinien byd rozwój odnawialnych źródeł energii, dzięki którym wzrosłaby atrakcyjnośd turystyczna i wypoczynkowa powiatu oraz poprawiłaby się sytuacja społeczno gospodarcza. 36 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rozdział III. Gospodarka energetyczna w gminie Przykona 1. Stan sektora energetycznego w gminie Przykona Na podstawie danych, jakie zostały przedstawione w dokumentach Założeo do planu zaopatrzenia gminy Przykona w energię, ciepło i paliwo gazowe z roku 2003 i z roku 2013 można było identyfikowad stan sektora energetycznego w danym momencie. Dokument z roku 2003 w dużej mierze skupił się nad sektorem produkcji energii elektrycznej i szczególnie w tym zakresie poszukiwał odpowiedzi na pytanie, czy istnieje zagrożenie w zakresie mocy dostarczanej przez ówczesną Energetykę Kaliską dla gminy Przykona. Jak pokazuje koniec roku 2013 zwiększające się zainteresowanie osób przybywających do gminy i osiedlających się na terenie gminy nie spowodował istotnego wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną i zagrożenia dla gminy. Podobnie odnotowywany wzrost zainteresowania przedsiębiorców możliwością prowadzenia działalności na terenie gminy nie spowodował zagrożenia dla sieci elektroenergetycznej w gminie. Podejmowane sukcesywnie prace modernizacyjne i inwestycyjne przez obecnego operatora ENERGA SA nadążają za tempem rozwoju społecznego i gospodarczego w gminie. Jeśli chodzi zaś o zapotrzebowanie na ciepło to sytuacja z rozproszonym systemem indywidualnych kotłowni w okresie od 2002 do 2013 nie uległa zmianie. To, co się zmienia to jakośd zużywanego paliwa i jakośd użytkowanych instalacji. Gmina Przykona od lat promuje wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. W ramach kompleksowego zagospodarowania terenów poprzemysłowych tworzony jest Gminny Park Energetyczny. W 2012r. Rada Gminy Przykona uchwaliła zmiany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego umożliwiające budowę 11 turbin wiatrowych, o mocy 3,6 MW. Do kooca 2016r. na terenach poprzemysłowych ma powstad farma wiatrowa o mocy 40 MW. W ramach Gminnego Parku Energetycznego uruchomiono w 2014r. bioelektrownię rolniczą z uwagi na jej typowy rolniczy charakter. Biogazowania, która jest umiejscowiona na terenie gminy, ma mocy elektryczna 1,86 MW. Obecnie powstaje farma fotowoltaiczna o mocy 1 MW z terminem uruchomienia na koniec bieżącego roku. Na etapie przygotowania dokumentacji jest farma fotowoltaiczna o mocy 3 MW. 37 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Gmina Przykona w 2013r., jako jedna z nielicznych w kraju przystąpiła do inicjatywy Komisji Europejskiej Porozumienie Między Burmistrzami skupiające władze lokalne i regionalne, które dobrowolnie włączają się w działania na rzecz zwiększenia efektywności energetycznej i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii na podlegających im obszarach. Celem sygnatariuszy Porozumienia jest zrealizowanie i wykroczenie poza unijny cel, jakim jest zmniejszenie emisji CO 2 o 20% do 2020 roku. Prowadzony przez gminę program dofinansowania termomodernizacji źródła ciepła w postaci dotacji w wysokości 30% na budynek mieszkalny i nie więcej niż 1 500 zł kosztów inwestycji w przypadku wyeksploatowanych jednostek c.o. spowoduje stopniowy proces zmiany wielkości i jakości emisji niskiej. Drugim programem oddziałującym na system produkcji ciepła i c.w.u jest wprowadzony w 2011 system dopłat do instalacji kolektorów słonecznych w gminie, którego zadaniem było ograniczenie emisji niskiej w okresie letnim w wyniku przejścia z ogrzewania wody systemem klasycznym lub podgrzewaczami wody na system podgrzewania wody z wykorzystaniem energii słonecznej. Dane dotyczące wykorzystania odnawialnych źródeł energii znalazły się już w dokumencie Założeo do planu zaopatrzenia gminy Przykona w energię, ciepło i paliwo gazowe z roku 2013 i jednocześnie należy zauważyd, że jakośd tego dokumentu stworzonego w roku 2013 zdecydowanie wzrosła w kategoriach wykorzystania informacji o gminie. Jednakże oba dokumenty zawierały w sobie informacje, że powstawały w oparciu o dane niepełne i w wielu momentach szacunkowe. Zatem zadaniem, jakie stanęło przed wykonawcami Planu Gospodarki Niskoemisyjnej było dążenie do dalszego podwyższenia jakości i ilości informacji z obszaru sektora energetycznego w celu stworzenia dokumentu pozwalającego zarządzad energią w gminie Przykona w perspektywie najbliższych 6 lat, a jednoczenie zaplanowad zgodnie z intencją tego dokumentu działania ograniczające emisję o 20% w perspektywie 2020 roku. Zgodnie z założeniami wcześniejszych dokumentów wartością dodaną miało byd badanie ankietowe przeprowadzone na próbie 100 ankiet. Ostatecznie w badaniu wzięto pod uwagę 188 ankiet podzielonych na 4 różne typy: dla gospodarstw domowych 133 ankiety otrzymane, dla przedsiębiorstw 20 ankiet przeprowadzonych, dla gospodarstw rolnych 26 ankiet otrzymanych i dla budynków publicznych 9 ankiet otrzymanych. Zadanie nie okazało się najprostsze, ani do kooca skuteczne, gdyż ankiety w części wypełniane były 38 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ przez zainteresowanych samodzielnie i w związku z tym wyniki nadal są danymi szacunkowymi, ale o zdecydowanie dokładniejszej skali. W części ankiety były wypełniane indywidualnie (przedsiębiorstwa), jednakże jest duża niechęd do udzielania odpowiedzi i przedstawiania rzeczywistej sytuacji energetycznej poszczególnych działalności gospodarczych. Najbardziej wiarygodne są ankiety dotyczące budynków publicznych. W dalszej części tego rozdziału prezentujemy wyniki badao ankietowych. Na tej podstawie przeprowadzono dodatkowe, ale niezmiernie potrzebne, badania pomiarowe budynków należących do gminy Przykona, gdyż jest to jedyny obszar w gospodarce energetycznej gminy, na który ma ona bezpośredni wpływ. W przypadku gospodarstw domowych uzgodniony został program badania budynków mieszkalnych (na podstawie indywidualnych zgód) poza zakresem Planu grup reprezentatywnych dla poszczególnych grup budynków powstałych przed rokiem 2002. W dalszej części tego rozdziału prezentujemy wyniki badao pomiarowych. W ramach prac nad PGN-em podjęto decyzję o przeprowadzeniu badao ankietowych, gdyż dotychczasowe opracowania dotyczące Założeo do planu zaopatrzenia. Wyraźnie wskazywały, iż z przyczyn czasowych i finansowych prace w roku 2003 i 2013 wykonane zostały w oparciu o dane z publicznych systemów statystycznych i informacje pochodzące z gminy. Rozdział ten zawiera informacje pochodzące z ankiet, wypełnianych przez mieszkaoców (gospodarstwa domowe i gospodarstwa rolne), przedsiębiorców oraz pracowników instytucji publicznych z terenu gminy Przykona (pełne wyniki w załączniku nr 1,2,3 i 4). Otrzymano 188 odpowiedzi. W ten sposób uznano, iż wyniki badao są reprezentatywne dla ogółu populacji w gminie. W poszczególnych sołectwach kształtuje się to następująco: Lp. 1 2 Sołectwa Bądków Drugi Bądków Pierwszy Tabela nr 28. Zestawienie ankiet w gminie Przykona Wsie wchodzące w skład sołectwa Gosp. domowe Gosp. rolne 4 1 Instytucje gminne Przedsiębiorstwa 3 2 3 Boleszczyn 8 2 1 1 4 Dąbrowa Dąbrowa, Słomów Kościelny, Zimotki 6 1 39 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 5 Ewinów Ewinów, Trzymsze 5 2 1 6 Gąsin 1 1 7 Kaczki Plastowe 3 1 8 Laski 10 1 9 Olszówka 1 1 10 Posoka Posoka, Paulinów, Aleksandrów, Jakubka 5 1 11 Przykona 35 2 7 9 12 Psary 13 Radyczyny Gajówka, Jeziorko, Józefina, Psary Młyniska, Radyczyny, Radyczyny Kolonia 14 Rogów 12 22 2 2 1 1 15 Sarbice 1 16 Smulsko 11 5 17 Wichertów 2 10 18 Żeroniczki 3 RAZEM 133 26 9 20 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badao ankietowych W pierwszej kolejności zaprezentowane zostaną wyniki zebrane z badania ankietowego w budynkach publicznych, które następnie posłużyły do przeprowadzenia szczegółowych badao terenowych i zostaną opisane i przedstawione w kolejnej części Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. 2. Analiza ankiet budynków gminnych a. Z Urzędu Gminy zostało złożonych 9 ankiet. Z takich instytucji jak: Budynek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej Budynek Ośrodka Zdrowia w Przykonie Szkoła Podstawowa w Boleszczynie Szkoła Podstawowa w Sarbicach Urząd Gminy Przykona+ (Bank, GOK, Poczta) Szkolna hala sportowa, Przykona ul. Szkolna 6 Szkoła podstawowa, Przykona ul. Szkolna 6 Gimnazjum, Przykona ul. Szkolna 4a Przedszkole, Przykona ul. Szkolna 4 40 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ b. Wszystkie instytucje jako główne źródło centralnego ogrzewania wskazują kotłownie na olej opałowy, średnie zużycie oleju wśród budynków gminnych waha się w granicach ok. 19500 l/rok. Największe zużycie 36680 l/rok (Szkoła Podstawowa w Przykonie). Tak spore zużycie wskazuje, że ten obiekt na mapie emisji gminy Przykona będzie istotnym emitorem CO 2 powstającego podczas procesu spalania oleju opałowego; c. Została wskazana jedna instalacja solarna, jako obecne wspomagające źródło energii do centralnego ogrzewania (działalnośd oświatowa); d. Zainstalowane kotły nie były modernizowane. W części zainstalowane przed 2000 rokiem, w części po roku 2000. Wyraźnie widad braki w zakresie sterowania tych instalacji. W momencie powstania z pewnością uchodziły za nowoczesne, ale wraz z upływem czasu stawały coraz bardziej technologiczne przestarzałe, co wpływa na wielkośd zużycia czynnika grzewczego; e. W 90% przypadków budynków gminnych ciepła woda użytkowa przygotowywana jest z uzysku ciepła z kotłowni. Tylko w jednym miejscu (Urząd Gminy) do podgrzewania wody służy podgrzewacz elektryczny, zastosowanie to może byd uzasadnione przebywaniem tam osób na czas określony, a użycie wody jest stosunkowo niewielkie i wykorzystywane do celów sanitarnych takich jak mycie rąk czy naczyo. Podgrzewacz elektryczny częściej wykorzystywany jest jako dodatkowe źródło pozyskiwania ciepłej wody; f. 30% instytucji zużywa energię na klimatyzowanie budynków. Z racji zastosowania urządzeo klimatyzacyjnych, pobór energii przez te urządzenia będzie większy latem niż zimą z racji występowania wyższych temperatur; g. Średnie zużycie energii elektrycznej wśród wszystkich budynków gminnych to ok. 22807 kwh. Największe zużycie jakie zostało wskazane to 47571kWh. Zużycie jest współzależne od ilości przebywających w budynku osób, a także od jego przeznaczenia; h. Zaledwie jedna instytucja posiada ogniwa fotowoltaiczne jako dodatkowe źródło pozyskiwana energii elektrycznej. Jest to budynek Urzędu Gminy Przykona, która jest 41 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ pionierem w tego typu rozwiązaniu pozyskiwania energii jeśli chodzi o budynki gminne w Przykonie. 3. Analiza ankiet przedsiębiorstw Z uwagi na specyfikę gminy, w której dominują mikroprzedsiębiorstwa badania ankietowe wykonane zostały na grupie reprezentatywnej dla występujących PKD w gminie. Przeprowadzono 20 badao ankietowych na miejscu. a. Analizowane przedsiębiorstwa w zależności od swojej specyfikacji charakteryzują się różnym rodzajem działalności. Kilka przedsiębiorstw z gminy jest nastawionych na wszystkie dziedziny takie jak produkcja, handel i usługi; b. Ilośd zatrudnionych osób jest uzależniona od wielkości przedsiębiorstwa, większośd z ankietowanych należy do grupy przedsiębiorstw jednoosobowych, ale na terenie gminy znajdują się też jedno przedsiębiorstwo średnie zatrudniające ponad 50 osób; c. Zdarzają się budynki termomodernizowane lub które są ocieplone częściowo; d. Głównym źródłem centralnego ogrzewania jest kotłownia węglowa, w zależności od specyfikacji pojawiają się także kotłownie zagospodarowujące odpady poprodukcyjne np. w przetwórstwie drzewnym. Dośd popularne są kotłownie na drewno. Zużycie drewna wynosi od 8 do 51 m 3 /rok. Trafiają się też przedsiębiorstwa ogrzewające pomieszczenia olejem opałowym głównie dotyczy to starych instalacji, a wymiana jest nieopłacalna. Zużycie tego surowca to 1500-3000 l. Często ogrzewane są same pomieszczenia biurowe, natomiast magazyny, hale produkcyjne, chłodnie nie wymagają ogrzewania; e. Większośd kotłów zamontowanych pod centralne ogrzewanie jest zmodernizowanych, datowane są na lata od 2000 do 2013; f. Ciepła woda najczęściej przygotowywana jest w kotłowni przy okazji uzyskiwania ciepła na cele grzewcze. Kilka przedsiębiorstw używa podgrzewaczy elektrycznych jako źródło przygotowania ciepłej wody. Pojawiają się też instalacje solarne jaki pompy ciepła, które służą jako wspomagające źródło energii cieplnej lub przygotowania ciepłej wody; 42 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ g. Na jedno przedsiębiorstwo przypada 5 pojazdów. Spośród ankietowanych są przedsiębiorstwa, które posiadają nawet 16 samochodów wykorzystywanych pod świadczenie usług dla przedsiębiorstw, najczęściej są to samochody dostawcze, którymi pracownicy poruszają się na terenie gminy, ale także poza jej granicami. Możemy wyróżnid też takie przedsiębiorstwa, których specyfikacja nie wymaga posiadania samochodów służbowych np. salon kosmetyczny. Najczęściej zakupywanym paliwem jest benzyna i olej napędowy w ilości ok. 60 do 2400 l/miesiąc. Pojawia się tez gaz, którego zakup został wskazany na 9500l/miesiąc; h. Pozostałe zużycie energii najczęściej notowane jest na produkcję. Do tych celów używa się olej opałowy, drewno, węgiel, czy energię elektryczną; i. Koszty związane z wydatkami na energię elektryczną rocznie średnio wynoszą około 8011 zł. 4. Analiza ankiet dotyczących gospodarstw rolnych powyżej 15 ha Według statystyk gminnych na terenie gminy Przykona w 2010r. było 737 gospodarstw rolnych, z czego tylko 9% (64 gospodarstwa) stanowią gospodarstwa powyżej 15 ha. Wybór tej grupy nie był przypadkowy, gdyż chodziło o uniknięcie powtórzenia pomiarów z gospodarstwa domowego i gospodarstwa rolnego. W przypadku mniejszych gospodarstw wyniki gospodarstw rolnych potraktowano, jako wyniki gospodarstwa domowego. Zebrano 26 ankiet w gminie. a. Głównym rodzajem działalności w poszczególnych gospodarstwach jest hodowla bydła. Największe hodowle liczą po 80 sztuk, natomiast najmniejsze 6. Gospodarstwa nastawione są także na hodowlę trzody chlewnej. Największy chów liczy 300 sztuk. Największe gospodarstwo rolne liczy około 63 ha. Duże hodowle zwierząt są naturalnym emitorem takich składników jak dwutlenek węgla, azot, czy metan. W gospodarstwach rolnych pracuje od 1 do 5 osób. Brak dostatecznych danych dotyczących kubatury budynków gospodarczych, częściej była to powierzchnia, lub ciężko stwierdzid, w jakich jednostkach dana wartośd była podawana; b. Struktura wiekowa budynków gospodarczych wygląda w ten sposób, iż najstarsze budynki są z 1972 r., natomiast najnowsze z 2013 r. Jednak nadal większą liczbę 43 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ zabudowao stanowią te z poprzedniego wieku. Ankiety potwierdziły informację o stanie budynków w gminie, jaka była podana w Projekcie założeo do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona Liczba osób mieszkających w gospodarstwie rolnym wynosi od 3 do 7; c. Budynki gospodarcze, które były termomodernizowane, stanowią zaledwie 32%. Większośd z nich ze względu na swoje przeznaczenie nie wymaga termomodernizowania, wręcz wskazane jest niedocieplanie ze względu na duże ilości produkowanego ciepła w budynkach chowu zwierząt, lub w miejscach przechowywania płodów rolnych, gdzie musi byd zapewniona stała cyrkulacja powietrza. Jednakże wyniki badao nie potwierdzają, że rolnicy stosują w tych wypadkach nadwyżki ciepła, jakiekolwiek metody jego odzysku lub innego wykorzystania; d. Aspekt pozyskiwania energii na cele grzewcze sprowadza się do tego, że większośd gospodarstw traktuje kotłownię węglową jako główne źródło energii cieplnej. Średnie spalanie węgla w tego typu tradycyjnym pozyskiwaniu ciepła wynosi 5,4 t w gospodarstwie na rok. Wśród ankietowanych pojawiają się kotły na drewno o zużyciu 6-15 m 3, a także piece na ekogroszek. Znaczna częśd wskazuje kolektory słoneczne jako główne źródło centralnego ogrzewania, jednak wskazanie tego typu źródła ciepła mogło zostad błędnie sklasyfikowane. Inne wyniki potwierdzają raczej, że to sytuacja w okresie letnim. Należy domniemywad, że kolektory słoneczne służą głównie do pozyskiwania ciepłej wody użytkowej. e. Wśród ankietowanych pojawiają się informacje o pozyskiwaniu energii z układu pomp ciepła. Pompa jest najczęściej wspomagającym źródłem energii. Jednakże jak to wskazywano wcześniej nie podano informacji o sposobie wykorzystania pomp do odzysku ciepła; f. Woda pod cele gospodarcze często jest przygotowywana w kotłowni (6 ankiet), ale pojawiały się też odpowiedzi, iż nie jest przygotowywana w kotłowni. Spora częśd ankietowanych nie udzieliła odpowiedzi na to pytanie. Należy domniemywad, że w części gospodarstw wykorzystywane są nadal bojlery zasilane energią elektryczną; 44 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ g. Z badao ankietowych wynika, że popularnym źródłem przygotowania ciepłej wody użytkowej są kolektory słoneczne, dwa lub trzy o pojemności zbiornika 300-400 l. W kilkunastu przypadkach kolektory słoneczne są wskazywane, jako dodatkowe źródło pozyskiwania ciepłej wody użytkowej w budynkach; h. Ilośd posiadanych samochodów czy też pojazdów na gospodarstwo wynosi ok 3. W większości przypadków były to maszyny rolnicze. Średni wiek pojazdów wynosi 8,5 lat, czyli są to pojazdy stosunkowo młode. Chociaż zdarzały się pojazdy 44 letnie. Średniomiesięczne zużycie paliwa na jeden samochód wynosi 60 litrów. Jest to wynik wypośrodkowany, w rzeczywistości zużycie może byd większe i jednocześnie wiąże się wielkością posiadanego gospodarstwa i przeznaczeniem pojazdu. Gospodarze pokonują ok 7149 km jednym pojazdem rocznie. Jest to standardowa wartośd, jeśli chodzi o eksploatację pojazdów. Dla prawie 100 % pojazdów zużywanym paliwem jest olej napędowy; i. W kwestii pozostałego zużycia energii i jego przeznaczenia kilku ankietowanych wskazało instalację chłodniczą/klimatyzacyjną, byd może jest to jedno z rozwiązao wymiany powietrza w pomieszczeniach lub zastosowania w chłodniach. Także występuje zużycie energii na suszenie płodów rolnych. W pozostałych ankietach zauważa się błędnie wypełnioną tę częśd ankiety, byd może spowodowaną niewłaściwym zrozumieniem pytania; j. Wydatki roczne na energię w poszczególnych gospodarstwach są bardzo rozbieżne wahają się od 2100 do 20100 złotych. W przypadku górnej granicy są to bardzo duże koszty i należałoby się zastanowid nad rozwiązaniem tego problemu, byd może poprzez zastosowanie odnawialnych źródeł energii. 45 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Obecne źródło centralnego ogrzewania Tabela nr 29.Zużycie ogólne poszczególnych surowców w gminie Sumaryczne zużycie przez: Budynki gminne Przedsiębiorstwa Gospodarstwa rolne Kocioł na olej 175060 l 4500 l - Kocioł na węgiel - 65 t 113 t Kocioł na drewno - 110 m 3 41m 3 Zużycie paliwa (benzyna + LPG olej napędowy) - 356245 l/miesiąc 4286 l/miesiąc Źródło: Opracowanie własne na podstawie badao ankietowych Najwięcej surowca, czyli oleju opałowego zużywają budynki gminne (wyniki najbardziej wiarygodne). Gospodarstwa rolne spalają najwięcej węgla, natomiast drewno jest najczęstszym surowcem wykorzystywanym przez przedsiębiorców. Podsumowując wyniki badao w tej grupie należy dostrzec dośd istotne różnice w szczegółowości uzyskanych wyników. Tam gdzie odpowiedzi udzielane były w oparciu o dokumenty dokładnośd jest największa (budynki gminne), tam gdzie ankieterzy docierali samodzielnie, szczegółowośd jest lepsza ( przedsiębiorstwa), a tam gdzie ankiety zbierane były anonimowo widad wiele braków i niezrozumienia ( gospodarstwa rolne ). Potrzebne są jednak bardziej szczegółowe badania przy okazji wykonywania pomiarów. Badanie ankietowe w przypadku gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw pomimo dodatkowych informacji o sytuacji w gminie nie pozwala oszacowad prawidłowo parametrów zużycia energii cieplnej i energii elektrycznej. Konieczne są bardziej szczegółowe badania. Badania w przypadku budynków gminnych zostały pogłębione poprzez badania pomiarowe. 5. Analiza ankiet gospodarstw domowych Odrębnie badane były gospodarstwa domowe pod kątem zużycia energii elektrycznej i cieplnej. a. Łączna liczba ankiet dotycząca zużycia energii w kategorii gospodarstwa domowe wynosi 133. Największa liczba ankietowanych spośród gospodarstw domowych z terenu całej gminy pochodzi z Przykony (35), następnie z sołectwa Psary (22). Zaś jedynym sołectwem, z którego nie otrzymaliśmy ankiet są Sarbice; b. Zdecydowana większośd, bo aż 95,5% ankietowanych zamieszkuje domy jednorodzinne odnotowano 127 takich zabudowao, pozostałe 3 zabudowania to 46 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ domy wielorodzinne (2,25% ankietowanych). Odpowiedzi nie uzyskaliśmy od 3 gospodarstw (2,25%); c. Ilośd osób zamieszkujących gospodarstwa domowe zawiera się pomiędzy 2-9 osób. Średnia liczba osób przypadająca na 1 gospodarstwo domowe wynosi 4; d. W odniesieniu do termomodernizacji, 67 budynków na 133 ankietowanych było modernizowanych w tym zakresie co daje nieco ponad 50%. Reszta badanych odpowiedziała negatywnie na to pytanie bądź nie udzieliła odpowiedzi; e. Średni rok zainstalowania kotła centralnego ogrzewania lub jego ostatniej modernizacji 2007. Najnowsze kotły lub ich modernizacje są z 2014 roku, najstarsze z 1988 roku; f. Jako główne źródło centralnego ogrzewania w swoich domach ankietowani wskazywali olej opałowy, węgiel, drewno, biomasę, energię elektryczną lub pompę ciepła. Na pierwszym miejscu, z widoczną przewagą nad pozostałymi źródłami, lokuje się węgiel taka odpowiedź padła w 103 ankietach, co daje nam przeważający, 72% udział tego źródła. Tabela nr 30. Zużycie głównych źródeł centralnego ogrzewania na podstawie danych ankietowych Surowiec Jednostka Zużycie / rok Olej opałowy l 14 300 Węgiel tona 492,5 Drewno m³ 130,8 Biomasa m³ 65 Energia elektryczna kwh 27 613 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badao ankietowych Węgiel Łączne zużycie tego surowca wśród ankietowanych wynosi 492,5 tony. Biorąc pod uwagę wskazanie węgla, jako głównego źródła centralnego ogrzewania, pojawiło się ono aż w 103 ankietach, średnie jego zużycie, analizując wszystkie gospodarstwa wyniosło 4,8 tony w skali roku. Maksymalna wartośd wskazana w ankiecie wynosiła 10 ton, najmniejsza zaś 1 tonę. Zdarzały się ankiety, które nie wskazywały zużycia tego surowca, więc z tego względu statystyka może odbiegad od rzeczywistego zużycia. 47 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Drewno Łączne zużycie drewna jako źródła centralnego ogrzewania wyniosło 130,8 m³. Drewno zostało wskazane w ankietach jedynie 11 razy. Podawane wartości zużycia zawierały się pomiędzy 1-50 m³ na rok. Olej opałowy Badanie ankietowe wykazało łączne zużycie oleju opałowego w ilości 14 300 litrów. Olej opałowy jest źródłem w 8 gospodarstwach domowych wśród ankietowanych. Deklarowana maksymalna ilośd tego surowca na cele grzewcze wyniosła 4000 litrów, a minimalna 1000 litrów rocznie. Energia elektryczna Łączne zużycie energii elektrycznej jako źródła centralnego ogrzewania wynosi 27 613 kwh. Takie źródło podało 7 ankietowanych. Maksymalne zużycie wynosiło 8693 kwh, zaś minimalne 220 kwh na rok. Biomasa Łączne zużycie biomasy wśród badanych wyniosło 65 m³. Biomasę jako źródło centralnego ogrzewania wskazały 4 gospodarstwa, której zużycie wynosi 30 i 35 m³ w skali roku, w pozostałych 2 ankietach brak danych dotyczących zużycia. Pompa ciepła W odniesieniu do zapytania o główne źródło centralnego ogrzewania, 7 ankietowanych udzieliło odpowiedzi pompa ciepła. Średnia moc elektryczna tych pomp wynosi 4,61 kw, w tym wartośd minimalna to 1,92 kw, zaś maksymalna 8,9 kw. Wielkośd zbiornika zawiera się pomiędzy 200-300 litrów. Kolektory słoneczne Wykazane kolektory słoneczne w kategorii główne źródło centralnego ogrzewania nie są rozpatrywane. g. Ciepła woda użytkowa przeważnie przygotowywana jest w kotłowni, tak zdeklarowało 98 ankietowanych. Jest jednak 14 przypadków, w których ciepła woda przygotowywana jest w inny sposób niż ogrzewanie. Na to pytanie odpowiedzi nie udzieliło 21 ankietowanych; 48 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ h. Ankietowani wskazywali różne źródła ciepłej wody użytkowej, zarówno w punkcie obecne (kiedy ciepła woda nie jest przygotowywana w kotłowni omawianej przy okazji centralnego ogrzewania) jak i dodatkowe źródła. Oprócz węgla, drewna i energii elektrycznej, często występują też pompy ciepła. Na najwyższą uwagę zasługują tutaj jednak kolektory słoneczne, które posiada znacząca liczba mieszkaoców gminy Przykona na podstawie pytania ankietowego o dodatkowe źródło przygotowania c.w.u. takie rozwiązanie podało 55 ankietowanych. Z reguły mają oni po 2-3 kolektory; i. Zestawienie informacji na temat kolektorów słonecznych wykazanych w ankietach w punkcie dotyczącym przygotowania ciepłej wody użytkowej przedstawia tabela poniżej; Tabela nr 31. Kolektory słoneczne wskazane w ankiecie Obecne źródło Dodatkowe źródło Jednostka Liczba gosp. posiadająca kolektory 13 55 szt. Liczba kolektorów 33 147 szt. Minimalna powierzchnia 2,5 3,38 m² Maksymalna powierzchnia 7,5 18,87 m² Średnia powierzchnia 4,9 6 m² Średnia wielkośd zbiornika 288,46 304 l Źródło: Opracowanie własne na podstawie badao ankietowych Według badania ankietowego 13 gospodarstw domowych korzysta z kolektorów słonecznych, jako z wspomagającego źródła przygotowywania ciepłej wody użytkowej i aż 55 gospodarstw deklaruje wykorzystywanie ich, jako dodatkowego źródła. Każde z nich posiada średnio 2 lub 3 sztuki. W obu przypadkach (obecne/dodatkowe źródło) średnia wielkośd zbiornika jest zbliżona do 300 litrów. Najmniejszy zbiornik miał 200 litrów, a największy 500 litrów. Rozpatrując powierzchnię kolektorów, największy miał 18,87 m², a najmniejszy 2,5 m². Średnia powierzchnia kolektora wynosi ok. 4,9 m². j. Na podstawie przeprowadzonych badao ankietowych w gospodarstwach domowych na terenie gminy Przykona możemy oszacowad całkowite roczne zużycie energii elektrycznej przez ankietowanych w wysokości 334 590 kwh. Średnia z tej wartości wynosi 3 522 kwh; 49 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ k. Wśród ankietowanych 4 osoby wykazały posiadanie ogniw fotowoltaicznych o mocy 4-5 kw; l. Szacunkowo możemy przyjąd, że łączny koszt za poprzedni rok za energię elektryczną wszystkich ankietowanych wyniósł 242 227 zł. Patrząc jednostkowo, najniższy rachunek wystawiony był na kwotę 674 zł, a najwyższy na kwotę 8 184 zł. Całe zestawienie daje nam średnią w wysokości 2 307 zł; m. Łączna ilośd pojazdów wykazanych w badaniu ankietowym wynosi 219 sztuk. Na gospodarstwo przypada od 1 pojazdu do 4 maksymalnie. Na pytanie o ilośd pojazdów nie odpowiedziało 18 ankietowanych; Tabela nr 32. Dane dotyczące pojazdów w gminie Wartośd Jednostka Średni wiek pojazdu 12 lat Średnie zużycie paliwa l/100km 8 l Średni przebieg roczny w km 10 145 km Średniomiesięczne wydatki na zakup paliwa 524 zł Średniomiesięczna ilośd zakupywanego paliwa 98 l Rodzaj paliwa ON/benzyna/LPG - Źródło: Opracowanie własne na podstawie badao ankietowych Zestawienie zostało zrobione na podstawie tabeli zawartej w ankiecie, w której badani pomijali niektóre pola, nie podając pełnych danych na temat posiadanych pojazdów. n. Średni wiek pojazdów, które ankietowani wykazali w badaniu, wynosi 12 lat. Najmłodsze auto było z 2013 roku, najstarsze z 1974 roku; o. W przypadku przeciętnego zużycia paliwa na 100 km średni wynik wynosi 8 litrów, a poszczególne wartości lokują się pomiędzy 4,5-25 litrów na 100 km; p. Średni przebieg roczny pojazdów wynosi 10 145 km; q. Średnia z miesięcznych wydatków na zakup paliwa to kwota w wysokości 524 zł. Jednostkowo kwota zawiera się pomiędzy 50 1500 złotych; r. Średnia ilośd zakupywanego paliwa to 98 litrów na miesiąc; s. 60 % pojazdów wykazanych w badaniu ankietowym zasilanych jest olejem napędowym, 21% - benzyną, natomiast 8,8% - LPG. 50 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Podsumowując wyniki badao w tej grupie należy dostrzec dośd istotne różnice w szczegółowości uzyskanych wyników. Często widad, że ankietowani nie do kooca rozumieją pojęcia dotyczące posiadanych instalacji, w tym roli i funkcji instalacji solarnych. Zbieranie anonimowo ankiet jest obciążone nadal istotnym błędem wynikającym z wielu braków i niezrozumienia. Potrzebne są dalsze badania ankietowe oraz wykonywanie pomiarów. Istotne podsumowania z badania ankietowego: Przeciętne gospodarstwo domowe w gminie Przykona potrzebuje 5 ton węgla w ciągu roku, czyli produkuje rocznie 11,4 t CO 2 Przeciętne gospodarstwo domowe w gminie Przykona zużywa 3500 kwh energii elektrycznej w ciągu roku, czyli produkuje rocznie 4,2 t CO 2 Elementem, który niewątpliwie zadziałał pozytywnie na zmniejszenie emisji w gminie Przykona jest program instalowania kolektorów słonecznych, które przy parametrach wydajności, nasłonecznienia i mocy cieplnej pozwala na oszczędności ok. 1 t węgla w ciągu roku, czyli pomniejsza emisję średnio o 350 t CO 2 na rok. Są to parametry wyjściowe do poprawy poprzez różne działania podjęte w przedziale najbliższych 2, 4 czy 6 lat. 6. Budynki publiczne systemy zarządzania energią Zarządzanie energią w budynkach jest rozwijającą się usługą, która pojawiła się w odpowiedzi na rosnące ceny nośników energii i zainteresowanie tą problematyką mieszkaoców / użytkowników budynków. Z punktu widzenia zarządcy nieruchomości oznacza usługę polegającą na ocenie i analizie struktury zużycia energii przez budynek i zbudowanie na tej podstawie programu poprawy jego stanu technicznego. Celem zarządzania energią w budynku jest minimalizacja kosztów eksploatacyjnych i redukcja negatywnego wpływu na środowisko. Wymóg zarządzania energią w budynkach wynika z zapisów w polskim prawie - art. 185 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami stanowi: Zarządzanie nieruchomością polega na podejmowaniu decyzji i dokonywaniu czynności mających na celu w szczególności: 51 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 1. Zapewnienie właściwej gospodarki energetycznej ekonomiczno-finansowej nieruchomości; 2. Zapewnieniu bezpieczeostwa użytkowania i właściwej eksploatacji nieruchomości; 3. Zapewnienie właściwej gospodarki energetycznej w rozumieniu przepisów prawa energetycznego; 4. Bieżące administrowanie nieruchomością; 5. Utrzymanie nieruchomości w stanie niepogorszonym zgodnie z jej przeznaczeniem; 6. Uzasadnione inwestowanie w nieruchomośd. Właściwa gospodarka energetyczna to zapewnienie komfortu użytkowania budynku i lokali przez techniczne zaspokojenie różnych potrzeb związanych z użytkowaniem budynku ogrzewanie, przygotowanie ciepłej wody użytkowej, wentylacja, klimatyzacja i oświetlenie, w sposób efektywny ekonomicznie. Na terenie Unii Europejskiej zapotrzebowanie na energię w budynkach odpowiada za 40 % całkowitego zużycia energii. Wysoki udział tego sektora w ogólnym zużyciu, jak również związany z nim wysoki potencjał oszczędności energii oznaczają, że powinien on zostad uznany przez samorządy lokalne za priorytetowy, jeżeli chodzi o wdrażanie rozwiązao mających pozwolid na osiągnięcie założonego celu. Podsumowując 40 % całkowitego zużycia energii w UE przypada na budynki, które często są największymi odbiorcami energii i największym źródłem emisji CO 2. Dlatego decydujące znaczenie ma zainicjowanie efektywnych działao zmierzających do zmniejszenia zużycia energii i emisji CO 2 w tym sektorze. 9% 13% Struktura zużycia energii w budynkach w Polsce 7% 71% Ogrzewanie Ciepła woda Gotowanie Urządzenia elektryczne 7% 25% Struktura zużycia energii w budynkach w krajach "starej Unii" 11% 57% Ogrzewanie Ciepła woda Gotowanie Urządzenia elektryczne Rysunek nr 8. Struktura zużycia energii w budynkach w krajach starej Unii oraz w Polsce źródło: Opracowanie własne 52 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rysunek 9 przedstawia strukturę zużycia energii w budynkach w krajach starej Unii oraz Polsce. Pokazuje iż, w budynkach większośd zużywanej energii przypada na potrzeby ogrzewania pomieszczeo. Na tle krajów Unii Europejskiej Polska ma większy udział w zużyciu energii na ogrzewanie pomieszczeo, natomiast nieco mniejszy udział przypada na ciepłą wodę użytkową, gotowanie oraz urządzenia elektryczne. Za taki stan rzeczy odpowiada nieco ostrzejszy niż w innych krajach UE klimat a także brak odpowiedniej dbałości o ochronę cieplną budynków oraz charakter wyposażenia budynków w Polsce. Jak widad za zużycie energii w budynkach odpowiedzialne są głównie: Ogrzewanie pomieszczeo; Przygotowanie ciepłej wody użytkowej; Gotowanie; Urządzenia elektryczne (głównie oświetlenie). Przyjęta przez pracowników firmy NUVARRO metodologia oceny systemów zarządzania energią w budynkach publicznych na terenie gminy Przykona została przedstawiona na rysunku poniżej. Identyfikacja budynków użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona Przeprowadzenie wizji lokalnych na obiektach użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona Pozyskanie danych w zakresie stanu technicznego oraz zużycia i produkcji energii w budynkach użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona Przeprowadzenie badao specjalistycznym sprzętem pomiarowo-badawczym będącym na wyposażeniu Laboratorium Pomiarowego OZE w Centrum Transferu Technologii NUVARRO Analiza rachunków i wyników badao pomiarowych - klasyfikacja budynków i rekomendacje Rysunek nr 9. Metodologia oceny systemów zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej zlokalizowanych na terenie gminy Przykona, źródło: Opracowanie własne 53 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Na samym początku zidentyfikowane zostały wszystkie budynki będące własnością Urzędu Gminy w Przykonie, następnie przeprowadzona została ich wizja lokalna, kolejno pozyskane zostały od zarządców nieruchomości dane w zakresie stanu technicznego obiektów, zużycia i produkcji energii w budynkach oraz przeprowadzono badania sprzętem pomiarowym będącym na wyposażeniu Laboratorium Pomiarowego Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) w Centrum Transferu Technologii NUVARRO. Koocowym etapem była dokonana analiza rachunków oraz wyników badao przeprowadzonych na obiektach publicznych w gminie Przykona. We wszystkich budynkach zostały przeprowadzone badania w zakresie oceny ich aktualnego stanu technicznego oraz komfortu cieplnego. Wykonane zostały badania jakości powietrza wewnętrznego, badania natężenia oświetlenia w budynku, badania stanu ochrony cieplnej metodą badao termowizyjnych oraz badanie współczynnika przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne za pomocą specjalistycznego sprzętu będącego na wyposażeniu Laboratorium Pomiarowego OZE w Centrum Transferu Technologii NUVARRO. 7. Inwentaryzacja zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych w budynkach publicznych na terenie gminy Przykona Na terenie gminy Przykona znajduje się 9 budynków publicznych. Pod pojęciem budynków publicznych rozumiane są budynki będące własnością lokalnej administracji samorządowej, zarządzane i kontrolowane przez nią. To właśnie od lokalnej administracji publicznej oczekuje się wprowadzenia wzorcowych rozwiązao w zakresie poprawy charakterystyki energetycznej budynków publicznych. Tabela nr 33. Wykaz budynków publicznych będących własnością Urzędu Gminy w Przykonie L.p. Nazwa obiektu Adres Rok budowy Powierzchnia użytkowa (m²) System c.o. i c.w.u. Instalacje OZE 1 2 3 4 Gimnazjum w Przykonie Szkoła Podstawowa w Przykonie Przedszkole w Przykonie Hala Sportowa w Przykonie 62-731 Przykona, ul. Szkolna 4 A 62-731 Przykona, ul. Szkolna 6 62-731 Przykona ul. Szkolna 4 62-731 Przykona ul. Szkolna 6 2002 2416,1 1951 1843,68 1996 304,5 kocioł olejowy TORUS 2 X 110 KW kocioł olejowy TORUS 2 X 100 KW + elektryczne przepływowe pogrzewacze wody kocioł olejowy Viessmannn 105 KW 1998 1056 kocioł olejowy TORUS 275 KW - - - - 54 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 5 6 7 8 9 Urząd Gminy w Przykonie Szkoła Podstawowa w Sarbicach Szkoła Podstawowa w Boleszczynie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przykonie Przychodnia w Przykonie 62-731 Przykona ul. Szkolna 7 62-731 Sarbice 4 62-731 Boleszczyn 67 62-731 Przykona, ul. Szkolna 3 62-731 Przykona, ul. Szkolna 12 1992 1034,72 1957 1951 1962 502 1960 89 kocioł olejowy Torus 120 KW + elektryczne przepływowe podgrzewacze wody kocioł olejowy TORUS 2 x 100 KW kocioł olejowy TORUS 100KW + bojler elektryczny 120 l kocioł olejowy EDERLICH 23,2 KW + elektryczne przepływowe podgrzewacze wody Instalacja PV o mocy 5,04 KW Instalacja solarna apertura 16,38 m² 1975 550 kocioł olejowy TORUS 100 KW - - - Źródło: Opracowanie własne Wszystkie zidentyfikowane budynki zostały poddane inwentaryzacji w zakresie zużycia energii oraz emisji CO 2 do atmosfery. Inwentaryzacja emisji obejmuje łączne zużycie energii w budynkach publicznych na terenie gminy Przykona dotyczy energii cieplnej wykorzystywanej do ogrzewania budynków oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej, z uwzględnieniem występujących w budynkach gminnych sposobów jej wytwarzania takich jak kotłownie wykorzystujące olej opałowy i energii elektrycznej wykorzystywanej w budynkach do celów oświetlenia, pracy urządzeo i dźwigów oraz w sezonie letnim do celów przygotowania ciepłej wody użytkowej. Dodatkowo inwentaryzacji podlega zużycie gazu propan-butan na cele przygotowania posiłków w częściach kuchennych poszczególnych budynków na potrzeby żywieniowe uczniów szkół. Podsumowując - we wszystkich budynkach publicznych źródłem ciepła są kotły olejowe na olej opałowy lekki o temperaturze zapłonu powyżej 55 C pracujące na potrzeby c.o. i przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz zużycie energii elektrycznej i gazu. Źródłem wiedzy w zakresie zużycia energii w budynkach publicznych są dane pozyskane od pracowników urzędu gminy oraz pracowników placówek edukacyjnych oraz innych instytucji publicznych, którzy odpowiadają za zarządzanie poszczególnymi nieruchomościami. 55 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Nazwa obiektu Gimnazjum w Przykonie Szkoła Podstawowa w Przykonie Przedszkole w Przykonie Hala Sportowa w Przykonie Urząd Gminy w Przykonie Szkoła Podstawowa w Sarbicach Szkoła Podstawowa w Boleszczynie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przykonie Stan techniczny protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna + książka obiektu + protokoły serwisowe instalacji c.o. protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna + książka obiektu + protokoły serwisowe instalacji c.o. protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna + książka obiektu + protokoły serwisowe instalacji c.o. protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna + książka obiektu + protokoły serwisowe instalacji c.o. Dokumentacja techniczna obiektu + dane od pracownika UG w Przykonie protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna budynku szkoły BRAK DANYCH dane techniczne + dokumentacja z modernizacji obiektu z UG Pozyskane dane Zużycie i produkcja energii zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012,2013 + zestwienie zużycia energii elektrycznej 2012, 2013 + dane średnie zużycie gazu w ciągu roku + karty materiałowe w zakresie zużycia paliwa 2013 zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012,2013 + zestwienie zużycia energii elektrycznej 2012, 2013 + karty materiałowe w zakresie zużycia paliwa 2013 zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012,2013 + zestwienie zużycia energii elektrycznej 2012, 2013 + karty materiałowe w zakresie zużycia paliwa 2013 zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012,2013 + zestwienie zużycia energii elektrycznej 2012, 2013 + karty materiałowe w zakresie zużycia paliwa 2013 zestawienie zużycia paliwa w 2011,2012,2013 + zestawienie zużycia energii elektrycznej 2011,2012, 2013 oraz 2013 z rozbiciem na poszczególne okresy zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012,2013 + zestawienie zużycia paliwa w roku 2013 z rozbiciem na poszczególne okresy (karty materiałowe - protokołu + faktury zakupu), zestwienia zużycia energii elektrycznej 2008,2009,2010,2011,2012 + faktury za energię elekrtyczną 2013 + zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012,2013 + zestawienie zużycia paliwa w roku 2013 z rozbiciem na poszczególne okresy (karty materiałowe - protokoły + faktury zakupu), zestwienie zużycia energii elektrycznej 2008,2009,2010,2011,2012 + faktury za energi elekrtyczną 2013 + zestawienie zużycia energii elektrycznej 2013,2012,2011 + zużycie paliwa w roku 2013, Przychodnia w Przykonie dane techniczne z UG Przykona zestawienie zużycia paliwa i energii elektrycznej 2013,2012,2011 Rysunek nr 10. Wykaz danych pozyskanych od zarządców poszczególnych obiektów użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona,źródło: Opracowanie własne Rok 2013 jest rokiem wykonania szczegółowej inwentaryzacji zużycia energii i emisji CO 2 w budynkach publicznych na terenie gminy Przykona są to pozyskane dane na temat zużycia energii. Przykładem takich danych są: Zużycie oleju na cele grzewcze w budynkach publicznych [MWh fuel ], Zużycie energii elektrycznej w budynkach publicznych [MWh e ], Zużycie energii cieplnej w budynkach publicznych [MWh heat ]. Na podstawie danych w zakresie zużycia paliwa w ciągu roku 2013 w litrach wyliczono zawartośd energii pierwotnej w paliwie. Powyższe wyliczenie wykonane zostało dla wszystkich zidentyfikowanych budynków publicznych. Metodyka zostanie przedstawiona w oparciu o przykład budynku Gimnazjum w Przykonie. 56 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 𝑬 = 𝒊𝒍𝒐ść 𝒑𝒂𝒍𝒊𝒘𝒂 𝑾𝒐𝒑 𝟏𝟎 𝟑 𝑮𝑱 E energia cieplna [GJ] Wop wartośd opałowa paliwa *MJ/jednostkę+ GIMNAZJUM W PRZYKONIE ZUŻYCIE PALIWA NA C.O. I C.W.U. W ROKU 2013 L.p. Okres zużycia Zużycie paliwa Wartośd opałowa Zużycie ciepła 3 (dm ) paliwa (MJ/dm3) (GJ) Od Do 1. 2013.01.01 2013.02.12 8 100,00 39 316 2. 2013.02.12 2013.04.02 5 000,00 39 195 3. 2013.04.02 2013.06.30 3 502,00 39 137 4. 2013.06.30 2013.07.25 2 500,00 39 98 5. 2013.07.25 2013.10.17 7 000,00 39 273 6. 2013.10.17 2013.12.03 3 500,00 39 137 7 2013.12.03 2013.12.31 2 500,00 39 98 RAZEM 2013 ROK 32 102,00 39 1 252 Rysunek nr 11.Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na c.o. i c.w.u. w roku 2013 źródło: Opracowanie własne Powyżej przedstawione zostały dane w zakresie zużycia paliwa w Gimnazjum w Przykonie w roku 2013. REKORDY ZUŻYCIE PALIWA (dm³) ZYŻYCIE CIEPŁA (GJ/rok) KOSZTY CIEPŁA GIMNAZJUM W PRZYKONIE - ZUŻYCIE PALIWA/CIEPŁA NA CELE C.O. i C.W.U. 2009 2010 2011 2012 2013 ŚREDNIA (2013,2012,2011) 28 300,00 39 613,00 26 890,00 28 100,00 32 102,00 29 030,67 1 104 1 545 1 049 1 096 1 252 1 132,20 65 939,00 zł 113 745,90 zł 96 983,27 zł 108 091,33 zł 123 271,68 zł 109 448,76 Rysunek nr 12 Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na cele c.o. i c.w.u. w latach 2009-2013 Źródło: Opracowanie własne 57 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 1,800 1,600 Gimnazjum w Przykonie - zyżycie ciepła na c.o. i c.w.u. w latach 2009-2013 (GJ/rok) 1,545 1,400 1,200 1,000 1,104 1,049 1,096 1,252 800 600 400 200 0 2009 2010 2011 2012 2013 Rysunek nr 13.Gimnazjum w Przykonie - zużycie ciepła na c.o. i c.w.u. w latach 2009-2013 (GJ/rok) źródło: Opracowanie własne 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na c.o. i c.w.u. w latach 2009-2013 (dm3/rok) 28300 39613 26890 Rysunek nr 14.Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na c.o. i c.w.u. w latach 2009-2013 (dm³/rok) źródło: Opracowanie własne 28100 GIMNAZJUM W PRZYKONIE ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ *GJ+ Rekordy 2009 2010 2011 2012 2013 Średnia Zużycie energii [kwh/rok] 44 773 40 678 44 403 56 670 47 571 49 548 Zużycie energii elektrycznej [GJ/rok] 161,18 146,44 159,85 204,01 171,26 178,37 Rysunek nr 15. Gimnazjum w Przykonie zużycie energii elektrycznej (GJ) źródło: Opracowanie własne 32102 2009 2010 2011 2012 2013 58 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Tak jak w przypadku energii elektrycznej możemy przedstawid pełne dane w zakresie jej zużycia, tak z kolei w kwestiach zużycia gazu posługujemy się szacunkiem opartym na liczbie faktur w ciągu roku z zestawienia: średnio co 20 dni kalendarzowych zakupywano 6 butli z gazem propan-butan 11 kg, 5,3 dm³ gazu. Podsumowując około 92 butli zakupywanych jest na wszystkie obiekty szkolne w Przykonie w ciągu roku. Takie zostało przyjęte założenie do dalszych obliczeo. Następnie dokonano wyboru wskaźników emisji. Wskaźniki emisji określają, ile ton CO 2 przypada na jednostkę zużycia poszczególnych nośników energii. Wielkośd emisji wylicza się mnożąc odpowiedni wskaźnik emisji przez zużycie danego nośnika. Przykłady wskaźników emisji: Ilośd CO 2 wyemitowanego na każdą MWh zużytego oleju *t CO 2 /MWh fuel ], Ilośd CO 2 wyemitowanego na każdą MWh zużytej energii elektrycznej *t CO 2 /MWh e ], Ilośd CO 2 wyemitowanego na każdą MWh zużytej energii cieplnej *t CO 2 /MWh heat ] Wartości emisji CO 2 (w Mg) obliczono na podstawie zużycia paliw (ogrzewanie, transport) i energii elektrycznej (po przeliczeniu zużycia na MWh). Dalsze obliczenia wykonane zgodnie z poniższym rysunkiem. Rysunek nr 16. Tabele zawierające współczynniki zamiany jednostek oraz wskaźniki emisji zgodne z zasadami IPCC, źródło: Poradnik - Jak opracowad plan działao na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) Wielkości emisji zostały obliczone w oparciu o formułę: ECO 2 = C We [MgCO 2 ] gdzie: ECO 2 oznacza wielkośd emisji CO 2 [Mg CO 2 ], C oznacza zużycie energii (elektrycznej, paliwa) *MWh+, We oznacza wskaźnik emisji CO 2 [Mg CO 2 /MWh]. 59 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rysunek nr 17. Standardowe wskaźniki emisji (źródło: IPCC, 2006) oraz wskaźniki emisjilca (źródło: ELCD) dla najczęściej stosowanych typów paliw, źródło: Poradnik - Jak opracowad plan działao na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) Do dalszych obliczeo przyjęty został wskaźnik dla oleju opałowego 0,279 t CO 2 /MWh oraz dla gazu ziemnego 0,202 t CO 2 /MWh. Z kolei wskaźnik emisji dla energii elektrycznej został wyznaczony zgodnie z zasadami IPCC podejście to bazuje na zawartości węgla w każdym z paliw. Podejście to jest podobne do krajowych inwentaryzacji gazów cieplarnianych, przeprowadzanych zgodnie z UNFCCC i protokołem z Kyoto. Na największą uwagę jako gaz wywołujący efekt cieplarniany zasługuje CO 2 i nie ma potrzeby obliczania udziałów emisji CH 4 i NO 2. Dlatego też przy tym podejściu należy określid emisję CO 2. Ten sam współczynnik emisji będzie stosowany dla wszystkich rodzajów zużycia energii elektrycznej. 60 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rysunek nr 18. Krajowe wskaźniki emisji oraz europejski wskaźnik emisji dla energii elektrycznej. Uwaga: rok, dla którego zostały zgromadzone dane, jest różny dla różnych krajów oraz różnych rodzajów wskaźników emisji, źródło: Poradnik - Jak opracowad plan działao na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) 61 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ L.p. Nazwa obiektu Rok budowy /modernizacji /rozbudowy Olej opałowy Zużycie energii w 2013 Energia elektryczna Gaz (propan-butan) dm³ GJ kwh MWh kwh MWh GJ kg GJ kwh MWh MWh GJ 1 Gimnazjum w Przykonie 2002 32 102 1 252 347 674 348 47 571 48 171 1 012 47 12 927 13 408 1 470 97 57 3 156 2 Szkoła Podstawowa w Przykonie 1951/2005 36 680 1 431 397 255 397 37 208 37 134 0 0 0 0 434 1 564 111 44 0 155 3 Przedszkole w Przykonie 1996 24 400 952 264 259 264 20 067 20 72 0 0 0 0 284 1 024 74 24 0 98 4 Hala Sportowa w Przykonie 1998 15 720 613 170 252 170 13 413 13 48 0 0 0 0 184 661 48 16 0 63 5 Urząd Gminy w Przykonie 1992 31 624 1 233 342 497 342 42 135 42 152 0 0 0 0 385 1 385 96 50 0 146 6 Szkoła Podstawowa w Sarbicach 1957/1993/1997 27 160 1 059 294 151 294 39 000 39 140 0 0 0 0 333 1 200 82 46 0 129 7 Szkoła Podstawowa w Boleszczynie 1962 15 000 585 162 455 162 7 000 7 25 0 0 0 0 169 610 45 8 0 54 8 GOPS w Przykonie 1960/2013 3 000 117 32 491 32 3 500 4 13 0 0 0 0 36 130 9 4 0 13 9 Przychodnia w Przykonie 1975 11 380 444 123 249 123 4 893 5 18 0 0 0 0 128 461 34 6 0 40 RAZEM 197 066 7 686 2 134 284 2 134 214 787 215 773 1 012 47 12 927 13 2 362 8 505 595 256 3 854 RAZEM Emisja olej opałowy (ton CO²) Rysunek nr 19. Zużycie energii oraz emisja CO2 z budynków publicznych w gminie Przykona, źródło: Opracowanie własne Emisja energia elektryczna (ton CO²/rok) Emisja CO2 w 2013 Emisja gaz Propan-butan (ton CO²/rok) Emisja razem (ton CO²/rok) Tak przedstawia się zużycie energii oraz emisja CO 2 związana z eksploatacją nieruchomości należących do Urzędu Gminy w Przykonie zużycie energii było na poziomie 2 362 MWh/rok natomiast wskaźnik emisji kształtował się na poziomie 854 ton CO 2 /rok zgodnie z przedstawioną powyżej w dokumencie metodologią. 62 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rysunek nr 21. Gimnazjum w Przykonie struktura zużycia energii 2013 (GJ), źródło: Opracowanie własne Rysunek nr 20. Gmina Przykona budynki publiczne struktura zużycia energii, źródło: Opracowanie własne 63 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 8. Wyniki badao w zakresie oceny stanu technicznego, w tym stanu ochrony cieplnej budynku i jakości powietrza wewnętrznego Stan izolacyjności cieplnej budynków jest w znacznej mierze skorelowany z jego wiekiem tj. rokiem oddania do użytkowania. Wraz z upływem czasu w miarę wzrostu świadomości na temat poszanowania energii, wprowadzano w Polsce coraz ostrzejsze wymagania izolacyjności cieplnej, które musiały spełniad budynki oddawane do użytkowania. Jak zmieniały się te wymagania w czasie przedstawione jest na rysunkach poniżej. Budynki budowane Podstawowy przepis i data wprowadzenia Wymagany współ. U dla ściany zewnętrznej W/m² Przeciętne roczne zużycie na ogrzanie energii bezpośredniej kwh do 1966 roku b) w zachodniej części polski mur 1,5 cegły 1967-1985 PN-64/B-03404 od 1.01.1966 PN-74/B-02020 od 1.01. 1976 1986-1992 PN-82/B-02020 od 1.01.1983 1993-2002 PN-91/b-02020 od 1.01.1992 2002-2008 Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie od 2009 Prawo budowlane: a) w środkowej i wschodniej części Polski - mur 2 cegły Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie 1,16 1,40 1,16 0,75 0,55 0,30* 0,30 240-280 300-350 240-280 160-200 120-160 90-120 90-120 Rysunek nr 22. Wartości współczynnika przenikania ciepła wg ich roku oddania budynku do użytkowania, źródło: Opracowanie własne 400 350 300 250 200 150 100 50 0 do 1996 roku 1967-1985 1986-1992 1993-2002 2002-2008 budynki pasywne MIN MAX Rysunek nr 23. Wskaźnik zapotrzebowania na energię użytkową na potrzeby ogrzewania wg roku oddania budynku do użytkowania. źródło: Opracowanie własne 64 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Standard energetyczny budynku uzależniony jest od stanu jego izolacyjności cieplnej. Orientacyjny poziom współczynnika zapotrzebowania na energię użytkową na potrzeby ogrzewania budynku w zależności od wieku budynku przedstawiony został na rysunku powyżej. W zestawieniu powyżej uwzględniono również znacznie wykraczający poza obecnie obowiązujące przepisy standard budynku pasywnego, charakteryzującego się zapotrzebowaniem na ciepło użytkowe na potrzeby ogrzewania na poziomie jedynie 15 kwh/(m 2 a). W przyszłości z pewnością będziemy mieli do czynienia znacznie częściej z tego typu budynkami zwłaszcza w kontekście znowelizowanej Dyrektywy EPBD, która to zobowiązuje paostwa członkowskie do doprowadzenia do tego, aby od 31 grudnia 2020 roku wszystkie nowo powstające budynki były obiektami o niemal zerowym zużyciu energii. W przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz stanowiących ich własnośd ma to nastąpid jeszcze wcześniej od 31 grudnia 2018 roku. Badania wykonywane przez ekspertów firmy NUVARRO w budynkach użyteczności publicznej w zakresie oceny ochrony cieplnej, stanu technicznego oraz komfortu cieplnego w budynku sprowadzały się do wykonania: 1) BADAO TERMOWIZYJNYCH kamera termowizyjna TESTO 885-2, nr seryjny 2589267, data kalibracji 02.10.2013. 2) BADAO JAKOŚCI POWIETRZA WEWNĘTRZNEGO miernik wielofunkcyjny TESTO 435-4, nr seryjny 02792915, data kalibracji 11.06.2014 wraz z sondą do pomiaru temperatury, wilgotności, ciśnienia i zawartości CO 2 powietrza wewnątrz budynku oraz sondy radiowej do pomiaru temperatury i wilgotności powietrza atmosferycznego. 3) BADAO WSPÓŁCZYNNIKA PRZENIKANIA CIEPŁA U PRZEZ PRZEGRODY ZEWNĘTRZNE BUDYNKU miernik wielofunkcyjny TESTO 435-4, nr seryjny 02792915, data kalibracji 11.06.2014 wraz z sondą do pomiaru współczynnika U przenikania ciepła przez przegrody oraz sondą radiową do pomiaru warunków atmosferycznych 4) BADAO NATĘŻENIA OŚWIETLENIA - luksomierz TESTO 545, nr seryjny 02782001, data kalibracji 12.05.2014. 65 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tabela nr 34.Wykaz badao wykonanych w poszczególnych budynkach użyteczności publicznej na ternie gminy Przykona Nazwa obiektu Gimnazjum w Przykonie Szkoła Podstawowa w Przykonie Przedszkole w Przykonie Hala Sportowa w Przykonie Urząd Gminy w Przykonie Szkoła Podstawowa w Sarbicach Szkoła Podstawowa w Boleszczynie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przykonie Przychodnia w Przykonie Badania stanu ochrony cieplnej budynku (termowizja) Badanie natężenia oświetlenia Badanie jakości powietrza wewnętrznego Badania współczynnika przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne U X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X NIE Źródło: Opracowanie własne Prezentację wyników z badao pomiarowych wykonanych rozpoczęto od przedstawienia wyników badao jakości powietrza wewnętrznego w budynkach publicznych na ternie gminy Przykona, następnie przedstawione zostaną wyniki badao termowizyjnych, badao współczynnika przenikania ciepła U przez przegrody zewnętrzne badanych budynków oraz jako ostatnie wyniki z badao natężenia oświetlenia w badanych obiektach. 1) Badania jakości powietrza wewnętrznego wykonane zostały we wszystkich budynkach użyteczności publicznej. Badania wykonywane były w losowo wybranych pomieszczeniach o różnym przeznaczeniu (sale lekcyjne, pomieszczenia biurowe, toalety, korytarze, magazyny, kuchnia, stołówka itd.) znajdujących się na różnych kondygnacjach budynków. Wyniki badao pokazują, iż w większości badanych pomieszczeo jest zbyt wysoka temperatura co przekłada się na panujący w budynku komfort cieplny oraz co ważniejsze na koszty 66 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ ogrzewania i związaną z tym emisję CO 2. Dla zobrazowania sytuacji poniżej zostały przedstawione wyniki badao z budynków Urzędu Gminy oraz Gimnazjum w Przykonie. Budynek Urzędu Gminy w Przykonie - badanie jakości powietrza wewnątrz budynku: gabinet sekretarza, gabinet wójta, pokój obok gabinetu wójta, sekretariat, WC na I piętrze, pokój 35, pokój 34, WC na II piętrze, kuchnia, biblioteka, czytelnia, hol na parterze, WC na parterze, sala bilardowa, sala klubowa, WC w piwnicy, kotłownia oraz hol wejściowy na parterze łącznie 18 pomieszczeo. Budynek Gimnazjum w Przykonie - badanie jakości powietrza wewnątrz budynku: stołówka, kuchnia, magazyn, sala nr 18, hol parter, WC parter, sala nr 10, hol I piętro, WC I piętro, sala nr 111, pokój nauczycielski, biblioteka, sala nr 105 łącznie 13 pomieszczeo. Zostało przebadanych w tych dwóch obiektach aż 31 pomieszczeo, z czego tylko w jednym zachowane są temperatury wewnętrzne zgodne z normą PN-EN 15251:2007. W pozostałej części 30 pomieszczeo temperatury przekraczają maksymalną wartośd zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 15251:2007. Dla przykładu, na korytarzach zarówno w budynku szkoły jak i Urzędu Gminy, gdzie zgodnie z normą maksymalną wartośd temperatury zimą wynosi 18 C, a minimalna wartośd wynosi 14 C podczas wizji aparatura pomiarowa wskazuje wartości pomiędzy 22,5 C, a 24 C. Z kolei w salach lekcyjnych oraz pomieszczeniach biurowych gdzie zgodnie z normą PN-EN 15251:2007 maksymalna wartośd temperatury w zimie wynosi 21 C, a minimalna wartośd wynosi 19 C aparatura pomiarowa podczas badao odczytuje wartości w przedziale od 21,4 C do 25,2 C. Warto zaznaczyd, iż wartośd 26 C jest granicą, po której przekroczeniu dochodzi do przegrzewania pomieszczeo znajdujących się w budynku. Wartośd wilgotności powietrza w sposób pośredni informuje o skuteczności działania systemu wentylacji. Zbyt niskie wartości (poniżej 20%) świadczą o zbyt intensywnej wentylacji, a wartości za wysokie (powyżej 60%) najczęściej świadczą o niedostatecznej wentylacji. Pozostałe badane w budynkach publicznych w Przykonie wartości takie jak wilgotnośd powietrza, ciśnienie i zawartośd CO 2 w większości pomieszczeo w przebadanych budynkach są w normie. Wyjątek stanowił jedynie budynek szkoły w Boleszczynie gdzie podczas badao na budynku wilgotnośd wewnątrz pomieszczeo rejestrowana była na poziomie 70%, a zawartośd CO 2 w powietrzu przekraczał w niektórych pomieszczeniach 67 S t r o n a

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ nawet 35000 PPM co może byd wynikiem braku wietrzenia pomieszczeo i w konsekwencji powodowad występowanie pleśni i grzybów na powierzchni ścian wewnętrznych budynków oraz poczucie zmęczenia, depresji i ogólnego dyskomfortu wśród przebywających tam dzieci i pracowników szkoły. Poniżej odczyty z miernika wielofunkcyjnego TESTO 435-4 z pomiarów wykonanych w sali numer 7,8 i w gabinecie. Tabela nr 35.Odczyty z miernika wielofunkcyjnego - sonda do pomiaru temperatury, ciśnienia, wilgotności i zawartości CO 2 badania pomiarowe Szkoła Podstawowa Boleszczyn 02 Log 69 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh 1 2014-11-14 13:56:28 2263 1004,2 21,4 71,5 2 2014-11-14 13:56:38 2259 1004,2 21,6 71,5 3 2014-11-14 13:56:48 2268 1004,2 21,6 71,2 4 2014-11-14 13:56:58 2294 1004,2 21,7 70,7 5 2014-11-14 13:57:08 2341 1004,2 21,7 70,4 6 2014-11-14 13:57:18 2362 1004,2 21,7 70,3 02 Log 70 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh 1 2014-11-14 13:57:24 2362 1004,2 21,8 70,2 2 2014-11-14 13:57:34 2369 1004,2 21,8 70,3 3 2014-11-14 13:57:44 2405 1004,2 21,8 70,4 4 2014-11-14 13:57:54 2445 1004,2 21,9 70,0 5 2014-11-14 13:58:04 2439 1004,2 22,0 69,8 6 2014-11-14 13:58:14 2434 1004,2 22,0 69,6 min max średnia 2259 1004 21,4 69,6 2445 1004 22,0 71,5 2353 1004,2 21,8 70,5 02 Log 72 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh 1 2014-11-14 14:00:49 3347 1004,2 22,2 71,6 2 2014-11-14 14:00:59 3378 1004,2 22,2 71,5 3 2014-11-14 14:01:09 3409 1004,2 22,2 71,6 4 2014-11-14 14:01:19 3460 1004,2 22,3 71,4 5 2014-11-14 14:01:29 3518 1004,2 22,3 71,3 6 2014-11-14 14:01:39 3545 1004,2 22,3 71,2 02 Log 73 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh 1 2014-11-14 14:01:53 3527 1004,2 22,3 70,8 2 2014-11-14 14:02:03 3569 1004,2 22,3 70,9 3 2014-11-14 14:02:13 3600 1004,2 22,3 70,9 4 2014-11-14 14:02:23 3593 1004,2 22,3 70,9 5 2014-11-14 14:02:33 3583 1004,2 22,3 70,9 6 2014-11-14 14:02:43 3580 1004,2 22,4 70,8 min max średnia 3347 1004 22,2 70,8 3600 1004 22,4 71,6 3509 1004,2 22,3 71,2 02 Log 74 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh 1 2014-11-14 14:04:22 2335 1004,2 22,2 60,4 2 2014-11-14 14:04:32 2343 1004,2 22,2 60,9 3 2014-11-14 14:04:42 2339 1004,2 22,3 59,8 4 2014-11-14 14:04:52 2314 1004,2 22,3 59,5 5 2014-11-14 14:05:02 2275 1004,2 22,3 59,6 6 2014-11-14 14:05:12 2251 1004,2 22,3 59,4 02 Log 75 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh 1 2014-11-14 14:06:13 2143 1004,2 22,3 59,2 2 2014-11-14 14:06:23 2143 1004,2 22,3 59,3 3 2014-11-14 14:06:33 2165 1004,2 22,3 59,4 4 2014-11-14 14:06:43 2158 1004,2 22,3 59,1 5 2014-11-14 14:06:53 2144 1004,2 22,3 59,2 6 2014-11-14 14:07:03 2140 1004,2 22,3 59,3 min max średnia 2140 1004 22,2 59,1 2343 1004 22,3 60,9 2229 1004,2 22,3 59,6 Źródło: Opracowanie własne 68 S t r o n a

pokój gabinet wójta gabinet sekretarza Rysunek nr 24. Prezentacja wyników badao jakości powietrza wewnętrznego w budynku Urzędu Gminy POMIARY JAKOŚCI POWIETRZA WEWNĘTRZNEGO Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 09:16:53 1077 1011,1 21,4 37,7 78,1 0,9 09:17:03 1054 1011 21,4 37,7 78,1 1 09:17:13 1038 1011 21,4 37,9 78 1 09:17:23 1030 1011,1 21,5 37,7 77,9 1 09:17:33 1020 1011 21,5 37,9 77,9 1 09:17:43 1019 1011,1 21,5 38,2 77,8 1 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 09:17:46 1024 1011,1 21,5 38,4 77,8 1 09:17:56 1029 1011,1 21,6 38,3 77,8 1 09:18:06 1034 1011,2 21,6 37,9 77,9 1 09:18:16 1038 1011 21,6 37,6 78 1 09:18:26 1034 1011 21,7 37,5 78 1 09:18:36 1023 1011 21,7 37,5 78 1 min 1019 1011 21,4 37,5 77,8 0,9 max 1077 1011,2 21,7 38,4 78,1 1 średnia 1035,0 1011,1 21,5 37,9 77,9 1,0 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 09:40:05 1071 1011 22,9 39,8 75,8 1,2 09:40:15 1080 1011 22,9 39,4 76 1,3 09:40:25 1080 1011 22,9 39,1 76 1,2 09:40:35 1077 1011 23 38,7 76 1,2 09:40:45 1084 1011 23,1 39,6 76,1 1,2 09:40:55 1093 1011,1 23 40 76,2 1,1 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 09:41:05 1103 1011 23,1 39,6 76,2 1,1 09:41:15 1107 1011 23,1 39,3 76,2 1,2 09:41:25 1106 1011 23,1 38,6 76,5 1,3 09:41:35 1100 1011 23,1 38,6 76,5 1,3 09:41:45 1107 1011 23,2 39,6 76,6 1,2 09:41:55 1122 1011 23,2 39,3 76 1,2 min 1071 1011 22,9 38,6 75,8 1,1 max 1122 1011,1 23,2 40 76,6 1,3 średnia 1094,2 1011,0 23,1 39,3 76,2 1,2 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 10:10:48 1297 1011 23,6 39,9 75,8 1,2 10:10:58 1297 1011 23,6 39,9 76 1,3 10:11:08 1302 1011 23,6 40,1 76 1,2 10:11:18 1308 1011 23,6 39,9 76 1,2 10:11:28 1306 1011 23,6 39,9 76,1 1,2 10:11:38 1308 1011 23,6 39,9 76,2 1,1 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 10:12:17 1336 1011 23,7 40,1 76,2 1,1 10:12:27 1336 1011 23,7 40,1 76,2 1,2 10:12:37 1338 1011 23,7 40,4 76,5 1,3 10:12:47 1353 1011 23,7 40,9 76,5 1,3 10:12:57 1366 1011 23,8 40,7 76,6 1,2 10:13:07 1359 1011 23,8 40,7 76 1,2 min 1297 1011 23,6 39,9 75,8 1,1 max 1366 1011 23,8 40,9 76,6 1,3 średnia 1325,5 1011,0 23,7 40,2 76,2 1,2 69 S t r o n a

magazyn kuchnia stołówka Rysunek nr 25. Prezentacja wyników badao jakości powietrza wewnętrznego w budynku Gimnazjum POMIAR JAKOŚCI POWIETRZA WEWNĘTRZNEGO Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 13:57:29 1114 1011 19,5 41,6 68,6 3,6 13:57:39 1106 1011 20,2 40,5 68,4 3,6 13:57:49 1113 1011 19,8 38,8 68,2 3,7 13:57:59 1111 1011 19,9 38,7 67,9 3,7 13:58:09 1095 1011 19,9 38,5 68,3 3,6 13:58:19 1090 1011 20,2 38,2 68,3 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 13:58:44 1081 1011 20,3 39,1 68,4 3,8 13:58:54 1101 1011 20,6 39,1 68,1 3,8 13:59:04 1114 1011 20,5 37,9 67,8 3,6 13:59:14 1107 1011 20,5 37,8 67,2 3,7 13:59:24 1099 1011 20,7 37,8 67,2 3,6 13:59:34 1093 1011 20,8 37,8 67,7 3,5 min 1081 1011 19,5 37,8 67,2 3,5 max 1114 1011 20,8 41,6 68,6 3,8 średnia 1102,0 1011,0 20,2 38,8 68,0 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 14:39:27 738 1010,7 22 46,9 68,6 3,6 14:39:37 734 1010,7 22 46,8 68,4 3,6 14:39:47 726 1011 22 46,3 68,2 3,7 14:39:57 727 1010,8 22 45,8 67,9 3,7 14:40:07 731 1010,7 22,1 45,9 68,3 3,6 14:40:17 728 1010,7 22,1 46,2 68,3 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 14:40:24 722 1010,7 22,2 46 68,4 3,8 14:40:34 715 1010,8 22,1 45,7 68,1 3,8 14:40:44 717 1010,7 22,2 46,2 67,8 3,6 14:40:54 718 1010,6 22,3 45,6 67,2 3,7 14:41:04 716 1010,7 22,3 45,4 67,2 3,6 14:41:14 711 1010,7 22,4 45,3 67,7 3,5 min 711 1010,6 22 45,3 67,2 3,5 max 738 1011 22,4 46,9 68,6 3,8 średnia 723,6 1010,7 22,1 46,0 68,0 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 14:42:14 733 1010,7 22,1 41,8 68,6 3,6 14:42:24 705 1010,6 22,2 41,4 68,4 3,6 14:42:34 684 1010,8 22,3 41,4 68,2 3,7 14:42:44 679 1010,6 22,3 41,3 67,9 3,7 14:42:54 672 1010,6 22,4 40,9 68,3 3,6 14:43:04 662 1010,7 22,4 40,7 68,3 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 14:43:08 660 1010,8 22,4 40,6 68,4 3,8 14:43:18 657 1010,6 22,5 40,5 68,1 3,8 14:43:28 652 1010,6 22,5 40,6 67,8 3,6 14:43:38 649 1010,6 22,6 40,4 67,2 3,7 14:43:48 643 1010,7 22,6 40,3 67,2 3,6 14:43:58 640 1010,8 22,6 40,4 67,7 3,5 min 640 1010,6 22,1 40,3 67,2 3,5 max 733 1010,8 22,6 41,8 68,6 3,8 średnia 669,7 1010,7 22,4 40,9 68,0 3,7 70 S t r o n a

2) Badania termowizyjne wykonane zostały zgodnie z tym, co zostało przedstawione w tabeli we wszystkich budynkach użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona. Wnioski płynące z badao są następujące: tylko badania 2 z 9 obiektów nie wykazały problemów związanych z izolacją termiczną budynku, dodatkowo potwierdzając wysoką jakośd wykonanych prac termomodernizacyjnych mowa o budynku Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, który był termo modernizowany w 2013 roku oraz budynku Szkoły Podstawowej w Przykonie, który z kolei był termo modernizowany w 2005 roku jak wynika z przedstawionej przez pracowników obu wymienionych placówek dokumentacji technicznej obiektów. Jeśli chodzi o resztę badanych obiektów na opracowanych zdjęciach termowizyjnych możemy zauważyd: Konstrukcyjne mostki cieplne występujące w miejscach gdzie warstwa izolacji jest przerwana lub zmienia swoją grubośd co związane jest z zastosowanymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi, Geometryczne mostki cieplne, których występowanie związane jest ściśle ze zwiększoną stratą ciepła wynikającą z geometrii elementu, Wszystkie wymienione powyżej elementy odpowiadają za wypływ/ucieczkę ogrzewanego powietrza z budynków. Badania termowizyjne przeprowadzone w budynku mają za zadanie ocenid stan ochrony cieplnej budynku oraz co ważniejsze wskazad miejsca ucieczki ciepła z budynku. Termografia w podczerwieni jest szczególnie atrakcyjną techniką określenia pola temperatury ze względu na bezinwazyjny charakter pomiaru, dużą czułośd i szeroki zakres pomiarowy oraz możliwośd rejestracji z dużą częstotliwością. Termografia w podczerwieni pozwala na jakościową ocenę stanu izolacyjności cieplnej budynków (detekcji mostków termicznych, nieszczelności, zawilgoceo, degradacji izolacji itd.). Coraz wyższa jakośd kamer termowizyjnych oraz ich większa dostępnośd powoduje, iż termografia staje się coraz bardziej popularna i znajduje coraz więcej zastosowao. Biorąc pod uwagę, iż mieszkaocy, administratorzy oraz inwestorzy mają większą świadomośd konieczności oszczędzania energii w budynkach należy się spodziewad, iż w przyszłości badania termowizyjne na potrzeby oceny stanu ochrony cieplnej budynków będę powszechnie stosowane zwłaszcza jeśli chodzi o nowe lub modernizowane obiekty. 71 S t r o n a

Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 10,3 M2 10,5 M3 10,1 M4 9,4 M5 9,6 Zła jakość izolacji termicznej na całej powierzchni ściany zewnętrznej. Widoczne na samym dole punkty pomiarowe obrazują straty ciepła związane z przerwaniem izolacji termicznej budynku. Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 10,3 M2 10,5 M3 10,1 M4 9,4 M5 9,6 Wartości temperatur z punktów pomiarowych od 9,6 do 10,5 świadczą o złe jakosci izolacji termicznej budynku. Widoczne duże straty ciepła na odcinku cokołowym, całej powierzchni ściany zewnętrznej oraz w miejscu montażu drzwi wejściowych do kotłowni. Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1-0,3 Wartości temperatur w punktach M2-0,7 pomiarowych wskazują na brak izolacji M3-1,1 termicznej w części cokołowej budynku sali - M4-0,8 co przekłada się na straty ciepła z budynku. M5-1,6 Rysunek nr 26. Szkoła Podstawowa w Sarbicach zdjęcia z badao termowizyjnych 72 S t r o n a

Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 10,9 M2 10,5 M3 10,3 M4 10,9 M5 10,7 Wartości temperatur z punktów pomiarowych od 10,3 do 10,9 świadczą o wysokich temperaturach przgród zewnętrznych budynku i dużych stratach ciepła spowodowanych złą jakością izolacji termicznej budynku. Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 1,6 Wartości temperatur w punktach pomiarowych M2 0,3 wskazują na duże straty ciepła, które są M3 0,2 wynikiem brakiem lub złą jakością izolacji M4 0,1 dachu w budynku szkoły. M5-0,3 Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 0,8 M2-0,2 Temperatury w punktach pomiarowych M3-0,7 świadczą o słabej jakości izolacji termicznej M4 0 ścian zewnętrznych całego budynku. M5 0,3 Rysunek nr 27. Szkoła Podstawowa w Boleszczynie zdjęcia z badao termowizyjnych 73 S t r o n a

3) Badania współczynnika przenikania ciepła U przez przegrody zewnętrzne budynków - badania zostały wykonane w 8 z 9 obiektów publicznych w Przykonie nie wykonano ich jedynie na budynku przychodni ze względu na brak możliwości przeprowadzenia badania spowodowany długością trwania samego przygotowania i przeprowadzenia wiarygodnego pomiaru. W przypadku dwóch obiektów badanie wykonywane było podwójnie ze względu na fakt, iż zarówno szkoła podstawowa w Boleszczynie jak i Sarbicach były rozbudowywane wówczas pomiary wykonane są w obu częściach budynku oddawanych do użytkowania w różnych latach. Rysunek nr 28.Wymagane wartości współczynnika przenikania ciepła wg ich roku oddania budynku do użytkowania.źródło: Opracowanie własne L.p. Budynek publiczny Przykona Zmierzona wartośd współczynnika przenikania ciepła U przez przegrodę zewnętrzną budynku 1. Szkoła podstawowa w Przykonie 0,331 2. Przedszkole w Przykonie 0,755 3. Hala sportowa w Przykonie 0,130 4. Gimnazjum w Przykonie 0,605 5. Urząd Gminy w Przykonie 0,891 6. GOPS w Przykonie 0,165 7. Szkoła podst. w Sarbicach I cz. (hol) 1,041 8. Szkoła podst. w Sarbicach III cz. 0,631 9. Szkoła post. W Boleszczynie I cz. 1,308 10. Szkoła podst. w Boleszczynie II cz. 0,419 Rysunek nr 29. Tabela przedstawiająca zmierzone wartości współczynnika przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne badanych budynków publicznych na ternie gminy Przykona,źródło: Opracowanie własne 74 S t r o n a

PRZEDSZKOLE W PRZYKONIE GIMNAZJUM W PRZYKONIE GOPS W PRZYKONIE SZKOŁA PODSTAWOWA W PRZYKONIE HALA SPORTOWA W PRZYKONIE URZĄD GMINY W PRZYKONIE POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m2K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 11:03:16 0,335 19,7 20,7 89,7-1,8 11:03:36 0,327 19,7 20,7 90,6-1,9 11:03:56 0,33 19,7 20,7 89,7-1,7 11:04:16 0,327 19,7 20,6 90,2-1,9 11:04:36 0,328 19,7 20,6 90,2-1,8 11:04:56 0,322 19,7 20,6 90,2-1,8 11:05:16 0,323 19,7 20,6 89,8-1,7 11:05:36 0,325 19,7 20,6 89,4-1,6 11:05:56 0,324 19,7 20,6 89,8-1,7 11:06:16 0,319 19,7 20,6 90-1,6 11:06:36 0,317 19,7 20,6 89,9-1,7 11:06:56 0,324 19,7 20,6 90,1-1,7 Czas W/m2K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 11:07:50 0,324 19,7 20,6 89,8-1,7 11:08:10 0,33 19,7 20,6 90-1,7 11:08:30 0,339 19,7 20,6 90-1,6 11:08:50 0,332 19,7 20,6 89,8-1,6 11:09:10 0,332 19,7 20,6 89,5-1,6 11:09:30 0,34 19,7 20,6 89,4-1,5 11:09:50 0,34 19,6 20,6 89,2-1,5 11:10:10 0,339 19,7 20,6 89,2-1,6 11:10:30 0,34 19,6 20,6 89,2-1,5 11:10:50 0,34 19,6 20,6 89,3-1,5 11:11:10 0,34 19,7 20,6 89,4-1,5 11:11:30 0,342 19,6 20,6 89,3-1,4 min 0,317 19,6 20,6 89,2-1,9 max 0,342 19,7 20,7 90,6-1,4 średnia 0,331 19,68 20,61 89,74-1,65 POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m²K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 16:16:55 0,735 20 21,9 73,4 1,9 16:17:15 0,743 20 21,9 73,5 1,9 16:17:35 0,743 20 21,9 73,4 1,9 16:17:55 0,743 20 21,9 73,4 1,8 16:18:15 0,74 20 21,9 73,7 1,8 16:18:35 0,74 20 21,9 73,5 1,8 16:18:55 0,748 20 21,9 73,5 1,8 16:19:15 0,748 19,9 21,9 73,8 1,8 16:19:35 0,744 19,9 21,9 73,9 1,7 16:19:55 0,744 19,9 21,9 74 1,7 16:20:15 0,744 19,9 21,9 73,9 1,7 16:20:35 0,751 19,9 21,9 74,1 1,7 Czas W/m²K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 16:20:40 0,747 19,9 21,9 74,2 1,6 16:21:00 0,747 19,9 21,9 74,3 1,6 16:21:20 0,754 19,9 21,9 74,3 1,6 16:21:40 0,754 19,9 21,9 74,4 1,6 16:22:00 0,754 19,9 21,9 74,5 1,6 16:22:20 0,765 19,9 21,9 74,1 1,7 16:22:40 0,772 19,9 22 74 1,7 16:23:00 0,771 19,9 22 73,8 1,7 16:23:20 0,778 19,9 22 73,8 1,7 16:23:40 0,785 19,9 22 73,6 1,7 16:24:00 0,785 19,9 22 73,7 1,7 16:24:20 0,78 19,9 22 74 1,6 min 0,735 19,9 21,9 73,4 1,6 max 0,785 20 22 74,5 1,9 średnia 0,755 19,93 21,93 73,87 1,72 Tabela nr 36. Pomiary przenikanie ciepła przez przegrody w poszczególnych pomieszczeniach POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m2K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 14:30:17 0,098 21,1 21,3 83,8 0,3 14:30:37 0,104 21,1 21,4 83,6 0,4 14:30:57 0,118 21,1 21,4 83,4 0,3 14:31:17 0,118 21,1 21,4 83,3 0,4 14:31:37 0,126 21,1 21,4 83,3 0,4 14:31:57 0,118 21,1 21,4 83,4 0,3 14:32:17 0,132 21,1 21,4 82,9 0,4 14:32:37 0,14 21,1 21,4 82,9 0,4 14:32:57 0,139 21,1 21,4 82,6 0,3 14:33:17 0,139 21,1 21,5 82,8 0,3 14:33:37 0,139 21,1 21,5 82,7 0,3 14:33:57 0,139 21,1 21,5 82,6 0,4 Czas W/m2K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 14:35:42 0,132 21,1 21,5 83,3 0,4 14:36:02 0,132 21,1 21,5 83,9 0,3 14:36:22 0,132 21,1 21,5 83,1 0,4 14:36:42 0,139 21,1 21,5 82,8 0,3 14:37:02 0,146 21,1 21,5 82,9 0,3 14:37:22 0,139 21,1 21,5 83,6 0,3 14:37:42 0,138 21,1 21,5 83,3 0,3 14:38:02 0,139 21,1 21,5 83,4 0,3 14:38:22 0,131 21,1 21,4 83,6 0,3 14:38:42 0,132 21,1 21,4 84 0,3 14:39:02 0,132 21,1 21,4 84,1 0,3 14:39:22 0,125 21,1 21,4 84,4 0,3 min 0,098 21,1 21,3 82,6 0,3 max 0,146 21,1 21,5 84,4 0,4 średnia 0,130 21,10 21,44 83,32 0,33 POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m²K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 15:04:56 0,598 22,4 24 69,1 3,4 15:05:16 0,597 22,4 24 69,3 3,4 15:05:36 0,597 22,4 24 69,3 3,4 15:05:56 0,602 22,3 24 69 3,3 15:06:16 0,602 22,3 24 69,1 3,3 15:06:36 0,602 22,3 24 69,6 3,3 15:06:56 0,602 22,3 24 69,5 3,3 15:07:16 0,609 22,3 24 69,5 3,3 15:07:36 0,609 22,3 24 69,5 3,3 15:07:56 0,609 22,3 24 69,6 3,3 15:08:16 0,606 22,3 24 70,2 3,2 15:08:36 0,606 22,3 24 70,1 3,2 Czas W/m²K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 15:08:52 0,606 22,3 24 70,1 3,2 15:09:12 0,606 22,3 24 70,1 3,2 15:09:32 0,61 22,3 24 70,1 3,1 15:09:52 0,603 22,3 24 70,1 3,1 15:10:12 0,602 22,3 24 70,1 3,1 15:10:32 0,609 22,3 24 70,1 3 15:10:52 0,605 22,3 24 70,1 2,9 15:11:12 0,608 22,3 24 70,2 3 15:11:32 0,608 22,3 24 70,1 3 15:11:52 0,608 22,3 24 70,2 3 15:12:12 0,608 22,3 24 70,4 3 15:12:32 0,607 22,3 24 70,3 3 min 0,597 22,3 24 69 2,9 max 0,61 22,4 24 70,4 3,4 średnia 0,605 22,31 24,00 69,82 3,18 POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m²K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 12:46:57 0,949 21,8 24,6 75,9 1,8 12:47:17 0,943 21,8 24,6 75,8 1,8 12:47:37 0,951 21,8 24,6 75,8 1,8 12:47:57 0,945 21,8 24,6 75,9 1,8 12:48:17 0,937 21,8 24,6 75,7 1,9 12:48:37 0,92 21,8 24,5 75,6 1,8 12:48:57 0,911 21,8 24,5 76,1 1,7 12:49:17 0,905 21,8 24,5 76,1 1,7 12:49:37 0,899 21,8 24,5 76,1 1,7 12:49:57 0,897 21,8 24,4 76 1,8 12:50:17 0,891 21,8 24,4 75,7 1,8 12:50:37 0,891 21,8 24,4 75,9 1,8 Czas W/m²K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 12:51:00 0,879 21,8 24,4 76 1,8 12:51:20 0,879 21,8 24,4 75,9 1,8 12:51:40 0,872 21,8 24,4 75,8 1,8 12:52:00 0,873 21,8 24,4 76 1,8 12:52:20 0,873 21,8 24,4 76,3 1,8 12:52:40 0,867 21,8 24,3 75,9 1,8 12:53:00 0,868 21,8 24,3 75,8 1,8 12:53:20 0,861 21,8 24,3 75,9 1,8 12:53:40 0,845 21,8 24,3 76 1,7 12:54:00 0,849 21,8 24,3 76,1 1,8 12:54:20 0,84 21,8 24,3 75,9 1,7 12:54:40 0,83 21,8 24,3 75,9 1,8 min 0,83 21,8 24,3 75,6 1,7 max 0,951 21,8 24,6 76,3 1,9 średnia 0,891 21,80 24,43 75,92 1,78 POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m2K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 09:55:59 0,116 21,4 21,8 93,4-3,3 09:56:19 0,122 21,4 21,8 93,6-3,2 09:56:39 0,129 21,4 21,8 92,9-3,1 09:56:59 0,135 21,4 21,8 92,6-3 09:57:19 0,14 21,4 21,8 92,5-3,2 09:57:39 0,147 21,3 21,8 93,1-3,1 09:57:59 0,153 21,3 21,8 93,2-3,1 09:58:19 0,159 21,3 21,8 93,2-3,2 09:58:39 0,159 21,3 21,8 93,5-3,2 09:58:59 0,165 21,3 21,8 93,5-3,1 09:59:19 0,171 21,3 21,8 93,4-3,2 09:59:39 0,171 21,2 21,8 93,3-3,1 Czas W/m2K * C+ Tw * C+ Ti %rh C 10:00:27 0,177 21,2 21,8 93,6-3,1 10:00:47 0,177 21,2 21,8 93,5-3,2 10:01:07 0,178 21,2 21,8 93,4-3,1 10:01:27 0,178 21,2 21,8 93,1-3 10:01:47 0,184 21,2 21,8 92,7-3 10:02:07 0,19 21,2 21,8 92,6-3 10:02:27 0,183 21,2 21,8 93,1-3,2 10:02:47 0,183 21,2 21,8 93,4-3,2 10:03:07 0,184 21,2 21,8 93,5-3,1 10:03:27 0,19 21,2 21,8 93,6-3,1 10:03:47 0,189 21,2 21,8 93,5-3,2 10:04:07 0,19 21,2 21,8 93,2-3,1 min 0,116 21,2 21,8 92,5-3,3 max 0,19 21,4 21,8 93,6-3 średnia 0,165 21,3 21,8 93,2-3,1 75 S t r o n a

Rysunek nr 30. Zmierzone wartości współczynnika U *W/m 2 ], źródło: Opracowanie własne 76 S t r o n a

4) Badania natężenia oświetlenia - wykonane zostały we wszystkich zidentyfikowanych na terenie gminy budynkach publicznych. Celem przeprowadzenia badania było określenie natężenia oświetlenia w poszczególnych pomieszczeniach w badanych budynkach o różnym przeznaczeniach i odniesienie zbadanych wartości do obowiązujących wymagao zgodnie z normą PN-EN 12464:2012. W większości badanych pomieszczeo w poszczególnych budynkach oświetlenie spełnia wymagane normy. Zdarzają się jednak w każdym budynku pomieszczenia, które nie spełniają norm np. Sala 4 latków w Przedszkolu, czy sala czytelni w Gimnazjum itd. Największą ciekawośd wzbudziły wyniki badao w budynku Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej bowiem budynek był modernizowany w 2013 roku natomiast oświetlenie nie spełnia norm na żadnym ze stanowisk pracy może to byd spowodowane zainstalowaniem zbyt słabego oświetlenia, zainstalowaniem oświetlenia w złym miejscu bez uwzględnienia stanowisk pracy biurowej w każdym z pomieszczeo lub złym rozmieszczaniem stanowisk pracy. 77 S t r o n a

Obiekt badania: Przedszkole w Przykonie POMIAR NATĘŻENIA OŚWIETLENIA Przyrządy pomiarowe: Luksomierz TESTO 545, nr seryjny 02782001 Data pomiaru: 04.12.2014 L.p Miejsce i warunki pomiaru opis badania Rodzaj oświetlenia Jednostk a [Lx] Wartości pomiarowe Wartośd wymagana wg normy PN-EN 12464:2012 Ocena wymagao Sala 5-latki Stanowisko nr 1 jarzeniowe Lx 986 300 tak 1. 2. 3. 4. Stanowisko nr 2 jarzeniowe Lx 1071 300 tak Stanowisko nr 3 jarzeniowe Lx 1128 300 tak Stanowisko nr 4 jarzeniowe Lx 1168 300 tak Stanowisko nr 5 jarzeniowe Lx 870 300 tak Średnia wartośd 1045 300 spełnia Sala 4-latki Stanowisko nr 1 jarzeniowe Lx 120 300 nie Stanowisko nr 2 jarzeniowe Lx 355 300 tak Stanowisko nr 3 jarzeniowe Lx 280 300 nie Stanowisko nr 4 jarzeniowe Lx 320 300 tak Średnia wartośd 269 300 nie spełnia Sala 3-latki Stanowisko nr 1 jarzeniowe Lx 482 300 tak Stanowisko nr 2 jarzeniowe Lx 677 300 tak Stanowisko nr 3 jarzeniowe Lx 691 300 tak Stanowisko nr 4 jarzeniowe Lx 746 300 tak Stanowisko nr 5 jarzeniowe Lx 669 300 tak Średnia wartośd 653 300 spełnia Kuchnia Stanowisko nr 1 jarzeniowe Lx 335 500 nie Stanowisko nr 2 jarzeniowe Lx 444 500 nie Stanowisko nr 3 jarzeniowe Lx 354 500 nie Średnia wartośd 447 500 nie spełnia Rysunek nr 31. Badania natężenia oświetlenia w Przedszkolu w Przykonie (2014), źródło: Opracowanie własne Tabela nr 37.Wymagana ilośd lumenów w poszczególnych pomieszczeniach wg normy PN-EN 12464:2012 NORMA PN-EN 12464:2012 Tablica 5.35 - Pomieszczenia edukacyjne- żłobek, przedszkole Typ obszaru,zadania lub działania Jednostka Lx Pokój zabaw 300 Tablica 5.36 - Pomieszczenia edukacji-budynki edukacji Kuchnie 500 78 S t r o n a

POMIAR NATĘŻENIA OŚWIETLENIA Obiekt badania: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przykonie Przyrządy pomiarowe: Luksomierz TESTO 545, nr seryjny 02782001 Data pomiaru: 10.12.2014 L.p Miejsce i warunki pomiaru opis badania Rodzaj oświetlenia Jednostka [Lx] Wartości pomiarowe Wartośd wymagana wg normy PN-EN 12464:2012 Ocena Pokój 1 1. 2. 3. 4. 5. Stanowisko nr 1 jarzeniowe Lx 343 500 nie Stanowisko nr 2 jarzeniowe Lx 256 500 nie Stanowisko nr 3 jarzeniowe Lx 321 300 tak Średnia wartośd: 307 500 nie spełnia Pokój 2 Stanowisko nr 1 jarzeniowe Lx 321 500 nie Stanowisko nr 2 jarzeniowe Lx 254 500 nie Średnia wartośd: 288 500 nie spełnia Pokój 3 Stanowisko nr 1 jarzeniowe Lx 288 500 nie Stanowisko nr 2 jarzeniowe Lx 373 500 nie Średnia wartośd: 331 500 nie spełnia Pokój 4 Stanowisko nr 1 jarzeniowe Lx 241 500 nie Stanowisko nr 2 jarzeniowe Lx 307 500 nie Średnia wartośd: 274 500 nie spełnia Pokój 5 Stanowisko nr 1 jarzeniowe Lx 343 500 nie Stanowisko nr 2 jarzeniowe Lx 360 500 nie Stanowisko nr 3 jarzeniowe Lx 321 500 nie Średnia wartośd: 341 500 nie spełnia Rysunek nr 32. Badania natężenia oświetlenia w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej (2014), źródło: Opracowanie własne Tabela nr 38. Wymagana ilośd lumenów w poszczególnych budynkach wg normy PN-EN 12464:2012 NORMA PN-EN 12464:2012 Typ obszaru,zadania lub działania Tablica 5.26-Biura Jednostka Lx Segregowanie, kopiowanie itp. 300 Pisanie, pisanie na maszynie, czytanie, przetwarzanie danych 500 79 S t r o n a

Rozdział IV. Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla 1. Energia elektryczna Współczynnik emisyjności dla energii elektrycznej 1,191 (wg metodologii SEAP) Wielkości emisji zostały obliczone w oparciu o formułę: ECO 2 = C We Mg CO 2 gdzie: ECO 2 oznacza wielkośd emisji CO 2 [Mg CO 2 ], C oznacza zużycie energii (elektrycznej, paliwa) *MWh+, We oznacza wskaźnik emisji CO 2 [Mg CO 2 /MWh]. Dla Gminy Przykona rokiem bazowym został 2002 r. Dane na podstawie, których sporządzona została Bazowa Inwentaryzacja Emisji pochodzą z Założeo do Planu Zaopatrzenia Gminy Przykona w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z 2003r. Struktura odbiorców energii elektrycznej w 2002r. przedstawiała się w następujący sposób: 1. Gospodarstwa domowe 64,2% 2. Przemysł, rolnictwo, usługi i inne 26,5% 3. Oświetlenie uliczne 9,3% Łączne zużycie energii elektrycznej w 2002 r. wyniosło około 4308 MWh, natomiast do atmosfery zostało wyemitowanych 5130,83 ton CO 2. W odniesieniu do 2013 r. Bazowa Inwentaryzacja Emisji oprócz trzech analizowanych odbiorców (gospodarstw domowych, przemysłu, rolnictwa, usług, oświetlenia) szczegółowo wyodrębnia zużycie energii elektrycznej w budynkach użyteczności publicznej, a także w urządzeniach, do których zaliczamy przepompownie i oczyszczalnie. Natomiast przyjęliśmy, iż w 2002 r. zużycie energii elektrycznej w budynkach użyteczności publicznej oraz urządzeniach pozostało na niezmienionym poziomie jak w 2013 r. 80 S t r o n a

Zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w 2013 r. zostało oszacowane na podstawie przeprowadzonych badao ankietowych na próbie 109 budynków mieszkalnych, gdzie jednostkowe zużycie energii elektrycznej wyniosło 3,5 MWh (3,5 MWh * 1273 budynków w gminie)= 4456 MWh (wartośd globalna dla całej gminy). Jest to więcej o 15% od średniej w Wielkopolsce, co należy łączyd z prowadzeniem działalności gospodarczej w swoich domach. Tak, więc dla prawidłowości szacunków i nie podwajania obliczeo należy przyjąd wartośd 3 MWh dla celów budynkowych, a 0,5 MW jako cześd pozycji dotyczącej aktywności gospodarczej. Dane ankietowe zbierane na grupie przedsiębiorstw oraz gospodarstw rolnych przeprowadzone zostało na łącznej liczbie 46 odbiorów by móc oszacowad zużycie energii dla tej grupy odbiorów. Jednakże struktura przedsiębiorstw i gospodarstw wskazuje, że w przeważającej mierze są to działalności prowadzone w domu lub przy domu, a gospodarstwa mniejsze, które też pokrywają potrzeby energetyczne poprzez swoje domy. Jest niewiele spółek z o. o. oraz dużych gospodarstw (9%) dlatego też do przeanalizowania łącznego zużycia energii w odniesieniu do przemysłu, rolnictwa, usług i innych wykorzystane zostały dane z Dokumentu sporządzonego w 2013 r. - Założeo do Planu zaopatrzenia Gminy Przykona w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Dane w odniesieniu do oświetlenia ulicznego, budynków użyteczności publicznej a także urządzeo (w tym przepompowni i hydroforni) przedstawiają rzeczywiste zużycie energii elektrycznej, gdyż wyliczenia zostały sporządzone na podstawie faktur i bilansów. Jednostkowe zużycie energii elektrycznej przez lampę o mocy 100-150 W wyniosło 426,1 kwh (0,43 MWh), na co wskazuje łączna liczba 1150 lamp. Łączne zużycie energii elektrycznej w 2013 r. wyniosło około 6649 MWh, natomiast do atmosfery zostało wyemitowanych 7918,96 ton CO 2. 81 S t r o n a

Tabela nr 39. Zestawienie emisji CO 2 z energii elektrycznej w 2002 r. dla poszczególnych podmiotów Źródło emisji: Zużycie [MWh] 2002 rok 1. Energia elektryczna Wskaźnik emisji CO 2 Emisja [Mg CO 2 ] Gospodarstwa domowe 2340 1,191 2786,94 Przemysł, rolnictwo, usługii inne razem Budynki użyteczności publicznej Urządzenia (hydrofornie i przepompownie) 1221 1,191 1454,21 215 1,191 256,07 126 1,191 150,06 Oświetlenie uliczne 406 1,191 483,55 RAZEM 4308 1,191 5130,83 Tabela nr 40. Zestawienie emisji CO 2 z energii elektrycznej w 2013 r. dla poszczególnych podmiotów 2013 rok Źródło emisji: Zużycie [MWh] Wskaźnik emisji CO 2 Emisja [Mg CO 2 ] 1.Energia elektryczna Gospodarstwa domowe Przemysł, rolnictwo, usługi i inne razem Budynki użyteczności publicznej Urządzenia (hydrofornie i przepompownie) 3818 1,191 4547,24 2000 1,191 2382,00 215 1,191 256,07 126 1,191 150,07 Oświetlenie uliczne 490 1,191 583,59 RAZEM 6649 1,191 7918,97 82 S t r o n a

Tabela nr 41.Prognoza emisji CO 2 z energii elektrycznej w 2020 r. dla poszczególnych podmiotów Źródło emisji: 2020 rok (PROGNOZA) Zużycie [MWh] 1.Energia elektryczna Wskaźnik emisji CO 2 Emisja [Mg CO 2 ] Gospodarstwa domowe Przemysł, rolnictwo, usługi i inne razem 3818 x 80% =3054,4 2000 x 80% =1600 1,191 3637,79 1,191 1905,6 Budynki użyteczności publicznej 215 x 80% = 172 1,191 204,85 Urządzenia (hydroforniei przepompownie) 126 x 80% = 100,8 1,191 120,05 Oświetlenie uliczne 490 x 50% = 245 1,191 291,80 RAZEM 5172,2 1,191 6160,09 Po pierwsze - zakładamy, że w wyniku: Wymiany żarówek na żarówki LED, świetlówki kompaktowe (CFL) lub lamp halogenowych preferowane oświetlenie LED, Zastosowania nowoczesnych sterowników oświetlenia, które regulują działanie systemu oświetlenia w odpowiedzi na zewnętrzny sygnał np. dotyk, obecnośd, zegar, natężenie światła. Właściwe zastosowanie tych urządzeo może spowodowad zredukowanie zużycia energii od 30% do 50%, Podniesienia świadomości mieszkaoców gminy na temat zużycia energii elektrycznej, np.: wyłączania oświetlenia, gdy nie jest ono konieczne, bądź urządzeo elektrycznych z trybu czuwania, a także monitorowanie i kontrola zużytej energii itp. Wymiany urządzeo na energooszczędne, Ilośd energii elektrycznej zużywanej w każdym analizowanym podmiocie spadnie o 20%. W przypadku oświetlenia ulicznego redukcja zużycia energii wyniesie 50%. 83 S t r o n a

Po drugie będą producenci energii z OZE (których możemy brad pod uwagę) Indywidualne instalacje OZE oceniamy, że może powstawad ok. 20 instalacji rocznie o mocy 4 kw, czyli o zdolności do produkcji 72 MWh/ rocznie. Ograniczenie emisji o 86,7 t CO 2 / rocznie. W roku 2020 zdolnośd do produkcji energii z OZE będzie, więc 360 MWh/ rocznie, a ograniczenie emisji o 428,8 t CO 2 / rocznie Instalacje na budynkach publicznych 5 instalacji po 40kW = 200 kw o zdolności do produkcji 180 MWh/rocznie. Ograniczenie emisji o 214,4 t CO 2 / rocznie. W roku 2020 zdolnośd do produkcji energii z OZE będzie więc 900 MWh/ rocznie, a ograniczenie emisji o 1071,9 t CO 2 / rocznie. Zaplanowane są dwie farmy fotowoltaiczne, których zdolności produkcyjne to 900 i 1800 MWh/rok. Ograniczenie emisji o 3215,7 t CO 2 /rocznie. Zakłada się, że w roku 2020 utrzymana zostanie zdolnośd do ograniczenia emisji o 3215,7 t CO 2 /rocznie. Bioelektrownia, której planowana produkcja energii elektrycznej rocznie 15000 MWh. Ograniczenie emisji o 17865 t CO 2. Zakłada się, że w roku 2020 Bioelektrownia będzie pracowała pełną zdolnością produkcyjną i produkowała 15000 MWh energii elektrycznej i ograniczała emisję CO 2 o 17865 t CO 2 /rocznie. Łącznie w roku 2020 daje to planowane ograniczenie emisji o 22 581,4 t CO 2 /rocznie w wyniku produkcji zielonej energii elektrycznej na ternie gminy Przykona. Jeśli w bilansie uwzględnid tylko : Efektywnośd energetyczną 20% mniejsze zużycie energii elektrycznej w roku 2020 w stosunku do roku 2013 to spowoduje ograniczenie emisji o 1758,82 t CO 2 / rocznie. To oznacza, że emisja CO 2 w roku 2020 byłaby wyższa niż w roku bazowym 2002 o 1029,26 t CO 2 /rocznie Produkcja zielonej energii elektrycznej na terenie gminy według planów inwestycyjnych gminy i mieszkaoców gminy to ograniczenie emisji o 22 581,4 t CO 2 czyli 6160,09 22 581,4 = -16 421,31 t CO 2 /rocznie prognozuje się, że gmina, dzięki biogazowi, nie będzie produkowad dwutlenku węgla. 84 S t r o n a

Do 2020 na terenie gminy Przykona będzie działało kilka podmiotów produkujących z OZE energię elektryczną oraz indywidualni producenci energii w postaci prosumentów. Wyliczenia szczegółowe przy planowaniu działao na 2020 rok. Analiza nie uwzględnia ewentualnego dalszego wzrostu zużycia energii elektrycznej do roku 2020. Spowodowane jest to faktem, że bilans energetyczny w gminie nie ulegnie zmianie zmniejszenie zużycia energii elektrycznej zostanie zastąpione zapotrzebowaniem na energię przez zwiększenie liczby ludności i powstawaniem nowych zakładów. Tabela nr 42. Łączna emisja CO2 z energii elektrycznej Łączna emisja CO2 z energii elektrycznej 2002 2013 2020 2020 Zużycie [MWh] 4308,00 6649,00 5172,20 Prognoza z uwzględnieniem biogazowni 5172,20 Emisja [Mg CO2] 5130,83 7918,97 801,29 <1 2. Energia cieplna Zużycie energii cieplnej, w tym przede wszystkim oleju opałowego oraz paliwa węglowego zostało sporządzone na podstawie danych z Założeo do planu do zaopatrzenia w z 2003 r. Większośd obliczeo opiera się na szacunkach. Najczęściej używanym surowcem w celach opałowych przez mieszkaoców gminy jest olej opałowy, węgiel oraz drewno. Drewno nie jest brane pod uwagę z punktu widzenia emisji CO2, gdyż jest uważane za ekologiczne źródło ogrzewania. Wielkośd emisji CO2, dla poszczególnych nośników energii zostało obliczone na podstawie poniższej metodologii: Energia cieplna 𝑬 = 𝒊𝒍𝒐ść 𝒑𝒂𝒍𝒊𝒘𝒂 𝑾𝒐𝒑 𝟏𝟎 𝟑 𝑮𝑱 gdzie: E energia cieplna [GJ] Wop- wartośd opałowa paliwa *MJ/jednostkę+ 85 S t r o n a

Wielkośd emisji CO2 𝑬𝑪𝑶𝟐 = 𝑪 𝑾𝒆 𝑴𝒈 𝑪𝑶𝟐 Gdzie: ECO2 oznacza wielkośd emisji CO2 [Mg CO2], C oznacza zużycie energii (elektrycznej, paliwa) *MWh+, ρ gęstośd paliwa *kg/dm3] Zw ilośd zużytego paliwa We oznacza wskaźnik emisji CO2 [Mg CO2/MWh]. We dla węgla - 0,341 (wg metodologii SEAP) We dla oleju opałowego - 0,279 (wg metodologii SEAP) Gospodarstwa domowe (2002 r.) Tabela nr 43. Wyniki emisji CO2w gospodarstwach domowych z energii cieplnej, z podziałem na poszczególne nośniki w roku 2002. Dane Nośnik Węgiel Olej opałowy Wyniki Wop We ρ Zw E ECO2 MJ/jednostkę - kg/dm3 jednostka GJ MWh MgCO2 24 MJ/kg 0,341-4528000 kg 108672 30178,21 10290,77 39 MJ/dm3 0,279 0,84 50 000 dm3 1950 541,67 151,13 Budynki użyteczności publicznej (2002 r.) Tabela nr 44. Wyniki emisji CO2w budynkach użyteczności publicznej z energii cieplnej, dla oleju opałowego w roku 2002. Nośnik Olej opałowy Wop Dane We ρ Wyniki Zw E ECO2 MJ/dm3 - kg/dm3 dm3 GJ MWh MgCO2 39,00 0,279 0,84 197 619,00 7 707,14 2 140,87 597,30 86 S t r o n a

Tabela nr 45. Łączna emisja CO 2 z energii cieplnej w 2002 roku w gospodarstwach domowych i budynkach użyteczności publicznej z podziałem na nośniki. 2002 rok Źródło emisji: Zużycie [MWh] Wskaźnik emisji CO 2 Emisja [Mg CO 2 ] 1. Energia cieplna Gospodarstwa domowe,w tym: - - - Węgiel 30178,21 0,341 10290,77 Olej opałowy 541,67 0,279 151,13 Budynki użyteczności publicznej, w tym: - - - Olej opałowy 2140,87-597,3 RAZEM 32860,75-11038,2 Razem:32860,75MWh = 11038,2ton CO 2 W 2013 r. na podstawie badao ankietowych, przyjęliśmy, iż struktura zużycia paliw w celach produkcji energii cieplnej przez gospodarstwa domowe przedstawia się w ten sposób, iż 85% domostw opalanych jest węglem, 10% drewnem (którego przy obliczaniu emisyjności nie braliśmy pod uwagę), natomiast 5% używa oleju opałowego. Gospodarstwa domowe (2013 r.) Tabela nr 46. Wyniki emisji CO 2 w gospodarstwach domowych z energii cieplnej, z podziałem na poszczególne nośniki w roku 2013 Dane Wyniki Nośnik Wop We ρ Zw E ECO 2 MJ/jednostkę - kg/dm 3 jednostka GJ MWh MgCO 2 Węgiel 24 MJ/kg 0,341-5 410 250 kg 129 846 36 068,33 12 299,30 Olej opałowy 39 MJ/dm 3 0,279 0,84 127 300 dm 3 4 964,70 1 379,08 384,76 87 S t r o n a

Budynki użyteczności publicznej (2013 r.) Tabela nr 47. Wyniki emisji CO 2 w budynkach użyteczności publicznej z energii cieplnej, dla oleju opałowego w roku 2013. Dane Wyniki Nośnik Wop We ρ Zw E ECO 2 MJ/dm 3 - kg/dm 3 dm 3 GJ MWh MgCO 2 Olej opałowy 39 MJ/dm 3 0,279 0,84 197 619,05 dm 3 7 707,14 2 140,87 597,30 Źródłem ciepła we wszystkich budynkach publicznych jest olej opałowy, którego łączne zużycie wraz z obliczeniem emisji CO 2 zostało sporządzone na podstawie rzeczywistych danych, podobnie jak w przypadku energii elektrycznej pochodzących z faktur i bilansów rocznych prowadzonych przez gminę. Tabela nr 48. Łączna emisja CO 2 z energii cieplnej w 2013 roku w gospodarstwach domowych i budynkach użyteczności publicznej z podziałem na nośniki 2013rok Źródło emisji: Zużycie [MWh] Wskaźnik emisji CO 2 Emisja [Mg CO 2 ] 1.Energia cieplna Gospodarstwa domowe, w tym: - - - Węgiel 36068,33 0,341 12299,3 Olej opałowy 1379,08 0,279 384,76 Budynki użyteczności publicznej, w tym: - - - Olej opałowy 2140,87-597,3 RAZEM 39588,28-13281,36 Razem:39588,28MWh = 13281,36ton CO 2 88 S t r o n a

Tabela nr 49. Emisja gazów cieplarnianych w poszczególnych latach Łączna emisja CO 2 z energii cieplnej Zużycie [MWh] Emisja [Mg CO 2 ] 2002 32860,75 11038,20 2013 39588,28 13281,36 2020 32057,53 10754,90 Po pierwsze zakładamy, że w wyniku kompleksowych termomodernizacji w gospodarstwach domowych (docieplenie, wymiana kotłów i stolarki okiennej), ilośd energii cieplnej używanej w domach spadnie o 25%. Na tym samym poziomie zostanie zanotowany spadek zużycia energii cieplnej w przemyśle, rolnictwie, usługach i innych. Zakłada się, że w przypadku gospodarstw domowych do 2020 uda się uporządkowad gospodarkę cieplną w 50% co pozwoli na spadek zużycia paliw i emisji o 12,5% Po drugie - wprowadzone zostaną mechanizmy wspierające dalszy rozwój produkcji energii cieplnej do celów c.w.u. z alternatywnych źródeł energii. Czyli jeśli w roku 2013 zakłada się, że istniejące instalacje kolektorów słonecznych i pomp ciepła wpłynęły na oszczędnośd 680 MWh energii, czyli zmniejszyły emisję o 230 t CO 2 / rocznie (przy założeniu że działają w domach opalanych na węgiel). Planowane dalsze wsparcie instalacji kolektorów słonecznych i powietrznych pomp ciepła może spowodowad ograniczenie zużycia energii do poziomu ok. 1500 MWh, czyli zmniejszą emisję o ok. 450 t CO 2. To jest o około 3,5%. Trzecim elementem powodującym zmniejszenie emisji CO 2 w wyniku zużycia energii cieplnej jest zmiana sposobu zasilania budynków publicznych w miejscowości Przykona i przeprowadzenie działao termomodernizacyjnych i wprowadzenie automatyki budynkowej może spowodowad ograniczenie emisji o 3%. 89 S t r o n a

3. Transport 3.1. Emisja lokalna W przypadku emisji CO2 z transportu lokalnego należy zaznaczyd znikomy wpływ władz na ten rodzaj emisji. Na podstawie danych udostępnionych przez Gminę Przykona analizie poddana została emisja CO2 w związku z dowozem uczniów do szkół. Przewozy odbywają się pięcioma autobusami. Pojazdy łącznie pokonują około 124 950 km rocznie. Sytuacja przedstawia się następująco: ilośd kilometrów w przybliżeniu (605 km x 19 dni x 10 miesięcy) + 9 000 km przewozy związane z realizacją zadao ( wyjazdy na wycieczki tematyczne, zawody sportowe) = 124 950 km Obliczenia emisji CO2: Rodzaj paliwa: Gęstośd oleju napędowegośredni przebieg/rocznie Średnie spalanie Wartośd opałowa Wskaźnik emisji Olej napędowy 0,84 [kg/l] (Instytut Transportu Drogowego) 124 950 [km] 0,278 [l/km] (Instytut Transportu Drogowego) 43 [MJ/kg] = 0,043 [GJ/kg] (KOBiZE) 43,33 [kg CO2/GJ](KOBiZE) 𝒌𝒈 𝒍 𝑮𝑱 𝒌𝒈𝑪𝑶𝟐 𝟎, 𝟐𝟕𝟖 𝟎, 𝟎𝟒𝟑 𝟒𝟑, 𝟑𝟑 𝒍 𝒌𝒎 𝒌𝒈 𝑮𝒋 = 𝟓𝟒𝟑𝟔𝟒 𝒌𝒈𝑪𝑶𝟐 = 𝟓𝟒, 𝟑𝟔 𝑴𝒈𝑪𝑶𝟐 𝑬𝑪𝑶𝟐 = 𝟏𝟐𝟒𝟗𝟓𝟎 𝒌𝒎 𝟎, 𝟖𝟒 3.2. Emisja liniowa Średnie jednostkowe emisje CO2 dla poszczególnych kategorii pojazdów: Samochody osobowe Samochody dostawcze Samochody ciężarowe jednoczłonowe Samochody ciężarowe z naczepą/przyczepą Autobusy Motocykle Ciągniki rolicze 155 g/km 200 g/km 450 g/km 900 g/km 450 g/km 155 g/km 450 g/km Źródło: GAZELA Niskoemisyjny transport miejski 90 S t r o n a

Wzór na emisję *Mg CO 2 += (długośd odcinka *km+ * wskaźnik *g/km+ *liczba pojazdów *szt.+) * liczba dni w roku * 0,000001 Mg Natężenie ruchu związane jest głównie z jedną drogą krajową nr 72 relacji Poznao Turek - Łódź, na której stopieo natężenia ruchu SDR badany jest raz na 5 lat. Ostatnie badania jak widad z tabeli przeprowadzono w roku 2010, a wkrótce podane zostaną aktualne dane z roku 2015. Ich wyniki potwierdzają zwiększający się ruch samochodowy i co z tym jest związane większą emisję gazów cieplarnianych. - Pozostałą sied drogową gminy tworzą drogi powiatowe, których zestawienie zostało przedstawione na podstawie dokumentu Prognozy Oddziaływania na Środowisko Programu Ochrony Środowiska dla gminy Przykona na lata 2010-2017 o łącznej długości 28,9 km oraz drogi gminne o długości 57,9 km, na których mamy do czynienia z ruchem lokalnym. Wielkośd emisji CO 2 wynikająca z poruszania się pojazdów na tej trasie przedstawiona została w tabelach poniżej. Warto zauważyd, iż do 2005 r. wielkośd emisji CO 2 miała tendencję rosnącą w wyniku zwiększającej liczby pojazdów poruszających się po tej trasie. Jednak istotnym faktem jest sytuacja, w której porównując rok 2005 z 2010 liczba pojazdów znacząco zmalała, co jednocześnie przyczyniło się do spadku emisji CO 2 prawie o 50%. Taki stan rzeczy może wynikad z otwarcia alternatywnej drogi (Autostrady A2) na odcinku Konin Łódź. Wielkośd emisji CO 2 w poszczególnych latach przedstawiała się następująco: 91 S t r o n a

Tabela nr 50. Emisja z transportu liniowego na podstawie Średniodobowego ruchu (SDR) w 2000, 2005 i 2010 r. ( dr. kraj. nr 72 teren gm. Przykona) ROK 2000 Liczba pojazdów Wskaźnik *g/km+ Długośd odcinka (km) Liczba dni w roku Emisja [Mg CO 2 ] Motocykle 11 155 16 365 9,96 Sam.osobowe 4047 155 16 365 3663,34 Lekkie samochody ciężarowe (dostawcze) Samochody ciężarowe z przyczepą 572 200 16 365 668,10 174 900 16 365 914,544 bez przyczepy 201 450 16 365 528,23 Autobusy 135 450 16 365 354,78 Ciągniki rolnicze 38 450 16 365 99,86 SUMA 5178 6238,81 ROK 2005 Liczba pojazdów Wskaźnik *g/km+ Długośd odcinka (km) Liczba dni w roku Emisja [Mg CO 2 ] Motocykle 26 155 16 365 23,53 Sam.osobowe 9293 155 16 365 8412,02 Lekkie samochody ciężarowe (dostawcze) Samochody ciężarowe z przyczepą 1492 200 16 365 1742,66 1424 900 16 365 7484,54 bez przyczepy 699 450 16 365 1836,97 Autobusy 209 450 16 365 549,25 Ciągniki rolnicze 20 450 16 365 52,56 SUMA 13163 20101,54 92 S t r o n a

ROK 2010 Liczba pojazdów Wskaźnik [g/km] Długośd odcinka (km) Liczba dni w roku Emisja [Mg CO 2 ] Motocykle 57 155 21,5 365 51,60 Sam.osobowe 7004 155 21,5 365 6340,02 Lekkie samochody ciężarowe (dostawcze) Samochody ciężarowe z przyczepą 853 200 21,5 365 996,30 516 900 21,5 365 2712,10 bez przyczepy 363 450 21,5 365 953,96 Autobusy 106 450 21,5 365 278,57 Ciągniki rolnicze 35 450 21,5 365 91,98 SUMA 8934 11424,53 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (2000, 2005, 2010) Tabela nr 51. Łączna emisja CO 2 z transportu publicznego w poszczególnych latach Niestety nie posiadamy wyników badania z 2015 rok, aby oszacowad trend, który w okresie kolejnych 3 pomiarów uległ odwróceniu. W przypadku emisji lokalnej proponujemy zastosowad rozwiązania dotyczące zielonych zamówieo publicznych w transporcie dzieci do szkół, gdyż jest to kontrakt podpisywany z wykonawcą usług transportowych, na który gmina ma realny wpływ. Łączna emisja CO 2 z transportu liniowego Emisja [Mg CO 2 ] 2000 6238,81 2005 20101,54 2010 11424,53 93 S t r o n a

Tabela nr 52. Podsumowanie emisji CO 2 w poszczególnych latach, z podziałem na poszczególne lata Podsumowanie emisji CO 2 w poszczególnych latach 2002 2013 2020 (PROGNOZA) 2020 (Z uwzględnieniem biogazowni) ENERGIA ELEKTRYCZNA 5130,83 Mg CO 2 7918,97 Mg CO 2 6160,09 Mg CO 2 <1 ENERGIA CIEPLNA 11038,20 Mg CO 2 13281,36 Mg CO 2 10754,90 Mg CO 2 10754,90 Mg CO 2 TRANSPORT (emisja lokalna) b.d. 54,36Mg CO 2 54,36* 80% (zielone zamówienie) = 43,49 Mg CO 2 54,36 * 80% (zielone zamówienie) = 43,49 Mg CO 2 RAZEM 16169,03 Mg CO 2 21254,69 Mg CO 2 16958,48 Mg CO 2 10798,39 Mg CO 2 94 S t r o n a

Rozdział V. Cele strategiczne oraz zakładany poziom redukcji emisji CO 2 do roku 2020 Celem przygotowania dokumentu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest osiągnięcie w określonym czasie zamierzonych celów o charakterze strategicznym. Dokonując analizy stanu obecnego, po 25 latach funkcjonowania samorządu trzeba mied świadomośd jak wiele się w tym czasie zmieniło, także w kategoriach energetycznych w Polsce i w gminie Przykona. Cele jakie trzeba sobie postawid muszą byd ambitne i wypełniad zobowiązania podjęte przez nasz kraj na arenie międzynarodowej. Zgodnie z ustaleniami z przedstawicielami władz gminy Przykona ustala się następujące cele i priorytety: Cel strategiczny: Celem strategicznym gminy Przykona jest ograniczenie emisji dwutlenku węgla o 20% do roku 2020 w stosunku do roku bazowego, który został określony na 2002. Działania przedstawione w niniejszym planie wpisują się w wytyczne aktów prawnych szczebla UE, krajowego oraz regionalnego w zakresie ograniczenia emisji CO 2 do atmosfery. Są one ukierunkowane na bezwzględną realizację celu strategicznego, wsparte dążeniem do osiągnięcia wskaźników celów szczegółowych. W celu osiągnięcia zakładanej redukcji CO 2 przewidziano działania w poszczególnych sektorach gospodarczych. Cel strategiczny projektu jest możliwy do osiągnięcia poprzez realizację działao przedstawionych w poszczególnych sektorach gospodarczych terenu gminy wiejskiej Przykona. Poniżej przedstawiono cele szczegółowe wszystkich działao rekomendowanych przez Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Przykona. Cel 1: Zmniejszenie zużycia energii cieplnej na terenie gminy poprzez działania inwestycyjne i nieinwestycyjne 95 S t r o n a

Cel 2: Ograniczenie zużycia energii elektrycznej na terenie gminy poprzez działania inwestycyjne i nieinwestycyjne Cel 3: Rozwój produkcji energii cieplnej na terenie gminy ze źródeł OZE Cel 4: Rozwój produkcji energii elektrycznej na terenie gminy ze źródeł OZE Cel 5: Ograniczenie emisji w transporcie Cel 6: Edukacja społeczeostwa W ramach celu 1 dotyczącego zmniejszenia zużycia energii cieplnej na terenie gminy podejmowane będą następujące działania: Tabela nr 53. Zakres, dążenie i finansowanie celu 1. Cel 1 Działanie Zakres Dążenie Finansowanie I II III IV Termomodernizacja budynków komunalnych Termomodernizacja budynków indywidualnych Automatyka budynkowa w obiektach komunalnych Modernizacja źródła ciepła 20% oszczędności w zakresie produkcji ciepła; 20% redukcja emisji CO 2 20% oszczędności w zakresie produkcji ciepła; 20% redukcja emisji CO 2 10% oszczędności w zakresie produkcji ciepła; 10% redukcja emisji CO 2 12,5% oszczędności w zakresie produkcji ciepła; 10% redukcja emisji CO 2 50% budżet gminy; 50% środki przeznaczone na termomodernizacje 50% inwestor prywatny; 25% fundusze zewnętrzne; 25% środki gminy 50% budżet gminy; 50% środki przeznaczone na termomodernizacje Inwestor prywatny; dofinansowanie z gminy nie więcej niż 30% inwestycji Działanie 1: Termomodernizacja budynków komunalnych w celu osiągnięcia co najmniej 20% oszczędności w zakresie produkcji ciepła, co przyczyni się do osiągnięcia co najmniej 20% redukcji emisji CO 2. Termomodernizacja obiektów komunalnych o najgorszych parametrach przenikalności ciepła przez przegrodę. Lista rankingowa wg parametrów osiągniętych w badaniach pomiarowych w 2013 roku. Finansowanie w 50% z budżetu gminy, a w 50% ze środków przeznaczonych na termomodernizacje. 96 S t r o n a

Działanie 2: Termomodernizacja budynków indywidualnych w celu osiągnięcia co najmniej 20% oszczędności w zakresie produkcji ciepła i 20% redukcji emisji CO 2. Termomodernizacja budynków prywatnych wybudowanych przed 1990 rokiem szczególnie tych najstarszych, wybudowanych do 1970, których jest według ewidencji 478. Lista rankingowa według oceny stanu technicznego budynków. Średni budynek w gminie ma 100 m 2. Założenie: 100 budynków termomodernizowanych rocznie - program przewidziany został na 5 lat. Dofinansowanie gminy do 5 000 zł/budynek, przy osiągnięciu określonych parametrów, nie więcej niż 25% inwestycji. Pozostałe finansowanie to udział własny inwestora i współfinansowanie w programie WRPO 2014+, lub innym programie wspierającym termomodernizacje. Założenie: 50% inwestor prywatny, 25% fundusze zewnętrzne i 25% środki pochodzące z budżetu gminy. Termomodernizacja obejmuje: docieplenia ścian zewnętrznych budynku - 100-140 zł/m 2 docieplenie stropodachu 70-100 zł/m 2 docieplenie poddasza 150 230 zł/m 2 wymiana stolarki okiennej około 350 zł/m 2 Działanie 3: Automatyka budynkowa w obiektach komunalnych i osiągnięcie co najmniej 10% oszczędności w zakresie produkcji ciepła i 10% redukcji emisji CO 2. Wprowadzenie automatyki budynkowej dla obiektów komunalnych umożliwi oszczędnośd zużycia oleju opałowego. Centralny system zarządzany z poziomu urzędu gminy poprzez Internet w systemie on-line pozwoli w czasie rzeczywistym monitorowad zużycie oleju opałowego we wszystkich jednostkach. Przewidywany koszt inwestycji to 250.000 zł. Finansowanie w 50% ze środków gminy i w 50% ze środków przeznaczonych na termomodernizacje. 97 S t r o n a

Działanie 4: Modernizacja źródła ciepła i osiągnięcie co najmniej 12,5% oszczędności w zakresie produkcji ciepła i 10% redukcji emisji CO 2. Kontynuacja wymiany kotłów węglowych na niskoemisyjne w okresie najbliższych 5 lat (koszt z wymianą instalacji ok. 10.000 zł). Wymiana około 50 kotłów węglowych rocznie wg kolejności zgłoszeo. Program będzie dotował wymianę kotłów na nowoczesne z automatycznym podajnikiem paliwa i odpowiednim certyfikatem. Dofinansowanie z gminy do 30% inwestycji przy osiągnięciu określonych parametrów - nie więcej 2 000 zł. W ramach celu 2 dotyczącego ograniczenie zużycia energii elektrycznej na terenie gminy podejmowane będą następujące działania: Tabela nr 54. Zakres, dążenie i finansowanie celu 2 Cel 2 Działanie Zakres Dążenie Finansowanie Oszczędnośd 50% rocznych Fundusz remontowy Wymiana oświetlenia kosztów za energię operatora; I ulicznego na bardziej elektryczną; budżet gminy; fundusze energooszczędne redukcja o 50% UE dotychczasowej emisji CO 2 II III IV Wymiana oświetlenia w budynkach publicznych na bardziej energooszczędne Modernizacja urządzeo w oczyszczalni ścieków i w gminnych hydroforniach na bardziej energooszczędne Oszczędzanie energii elektrycznej przez mieszkaoców Oszczędnośd 50% rocznych kosztów za energię elektryczną; redukcja o 50% dotychczasowej emisji CO 2 Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej i emisji CO 2 Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej i emisji CO 2 50% ze środków gminy; 50% ze środków funduszy przeznaczonych na wymianę oświetlenia 50% ze środków gminy; 50% ze środków funduszy przeznaczonych na wzrost efektywności energetycznej - 98 S t r o n a

Działanie 1: Wymiana oświetlenia ulicznego na bardziej energooszczędne. Spowoduje to zaoszczędzenie 50% rocznych kosztów związanych z opłatami za energię elektryczną i redukcję o 50% dotychczasowej emisji CO 2. Program wymiany oświetlenia zostanie uzgodniony z operatorem w ramach funduszu remontowego. Możliwy jest również częściowy udział gminy w inwestycji lub pozyskanie funduszy poprzez programy UE. Działanie 2: Wymiana oświetlenia w budynkach publicznych na bardziej energooszczędne. Przyniesie to oszczędnośd 50% kosztów związanych z opłatami za energię elektryczną i redukcję dotychczasowej emisji CO 2 z tego źródła o 50%. W ramach programów UE lub NFOŚIGW/WFOŚiGW planuje się wymianę oświetlenia w budynkach publicznych w oparciu o listę rankingową powstałą w wyniku badania stanu oświetlenia w roku 2013. Fundusze pochodzid będą w 50% ze środków gminy, natomiast pozostałe 50% ze środków funduszy przeznaczonych na wymianę oświetlenia na energooszczędne. Działanie 3: Modernizacja urządzeo zainstalowanych w oczyszczalni ścieków i w gminnych hydroforniach na bardziej energooszczędne. Urządzenia funkcjonujące w obiektach gminy m.in. w oczyszczalni ścieków i przepompowniach wymagają przeglądu i oceny technicznej pod kątem ich energochłonności. Wynikiem tej oceny jest potrzeba wymiany pomp na bardziej energooszczędne. Program wymiany tych urządzeo zakłada jednostkowe nakłady rzędu 10-20.000 zł i określone indywidualne tempo realizacji tych inwestycji przez gminę. Połączenie tego procesu z planowanymi na tych obiektach instalacjami fotowoltaicznymi spowoduje osiągniecie rzeczywistych korzyści poprzez ograniczenie emisji dwutlenku węgla. Finansowanie będzie prowadzone ze środków gminy w 50%, natomiast pozostałe 50% 99 S t r o n a

uzyskane zostanie ze środków funduszy przeznaczonych na wzrost efektywności energetycznej. Działanie 4: Oszczędzanie energii elektrycznej przez mieszkaoców. W tym zakresie działanie gminy będzie skierowane na informację i edukację społeczeostwa. Program wymiany oświetlenia na energooszczędne będzie postępował wraz ze wzrostem świadomości obywateli. Nie przewiduje się udziału finansowego gminy w tym zadaniu. W ramach celu 3 przewiduje się rozwój produkcji energii cieplnej na terenie gminy z odnawialnych źródeł energii. W tym celu podejmowane będą następujące działania: Tabela nr 55. Zakres, dążenie i finansowanie celu 3 Cel 3 Działanie Zakres Dążenie Finansowanie I II III Instalacja urządzeo OZE wspierających produkcję ciepła i/lub ciepłej wody użytkowej na budynkach prywatnych Instalacja urządzeo OZE wspierających produkcję ciepła i/lub ciepłej wody użytkowej na budynkach publicznych Wprowadzenie ciepła systemowego do budynków użyteczności publicznej w gminie poprzez budowę ciepłociągu z bioelektrowni Przykona Rozwój produkcji energii cieplnej z OZE na terenie gminy Rozwój produkcji energii cieplnej z OZE na terenie gminy Rozwój produkcji energii cieplnej z OZE na terenie gminy 50% inwestycji z dofinansowania gminy; inwestor; fundusze krajowe i unijne 50% inwestycji z dofinansowania gminy; inwestor; fundusze krajowe i unijne 50% budżet gminy; 50% fundusze przeznaczone na wspieranie OZE i kogeneracji Działanie 1: Instalacja urządzeo OZE wspierających produkcję ciepła i/lub ciepłej wody użytkowej na budynkach prywatnych. 100 S t r o n a

Kontynuacja w okresie najbliższych 5 lat programu wspierania instalacji kolektorów słonecznych i pomp ciepła na budynkach prywatnych. Program będzie nadal zakładał instalowanie ok. 5m 2 kolektorów lub pomp ciepła o mocy 4 kw, co pozwoli ograniczyd w okresie 8 miesięcy (kolektory) lub 12 miesięcy (pompy) ilośd zużytego paliwa węglowego lub oleju opałowego na cele c.w.u. Zakłada się dofinansowanie 20 instalacji rocznie. Dofinansowanie do 5000 zł, jako udział 50 % ze strony gminy w inwestycji. Pozostałe finansowanie należy do inwestora, funduszy krajowych i unijnych przeznaczonych na OZE. Działanie 2: Instalacja urządzeo OZE wspierających produkcję ciepła i/lub ciepłej wody użytkowej na budynkach publicznych. Dobrym rozwiązaniem byłoby zamontowanie instalacji kolektorów słonecznych lub pomp ciepła w budynkach publicznych, które przestałyby byd zasilane przez lokalną kotłownię, a to z kolei przyczyniłoby się do ograniczenia zużycia oleju opałowego. Połączenie tych działao z termomodernizacją budynków powinno doprowadzid do redukcji zużycia energii o 30%, a w efekcie przyczyni się do zmniejszenia emisji o 30%. Finansowanie działao w 50% ze środków gminy, a w 50% z funduszy krajowych i unijnych przeznaczonych na OZE. Działanie 3: Wprowadzenie ciepła systemowego do budynków użyteczności publicznej w gminie poprzez budowę ciepłociągu z Bioelektrowni Przykona. Dostarczanie ciepła systemowego to mocno preferowany kierunek zmian. Jeśli jeszcze jak w przypadku biogazowni mamy system kogeneracyjny to ograniczenie emisji powstaje zarówno w wyniku produkcji energii elektrycznej jak i energii cieplnej. Częśd budynków publicznych w Przykonie w ten sposób mogłoby zrezygnowad z kosztownych kotłowni opalanych olejem opałowym i przejśd na ciepło systemowe. Planowane koszty mogą byd współfinansowane w 50% przez gminę, a 50% poprzez fundusze przeznaczone na wspieranie OZE i kogeneracji. 101 S t r o n a

W ramach celu 4 zakłada się rozwój produkcji energii elektrycznej na terenie gminy z odnawialnych źródeł energii. W tym celu proponowane są następujące działania: Tabela nr 56. Zakres, dążenie i finansowanie celu 4 Cel 4 Działanie Zakres Dążenie Finansowanie I II III IV V Inwestycja w instalacje PV na obiektach komunalnych o maksymalnej mocy jednej instalacji 40 kw Inwestycje w instalacje PV w obiektach prywatnych o maksymalnej mocy 4 kw Powstanie dwóch prywatnych farmy fotowoltaicznych o mocy 1 MW i 3 MW Produkcja energii elektrycznej przez Bioelektrownię Przykona Określenie w Studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, granic potencjalnej lokalizacji urządzeo do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100kW Ograniczenie emisji CO 2 ; produkcja energii elektrycznej z OZE Ograniczenie emisji CO 2 ; produkcja energii elektryczne z OZE Ograniczenie emisji CO 2 Ograniczenie emisji CO 2 Ograniczenie emisji CO 2 50% ze źródeł gminy; 50% ze źródeł funduszy przeznaczonych na instalacje OZE 50 % inwestor; do 25% budżet gminy (do 5000zł na instalację); fundusze krajowe i UE Inwestycja prywatna Inwestycja prywatna Działanie nieinwestycyjne Działanie 1: Inwestycja w instalacje PV na obiektach komunalnych o maksymalnej mocy jednej instalacji 40 kw. Przeprowadzenie inwestycji w postaci 5 instalacji fotowoltaicznych o mocy 40 kw każda, co spowoduje ograniczenie emisji poprzez produkcję energii elektrycznej ze źródła odnawialnego. Finansowanie inwestycji pochodzid będzie w 50% ze źródeł gminy, natomiast pozostałe 50% ze źródeł funduszy przeznaczonych na instalacje OZE. 102 S t r o n a

Działanie 2: Inwestycje w instalacje PV w obiektach prywatnych o maksymalnej mocy 4 kw. W okresie najbliższych 5 lat prowadzony będzie program instalacji PV na obiektach prywatnych. Każdego roku planuje się instalowanie 20 takich instalacji. Mechanizm współfinansowania ze źródeł prywatnych 50% kosztu inwestycji, do 25% ze środków gminy nie więcej niż 5.000 zł na jedną instalację. Pozostała cześd z funduszy krajowych i UE przeznaczonych na instalacje OZE. Działanie 3: Produkcja energii elektrycznej z OZE w celu zmniejszenia emisji CO 2 w gminie Przykona. W okresie najbliższych 5 lat powstaną dwie farmy fotowoltaiczne o mocy 1 MW i 3 MW, które poprzez produkcję w ciągu roku określonej ilości zielonej energii elektrycznej ograniczą emisję, związaną z koocowym zużyciem energii elektrycznej w gminie. Są to inwestycje prywatne, pozytywnie zaopiniowane przez gminę, których produkcja energii elektrycznej będzie miała charakter lokalny. Działanie 4: Produkcja energii elektrycznej przez biogazownię Przykona. Produkcja energii elektrycznej z biogazowni zgodnie z danymi technicznymi przyczyni się w istotny sposób do redukcji emisji dwutlenku węgla w gminie. Wynika to z ograniczenia korzystania przez gminę, mieszkaoców gminy i gospodarkę gminy z innych źródeł energii elektrycznej o wyższej emisji CO 2. Działanie 5: Określenie w Studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, granic potencjalnej lokalizacji urządzeo do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100kW. 103 S t r o n a

Działanie to pozwoli na lokalizację na terenie gminy kolejnych dużych inwestycji odnawialnych źródeł energii, a tym samym, w kolejnych latach pozwoli na redukcję emisji dwutlenku węgla. W ramach celu 5 proponowane są następujące działania, które mają przyczynid się do ograniczenia emisji w transporcie: Tabela nr 57. Zakres, dążenie i finansowanie celu 5 Cel 5 Działanie Zakres Dążenie Finansowanie Procedura zielonych Ograniczenie emisji CO I 2 Budżet gminy zamówieo wynikające z transportu II III Budowa chodników i ścieżek rowerowych Ekodriving działania edukująco uświadamiające dla kierowców z terenu gminy w zakresie techniki prowadzenia pojazdów samochodowych Ograniczenie emisji CO 2 wynikające z transportu lokalnego Wzrost świadomości mieszkaoców 50% budżet gminy; 50% fundusze krajowe i unijne przeznaczone na poprawę bezpieczeostwa na drogach i ograniczenie emisji 50% budżet gminy; 50% fundusze zewnętrzne Działanie 1: Procedura zielonych zamówieo Przeprowadzenie procedury przetargu na dowóz dzieci do szkół zgodnie z zasadami zielonego zamówienia. W wyniku tego działania ograniczona zostanie emisja dwutlenku węgla, która spowodowana jest transportem publicznym. Działanie 2: Budowa chodników i ścieżek rowerowych. Dalsze inwestycje związane z infrastrukturą, zarówno dla pieszych jak i rowerzystów sprzyjają ograniczeniu emisji dwutlenku węgla w ruchu lokalnym pojazdów. Finansowanie pochodzid będzie w 50% ze środków gminy i w 50% z funduszy krajowych i unijnych przeznaczonych na poprawę bezpieczeostwa na drogach i ograniczenie emisji. 104 S t r o n a

Działanie 3: Ekodriving działania edukująco uświadamiające dla kierowców z terenu gminy w zakresie techniki prowadzenia pojazdów samochodowych. Finansowanie działao edukacyjnych prowadzone będzie w 50 % przez gminę, natomiast pozostałe funduszem pochodzid będą z zewnątrz. W ramach celu 6 związanego z edukacją społeczeostwa przewiduje się kompleksowe działania edukacyjne i informacyjne: Tabela nr 58. Zakres, dążenie i finansowanie celu 6 Cel 6 Działanie Zakres Dążenie Finansowanie I II III IV Przeprowadzenie inspekcji technicznych lub uproszczonych audytów najstarszych budynków w gminie Promowanie budownictwa energooszczędnego i termomodernizacji Informowanie i uświadamianie społeczeostwa Stworzenie Edukacyjnego Centrum Energii Odnawialnej Wzrost świadomości mieszkaoców w zakresie stanu technicznego obiektów prywatnych Wprowadzenie gminnego systemu certyfikacji budynków, które spełniają wysokie normy energooszczędności Promowanie odnawialnych źródeł energii oraz podniesienie świadomości ekologicznej wśród mieszkaoców Wzrost świadomości mieszkaoców poprzez stworzenie w jednej ze szkół, w pełni działających instalacji OZE Edukacyjne Centrum Energii Odnawialnej. 50 % budżet gminy; fundusze zewnętrzne Budżet gminy Budżet gminy 50 % budżet gminy; fundusze zewnętrzne Działania 1: Wzrost świadomości mieszkaoców w zakresie stanu technicznego obiektów prywatnych. 105 S t r o n a

Przeprowadzenie inspekcji technicznych lub uproszczonych audytów budynkowych, szczególnie w odniesieniu do najstarszych budynków, co pozwoli na przygotowanie listy rankingowej potencjalnych beneficjentów dopłat ze strony gminy do termomodernizacji budynków, wymiany pieca, instalacji kolektorów słonecznych, pomp ciepła czy paneli fotowoltaicznych. Działanie zakłada wykonanie 50 100 audytów rocznie w celu określenia preferencji w przydziale dotacji do poszczególnych emiterów CO 2. Finansowanie pochodzid będzie ze źródeł gminy w 50% i ze środków funduszy na audyty budynkowe. Działanie 2: Promowanie budownictwa energooszczędnego i termomodernizacji. Wprowadzenie gminnego systemu certyfikacji budynków, które spełniają wysokie normy energooszczędności i mogą stanowid wzorzec dla innych mieszkaoców gminy. Działanie 3: Informowanie i uświadamianie społeczeostwa. Organizacja spotkao z mieszkaocami przy okazji spotkao sołeckich, festynów sołeckich, Dni Przykony, czy Lokalnych Dni Energii. Organizacja spotkao z przedsiębiorcami w celu promowania zmian termomodernizacyjnych i efektywności energetycznej u przedsiębiorców. Wszystkie te spotkania mają na celu promowanie odnawialnych źródeł energii oraz podniesienie świadomości ekologicznej wśród mieszkaoców. Działanie 4 Stworzenie Edukacyjnego Centrum Energii Odnawialnej Budowa w jednej ze szkół podstawowych instalacji OZE wykorzystujących energię słooca, wiatru, biomasy oraz energię geotermalną. Praca instalacji będzie monitorowana, a wyniki dotyczące wytworzonej energii będą ogólnie dostępne dla osób chcących pogłębid swoją wiedzę na temat odnawialnych źródeł energii. 106 S t r o n a

Do analizy zrealizowanych celów służyd będą mierniki osiągnięcia zadao. Miernikiem dla celu strategicznego będzie poziom redukcji emisji dwutlenku węgla, mierzony w odstępach co 3 lata. Miernikami osiągnięcia celów szczegółowych będą coroczne monitorowane pomiary poprzez badania ankietowe i badania pomiarowe zmieniającej się sytuacji w gminie w zakresie emisji gazów cieplarnianych, zużycia różnych nośników energii i poziomu produkcji energii z odnawialnych źródeł energii. Mierniki osiągnięcia celów szczegółowych: Cel 1: Ilośd budynków prywatnych i publicznych poddanych termomodernizacji, wartościowe i procentowe obniżenie zużycia energii cieplnej i ograniczenie emisji. Cel 2: Procentowe i wartościowe obniżenie zużycia energii elektrycznej i ograniczenie emisji. Cel 3: Ilośd m 2 zainstalowanych kolektorów, ilośd pomp ciepła do produkcji energii cieplnej, ilośd zmodernizowanych/wymienionych kotłów węglowych, ilośd wyprodukowanego ciepła przez biogazownię w roku. Cel 4: Moc(kW) zainstalowanych paneli PV do produkcji energii elektrycznej w instalacjach publicznych i prywatnych, ilośd wyprodukowanej energii elektrycznej w farmach fotowoltaicznych, ilośd wyprodukowanej energii elektrycznej w biogazowni. Cel 5: Długośd ścieżek rowerowych i chodników, procentowe obniżenie emisji dwutlenku węgla w związku z zamówieniami publicznymi. Cel 6: Ilośd imprez informacyjnych w roku, ilośd osób uczestniczących w imprezach informacyjnych w roku, ilośd osób odwiedzających Centrum Energii Odnawialnej. 107 S t r o n a

Rozdział VI. Źródła finansowania PGN Przygotowując założenia Planu Gospodarki Niskoemisyjnej nie sposób pominąd aspektu finansowego tych założeo. Wykonalnośd PGN-u zależy od możliwości zrealizowania określonych inwestycji, na które środki muszą znaleźd się w budżetach poszczególnych samorządów oraz mogą pochodzid z różnych, dostępnych w określonym czasie, źródeł zewnętrznych. Bardzo ważne w kategoriach wykonalności założeo PGN-u jest, aby określone zapisy znalazły swoje miejsce w wieloletnich planach inwestycyjnych gminy Przykona na okres najbliższych 2, 4 i 6 lat jak sporządzone zostały propozycje dotyczące realizacji określonych zadao w ramach PGN. Analizując potrzeby inwestycyjne gminy Przykona w aspekcie rozwoju gospodarki niskoemisyjnej na szczeblu lokalnym dokonaliśmy identyfikacji obszarów problemowych w aspekcie emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeo oraz bezpieczeostwa energetycznego gminy i wskazaliśmy działania mające na celu rozwiązanie tych problemów. Staraliśmy się określid potencjał wdrażania przedsięwzięd niskoemisyjnych na terenie gminy, zwłaszcza w odniesieniu do OZE, ale także wdrożenia nowoczesnych rozwiązao technologicznych. Konieczne wydaje się spojrzenie na możliwośd Optymalizacji wykorzystania funduszy własnych gminy i funduszy zewnętrznych w perspektywie finansowej 2014-2020 w zakresie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko POIiŚ jest krajowym programem operacyjnym finansowanym ze środków: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójności (FS). Zgodnie z Umową Partnerstwa alokacja UE na PO IŚ wynosi 5 006,0 mln EUR z EFRR i 22 507,9 mln EUR z FS. Cel: Wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjającej spójności terytorialnej i społecznej 108 S t r o n a

1) Czysta i efektywna energia, w tym efektywnośd energetyczna, ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy funkcjonowania europejskiego rynku energii; 2) Adaptacja do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporności systemów gospodarczych na zagrożenia związane z klimatem oraz zwiększeniu możliwości zapobiegania zagrożeniom (zwłaszcza zagrożeniom naturalnym) i reagowania na nie; 3) Konkurencyjnośd, w tym wnoszenie istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniając jednocześnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwając przeszkody w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych. POIiŚ będzie podejmował interwencje w ramach następujących Celów Tematycznych (CT), które mogą dotyczyd Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla terenu gminy Przykona jak: CT 4 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach; CT 5 Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem; CT 6 Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów; W przypadku gminy Przykona proponuje się wybrad odpowiednie osie priorytetowe i priorytety inwestycyjne PI. OŚ PRIORYTETOWA Zmniejszenie emisyjności gospodarki, która realizuje CT4., w tym następujące PI: 4.1 wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych; 4.2. promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach; 4.3. wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym; 109 S t r o n a

PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych Cele szczegółowe Realizacja priorytetu inwestycyjnego przyczyni się do zwiększenia udziału energii produkowanej ze źródeł odnawialnych, co z kolei przyczyni się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych oraz poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeo do atmosfery. Zakres interwencji Wsparcie planuje się skierowad na realizację projektów inwestycyjnych dotyczących wytwarzania energii z odnawialnych źródeł wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej. Wsparcie przewiduje w szczególności budowę jednostek o większej mocy wytwarzania energii wykorzystujących energię wiatru, a także biomasę i biogaz. Poza tym przewiduje się również wsparcie, jednostek OZE wykorzystujących energię słooca, geotermii oraz wody (wyłącznie na już istniejących budowlach piętrzących, wyposażonych w hydroelektrownie, przy jednoczesnym zapewnieniu pełnej drożności budowli dla przemieszczeo fauny wodnej). Z uwagi na niedostateczny poziom rozwoju sieci elektroenergetycznej w Polsce w ramach osi przewiduje się, że wsparcie zostanie skierowane na projekty dotyczące budowy oraz modernizacji sieci umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii z OZE do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (projekty Operatora Systemu Przesyłowego) oraz sieci dystrybucyjnej o napięciu 110 kv(projekty Operatorów Systemów Dystrybucyjnych). Projekty dotyczące wytwarzania energii z OZE oceniane będą głównie poprzez pryzmat kryterium efektywności kosztowej oraz osiągniętych efektów wpisujących się w cele osi priorytetowej. Jednym z czynników branych pod uwagę przy wyborze takich inwestycji do wsparcia, będzie koncepcja opłacalności, czyli najlepszego stosunku wielkości środków unijnych przeznaczonych na uzyskanie 1 MWh energii lub 1 MW mocy zainstalowanej wynikających z budowy danej instalacji. Poza tym o wsparciu takich projektów decydowad będą także inne osiągane rezultaty w stosunku do planowanych nakładów finansowych (np. wielkośd redukcji CO 2 ). 110 S t r o n a

PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.2 Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach Cele szczegółowe Realizacja priorytetu inwestycyjnego przyczyni się do zwiększenia efektywności energetycznej na poziomie zużycia, zwiększając przy tym udział odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym poprzez racjonalne zużycie zasobów surowców energetycznych. Wpłynie to na oszczędnośd energii, a jej efektywne wykorzystanie przez przedsiębiorstwa obniży koszty ich funkcjonowania. Działania w ramach przedmiotowego priorytetu wpłyną również na zmniejszenie emisyjności gospodarki. Zakres interwencji Wsparcie będzie ukierunkowane na: na Audyty energetyczne (przemysłowe) dużych oraz średnich przedsiębiorstw oraz ogólnopolski system wsparcia doradczego dla przedsiębiorców (duże przedsiębiorstwa oraz MSP) w zakresie efektywności energetycznej oraz OZE, na działania mające na celu promowanie zagadnieo związanych z efektywnym wykorzystaniem energii oraz OZE z uwzględnieniem zasad zrównoważonej produkcji i konsumpcji, na wsparcie inwestycyjne (nie doradcze) skierowane będzie głównie do przedsiębiorców dużych, w zakresie zastosowania energooszczędnych (energia elektryczna, ciepło, chłód, woda) technologii produkcji, a także wprowadzanie systemów zarządzania energią. Ponadto wsparciem może zostad objęta budowa własnych instalacji OZE, jak również zmiana systemu wytwarzania lub wykorzystania paliw i energii. Przewiduje się w szczególności wsparcie następujących obszarów: Modernizacji i rozbudowy linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie; Modernizacji energetycznej budynków w przedsiębiorstwach; Zastosowania technologii efektywnych energetycznie w przedsiębiorstwie; Budowy, rozbudowy i modernizacji instalacji OZE; Zmiany systemu wytwarzania lub wykorzystania paliw i energii, zastosowanie 111 S t r o n a

Energooszczędnych (energia elektryczna, ciepło, chłód, woda) technologii produkcji i użytkowania energii, w tym termomodernizacji budynków; Wprowadzania systemów zarządzania energią, przeprowadzania audytów energetycznych (przemysłowych). PRIORYTET INWESTYCYJNY 4.3 Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym. Cele szczegółowe Realizacja priorytetu inwestycyjnego przyczyni się do zwiększenia efektywności energetycznej na poziomie zużycia zwiększając przy tym udział odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym poprzez racjonalne zużycie zasobów surowców energetycznych. Zwiększenie poprawy efektywności energetycznej, która łączy w sobie cele gospodarcze i społeczne, przyczyni się dodatkowo do zmniejszenia emisyjności gospodarki. Zakres interwencji Wsparcie gospodarki niskoemisyjnej w tym priorytecie inwestycyjnym będzie jednym z elementów tzw. planów gospodarki niskoemisyjnej przygotowanych przez gminy, mogących zawierad miejskie audyty energetyczne. W ramach oceny takich projektów będzie kryterium efektywności kosztowej w powiązaniu z osiąganymi efektami ekologicznymi w stosunku do planowanych nakładów finansowych. Poza tym o wsparciu takich projektów decydowad będą także inne osiągane rezultaty w stosunku do planowanych nakładów finansowych (np. wielkośd redukcji CO 2 ). Przewiduje się, że wsparcie w ramach tego priorytetu skierowane będzie głównie: na kompleksową modernizację energetyczną budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne, na działania związane z przygotowaniem audytów energetycznych takich budynków oraz prac projektowych w formie dotacji, stworzenie ogólnopolskiego systemu wsparcia doradczego dla sektora publicznego i mieszkaniowego w zakresie efektywności energetycznej oraz OZE. 112 S t r o n a

Przewiduje się wsparcie kompleksowej modernizacji energetycznej budynków użyteczności publicznej i mieszkaniowych wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne w zakresie związanym m.in. z: ociepleniem obiektu, wymianą okien, drzwi zewnętrznych oraz oświetlenia na energooszczędne, przebudową systemów grzewczych (wraz z wymianą i przyłączeniem źródła ciepła), systemów wentylacji i klimatyzacji, zastosowanie automatyki pogodowej i systemów zarządzania budynkiem, budową lub modernizacją wewnętrznych instalacji odbiorczych oraz likwidacją dotychczasowych źródeł ciepła, instalacją mikrogeneracji lub mikrotrigeneracji na potrzeby własne, instalacją OZE w modernizowanych energetycznie budynkach, instalacją systemów chłodzących, w tym również z OZE. Działania te mogą byd prowadzone w koordynacji z realizacją projektów z zakresu modernizacji sieci ciepłowniczych oraz rozwoju wysokosprawnej kogeneracji prowadzących do zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło i chłód. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 Celem głównym Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020 będzie poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. PROW 2014 2020 będzie realizował wszystkie sześd priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 2020, a mianowicie: Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich. Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych. Poprawa organizacji łaocucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa. 113 S t r o n a

Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym. Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2014-2020 (WRPO 2014 +) Oś priorytetowa 3. Energia Priorytet Inwestycyjny 3.1. Wytwarzanie i dystrybucja energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych Typy przedsięwzięd: budowa, rozbudowa oraz przebudowa instalacji służących do wytwarzania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, (wraz z ewentualnym podłączeniem do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej) z wykorzystaniem energii wiatrowej - do 5 MWe, budowa, rozbudowa oraz przebudowa instalacji służących do wytwarzania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, w tym (wraz z ewentualnym podłączeniem do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej) z wykorzystaniem energii słonecznej - do 2 MWe/MWth, budowa, rozbudowa oraz przebudowa instalacji służących do wytwarzania energii pochodzącej ze 52 źródeł odnawialnych, (wraz z ewentualnym podłączeniem do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej) z wykorzystaniem biomasy do 5 MWth, budowa, rozbudowa oraz przebudowa instalacji służących do wytwarzania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, (wraz z ewentualnym podłączeniem do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej) z wykorzystaniem energii wodnej do 5 MWe, budowa, rozbudowa oraz przebudowa instalacji służących do wytwarzania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, (wraz z ewentualnym podłączeniem do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej) z wykorzystaniem energii geotermalnej do 2MWth, budowa, rozbudowa oraz przebudowa instalacji służących do wytwarzania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, (wraz z ewentualnym podłączeniem do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej) z wykorzystaniem biogazu do 1 MWe, budowa oraz przebudowa sieci umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego projekty realizowane przez OSD (operatorów systemu dystrybucyjnego) dotyczące sieci dystrybucyjnej o napięciu SN i nn (poniżej 110kV). Grupy docelowe/beneficjenci: 114 S t r o n a

jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, jednostki zależne od jst, posiadające osobowośd prawną, paostwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, w tym paostwowe jednostki budżetowe, przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe (dotyczy podmiotów posiadających osobowośd prawną) Priorytet Inwestycyjny 3.2. Poprawa efektywności energetycznej w sektorze publicznym i mieszkaniowym Typy przedsięwzięd: 1. Kompleksowa modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej będących własnością jednostek samorządu terytorialnego oraz podległych mu organów i jednostek organizacyjnych związana m.in. z: ociepleniem obiektu, wymianą okien, drzwi zewnętrznych, przebudową systemów grzewczych (wraz z wymianą i podłączeniem do źródła ciepła), systemów wentylacji i klimatyzacji, instalacją OZE w modernizowanych energetycznie budynkach, w tym z zastosowaniem kogeneracji, instalacją systemów chłodzących, w tym również z OZE, wymianą oświetlenia na energooszczędne, systemami monitorowania i zarządzania energią, finansowaniem opracowanych audytów energetycznych dla sektora publicznego - jako elementu kompleksowego projektu. 2. Kompleksowa, głęboka modernizacja energetyczna wielorodzinnych budynków mieszkalnych związana z m.in.: ociepleniem obiektu, wymianą okien, drzwi zewnętrznych, przebudową systemów grzewczych (wraz z wymianą i podłączeniem do źródła ciepła), systemów wentylacji i klimatyzacji, instalacją OZE w modernizowanych energetycznie budynkach, w tym z zastosowaniem kogeneracji, instalacją systemów chłodzących, w tym również z OZE, wymianą oświetlenia na energooszczędne (w przypadku wielorodzinnych budynków mieszkalnych, tylko ich części wspólnych), systemami monitorowania i zarządzania energią, finansowaniem opracowanych audytów energetycznych dla sektora mieszkaniowego - jako elementu kompleksowego projektu. 115 S t r o n a

Grupy docelowe/beneficjenci: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, jednostki zależne od jst, posiadające osobowośd prawną, w tym spółki komunalne realizujące zadania własne gminy, paostwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, w tym paostwowe jednostki budżetowe, organizacje pozarządowe (dotyczy podmiotów posiadających osobowośd prawną), szkoły wyższe, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, Towarzystwa Budownictwa Społecznego, uczestnicy PPP realizujący projekty hybrydowe na rzecz partnera publicznego, podmioty będące dostawcami usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE Priorytet Inwestycyjny 3.3. Wspieranie strategii niskoemisyjnych w tym mobilnośd miejska Typy przedsięwzięd: W ramach przedmiotowego poddziałania realizowane będą wyłącznie projekty składające się co najmniej z 2 elementów wskazanych poniżej. Preferowane będą kompleksowe projekty obejmujące jak największą liczbę wskazanych poniżej rodzajów projektów polegających na: 1. Zakupie niskoemisyjnego taboru dla transportu publicznego 2. Budowie, przebudowie, rozbudowie i modernizacji infrastruktury transportu publicznego w tym np. sieci tramwajowych, sieci autobusowych (układu torowego na trasach, pętlach, bocznicach, zajezdniach, uzupełnienia istniejącego układu wydzielonych pasów dla autobusów, wyposażenia dróg w zjazdy, zatoki autobusowe i inne urządzenia drogowe dla komunikacji miejskiej) zajezdni tramwajowych i autobusowych, przystanków, wysepek, a także urządzeo dla osób niepełnosprawnych parkingów typu P&R, B&R zintegrowanych centrów przesiadkowych zapewnienie dróg dostępu do przystanków, centrów przesiadkowych itp., pasów ruchu dla rowerów 3. Budowie systemów zarządzania i organizacji ruchu (np. Inteligentne Systemy Transportowe, tworzenie systemów i działao technicznych z zakresu telematyki służących 116 S t r o n a

komunikacji publicznej, zakup i montaż urządzeo z zakresu telematyki (w tym np. systemy dystrybucji i identyfikacji biletów, elektroniczne tablice informacyjne, wspólny bilet). 4. Budowie, przebudowie i modernizacji dróg dla rowerów, w tym łączących miasta i ich obszary funkcjonalne oraz uzupełniająco infrastruktury rowerowej (publiczne parkingi rowerowe, kładki rowerowe i pieszo-rowerowe zlokalizowane w ciągach ścieżek rowerowych oraz systemy rowerów publicznych/miejskich, itp.) 5. Montażu efektywnego energetycznie oświetlenia ulicznego lub modernizacji oświetlenia ulicznego pod kątem zwiększenia jego energooszczędności, przy spełnieniu wymagao technicznych dotyczących oświetlenia dróg zawartych we właściwych normach dotyczących oświetlenia drogowego 6. Działaniach informacyjnych i promocyjnych dotyczących transportu drogowego (wyłącznie jako element projektu inwestycyjnego). Grupy docelowe/beneficjenci: jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, jednostki zależne od jst, posiadające osobowośd prawną, organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie gminy/miasta na prawach powiatu/związku międzygminnego - w których większośd udziałów lub akcji posiada gmina, powiat, związek międzygminny, Skarb Paostwa lub spółka kapitałowa, w której wymienione wcześniej podmioty (to jest gmina, powiat, związek międzygminny, Skarb Paostwa) dysponują bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu - na podstawie aktualnej umowy dotyczącej świadczenia usług z zakresu transportu publicznego lub oświetlenia ulicznego uczestnicy PPP realizujący projekty hybrydowe na rzecz partnera publicznego, przedsiębiorcy, podmioty wdrażające instrumenty finansowe, paostwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, w tym paostwowe jednostki budżetowe, podmioty będące dostawcami usług energetycznych w rozumieniu dyrektywy 2012/27/UE PRIORYTET INWESTYCYJNY 3.1. - Wspieranie tworzenia i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych Cel szczegółowy Wzrost udziału OZE w zużyciu energii Spodziewane typy przedsięwzięd: Budowa oraz rozbudowa instalacji służących do wytwarzania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, 117 S t r o n a

Budowa, rozbudowa i modernizacja instalacji służących dystrybucji ciepła pochodzącego z OZE, Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych umożliwiających Przyłączenia jednostek wytwórczych energii z OZE do sieci, Budowę lub przebudowę jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła ze źródeł Odnawialnych w wysokosprawnej kogeneracji, Produkcja urządzeo dla OZE oraz dla biokomponentów i biopaliw. PRIORYTET INWESTYCYJNY 3.2. Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach Cel szczegółowy Zmniejszenie energochłonności gospodarki Spodziewane typy przedsięwzięd: Działania ograniczające energochłonnośd, Racjonalizacja produkcji w celu zmniejszenia strat energii, ciepła i wody, Wykorzystanie OZE przez przedsiębiorstwa. Wśród spodziewanych typów przedsięwzięd nie można wykluczyd projektów zintegrowanych, wymagających finansowania krzyżowego. PRIORYTET INWESTYCYJNY 3.3. Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym Cel szczegółowy Zmniejszenie energochłonności sektorów mieszkaniowego i publicznego Spodziewane typy przedsięwzięd: Modernizacja energetyczna budynków oraz wymiana wyposażenia tych obiektów na energooszczędne, 118 S t r o n a

Projekty modernizacji infrastruktury ciepłowniczej i energetycznej w modernizowanych budynkach, a także podłączanie budynków do sieci, Instalacje OZE w modernizowanych energetycznie budynkach. Wśród spodziewanych typów przedsięwzięd nie można wykluczyd projektów zintegrowanych, wymagających finansowania krzyżowego, związanych m.in. z działaniami zwiększającymi świadomośd użytkowników koocowych w zakresie efektywności energetycznej. Środki europejskie i inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych (oraz krajowych) i niepodlegające zwrotowi, w kontekście możliwości ich pozyskiwania na realizację przedsięwzięd w zakresie gospodarki niskoemisyjnej Środki finansowe dla Polski w postaci dwóch instrumentów pod nazwą: Mechanizm Finansowy EOG oraz Norweski Mechanizm Finansowy (potocznie znanych jako fundusze norweskie), pochodzą z trzech krajów EFTA (Europejskiego Stowarzyszenie Wolnego Handlu), tj. Norwegii, Islandii i Liechtensteinu. Na mocy umów międzynarodowych Islandia, Liechtenstein i Norwegia przyznały Paostwom-beneficjentom (członkom EOG, którzy przystąpili do Unii Europejskiej w 2004 r. i w 2007 r. oraz Hiszpanii, Grecji i Portugalii) wsparcie w postaci dwóch instrumentów finansowych pod nazwami Mechanizm Finansowy EOG oraz Norweski Mechanizm Finansowy. Dzięki temu, Islandia, Liechtenstein i Norwegia korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, mimo, że nie są jej członkami. Fundusze norweskie i fundusze EOG są formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegię, Islandię i Liechtenstein nowym członkom UE. Cele Głównymi celami funduszy norweskich i funduszy EOG są: przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy paostwamidarczyocami a paostwem-beneficjentem. Odbiorcy wsparcia 119 S t r o n a

Generalnie, wnioskodawcami mogą byd podmioty prywatne czy też publiczne, komercyjne bądź niekomercyjne, oraz organizacje pozarządowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak również organizacje międzyrządowe działające w Polsce. Dla każdego z programów zostanie ustalony katalog podmiotów, które będą mogły ubiegad się o dofinansowanie. Programy (obszary wsparcia) W ramach funduszy norweskich i EOG wydzielono kilkanaście programów (obszarów wsparcia). W ramach danego programu będzie można uzyskad dofinansowanie na projekty o podobnej tematyce. Wśród programów znalazło się wiele obszarów z pierwszej edycji funduszy norweskich i EOG. Przede wszystkim należy wymienid: ochronę środowiska (w tym energię odnawialną), dziedzictwo kulturowe, zdrowie, badania naukowe i stypendia. Nazwa programu: Oszczędzanie energii i promowanie odnawialnych źródeł energii Celami programu są: redukcja emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczenia powietrza oraz zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie zużycia energii. Obszary wsparcia W ramach programu planowane są następujące obszary wsparcia / obszary priorytetowe: poprawa efektywności energetycznej w budynkach, wzrost świadomości społecznej i edukacja w zakresie efektywności energetycznej (wsparcie w ramach projektu predefiniowanego), wzrost produkcji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Rodzaje kwalifikowalnych projektów: Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej przeznaczonych na potrzeby: administracji publicznej, oświaty, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, szkolnictwa wyższego, nauki, wychowania. Zastąpienie przestarzałych źródeł ciepła dla ww. budynków użyteczności publicznej o mocy do 5 MW nowoczesnymi, energooszczędnymi i ekologicznymi źródłami ciepła lub energii elektrycznej, w tym: pochodzącymi ze źródeł odnawialnych lub źródłami ciepła i energii elektrycznej wytwarzanych w skojarzeniu (kogeneracji / trigeneracji). Przez źródła ciepła lub energii elektrycznej wykorzystujące energię ze źródeł odnawialnych należy rozumied: kolektory słoneczne, układy fotowoltaiczne, instalacje do wykorzystania biogazu (z wyłączeniem produkcji tylko energii elektrycznej), pompy ciepła, 120 S t r o n a

instalacje do wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł geotermalnych, kotły na biomasę, małe turbiny wiatrowe, rekuperację ciepła. Projekty mające na celu modernizację węzłów cieplnych o łącznej mocy do 3 MW dla ww. budynków użyteczności publicznej. Szwajcarsko-Polski Program Współpracy, zwany Funduszami Szwajcarskimi, jest częścią programu bezzwrotnej pomocy finansowej dla rozszerzonej Unii Europejskiej. Paostwami beneficjentami są Polska oraz 11 innych paostw członkowskich Unii Europejskiej, które przystąpiły do niej w latach 2004 2007. Cel Fundusze szwajcarskie mają na celu zmniejszanie różnic społeczno-gospodarczych istniejących pomiędzy Polską a wyżej rozwiniętymi paostwami UE oraz różnic na terytorium Polski pomiędzy ośrodkami miejskimi a regionami słabo rozwiniętymi pod względem strukturalnym. Beneficjenci Fundusze Szwajcarskie przewidują wsparcie dla instytucji sektora publicznego i prywatnego oraz organizacji pozarządowych. Pomoc w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy przyznawana jest krajowym i międzynarodowym projektom na rzecz zrównoważonego ekonomicznie i społecznie rozwoju. Wsparcie uzyskują projekty skoncentrowane na takich zagadnieniach, jak: Poprawa stanu środowiska i infrastruktury, Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, Rozwój społeczny i rozwój zasobów ludzkich, Bezpieczeostwo i wsparcie rozwoju regionalnego. W zakresie infrastruktura i środowisko będzie to m.in. modernizacja zasadniczej infrastruktury dla wykorzystania energii i wody pitnej, utylizacji ścieków oraz usuwania śmieci; transport publiczny; poprawa warunków środowiska, redukcja szkodliwych emisji, rozwój i egzekwowanie standardów; usuwanie toksycznych odpadów, planowanie 121 S t r o n a

przestrzenne na poziomie miejskim, regionalnym i narodowym; różnorodnośd i ochrona natury. Wsparcie finansowe z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Lista priorytetowych programów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na 2015 rok: Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi Ochrona atmosfery 1. Poprawa jakości powietrza 2. Poprawa efektywności energetycznej 3. Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii 4. System zielonych inwestycji (GIS Green Investment Scheme) Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów To co możemy odnaleźd w propozycjach NFOŚiGW to: Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej (lata 2010-2017) Zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych (lata 2010-2015; Beneficjenci: paostwowe i samorządowe instytucje kultury) SOWA energooszczędne oświetlenie uliczne (lata 2013-2017, Beneficjenci JST posiadające tytuł do dysponowania infrastrukturą oświetlenia ulicznego w zakresie realizowanego przedsięwzięcia LEMUR Energooszczędne budynki Użyteczności Publicznej (lata 2013-2022, w formie dotacji do 70% kosztów kwalifikowanych, w formie pożyczki do 1000zł/m2 powierzchnie użytkowej z możliwością umorzenia do 70% kwoty pożyczki. A szczególnie nas interesujące w gminie Przykona Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, czyli program Prosument - linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii. Jest również szansa na poszukiwanie sposobów realizacji celów gminy Przykona wśród bezpośrednich programów dedykowanych przez Unię Europejską jak Program LIFE 122 S t r o n a

Program LIFE to jedyny instrument finansowy Unii Europejskiej poświęcony wyłącznie współfinansowaniu projektów z dziedziny ochrony środowiska i klimatu. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja unijnej polityki w tym zakresie, a także identyfikacja i promocja nowych rozwiązao dla problemów dotyczących środowiska w tym przyrody. Obecny Program LIFE-program działao na rzecz środowiska i klimatu, obejmujący perspektywę finansową 2014-2020, jest kontynuacją instrumentu finansowego LIFE+ funkcjonującego w latach 2007-2013. Cel programu poprawa jakości środowiska, w tym środowiska naturalnego, poprzez pełne wykorzystanie przez Polskę środków dostępnych w ramach Instrumentu Finansowego LIFE Cele szczegółowe to: Przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej i degradacji funkcji ekosystemów w Polsce, Poprawa jakości środowiska poprzez realizacje innowacyjnych pilotażowych albo demonstracyjnych projektów środowiskowych. Kształtowanie ekologicznych zachowao społeczeostwa. Wreszcie pozostaje cały wolumen możliwości finansowania w ramach finansowania bankowego, który może byd bardzo przydatny w sytuacji montażu finansowego niezbędnego do realizacji projektów dofinansowanych przez UE. Produkty bankowe - finansowanie inwestycji niskoemisyjnych Sposobem pozyskania środków na realizację inwestycji samorządowych są produkty bankowe oferowane przez banki komercyjne i spółdzielcze. Kredyty i pożyczki bankowe z przeznaczeniem na finansowanie projektów inwestycyjnych mogą także byd zaciągnięte na pokrycie części kosztów kwalifikowanych (udziału własnego) dotyczących przedsięwzięd, które współfinansowane są z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Samorządy inwestycje związane z rozwojem regionalnym mogą także finansowad środkami z kredytu oferowanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Kredyt inwestycyjny BGK na realizację projektów dofinansowanych ze środków z budżetu Unii Europejskiej może mied charakter finansowania pomostowego i uzupełniającego. Obejmuje swym zakresem finansowanie kosztów kwalifikowanych projektu podlegających dofinansowaniu i tych nieobjętych 123 S t r o n a

dofinansowaniem oraz kosztów niekwalifikowanych projektu (wymaganego udziału własnego). Jednostki Samorządowe mogą skorzystad z sfinansowania inwestycji niskoemisyjnych z środków dostępnych w instytucjach międzynarodowych. Kredyty ze środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI)oferowane przez BGK udzielane są między innymi na realizację projektów komunalnych w sektorach infrastruktury oraz ochrony środowiska, w tym inwestycji drogowych, modernizacji budynków. 124 S t r o n a

Rozdział VII. Harmonogram działao w Gminie Przykona na lata 2015 2020 Tabela nr 59. Harmonogram działao w gminie Przykona na lata 2015-2020 Zadanie Obszar Realizator Nazwa działania Koszty wdrożenia Okres realizacji Redukcja emisji CO 2 1. Społeczeostwo Spółka Bioelektrownia Przykona 2. Samorząd Samorząd 3. Społeczeostwo Inwestor prywatny 4. Społeczeostwo Inwestor prywatny Uruchomienie bioelektrowni w Przykonie (inwestycja została zrealizowana w 2014 roku) Określenie w Studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, granic potencjalnej lokalizacji urządzeo do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100kW Uruchomienie farmy fotowoltaicznej Wichertów (1MW) Uruchomienie farmy fotowoltaicznej - Psary, Jeziorko (3 MW) zł Mg CO 2 /rok ok. 28 000 000 2014 17865,00 Działania nieinwestycyjne 2015-2017 b/d ok. 8 500 000 2015-2017 1071,90 ok. 17 000 000 2015-2017 2143,80 125 S t r o n a

5. Społeczeostwo Społeczeostwo/ Samorząd Kontynuacja programu dofinansowania kolektorów i powietrznych pomp ciepła 4 kw- ok 20 szt/rok Dofinansowanie do 50% inwestycji (max 5000 zł/instalacje) 2015-2017 86,70 6. Samorząd Samorząd Budowa i rozbudowa instalacji fotowoltaicznych na budynkach publicznych - 40 kw- ok 5 szt 240 000 zł/instalacje 2016-2018 214,40 7. Społeczeostwo Społeczeostwo Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o 20%/rok w sektorze prywatnymdziałalnośd edukacyjna Działanie nieinwestycyjne 2015-2020 909,45 8. Samorząd Samorząd Wdrożenie automatyki budynkowej w obiektach należących do gminy 250 000 zł 2017-2020 25,61 9. Społeczeostwo Społeczeostwo/ Samorząd Termomodernizacja obiektów mieszkalnych o określonych parametrach cieplnych - 100 budynków/rok Dofinansowanie 25% inwestycji (max5000 zł/budynek) 2017-2020 909,45 10. Społeczeostwo Społeczeostwo/ Samorząd 11. Samorząd Samorząd Modernizacja źródeł ciepła - wymiana kotłów - węglowych na niskoemisyjne - 50 kotłów/ rok Wymiana oświetlenia ulicznego -240 szt./rok (15% rocznie) Dofinansowanie 30% inwestycji (max 2000 zł/kocioł) 2015-2017 1 029,08 ok 3 000 zł/punkt 2015-2020 58,36 126 S t r o n a

12. Samorząd Samorząd Wymiana oświetlenia w ośrodkach publicznych - (15% rocznie) 50% środków gminy 2015-2020 38,41 13. Społeczeostwo Społeczeostwo Uruchomienie programu PROSUMENT - Instalacje PV o mocy 4 kw ok. 28 000 zł/instalacja 2015-2020 4,53 14. Samorząd Samorząd Wprowadzenie ciepła systemowego do budynków użyteczności publicznej ok. 4 000 000 2016-2020 Ujęte w punkcie 1. tabeli 15. Społeczeostwo Społeczeostwo/ Samorząd Edukacja w zakresie gospodarki niskoemisyjnej Działanie nieinwestycyjne 2015-2020 b/d 16. Samorząd Samorząd 17. Społeczeostwo Inwestor prywatny Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o 20%/rok w sektorze publicznym działalnośd edukacyjna Przygotowanie do wprowadzenia gazu ziemnego, jako medium grzewczego po zakooczeniu eksploatacji odkrywki Adamów na terenie Gminy Przykona Działanie nieinwestycyjne 2018-2020 51,21 b/d Od 2020 b/d 127 S t r o n a

18. Samorząd Samorząd Modernizacja urządzeo zainstalowanych w oczyszczalni ścieków i gminnych hydroforniach Od 10 000 do 20 000 zł 2015-2017 120,05 19. Samorząd Samorząd Centrum Edukacji Odnawialnych Źródeł Energii b/d Od 2020 b/d 20. Samorząd Samorząd Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Docieplenie ok 100-140 zł/m 2 ; Stolarka 2016-2018 b/d okienna ok 350 zł/m 2 21. Samorząd Samorząd Procedura zielonych zamówieo przetarg na dowóz dzieci do szkół zgodnie z zasadami zielonego zamówienia b/d Od 2020 b/d 22. Samorząd Samorząd 23. Samorząd Samorząd b/d brak danych Budowa chodników i ścieżek rowerowych Ekodriving działania edukująco uświadamiające dla kierowców z terenu gminy w zakresie techniki prowadzenia pojazdów samochodowych b/d Od 2020 b/d b/d Od 2020 b/d 128 S t r o n a

1. Uruchomienie Bioelektrowni Przykona Bioelektrownia Przykona Sp. z o.o. rozpoczęła w maju 2013 roku prace budowlane w celu realizacji inwestycji pn. Budowa Elektrowni Biogazowej Przykona w obrębie geodezyjnym Psary (gmina Przykona). Zakład wytwarzania i spalania biogazu o mocy nominalnej 1,89 MW wykorzystywad będzie substrat organiczny. Celem przedsięwzięcia jest produkcja energii elektrycznej i cieplnej z odnawialnych zasobów. Oficjalne otwarcie odbyło się we wrześniu 2014. Projekt jest realizowany z udziałem środków finansowych krajowego systemu zielonych inwestycji w ramach Programu Priorytetowego System Zielonych Inwestycji Częśd 2 Biogazownie Rolnicze. Podstawą udzielenia dofinansowania jest umowa nr 75/2012/Wn- 15/OA-BG-ZI/D oraz 73/2012/Wn-15/OA-BG-KU/P. Projekt współfinansowany ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007 2013, Priorytet IX Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywnośd energetyczna, Działanie 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych. Przedmiotowa inwestycja polegająca na budowie biogazowni wytwarzającej energię elektryczną i cieplną ze spalania biogazu, powstającego w procesie fermentacji metanowej odpadów organicznych pochodzących z rolnictwa oraz przetwórstwa żywności zlokalizowana jest w miejscowości Psary (gm. Przykona). Powstały biogaz będzie poddawany procesowi oczyszczania i następnie spalany celem napędu dwóch generatorów prądotwórczych. Zakres przedsięwzięcia obejmuje m.in. budowę dwóch zbiorników fermentacji właściwej, zbiornika fermentacji wtórnej oraz zbiornika produktu przefermentowanego i zbiornika buforowego na wsady płynne. Ponadto inwestor zagospodarował istniejące zbiorniki po nieczynnej oczyszczalni ścieków w celu magazynowania cieczy pofermentacyjnej. Bioelektrownia sąsiaduje ze zrekultywowanym składowiskiem odpadów komunalnych i sortownią odpadów komunalnych. Wyprodukowana energia elektryczna, zgodnie z podpisaną umową, zasili sied operatora energetycznego, natomiast energia cieplna sprzedana będzie odbiorcom zewnętrznym. Pozostałośd pofermentacyjna, stosowana będzie jako nawóz na okolicznych polach uprawnych. 129 S t r o n a

Parametry Bioelektrowni to: Moc elektryczna 1,89 MWe Moc cieplna 2,05 MWc Ilośd produkowanej energii elektrycznej 15120 MWh/rok Ilośd wyprodukowanej energii cieplnej 59 212 GJ/rok Ilośd substratów 47.900 Mg/r - Substraty do uruchamianej biogazowni pochodzą z okolicznych upraw polowych, zakładów przetwórczych i hodowli zwierząt. Taka produkcja energii elektrycznej na terenie gminy pozwoli na redukcję emisji dwutlenku węgla o 17.000 tco 2 /rok tylko w wyniku wykorzystania energii elektrycznej. Energia cieplna zostanie rozdysponowana pomiędzy sąsiednią suszarnie i budynki użyteczności publicznej (ogrzewanie). Pozostała częśd energii cieplnej zostanie wykorzystana do procesów technologicznych, bądź zostanie zagospodarowana przez nowych inwestorów. Należy zaznaczyd, że w harmonogramie inwestycja ta została ujęta, gdyż jest inwestycją kluczową dla walki z niską emisją na terenie gminy Przykona, a jej uruchomienie nastąpiło po sporządzeniu harmonogramu działao w opracowanym Planie. 2. Określenie w Studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, granic potencjalnej lokalizacji urządzeo do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100kW Określenie w Studium uwarunkowao i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy terenów pod przyszłe inwestycje OZE, pozwoli na lokalizacje inwestycji, które przyczynią się do redukcji emisji CO 2. 3. Uruchomienie farmy fotowoltaicznej Wichertów Uruchomienie farmy fotowoltaicznej w miejscowości Wichertów o mocy 1 MW pozwalającej na produkcje 900 MWh/rok. Produkcja takiej ilości energii może spowodowad ograniczenie emisji CO 2 rzędu 1 071,90 MgCO 2 /rok. 4. Uruchomienie farmy fotowoltaicznej Psary, Jeziorko Uruchomienie farmy fotowoltaicznej w miejscowości Psary, Jeziorko o mocy 3 MW pozwalające na produkcje 2800 MWh/rok. Produkcja takiej ilości energii może spowodowad ograniczenie emisji CO 2 rzędu 2 143,80 MgCO 2 /rok. 130 S t r o n a

5. Kontynuacja programu dofinansowania kolektorów i powietrznych pomp ciepła Na terenie Gminy Przykona nie wykorzystuje się całkowitego potencjału energii odnawialnej. Jedynie częśd gospodarstw domowych korzysta z kolektorów słonecznych do wytworzenia ciepłej wody użytkowej, oraz pomp ciepła na potrzeby ogrzewania, co pozytywnie wpływa na ogólny bilans energetyczny, aczkolwiek nie ma istotnego znaczenia w kategoriach ograniczenia emisji (ok.1%). Aktualnie jest 275 instalacji kolektorów słonecznych i 39 instalacje pomp ciepła, co oznacza podwojenie liczby kolektorów w porównaniu z danymi z założeo planu zaopatrzenia z roku 2013, kiedy to było 137 instalacji o powierzchni 656 m 2 oraz sześciokrotne zwiększenie ilości instalacji pomp ciepła, których było 6. W szkole podstawowej w Sarbicach funkcjonują kolektory słoneczne o powierzchni 16,38 m 2 dla celów c.w.u. W harmonogramie działao przewiduje się zamontowanie, około 20 sztuk rocznie, instalacji pomp ciepła lub kolektorów słonecznych, co przyczyni się do zmniejszenie zużycia energii o 72,00 MWh/rok oraz redukcji emisji CO 2 o 86,70 ton rocznie. Gmina Przykona przewiduje dofinansowanie tych inwestycji do 5 000 zł/szt. 6. Budowa i rozbudowa instalacji fotowoltaicznych na budynkach publicznych W harmonogramie działao przewiduje się rozbudowę lub zamontowanie 5 instalacji PV, na budynkach użyteczności publicznej o mocy 40 kw każda, co w ciągu roku spowoduje ograniczenie zużycia energii o 180 MWh/rok, oraz redukcję emisji CO 2 o 214,40 ton na rok. Przewidywane koszty każdej z instalacji oscylują w granicach 240 000 zł. 7. Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o 20%/rok w W tym zakresie działanie gminy będzie skierowane na informację i edukację społeczeostwa. Program wymiany oświetlenie na energooszczędne będzie postępował wraz ze wzrostem świadomości obywateli. Nie przewiduje się udziału finansowego gminy w tym zadaniu. 8. Wdrożenie automatyki budynkowej w obiektach należących do gminy Centralny system zarządzany z poziomy urzędu gminy poprzez Internet w systemie on-line pozwoli w czasie rzeczywistym monitorowad zużycie oleju opałowego we wszystkich jednostkach. Przewidywany koszt instalacji 250 000 zł. Roczne zmniejszenie zużycia energii ok. 21,50 MWh, roczna redukcja emisji CO 2 25,61 ton. 131 S t r o n a

Rysunek nr 33. Działanie automatyki budowlanej, Źródło: www.kierunekwodkan.pl 9. Termomodernizacja obiektów o określonych parametrach cieplnych Przeprowadzenie oceny technicznej budynków i uproszczonych audytów energetycznych 100 rocznie w gminie do kątem parametrów cieplnych i zużycia paliwa i wsparcia termomodernizacji. Lp Tabela nr 60.Efekty wybranych usprawnieo termomodernizacyjnych Obniżenie zużycia ciepła w Sposób uzyskania oszczędności stosunku do stanu poprzedniego 1 Ocieplenie zewnętrznych przegród budowlanych ( ścian, dachu, stropodachu) bez wymiany okien 15-25% 2 Wymiana okien na okna szczelne, o niższej wartości współczynnika przenikania ciepła 1-15% 3 Wprowadzenie usprawnienia w węźle cieplnym lub kotłowni, w tym automatyka pogodowa i regulacyjna 5-15% 4 Kompleksowa modernizacja wewnętrznej instalacji c.o., w tym hermetyzacja instalacji, izolowanie przewodów, regulacja hydrauliczna i 10-25% montaż zaworów termostatycznych we wszystkich pomieszczeniach 5 Wprowadzanie podzielników kosztów 5-25% 132 S t r o n a

Aby poprzedzid proces zorganizowanej termomodernizacji budynków ocieplenie ścian zewnętrznych, ocieplenie stropów, podłóg na gruncie, ocieplenie dachów, stropodachów wentylowanych i pełnych, stropów pod nieogrzewanymi poddaszami, wymiana stolarki zewnętrznej, okien i drzwi, a także przeprowadzid termomodernizację źródła ciepła wymiana lub modernizacja źródła ciepła i instalacji grzewczej, montażu automatyki sterującej, modernizacji lub wymiany układu c.w.u modernizacji układu wentylacji potrzebny jest system wsparcia i zachęt dla mieszkaoców. Z jednej strony są to ewidentne oszczędności zużycia paliwa: nieocieplone ściany zewnętrzne tracą 24-35% ciepła, stropy nad piwnicami 5-10%, stropy nad nieogrzewanym poddaszem, dachem, stropodachem 8-20%, okna 10-15%. Uzyskane oszczędności przekładają się na określone obniżenie emisji CO 2 w przypadku ogrzewania węglem, co jak wynika z ankiet jest powszechnym paliwem w gminie Przykona. Tabela nr 61. Sposoby uzyskania oszczędności Obniżenie zużycia ciepła w stosunku do stanu poprzedniego Sposób uzyskania oszczędności % MgCO 2 Ogrzewanie węglem MWh Ocieplenie zewnętrznych przegród budowlanych ( ścian, dachu, stropodachu) bez wymiany okien Wymiana okien na okna szczelne, o niższej wartości współczynnika przenikania ciepła Śr. 20% Śr. 10% 1,6 4,69 0,8 2,34 Wprowadzenie usprawnienia w węźle cieplnym lub kotłowni, w tym automatyka pogodowa i regulacyjna Kompleksowa modernizacja wewnętrznej instalacji c.o., w tym hermetyzacja instalacji, izolowanie przewodów, regulacja hydrauliczna i montaż zaworów termostatycznych we wszystkich pomieszczeniach Śr. 10% 0,8 2,34 Śr. 20% Nie występuje Nie występuje 133 S t r o n a

Dobrą propozycją na zmniejszenie emisyjności jest wprowadzenie certyfikacji budynków, świadectw charakterystyki energetycznej budynków lub stworzenie gminnego etykietowania energetycznego budynków, która mogłaby byd ważna 10 lat. W harmonogramie działao przewiduje się dofinansowanie termomodernizacji dla 100 budynków rocznie na kwotę 25% inwestycji (max. 5 000 zł). Działania w zakresie termomodernizacji (certyfikacji budynków) mogą spowodowad zmniejszenie zużycia energii o 763,60 MWh/rok, oraz redukcję emisji CO 2 o 909,45 MgCO 2 /rok. 10. Modernizacja źródeł ciepła - wymiana kotłów - węglowych na niskoemisyjne Harmonogram działao obejmuje wymianę 50 kotłów węglowych rocznie na niskoemisyjne, o sprawności 80-90%. Gmina przewiduje dofinansowanie wymiany źródła ciepła w wysokości 30% inwestycji (max. 2 000 zł). Inwestycje te mają spowodowad zmniejszenie zużycia energii o 3 772,28 MWh/rocznie, a tym samym redukcję CO 2 o 1 029,08 MgCO 2 /rocznie. Większośd budynków w Przykonie ma instalacje, których wiek przekracza 10 lat co oznacza, że wymaga modernizacji. Jak wskazują dokumenty z roku 2003 i 2013 dośd zróżnicowana jest jakośd paliwa jaka używana jest w przydomowych kotłowniach. Z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej ważny jest skład chemiczny paliwa, a także wielkośd ziarna. Tradycyjne konstrukcje to kotły z dolnym spalaniem. Charakterystyczna jest niska sprawnośd energetyczna 45-50% i wysoka emisja zanieczyszczeo. Dokument założeo do planu zaopatrzenia z 2003 roku zakładał, że sprawnośd kotłów c.o. może się wahad od 55% przy współspalaniu odpadów do 65% przy spalaniu węgla. Nowelizacja tego materiału z 2013 roku zakłada wydajnośd kotłów węglowych na poziomie 60%. Z uwagi na problem z ustaleniem wieku instalacji c.o. w poszczególnych budynkach w gminie Przykona można posłużyd się następującymi założeniami dotyczącymi sprawności dla podstawowych typów kotłów węglowych. 134 S t r o n a

Tabela nr 62. Sprawnośd podstawowych typów kotłów węglowych Lp. Typ kotła Sprawnośd 1 Palenisko i kuchnia domowa Poniżej 0,5 2 Piec kaflowy 0,6 3 Kotły wyprodukowane przed 1980 0,50-0,65 4 Kotły wyprodukowane 1980-2000 0,65-0,75 5 Kotły wyprodukowane po 2000 0,75-0,82 6 Kotły retortowe 0,82-0,87 Z drugiej strony można łatwo zobrazowad, jakie efekty możliwe są do osiągnięcia w przypadku dokonywania modernizacji źródła ciepła w budynku: Lp. Tabela nr 63.Efekty możliwe do osiągnięcia w przypadku modernizacji źródeł ciepła w budynku Przedsięwzięcie Przyrost sprawności % Redukcja energii [MW] Redukcja emisji CO 2 [Mg] 1. Wymiana palenisk na kotły węglowe 30 11 3 2. Wymiana kotłów węglowych na węglowe z modernizacją instalacji c.o. Ważna jest technika organizacji spalania. Proponowane byłoby spotkanie z przedstawicielami Klastra Kotlarskiego w Pleszewie w celu przeszkolenia z obsługi kotłów. Klaster Kotlarski PLESZEW oferuje szereg propozycji kotłów o wysokiej sprawności przekraczającej 80%. 20 32 Zmiany w emisyjności tego źródła ciepła mogą byd dwa: Wymiana kotłów na nowocześniejsze, bardziej sprawne z automatycznym podajnikiem (to prowadzi gmina jako program dla mieszkaoców), Polepszenie jakości paliwa używanego w przydomowych kotłowniach jakośd paliwa się opłaca. 11. Kontynuowanie programu modernizacji oświetlenia ulicznego Gmina Przykona planuje do roku 2020 wymienid wszystkie istniejące punkty oświetlenia ulicznego, co daje 240 punktów rocznie. Szacuje się, że inwestycja ta wyniesie około 3 000 zł/punkt, a korzyści płynące z tego postępowania przeniosą się na zmniejszenia zużycia energii o 49,00 MWh/rok, oraz redukcję emisji CO 2 o 58,36 ton/rok. 5,0 8,0 1,4 2,2 135 S t r o n a

12. Wymiana oświetlenia w ośrodkach publicznych Działania zmierzające do redukcji CO 2 obejmują również wymianę oświetlenia w obiektach publicznych. Środki, które są potrzebne na zrealizowanie inwestycji w 50% będą pochodzid z funduszy gminy. Przedsięwzięcie ma na celu zmniejszenie zużycia energii o 32,25 MWh rocznie oraz redukcje emisji CO 2 o 38,41 Mg/rok, przy wymianie 15% punktów rocznie. 13. Uruchomienie programu PROSUMENT - Instalacje PV o mocy 4 kw W kolejnych latach gmina chce uruchomid program PROSUMENT, którego celem jest zamontowanie systemów PV o mocy 4 kw na budynkach obszaru gminy Przykona. Koszty instalacji jednego systemu PV o mocy 4 kw oscyluje w granicach 28 000 zł. Przedsięwzięcie poniesie za sobą skutki zmniejszenia zużycia energii o 3,8 MWh/rok. 14. Wprowadzenie ciepła systemowego pochodzącego z Bioelektrowni do budynków użyteczności publicznej Bioelektrownia produkuje energię cieplną, którą można wykorzystad na potrzeby innych podmiotów (np. budynków użyteczności publicznej). Jeśli będzie możliwe także wykorzystanie ciepła, zarówno na potrzeby podmiotów gospodarczych, (które muszą zostad zlokalizowane w pobliżu biogazowni), a także na cele publiczne (samorząd gminy musi przeprowadzid proces inwestycji w ciepłociąg) - to efekt ekologiczny związany z ograniczeniem emisji CO 2 jeszcze się zwiększy. Ciepło dostarczane do budynków publicznych ograniczy zużycie oleju opałowego w budynkach: Urzędu Gminy, Zespołu Szkół w Przykonie i Ośrodka Zdrowia, co istotnie ograniczy obecną emisję (wyniki badao przeprowadzonych w 9 budynkach należących do gminy). O opłacalności ekonomicznej przedsięwzięcia zdecyduje analiza w oparciu o środki dostępnych funduszy środowiskowych, zwłaszcza w przypadku realizacji programowych działao zmierzających do redukcji niskiej emisji. Szacuje się, że koszty wprowadzenia ciepła do budynków użyteczności publicznej będą wynosid około 4 000 000 zł. 15. Działalnośd edukacyjno informacyjna w zakresie gospodarki niskoemisyjnej. Harmonogram przewiduje wprowadzenie szkoleo obejmujących zagadnienie oszczędności energii. Działania te mają się odbywad na dniach gminy, dożynkach lub innych wydarzeo, w których uczestniczy ludnośd mieszkająca na terenie gminy. 136 S t r o n a

16. Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o 20%/rok w sektorze prywatnym W tym zakresie działanie gminy będzie skierowane na informację i edukację pracowników administracji publicznej. Nie przewiduje się udziału finansowego gminy w tym zadaniu. 17. Przygotowanie do wprowadzenia gazu ziemnego, jako medium grzewczego po zakooczeniu eksploatacji odkrywki Adamów na terenie Gminy Przykona Przygotowanie do wprowadzenia gazu ziemnego jako medium grzewczego po zakooczeniu eksploatacji odkrywki Adamów na terenie gminy Przykona. Przez teren gminy przebiega przesyłowa sied gazowa wysokiego ciśnienia DN 250, a realizowany jest projekt budowy gazociągu DN 700. Rekomenduje się powrót do rozmów dotyczących możliwości częściowego wykorzystania gazu ziemnego jako paliwa do celów grzewczych i c.w.u na terenie gminy Przykona. Nakłady związane z przyłączem i wymianą kotła mogłyby zostad objęte programem współfinansowania przez gminę i zewnętrzne programy termomodernizacyjne. 18. Modernizacja urządzeo zainstalowanych w oczyszczalni ścieków i gminnych hydroforniach Harmonogram działao obejmuje modernizację urządzeo zainstalowanych w oczyszczali ścieków i gminnych hydroforniach. Przewidywalny koszt inwestycji waha się od 10 000 do 20 000 zł, zmniejszenie zużycia energii wyniesie ok 100,80 MWh/rok, a redukcja emisji CO 2-120,05 Mg/rok. 19. Centrum Edukacji Odnawialnych Źródeł Energii W tym zakresie działania gminy będą skierowane na budowę w jednej ze szkół instalacji OZE wykorzystujących energię słooca, wiatru, biomasy oraz energię geotermalną. Będą one służyły nie tylko, jako wspomaganie systemu energetycznego szkoły, ale przede wszystkim będą promowad zagadnienia związane z ochroną środowiska, wykorzystywaniem alternatywnych źródeł energii oraz optymalizacją jej zużycia. Laboratorium to pozwoli naocznie uświadomid młodzieży oraz wszystkim zainteresowanym, jak działają odnawialne źródła energii i jakie korzyści dla środowiska płyną z ich stosowania. 20. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Harmonogram działao obejmuje termomodernizację budynków publicznych, w tym 137 S t r o n a

wymianę stolarki okiennej, oraz docieplenie ścian. Przewidywany koszt inwestycji waha się: dla docieplenia ścian ok 100-140 zł/m 2 dla wymiany stolarki okienna ok 350 zł/m 2. 21. Procedura zielonych zamówieo W tym zakresie działania gminy będą skierowane na przeprowadzeniu przetargu na dowóz dzieci do szkół zgodnie z zasadami zielonego zamówienia, czyli np. autokary hybrydowe, niskoemisyjne lub wydajne. W wyniku tego działania ograniczona zostanie emisja dwutlenku węgla wynikająca z transportu. 22. Budowa chodników i ścieżek rowerowych Dalsze inwestycje związane z infrastrukturą, zarówno dla pieszych jak i rowerzystów sprzyjają ograniczeniu emisji dwutlenku węgla w ruchu lokalnym pojazdów. Finansowanie pochodzid będzie w 50% ze środków gminy i w 50% z funduszy krajowych i unijnych przeznaczonych na poprawę bezpieczeostwa na drogach i ograniczenie emisji. 23. Ekodriving działania edukująco uświadamiające dla kierowców z terenu gminy w zakresie techniki prowadzenia pojazdów samochodowych Ekodriving działania edukująco uświadamiające dla kierowców z terenu gminy w zakresie techniki prowadzenia pojazdów samochodowych. Działanie to ma za zadanie edukację kierowców w ramach ekologicznego stylu jazdy samochodem. W roku 2018 Gmina Przykona będzie gminą PLUS ENERGETYCZNĄ Oznacza to, że lokalnie na terenie gminy produkcja energii elektrycznej z OZE (Bioelektrownia, instalacje gminne, instalacje osób fizycznych, 2 farmy fotowoltaiczne wyprodukują więcej energii elektrycznej, niż zapotrzebowanie na energię elektryczną ma gmina. Monitoring Wdrożenie monitoringu gwarantuje osiągnięcie lepszych rezultatów w projektach, dlatego warto zaprojektowad sposób i czas dokonywania sprawdzenia postępów w realizacji celów. Nie to tylko ocena zdolności organizacyjnych, ale także zmieniających się warunków finansowania określonych przedsięwzięd, gdzie dostępnośd środków jest zawsze ograniczona w czasie i wolumenie. Podstawą do prowadzenia prawidłowego monitoringu jest 138 S t r o n a

zgromadzenie informacji wyjściowych. Materiały uzyskane z gminy Przykona nie dają pełnego obrazu sytuacji w roku 2002, gdyż wiele z podanych wtedy informacji miało charakter szacunkowy, oparty na określonych założeniach. Niewątpliwie interesujące dane to: zużycie energii na terenie gminy gmina jako konsument energii. Operator/rzy przesyłu energii niechętnie udzielają jakichkolwiek informacji zasłaniają się tajemnicą handlową. Należy więc wprowadzid system ankietowania mieszkaoców aby ze strony konsumentów energii móc oszacowad zmieniający się poziom zużycia energii koocowej. produkcja energii z OZE gmina jako producent energii. We współpracy z podmiotami OZE oraz w oparciu o dane pochodzące z informacji własnych, a także o badania ankietowe mieszkaoców, którzy skorzystają z programu Prosument. redukcja emisji CO 2, która będzie wypadkową zmniejszonej konsumpcji energii elektrycznej i cieplnej przez mieszkaoców, podmioty gospodarcze i gospodarstwa rolne oraz poprzez zwiększającą się produkcję energii elektrycznej z OZE. Tabela nr 64.Monitoring realizacji celów mierniki bezpośrednie i pośrednie Cel Wskaźniki rezultatu Jednostka 1) obniżenie emisji CO 2 o 20% do roku 2020 Obniżenie emisji ogółem % 2) zmniejszenie zużycia energii o 20% we wszystkich sektorach gospodarki gminy 3) osiągnięcie i przekroczenie poziomu 20% produkowanej energii elektrycznej z OZE na potrzeby gminy Obniżenie emisji CO 2 Zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkaoca Ilośd wyprodukowanej energii z OZE Liczba budynków mieszkalnych, w których przeprowadzono termomodernizację przegród Liczba budynków mieszkalnych, w których przeprowadzono termomodernizację źródła Mg/rok kwh MWh/rok szt. szt. 139 S t r o n a

Liczba przedsiębiorców i zarządców budynków wspartych w pozyskiwaniu środków na inwestycje z zakresu termomodernizacji Liczba wybudowanych instalacji do produkcji energii elektrycznej i ciepła z OZE szt szt. Moc wybudowanych instalacji OZE Źródło: Zintegrowana Strategia Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015-2025 MW Wdrażanie postanowieo Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest działaniem strategicznym, które ma doprowadzid do realizacji celów i osiągnięcia założonych efektów. Jest to proces pracochłonny, wymagający odpowiedniego zaplanowania w czasie. Jednocześnie jest to najbardziej złożona faza działao zarówno pod względem technicznym (organizacyjnym), jak i finansowym. Przygotowanie i realizacja założeo Planu leży w gestii Gminy Przykona, do której zadao należą wszystkie sprawy o znaczeniu lokalnym, wykonywane w celu zaspakajania potrzeb mieszkaoców gminy. Generalną odpowiedzialnośd za skuteczne opracowanie i wdrożenie Planu, z racji zajmowanego stanowiska, ponosi Wójt Gminy Przykona. Wójt powierza kompetencje wykonawcze pracownikom Urzędu Gminy, którzy posiadają odpowiednią wiedzę i doświadczenie. W celu usprawnienia działao Urzędu, w jego strukturze powinien zostad powołany zespół odpowiedzialny za wdrożenie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla terenu Gminy Przykona. Zespół powinien byd złożony z pracowników Urzędu Gminy, którzy będą wykonywad zadania w ramach swoich obowiązków służbowych. Do struktury zespołu powinni zostad zaangażowanie pracownicy: Referat Rozwoju Gospodarczego Kierownik Referatu Rozwoju Gospodarczego, Inspektor ds. ochrony środowiska i leśnictwa, Inspektor ds. inwestycji i planowania przestrzennego, inspektor ds. pozyskiwania funduszy i promocji gminy. Skarbnik Gminy Przykona 140 S t r o n a

Do zadao zespołu będzie należed: Nadzór nad merytorycznym zakresem projektu, koordynacja wszelkich prac związanych z przygotowaniem oraz wdrożeniem projektu. Współpraca z jednostkami organizacyjnymi Gminy. Wybór doradców technicznych zgodnie z tematyką planowanej inwestycji oraz kompetencjami ewentualnych specjalistów. Dostosowywanie zarekomendowanych w projekcie działao do aktualnie obowiązujących cen, warunków technicznych i opłacalności inwestycji. Sukcesywne wdrażanie obowiązujących aktów prawnych, strategii, planów szczebla ponadregionalnego z zakresu racjonalnej gospodarki niskoemisyjnej. Udział w przygotowaniu bądź aktualizacji planów ochrony środowiska, strategii rozwoju, planów energetycznych oraz planach zagospodarowania przestrzennego. Wprowadzanie zapisów zgodnych z niniejszym projektem w rozdziałach powiązanych z energetyką oraz ochroną środowiska. Wprowadzanie koncepcji działao energooszczędnych. Stała aktywnośd na gruncie pozyskania funduszy zewnętrznych do realizacji zadao proekologicznych. Nadzór nad wykonawstwem pod kątem terminowości oraz jakości wywiązania się z inwestycji przez jednostki zewnętrzne. Zarządzanie bazą danych. Gromadzenie wszelkiej dokumentacji związanej z projektem w tym dokumentów poświadczających stan zużycia energii elektrycznej, cieplnej i paliw. Pomoc mieszkaocom oraz przedsiębiorstwom zlokalizowanym na terenie gminy w pozyskaniu informacji o dotacji na poprawę efektywności energetycznej i instalacje OZE. Rozpowszechnianie dobrych praktyk i upowszechnianie wiedzy w zakresie użytkowania energii. Kontrola zużycia, kosztów energii oraz prognoza ich zmian. Nadzór energetyczny nad obiektami użyteczności publicznej. Organizacja szkoleo dzieci i młodzieży w placówkach oświatowych. 141 S t r o n a

Wdrażanie elementów niskoemisyjnych w planowaniu przestrzennym gminy Monitoring osiągniętych wskaźników produktu i rezultatu Opracowanie procedur organizacji współpracy (komunikacji w projekcie, kontroli postępu prac i weryfikacji efektów ekologicznych). Bardzo ważnym aspektem w powodzeniu realizacji celów niniejszego projektu jest stała kontrola wytycznych niniejszego opracowania. Za rok kontrolny uważa się rok 2017, który będzie punktem odniesienia do zrealizowanych działao założonych do roku 2020. Będzie on również opisywał procedurę ewaluacji założonych celów, a także możliwośd wprowadzania zmian w kontekście przewidzianych działao. Monitoring powinien byd przeprowadzony przez pracowników instytucji zaangażowanych we wdrażanie interwencji publicznych. Celem rzeczowej pracy jest uzyskanie informacji o postępach w realizacji celu, jak również dokonywanie bieżących korekt w procesie wdrażania interwencji. Należy zauważyd, że do przygotowania prawidłowej oceny zawarte w projekcie dane muszą byd zbierane w sposób ciągły. Sam proces rozpoczyna się od analizy wyników inwentaryzacji sporządzonej na potrzeby niniejszego dokumentu. Następnie wraz z zakooczeniem każdego roku finansowego, a więc i szczegółowego rozliczenia z faktur za energię, dane te należy uaktualniad. Dla rzeczywistego określenia rezultatów częśd danych powinna zostad wprowadzona do bazy danych w momencie rozpoczęcia funkcjonowania działao objętych projektem. Przykładem może tu byd moment rozpoczęcia funkcjonowania instalacji fotowoltaicznej, a więc i rozpoczęcia procesu redukcji CO 2. Sam proces gromadzenia danych powinien byd silnie sprzężony z metodologią zastosowaną w niniejszym dokumencie. Uzyskane dane powinny byd podstawą do analizy ilościowej i jakościowej zrealizowanych inwestycji na rzecz określenia celów. Dodatkowo dla określenia realizacji projektów należy przeprowadzid 2 raporty: Raport pośredni 2017 - dotyczący aktualnie zrealizowanych projektów w zakresie Planu oraz zaplanowanych przyszłych kroków i podjętych ku temu środków finansowo-rzeczowych Raport koocowy 2020 - dotyczący wszystkich zrealizowanych projektów na rzecz poprawy efektywności energetycznej oraz redukcji CO 2. 142 S t r o n a

Plan komunikacji Analizując dotychczasowe działania podejmowane przez gminę Przykona w planie komunikacji proponujemy wykorzystad następujące narzędzia informacyjne w skali mikro i makro. Rozpoczynając od skali mikro (sołectwa) wydaje się, że nieodzownym elementem spotkao w poszczególnych sołectwach od roku 2016 powinna byd informacja o bieżącej sytuacji z zakresu zarządzania energią w gminie. Próba przeprowadzenia badania ankietowego z pomocą Sołtysów się nie powiodła, co wskazuje, że po stronie najniższego szczebla administracji lokalnej ze świadomością problemów energetycznych nie jest najlepiej proponujemy organizowanie prelekcji na zebraniach wiejskich z zakresu zarządzania energią. Dalej istotnym elementem jest bieżąca i aktualna informacja na stronach internetowych gminy Przykona oraz na tablicach ogłoszeo, które pozwolą mieszkaocom na bieżąco śledzid postępy w zakresie realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Szczególnie istotne będą okoliczności związane z przyjęciem tego dokumentu przez Radę Gminy w formie uchwały. Przeprowadzane badania ankietowe i badania pomiarowe wywołują zainteresowanie wśród mieszkaoców gminy, co dobrze rokuje w kategoriach podtrzymania tego zainteresowania wśród różnych grup społeczeostwa. Badania ankietowe zostaną przeprowadzone wśród społeczności, przez pracowników Urzędu Gminy, którzy są odpowiedzialni za wdrażanie PGN. Wydaje się, że uzasadnione byłoby kontynuacja w kalendarzu imprez gminnych począwszy od roku 2016. W zawiązku z przystąpieniem do inicjatywy Komisji Europejskiej Porozumienie Między Burmistrzami od 2013r. na terenie gminy organizowane są Dni Energii Dni Energii w gminie Przykona. Ważnym elementem przyszłościowym jest wprowadzenie elementów edukacyjno informacyjnych do szkół na terenie gminy szkolenia dla nauczycieli szkół funkcjonujących na terenie gminy, pogadanki dla dzieci z przedszkola i ze szkoły podstawowej, wizyty studialne dla młodzieży z gimnazjum) W szerszej skali powiatu tureckiego uświadomienie mieszkaocom gminy, ale także sąsiadom z innych gmin podejmowanych wysiłków w zakresie zarządzania energią powinno mied miejsce w mediach o znaczeniu powiatowym (portal, gazeta, TV lokalna), ale także na poziomie informacji przygotowywanych przez powiat turecki. 143 S t r o n a

Kolejnym poziomem informowania o realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest informacja na poziomie Województwa Wielkopolskiego, szczególnie istotna z punktu widzenia możliwości pozyskania w najbliższych latach konkretnych środków finansowych WRPO 2014+ na realizację przedsięwzięd inwestycyjnych związanych z zarządzeniem energią w gminie Przykona. Istotnym poziomem jest także poziom krajowy, na którym podejmowane będą decyzje związane z programem POIiŚ, który może byd istotnym źródłem finansowania inwestycji związanych z gospodarką energetyczną w gminie Przykona. Warto rozważyd również informowanie na poziomie europejskim (Komisja Europejska, Porozumienie Burmistrzów), gdzie dobre praktyki są poszukiwanym elementem promocji rozwiązao dotyczących realizacji postanowieo klimatycznych jakie podjęła w ostatnich latach Unia Europejska 144 S t r o n a

Spis tabel 1. Tabela nr 1. Powierzchnia geodezyjna (w km 2 ), źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 2. Tabela nr 2. Liczba miejscowości i sołectw, źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 3. Tabela nr 3. Gęstośd dróg powiatowych w powiecie tureckim i gminie Przykona 2013 r. źródło: Diagnoza strategiczna wskazująca na potencjał i bariery rozwojowe obszaru objętego Zintegrowaną Strategią Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015-2025 4. Tabela nr 4Rodzaj nawierzchni dróg i ich udział w powiecie tureckim i firmie Przykona 2013r. źródło: Diagnoza strategiczna wskazująca na potencjał i bariery rozwojowe obszaru objętego Zintegrowaną Strategią Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015-2025 5. Tabela nr 5. Liczba pojazdów samochodowych na 1000 mieszkaoców w 2013 r. źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 6. Tabela nr 6. Gęstośd zaludnienia (na 1 km) w 2013 r. źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 7. Tabela nr 7 Wskaźnik obciążenia demograficznego - ludnośd w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2013, źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 8. Tabela nr 8Podmioty wg sektorów własnościowych 2013 r. 9. Tabela nr 9 Podmioty wskaźniki 10. Tabela nr 10 Osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej wg sekcji PKD 2007 2013 w gminie Przykona (2013 r.), 11. Tabela nr 11. Podmioty wg klas wielkości w 2013, 145 S t r o n a

12. Tabela nr 12.Liczba i rodzaj podmiotów wg formy prawnej w sektorze prywatnym 2013r. 13. Tabela nr 13. Korzystający z instalacji w % ogółu ludności w 2012 r. 14. Tabela nr 14, Sied rozdzielcza na 100 km2 w 2012 r. 15. Tabela nr 15. Liczba i wielkośd zasobów mieszkaniowych w 2013 r. 16. Tabela nr 16.Mieszkania wyposażone w instalacje - w % ogółu mieszkao w 2012 r. 17. Tabela nr 17. Wybrane wskaźniki dotyczące zasobów mieszkaniowych w 2013 r. 18. Tabela nr 18. Wskaźniki zapotrzebowania na energię (kwh/m2a) 19. Tabela nr 19. Wyniki klasyfikacji strefy pod względem ochrony zdrowia 20. Tabela nr 20. Wyniki klasyfikacji strefy pod względem ochrony roślin 21. Tabela nr 21. Emisja zanieczyszczeo z elektrowni (2011/2012) 22. Tabela nr 22.Stan jakości powietrza dla terenu gminy Przykona - 2010 r 23. Tabela nr 23. Odpady komunalne (t), liczba budynków mieszkalnych (szt.) 2013 r., jednostki odbierające odpady (szt.) w 2012 r. 24. Tabela nr 24.Składowisko przemysłowe eksploatowane na terenie powiatu tureckiego w roku 2012 25. Tabela nr 25. Składowisko komunalne eksploatowane na terenie powiatu tureckiego w roku 2012 26. Tabela nr 26.Dane pomiarowe ze stacji IMGW Koło 27. Tabela nr 27. Stopieo natężenia ruchu na drodze nr 72 przebiegającej przez gminę Przykona 28. Tabela nr 28. Zestawienie ankiet w gminie Przykona 29. Tabela nr 29.Zużycie ogólne poszczególnych surowców w gminie 30. Tabela nr 30. Zużycie głównych źródeł centralnego ogrzewania na podstawie danych ankietowych 31. Tabela nr 31. Kolektory słoneczne wskazane w ankiecie 32. Tabela nr 32. Dane dotyczące pojazdów w gminie 146 S t r o n a

33. Tabela nr 33. Wykaz budynków publicznych będących własnością Urzędu Gminy w Przykonie 34. Tabela nr 34.Wykaz badao wykonanych w poszczególnych budynkach użyteczności publicznej na ternie gminy Przykona 35. Tabela nr 35.Odczyty z miernika wielofunkcyjnego - sonda do pomiaru temperatury, ciśnienia, wilgotności i zawartości CO 2 badania pomiarowe Szkoła Podstawowa Boleszczyn 36. Tabela nr 36. Pomiary przenikanie ciepła przez przegrody w poszczególnych pomieszczeniach 37. Tabela nr 37.Wymagana ilośd lumenów w poszczególnych pomieszczeniach wg normy PN-EN 12464:2012 38. Tabela nr 38. Wymagana ilośd lumenów w poszczególnych budynkach wg normy PN- EN 12464:2012 39. Tabela nr 39. Zestawienie emisji CO 2 z energii elektrycznej w 2002 r. dla poszczególnych podmiotów 40. Tabela nr 40. Zestawienie emisji CO 2 z energii elektrycznej w 2013 r. dla poszczególnych podmiotów 41. Tabela nr 41.Prognoza emisji CO 2 z energii elektrycznej w 2020 r. dla poszczególnych podmiotów 42. Tabela nr 42. Łączna emisja CO 2 z energii elektrycznej 43. Tabela nr 43. Wyniki emisji CO 2 w gospodarstwach domowych z energii cieplnej, z podziałem na poszczególne nośniki w roku 2002. 44. Tabela nr 44. Wyniki emisji CO 2 w budynkach użyteczności publicznej z energii cieplnej, dla oleju opałowego w roku 2002. 45. Tabela nr 45. Łączna emisja CO 2 z energii cieplnej w 2002 roku w gospodarstwach domowych i budynkach użyteczności publicznej z podziałem na nośniki. 46. Tabela nr 46. Wyniki emisji CO 2 w gospodarstwach domowych z energii cieplnej, z podziałem na poszczególne nośniki w roku 2013 147 S t r o n a

47. Tabela nr 47. Wyniki emisji CO 2 w budynkach użyteczności publicznej z energii cieplnej, dla oleju opałowego w roku 2013. 48. Tabela nr 48. Łączna emisja CO 2 z energii cieplnej w 2013 roku w gospodarstwach domowych i budynkach użyteczności publicznej z podziałem na nośniki 49. Tabela nr 49. Emisja gazów cieplarnianych w poszczególnych latach 50. Tabela nr 50. Emisja z transportu liniowego na podstawie Średniodobowego ruchu (SDR) w 2000, 2005 i 2010 r. ( dr. kraj. nr 72 teren gm. Przykona) 51. Tabela nr 51. Łączna emisja CO 2 z transportu publicznego w poszczególnych latach 52. Tabela nr 52. Podsumowanie emisji CO 2 w poszczególnych latach, z podziałem na poszczególne lata 53. Tabela nr 53. Zakres, dążenie i finansowanie celu 1. 54. Tabela nr 54. Zakres, dążenie i finansowanie celu 2 55. Tabela nr 55. Zakres, dążenie i finansowanie celu 3 56. Tabela nr 56. Zakres, dążenie i finansowanie celu 4 57. Tabela nr 57. Zakres, dążenie i finansowanie celu 5 58. Tabela nr 58. Zakres, dążenie i finansowanie celu 6 59. Tabela nr 59. Harmonogram działao w gminie Przykona na lata 2015-2020 60. Tabela nr 60.Efekty wybranych usprawnieo termomodernizacyjnych 61. Tabela nr 61. Sposoby uzyskania oszczędności 62. Tabela nr 62. Sprawnośd podstawowych typów kotłów węglowych 63. Tabela nr 63.Efekty możliwe do osiągnięcia w przypadku modernizacji źródeł ciepła w budynku 64. Tabela nr 64.Monitoring realizacji celów mierniki bezpośrednie i pośrednie 148 S t r o n a

Spis rysunków 1. Rysunek nr 1. Liczba ludności w latach 2009-2013 w gminie Przykona i powiecie tureckim 2. Rysunek nr 2. Saldo migracji na 1000 mieszkaoców w latach 2009-2013 3. Rysunek nr 3. Podmioty wg. Sektorów własnościowych 2013 t. Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 4. Rysunek nr 4. Liczba i rodzaj podmiotów wg formy prawnej w sektorze prywatnym 2013r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 5. Rysunek nr 5. Liczba budynków w Gminie Przykona w podziale na wiek budowy (2002) 6. Rysunek nr 6. Emisja zanieczyszczeo gazowych w powiecie tureckim w latach 2009-2013 (w tys. ton) 7. Rysunek nr 7. Schemat zmniejszenia emisji w Dyrektywie 2006/32/WE i w Pakiecie klimatyczno-energetycznym, przedstawione w Ustawie o efektywności energetycznej 8. Rysunek nr 8. Struktura zużycia energii w budynkach w krajach starej Unii oraz w Polsce 9. Rysunek nr 9. Metodologia oceny systemów zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej zlokalizowanych na terenie gminy Przykona, 10. Rysunek nr 10. Wykaz danych pozyskanych od zarządców poszczególnych obiektów użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona,źródło: Opracowanie własne 11. Rysunek nr 11.Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na c.o. i c.w.u. w roku 2013 12. Rysunek nr 12 Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na cele c.o. i c.w.u. w latach 2009-2013 13. Rysunek nr 13.Gimnazjum w Przykonie - zużycie ciepła na c.o. i c.w.u. w latach 2009-2013 (GJ/rok) 14. Rysunek nr 14.Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na c.o. i c.w.u. w latach 2009-2013 (dm³/rok) 149 S t r o n a

15. Rysunek nr 15. Gimnazjum w Przykonie zużycie energii elektrycznej (GJ) 16. Rysunek nr 16. Tabele zawierające współczynniki zamiany jednostek oraz wskaźniki emisji zgodne z zasadami IPCC, źródło: Poradnik - Jak opracowad plan działao na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) 17. Rysunek nr 17. Standardowe wskaźniki emisji (źródło: IPCC, 2006) oraz wskaźniki emisjilca (źródło: ELCD) dla najczęściej stosowanych typów paliw, źródło: Poradnik - Jak opracowad plan działao na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) 18. Rysunek nr 18. Krajowe wskaźniki emisji oraz europejski wskaźnik emisji dla energii elektrycznej. Uwaga: rok, dla którego zostały zgromadzone dane, jest różny dla różnych krajów oraz różnych rodzajów wskaźników emisji, źródło: Poradnik - Jak opracowad plan działao na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) 19. Rysunek nr 19. Zużycie energii oraz emisja CO2 z budynków publicznych w gminie Przykona, źródło: Opracowanie własne 20. Rysunek nr 20. Gmina Przykona budynki publiczne struktura zużycia energii, źródło: Opracowanie własne 21. Rysunek nr 21. Gimnazjum w Przykonie struktura zużycia energii 2013 (GJ), źródło: Opracowanie własne 22. Rysunek nr 22. Wartości współczynnika przenikania ciepła wg ich roku oddania budynku do użytkowania, źródło: Opracowanie własne 23. Rysunek nr 23. Wskaźnik zapotrzebowania na energię użytkową na potrzeby ogrzewania 24. Rysunek nr 24. Prezentacja wyników badao jakości powietrza wewnętrznego w budynku Urzędu Gminy 25. Rysunek nr 25. Prezentacja wyników badao jakości powietrza wewnętrznego w budynku Gimnazjum 26. Rysunek nr 26. Szkoła Podstawowa w Sarbicach zdjęcia z badao termowizyjnych 27. Rysunek nr 27. Szkoła Podstawowa w Boleszczynie zdjęcia z badao termowizyjnych 150 S t r o n a

28. Rysunek nr 28.Wymagane wartości współczynnika przenikania ciepła wg ich roku oddania budynku 29. Rysunek nr 29. Tabela przedstawiająca zmierzone wartości współczynnika przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne badanych budynków publicznych na ternie gminy Przykona,źródło: Opracowanie własne 30. Rysunek nr 30. Zmierzone wartości współczynnika U *W/m 2 +, źródło: Opracowanie własne 31. Rysunek nr 31. Badania natężenia oświetlenia w Przedszkolu w Przykonie (2014), źródło: Opracowanie własne 32. Rysunek nr 32. Badania natężenia oświetlenia w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej (2014), źródło: Opracowanie własne 33. Rysunek nr 33. Działanie automatyki budowlanej, Źródło: www.kierunekwodkan.pl 151 S t r o n a

Materiały źródłowe 1. Diagnoza strategiczna wskazująca na potencjał i bariery rozwojowe obszaru objętego Zintegrowaną Strategią Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata 2015-2025 2. Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w powiecie tureckim w roku 2012 3. Narodowy Spis Powszechny (2002 r.), GUS 2013 4. Poradnik - Jak opracowad plan działao na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)? 5. Prognoza Oddziaływania na Środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Przykona na lata 2010-2017 6. Projekt założeo do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Przykona (2003, 2013) 7. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2012 r. 8. www.gdkia.gov.pl 9. www.kape.gov.pl 10. www.kierunekwodkan.pl 11. www.weatheronline.pl 152 S t r o n a

Akty prawne Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/87/WE z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca program handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych na obszarze Wspólnoty i zmieniająca Dyrektywę Rady 96/61/WE Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności koocowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE Dz.U. 2011 nr 94 poz. 551, Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej Dz.U. 2012. 1059, Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne Dz.U. 2013. 1409,Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane. Dz.U. 2014.712,Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów 153 S t r o n a

Załączniki Szczegółowe zestawienie badao ankietowych gospodarstw domowych zostało zawarte w załączniku numer 1. Załącznik nr 1 Szczegółowe zestawienie badao ankietowych gospodarstw rolnych zostało zawarte w załączniku numer 2. Załącznik nr 2 Szczegółowe zestawienie badao ankietowych przedsiębiorstw zostało zawarte w załączniku numer 3. Załącznik nr 3 154 S t r o n a