PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ

Transkrypt

1 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Dla Terenu Gminy Przykona Posada, grudzień 2014 r.

2 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Opracowanie: Autorzy: Dariusz Kałużny Damian Majewski Olga Niedźwiecka inż. Ewa Klimek inż. Kamila Jędrzejak Adres biura: NUVARRO Sp. z o. o. ul. Reymonta 23, Posada Kazimierz Biskupi tel. (63) biuro@nuvarro.pl

3 Spis treści Streszczenie... 1 Cele strategiczne i szczegółowe... 2 Wstęp... 4 Rozdział I. Stan gminy Przykona na tle powiatu tureckiego i województwa wielkopolskiego Informacje ogólne i dane demograficzne o gminie Przykona Aktywność ekonomiczna Wyposażenie w infrastrukturę techniczną, społeczną i komunalną Urządzenia sieciowe Zasoby mieszkaniowe i komunalne Stan i ochrona środowiska, warunki klimatyczne, natężenie ruchu Emisje zanieczyszczeń Odpady komunalne i przemysłowe Dane meteorologiczne stacja IMGW Koło Rozdział II. Gospodarka Niskoemisyjna w świetle europejskiego i krajowego prawodawstwa Rozdział III. Gospodarka energetyczna w gminie Przykona Identyfikacja obszarów problemowych Stan sektora energetycznego w gminie Przykona Analiza ankiet budynków gminnych Analiza ankiet przedsiębiorstw Analiza ankiet dotyczących gospodarstw rolnych powyżej 15 ha Analiza ankiet gospodarstw domowych Budynki publiczne systemy zarządzania energią Inwentaryzacja zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych w budynkach publicznych na terenie gminy Przykona... 57

4 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 8. Wyniki badań w zakresie oceny stanu technicznego, w tym stanu ochrony cieplnej budynku i jakości powietrza wewnętrznego Rozdział IV. Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla Energia elektryczna Energia cieplna Transport Emisja lokalna Emisja liniowa Rozdział V. Cele strategiczne oraz zakładany poziom redukcji emisji CO2 do roku Rozdział VI. Źródła finansowania PGN Rozdział VII. Harmonogram działań w Gminie Przykona na lata Monitoring Plan komunikacji Spis tabel Spis rysunków Materiały źródłowe Załączniki

5 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Streszczenie Dokument sporządzono w ramach Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Konieczność opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej wiązała się z ratyfikowanym przez Polskę Protokołem z Kioto oraz przyjętym przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku pakietem klimatyczno-energetycznym, które skutkują szeregiem obowiązków, w tym w szczególności koniecznością redukcji emisji gazów cieplarnianych i zużycia energii, a także zwiększenia udziału wykorzystania energii z odnawialnych źródeł. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej to dokument, którego celem jest określenie wizji rozwoju gminy w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, pozwalającej osiągnąć długofalowe korzyści środowiskowe, społeczne i ekonomiczne. Kluczowym elementem Planu jest wyznaczenie celów strategicznych i szczegółowych, realizujących określoną wizję gminy w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej, zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz wdrożenia nowych technologii zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Podstawą opracowania efektywnego Planu była inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych z terenu gminy (w dwóch obszarach: samorząd i społeczeństwo), oparta na jej bilansie energetycznym. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji zostały zidentyfikowane niezbędne do realizacji zadania inwestycyjne i nieinwestycyjne przyczyniające się do realizacji wyznaczonych celów. Przeprowadzona inwentaryzacja zużycia energii oraz emisji dwutlenku węgla umożliwiła wyciągnięcie następujących wniosków: Głównym użytkownikiem energii oraz emitentem CO2 są gospodarstwa domowe; Przemysł, rolnictwo i usługi są na drugim miejscu pod względem zużycia energii i emisji CO2; Najczęściej stosowanym paliwem do celów wytwarzania energii cieplnej w gospodarstwach domowych na terenie gminy jest węgiel; Budynki użyteczności publicznej wykorzystują jedynie olej opałowy do celów wytwarzania energii cieplnej. Zgodnie z inwentaryzacją przeprowadzoną na terenie gminy końcowe zużycie energii w roku bazowym (2002) wyniosło MWh, a wynikająca z niego emisja CO ,20 Mg 1 S t r o n a

6 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ CO2. Natomiast do roku pośredniego (2014) zużycie energii wzrosło o 20,5% do wartości ,28 MWh, a emisja o 20,3 % do wartości ,36 Mg CO2. Cele strategiczne i szczegółowe Gmina Przykona poprzez opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej zobowiązuje się do podejmowania wszelkich działań zmierzających do poprawy jakości powietrza na jej obszarze, a w szczególności do: Zmniejszenia zużycia energii cieplnej na terenie gminy poprzez działania inwestycyjne i nieinwestycyjne; Ograniczenia zużycia energii elektrycznej na terenie gminy poprzez działania inwestycyjne i nieinwestycyjne; Rozwoju produkcji energii cieplnej na terenie gminy ze źródeł OZE; Rozwoju produkcji energii elektrycznej na terenie gminy ze źródeł OZE; Ograniczenia emisji w transporcie Edukacji społeczeństwa. Powyższe cele będą przyświecać gminie Przykona nie tylko do 2020 roku, ale i w dalszej perspektywie czasowej. Realizacja założeń długoterminowych będzie możliwa dzięki podejmowaniu konkretnych działań ukierunkowanych na poprawę jakości powietrza. Do przewidzianych zadań należy zaliczyć: Termomodernizację budynków komunalnych i indywidualnych; Wprowadzenie automatyki budynkowej w obiektach komunalnych; Termomodernizację źródła ciepła; Wymianę oświetlenia ulicznego i w budynkach publicznych na bardziej energooszczędne; Modernizację urządzeń w oczyszczalni ścieków i w gminnych hydroforniach na bardziej energooszczędne; Instalację urządzeń OZE wspierających produkcję ciepła i/lub ciepłej wody użytkowej na budynkach prywatnych; Wprowadzenie ciepła systemowego do budynków użyteczności publicznej w gminie poprzez budowę ciepłociągu z bioelektrowni Przykona; 2 S t r o n a

7 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Inwestycje w instalacje PV na obiektach komunalnych i obiektach prywatnych o maksymalnej mocy jednej instalacji 40 kw; Budowę chodników i ścieżek rowerowych; Ekodriving działania edukująco uświadamiające dla kierowców z terenu gminy w zakresie techniki prowadzenia samochodów; Promowanie budownictwa energooszczędnego i termomodernizacji; Informowanie i uświadamianie społeczeństwa Stworzenie Edukacyjnego Centrum Energii Odnawialnej Priorytetem gminy Przykona w kontekście ochrony powietrza jest redukcja emisji dwutlenku węgla do 2020 roku. Według dostępnych prognoz gmina Przykona w najbliższych latach będzie kontynuować trend rozwojowy. Przewidywane jest dalszy wzrost liczby ludności gminy oraz poziomu przedsiębiorczości. Znacznie zwiększy się tym samym liczba odbiorców końcowych energii. W związku z tym należy przeprowadzać szereg działań mających na celu redukcję emisji CO2 względem roku bazowego. Stopień redukcji został określony w oparciu o prognozę na rok 2020, która stanowi podstawę przy podejmowaniu działań z zakresu gospodarki niskoemisyjnej. Zatem celem strategicznym jest ograniczenie poziomu emisji dwutlenku węgla o 20% w stosunku do roku Zakładana redukcja wyniesie Mg CO2, co pozwoli osiągnąć w 2020 poziom emisji w wysokości Mg CO2., czyli o 50% mniej niż wartość emisji w 2013 roku. W stosunku do redukcji zużycia energii, wskaźnik efektywności energetycznej dla wariantu prognozowanego, powinien wynieść 20,00%, czyli o 9008 MWh mniej. Natomiast udział energii odnawialnej w 2020 roku wyniesie 44% (16 462,90 MWh). W odniesieniu do celu strategicznego oraz celów szczegółowych zaplanowano pakiet działań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych. Efekty działań przyczyniają się do ograniczenia emisji dwutlenku węgla na terenie gminy Przykona w stosunku do poziomu prognozowanego oraz zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym gminy. 3 S t r o n a

8 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Wstęp Niniejszy raport powstał w oparciu o dokumenty takie jak: Poradnik planu działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) oraz Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Przykona. Założeniem pierwszego wymienionego dokumentu było przede wszystkim: Ograniczenie emisji CO2 do 2020 r., Wskazanie kluczowej roli władz lokalnych, Podjęcie inicjatywy inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń, Ukierunkowanie na kluczowe sektory: mieszkalnictwo, przemysł, transport, usługi, Zapewnienie odpowiednich zasobów kadrowych i finansowych, Podjęcie działań w sektorze publicznym i prywatnym, Odpowiednie planowanie przestrzenne, Mobilizowanie społeczeństwa obywatelskiego. Myślą przewodnią drugiego dokumentu było przede wszystkim wskazanie kilku kluczowych kwestii będących w zakresie kompetencji gminy: Skontrolowanie bieżącego stanu i zaplanowanie zmian zapotrzebowania na energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe, Zbadanie potencjału lokalnych zasobów naturalnych, Racjonalne wykorzystanie energii, Zwiększenie wykorzystania energii z odnawialnych źródeł, Rozpropagowanie urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii. Źródłem pozyskanych danych w odniesieniu do sytuacji społeczno-gospodarczej, wyposażenia w infrastrukturę, stanu środowiska w Gminie Przykona był głównie Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Założenia do planu zaopatrzenia w energię, ciepło i paliwa gazowe gminy Przykona z 2003 i 2013 roku, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Przykona oraz Diagnoza strategiczna 4 S t r o n a

9 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ wskazująca na potencjał i bariery rozwojowe obszaru objętego Zintegrowaną Strategią Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata Myślą przewodnią dokumentu jest dokonanie analizy i wskazanie kierunków działania władz gminy Przykona w perspektywie najbliższych 6 lat, kiedy to będą najkorzystniejsze warunki do przeprowadzenia koniecznych inwestycji w zakresie zarządzania energią w gminie. Otoczenie zewnętrzne w postaci planowanych środków z funduszy Unii Europejskiej, podpisane porozumienia dotyczące Paktu Klimatycznego w 2007 i 2024 wskazują na silną potrzebę zajęcia się obniżeniem emisji i wzrostem produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Gmina Przykona w okresie ostatnich 25 lat funkcjonowania samorządu dokonała ogromnego skoku cywilizacyjnego, co można zaobserwować także w obszarach związanych z lokalną energetyką, na którą gmina miała wpływ. Kotłownie węglowe w obiektach użyteczności publicznej zostały zamienione w nowoczesne kotłownie olejowe, na dachach mieszkańców gminy można dzisiaj częściej spotkać instalacje kolektorów słonecznych produkujących ciepłą wodę użytkową, na dachu Urzędu Gminy funkcjonuje instalacja fotowoltaiczna, w gminie Przykona od 2014 roku działa bioelektrownia. To tylko niektóre, wybrane przykłady zmian jakie dokonały się w tym okresie w gminie Przykona. Przy opracowaniu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej wzięto pod uwagę następujące założenia: Plan obejmuje cały obszar geograficzny gminy Przykona W Planie skoncentrowano się na działaniach niskoemisyjnych oraz poprawie efektywności energetycznej z wykorzystaniem OZE W trakcie zbierania danych do Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla terenu gminy Przykona uwzględniono współuczestnictwo podmiotów będących producentami (ENERGA Operator, lokalne kotłownie), oraz odbiorcami energii (podmioty przemysłowe, gospodarstwa domowe, podmioty publiczne, transport) W Planie przewidziano działania mające wpływ na zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii Zapewniono spójność Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z opracowanymi bądź tworzonymi dokumentami strategicznymi i planistycznymi 5 S t r o n a

10 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Konieczne jest, aby wszelkie zaplanowane do realizacji działania były odpowiednio skorygowane, a także powinna zostać zachowana spójność i ciągłość procesu wdrażania celów, co pozostaje w gestii przedstawicieli władz samorządu terytorialnego. Nie mniej jednak w realizację poszczególnych założeń zostali zaangażowani wszyscy interesariusze Planu gospodarki niskoemisyjnej, a w szczególności: Władze gminy, prowadząc nadzór nad merytorycznym zakresem projektu, oraz koordynując wszelkie prace związane z przygotowaniem projektu Pracownicy urzędu gminy i jednostek im podległych, przygotowując dane dotyczące zużycia energii elektrycznej, cieplnej i paliw w budynkach użyteczności, a także biorąc aktywny udział w szkoleniach i spotkaniach z lokalną społecznością Mieszkańcy gminy Przykona, biorąc udział w konsultacjach a także wypełniając ankietę dotyczącą zużycia energii elektrycznej i cieplnej w budynkach mieszkalnych Przedsiębiorstwa funkcjonujące na terenie gminy, biorąc udział w konsultacjach a także wypełniając ankietę dotyczącą zużycia energii elektrycznej i cieplnej w przedsiębiorstwach Instytucje oświatowe, kulturalne, zdrowotne, biorąc udział w konsultacjach a także wypełniając ankietę dotyczącą zużycia energii elektrycznej i cieplnej Operator energetyczny, udostępniając informacje o stanie infrastruktury elektroenergetycznej oraz planowanych inwestycjach na terenie gminy mających istotny wpływ na zaopatrzenie w energię odbiorców z terenu gminy w perspektywie następnych 15 lat Organizacje społeczne i pozarządowe, biorąc udział w konsultacjach a także wypełniając ankietę dotyczącą zużycia energii elektrycznej i cieplnej Gospodarstwa rolne biorąc udział w konsultacjach a także wypełniając ankietę dotyczącą zużycia energii elektrycznej i cieplnej. 6 S t r o n a

11 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rozdział I. Stan gminy Przykona na tle powiatu tureckiego i województwa wielkopolskiego 1. Informacje ogólne i dane demograficzne o gminie Przykona Gmina Przykona zajmuje powierzchnię 111 km 2, co stanowi około 12% całego obszaru powiatu tureckiego. Według danych pochodzących z Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. liczba gospodarstw na terenie gminy wyniosła 737, dając łączną powierzchnię 6151,17 ha. W podziale na wielkość gospodarstw rolnych, sytuacja przedstawiała się w ten sposób, iż 33% stanowią gospodarstwa rolne od 1-5 ha, a 32% o powierzchni 5-10 ha. 15% zajmują te poniżej 1 ha, natomiast na pozostałą część składają się duże gospodarstwa o powierzchni powyżej 10 ha. W gminie Przykona użytki rolne liczą 86%, podczas gdy lasy, grunty leśne i inne zajmują około 14% całkowitej powierzchni. 20% terytorium całego obszaru gminy Przykona stanowią tereny prawnie chronione. W powiecie tureckim powierzchnia tego typu obszarów stanowi 35%. Tabela nr 1. Powierzchnia geodezyjna (w km 2 ), źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS powiat turecki 929 gmina Przykona 111 W powiecie tureckim znajduje się 217 miejscowości podstawowych, w tym 163 sołectw. Natomiast w gminie Przykona znajdują się 34 miejscowości, w tym 18 sołectw, do których zalicza się: Bądków Drugi, Bądków Pierwszy, Boleszczyn, Dąbrowa, Ewinów, Gąsin, Kaczki Plastowe, Laski, Olszówka, Posoka, Przykona, Psary, Radyczyny, Rogów, Sarbice, Smulsko, Wichertów i Żeroniczki. Tabela nr 2. Liczba miejscowości i sołectw, źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Miejscowości 2013 Sołectwa powiat turecki gmina Przykona S t r o n a

12 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Gmina Przykona charakteryzuje się niższą gęstością dróg powiatowych, aniżeli powiat turecki, na co wskazuje tabela umieszczona poniżej. Liczba kilometrów przypadających na 100 km 2 wynosi 55,7. Natomiast analizując drugi wskaźnik można zauważyć, iż liczba kilometrów przypadających na mieszkańców jest znacznie wyższa w przypadku gminy Przykona w porównaniu z powiatem tureckim. Taki stan rzeczy wynikać może z faktu, iż gmina Przykona zajmuje stosunkowo dużą powierzchnię zamieszkiwaną przez niewielką liczbę mieszkańców. Tabela nr 3. Gęstość dróg powiatowych w powiecie tureckim i gminie Przykona 2013 r. źródło: Diagnoza strategiczna wskazująca na potencjał i bariery rozwojowe obszaru objętego Zintegrowaną Strategią Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata km/100 km 2 km/ mieszkańców powiat turecki 75,3 82,9 gmina Przykona 55,7 140,5 Drogi o twardej nawierzchni stanowią około 62% długości wszystkich dróg zarówno w powiecie tureckim jak i w gminie Przykona. W przypadku dróg o nawierzchni twardej ulepszonej wynika, iż w pierwszej analizowanej jednostce ich udział wynosi 22,1%, natomiast w drugiej 19,3%. Z kolei w gminie Przykona występuje większy odsetek dróg gruntowych - 18,3%. Tabela nr 4 Rodzaj nawierzchni dróg i ich udział w powiecie tureckim i firmie Przykona 2013r. źródło: Diagnoza strategiczna wskazująca na potencjał i bariery rozwojowe obszaru objętego Zintegrowaną Strategią Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata Twarda Twarda ulepszona Gruntowa km % km % km % powiat turecki 455,9 65,2% 154,7 22,1% 89,0 12,7% gmina Przykona 38,6 62,4% 11,9 19,3% 11,3 18,3% Wskaźnik liczby pojazdów samochodowych na 1000 mieszkańców jest wyższy w przypadku powiatu tureckiego w odniesieniu do Wielkopolski. Wielkość tego miernika analizowana jest dla całego powiatu jednak jego wartość przekłada się na poszczególne gminy powiatu tureckiego. Tabela nr 5. Liczba pojazdów samochodowych na 1000 mieszkańców w 2013 r. źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Liczba pojazdów 8 S t r o n a

13 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Wielkopolska 564 powiat turecki 580 Liczba osób przypadających na 1 km 2 powierzchni terenu największa była w województwie wielkopolskim i wyniosła 116 osób, w powiecie tureckim - 91 osób, natomiast w gminie Przykona jedynie 40 osób. Tabela nr 6. Gęstość zaludnienia (na 1 km) w 2013 r. źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 osoby Wielkopolska 116 powiat turecki 91 gmina Przykona 40 Od 2009 r. przez kolejne pięć lat liczba ludności w gminie Przykona miała tendencję rosnącą. Zestawiając rok 2013 z rokiem bazowym odsetek osób zamieszkujących gminę wzrósł o 3,3%. W przypadku powiatu tureckiego liczba ludności przez trzy kolejne lata, począwszy od 2009 r wzrastała, jednak już w 2012 r. i 2013 r. zaobserwowano systematyczny spadek ogólnej liczby mieszkańców powiat turecki gmina Przykona Rysunek nr 1. Liczba ludności w latach w gminie Przykona i powiecie tureckim Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Saldo migracji oznacza różnicę między napływem a odpływem ludności z danego obszaru w określonym momencie czasu. Na wykresie przedstawiono jak zmieniała się wielkość 9 S t r o n a

14 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ współczynnika salda migracji na 1000 mieszkańców w poszczególnych jednostkach terytorialnych. Na przełomie ostatnich pięciu lat w powiecie tureckim odnotowywano ujemny współczynnik salda migracji, w województwie wielkopolskim współczynnik ten utrzymywał się na dodatnim poziomie, jednak był on bliski zeru, natomiast w gminie Przykona w 2009 i 2010 r. współczynnik ten utrzymywał się na poziomie 8-9, z tendencją malejącą w latach kolejnych, uzyskując w 2013 r. wartość 1,6. 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0-2, ,0 Wielkopolska powiat turecki gmina Przykona Rysunek nr 2. Saldo migracji na 1000 mieszkańców w latach źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Wskaźnik obciążenia demograficznego wskazuje ile osób w wieku nieprodukcyjnym przypada na 100 osób w wieku produkcyjnym, im niższy jest ten wskaźnik, tym mniej korzystna jest sytuacja demograficzna w danym regionie. Na podstawie tabeli umieszczonej powyżej można zauważyć, że w gminie Przykona przypadało 60 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. W województwie i powiecie sytuacja wyglądała mniej korzystnie, gdyż wskaźnik ten wyniósł 57 osób. Tabela nr 7 Wskaźnik obciążenia demograficznego - ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2013, źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 osoby 10 S t r o n a

15 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Wielkopolska 57 powiat turecki 57 gmina Przykona S t r o n a

16 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 2. Aktywność ekonomiczna W gminie Przykona w 2013 r. zarejestrowanych było 231 podmiotów gospodarczych, w tym 220 w sektorze prywatnym i ich udział stanowił 95%. Pozostałe podmioty należały do sektora publicznego. Liczba przedsiębiorstw w sektorze publicznym wyniosła 11. W powiecie tureckim relacja podmiotów publicznych do podmiotów z sektora prywatnego przedstawia się podobnie. 95% 5% sektor publiczny sektor prywatny Rysunek nr 3. Podmioty wg. Sektorów własnościowych 2013 t. Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Tabela nr 8 Podmioty wg sektorów własnościowych 2013 r. ogółem sektor publiczny sektor prywatny powiat turecki gmina Przykona Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Na 10 tys. ludności przypadało w gminie Przykona 524 firm (w powiecie- 704, w województwie 1 148). Drugi wskaźnik przedstawia ile podmiotów przypadało na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym. W gminie wskaźnik ten się kształtował na niższym poziomie aniżeli w powiecie czy województwie. Tabela nr 9 Podmioty wskaźniki podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym Wielkopolska ,3 powiat turecki ,0 gmina Przykona ,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS S t r o n a

17 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Wg podziału na sekcje PKD najwięcej osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą było w kategorii budownictwo (48), handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych (42) oraz rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybołówstwo (29). W odniesieniu do osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej to najwięcej podmiotów działało w sekcji - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych (16), administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne (9) oraz edukacja (9). Tabela nr 10 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej wg sekcji PKD w gminie Przykona (2013 r.), Ogółem Sekcje a. b. Sekcja A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 29 1 Sekcja B Górnictwo i wydobywanie 0 0 Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe 17 4 Sekcja D Sekcja E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Sekcja F Budownictwo 48 1 Sekcja G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa 6 2 Sekcja I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 3 0 Sekcja J Informacja i komunikacja 1 0 Sekcja K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 4 0 Sekcja L Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 1 0 Sekcja M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 8 1 Sekcja N Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca S t r o n a

18 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Sekcja O Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 0 9 Sekcja P Edukacja 0 9 Sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 10 2 Sekcja R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 1 2 Sekcje S, T, U Pozostała działalność 3 5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 a. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą b. Osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej Tabela nr 11. Podmioty wg klas wielkości w 2013, ogółem i więcej powiat turecki gmina Przykona Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Tabela umieszczona powyżej ukazuje liczbę podmiotów gospodarczych wg klas wielkości w powiecie tureckim i gminie Przykona. Najwięcej podmiotów gospodarczych znajduje się w kategorii mikroprzedsiębiorstw zatrudniających do 9 pracowników. Udział małych i średnich firm w gminie i powiecie stanowił niecałe 5%. W Przykonie w 2013 r. nie było podmiotów zatrudniających powyżej 250 osób. Tabela nr 12. Liczba i rodzaj podmiotów wg formy prawnej w sektorze prywatnym 2013r. powiat turecki gmina Przykona Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Spółki handlowe Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 42 1 Spółdzielnie 28 1 Fundacje 4 0 Stowarzyszenia i organizacje społeczne Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS S t r o n a

19 Przykona PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą spółki handlowe spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego spółdzielnie stowarzyszenia i organizacje społeczne Rysunek nr 4. Liczba i rodzaj podmiotów wg formy prawnej w sektorze prywatnym 2013r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Najliczniejszą grupą podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym były osoby fizyczne (liczba tych przedsiębiorstw w 2013 r. wyniosła 177 w gminie i w powiecie). Zarejestrowanych spółek handlowych w gminie było 15, to tyle samo ile stowarzyszeń i organizacji społecznych. W powiecie tureckim spółek handlowych w 2013 r. było 216, natomiast stowarzyszeń i organizacji społecznych było nieco więcej, bo 248. Liczba pozostałych podmiotów była znacznie mniejsza. 15 S t r o n a

20 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 3. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną, społeczną i komunalną 3.1. Urządzenia sieciowe Procentowy udział ludności korzystającej z wodociągów w każdej analizowanej jednostce podziału terytorialnego kształtuje się na poziomie 93-94%, jednak największy udział ludności korzystającej z wodociągów jest w gminie Przykona (100%). W stosunku do ludności korzystającej z kanalizacji to sytuacja przedstawia się w ten sposób, że największy odsetek osób korzysta z tego rodzaju sieci w województwie wielkopolskim (63,9%), następnie w gminie Przykona (59,1%), a w powiecie tureckim (46,8%). Biorąc pod uwagę wyposażenie trzech opisywanych jednostek podziału administracyjnego w instalacje gazową, to można zauważyć, że na terenie gminy Przykona sieć gazowa nie występuje. W powiecie tureckim 59,1% ludności korzysta z gazu, natomiast w skali całego województwa - 94,2%. Tabela nr 13. Korzystający z instalacji w % ogółu ludności w 2012 r. wodociąg kanalizacja gaz Wielkopolska 93,00 63,90 47,60 powiat turecki 93,00 46,80 5,20 gmina Przykona 94,2 100,00* 59,10 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013, *Dane Urzędu Gminy Przykona Rozpatrując dane statystyczne w odniesieniu do wyposażenia w sieć rozdzielczą (wodociągową) można stwierdzić, że w przeliczeniu na 100 km 2 najdłuższa była w powiecie tureckim (132,2 km), następnie w gminie Przykona (112,3 km), a w Wielkopolsce (100,6 km). Przechodząc do analizy sieci kanalizacyjnej można wysunąć wniosek, iż najdłuższa sieć była w gminie Przykona (prawie trzykrotnie dłuższa w przeliczeniu na 100 km 2 aniżeli w powiecie tureckim). Najgorzej wygląda sytuacja w odniesieniu do rozdzielczej sieci gazowej, gdzie w gminie Przykona sieć ta w ogóle nie występuje. W powiecie tureckim długość sieci wynosi 4,2 km na 100 km 2, natomiast dla całej Wielkopolski - 37,7 km w przeliczeniu na 100 km S t r o n a

21 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Tabela nr 14, Sieć rozdzielcza na 100 km2 w 2012 r. wodociąg kanalizacja gaz Wielkopolska 100,6 37,1 37,7 powiat turecki 132,2 20,7 4,2 gmina Przykona 112,3 58,3 0,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS Zasoby mieszkaniowe i komunalne W gminie Przykona w 2013 r. było mieszkań, w tym izb. Łączna powierzchnia użytkowa mieszkań wyniosła 128,8 tys. m 2. W latach nastąpił wzrost ilości budynków mieszkalnych w gminie i w powiecie. W pierwszej analizowanej jednostce liczba budynków mieszkalnych wzrosła o 27, natomiast w powiecie o 309. Dane dotyczą porównania roku 2013 z Tabela nr 15. Liczba i wielkość zasobów mieszkaniowych w 2013 r. mieszkania izby powierzchnia użytkowa mieszkań - - tys. m 2 powiat turecki ,9 gmina Przykona ,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 W gminie Przykona w 2012 r. statystyki dotyczące liczby mieszkań wyposażonych w poszczególne instalacje techniczno-sanitarne, przedstawiały się następująco: mieszkania wyposażone w dostęp do wodociągu 1 192, ustęp spłukiwany 1 037, łazienkę 965, centralne ogrzewanie 804, gaz sieciowy 1 (co nie znajduje potwierdzenia w żadnym dokumencie gminy, a funkcjonuje w statystyce) Tabela nr 16. Mieszkania wyposażone w instalacje - w % ogółu mieszkań w 2012 r. centralne wodociąg łazienka ogrzewanie powiat turecki 94,2 77,9 65,6 gmina Przykona 94,8 76,8 64,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Tabela umieszczona powyżej ukazuje odsetek mieszkań wyposażonych w poszczególne instalacje. W przypadku powiatu tureckiego 94,2% mieszkań ma podłączenie do wodociągu, 17 S t r o n a

22 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 77,9% posiada łazienkę i 65,6% ma centralne ogrzewanie. W gminie Przykona 94,8% mieszkań ma podłączenie do wodociągu, 76,8% posiada łazienkę i 64,0% ma centralne ogrzewanie. Tabela nr 17. Wybrane wskaźniki dotyczące zasobów mieszkaniowych w 2013 r. Przeciętna Przeciętna powierzchnia Mieszkania na 1000 powierzchnia użytkowa użytkowa mieszkania Wskaźniki mieszkańców 1 mieszkania na 1 osobę m 2 m 2 - Wielkopolska 80,4 26,7 331,5 Powiat turecki 82,5 25,2 305,1 Gmina Przykona 101,2 29,2 289,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Dokonując analizy wybranych wskaźników dotyczących zasobów mieszkaniowych warto zwrócić uwagę, iż przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania oraz przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę jest wyższa w przypadku gminy Przykona, w porównaniu z pozostałymi jednostkami terytorialnymi. Natomiast inaczej przedstawia się sytuacja w odniesieniu do liczby mieszkań przypadających na mieszkańców. Struktura wiekowa budynków w gminie Przykona została przedstawiona na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego, prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny w 2002 r. Natomiast wskaźniki zapotrzebowania na energię w podziale na wiek budynków pochodzą z publikacji Krajowej Agencji Poszanowania Energii. W 2002 r. objętych analizą zostało 1039 budynków. Natomiast z nowszych danych wiadomo, że w gminie w 2013 r. było mieszkań. Dlatego można przyjąć, iż w przeciągu 11 lat powstało 234 nowych obiektów, datowanych na rok powstania powyżej 2002 r. Stąd też zapotrzebowanie na energię tych budynków jest mniejsze i powinno być zgodne z standardami obowiązującymi w roku Wyciągając wnioski z badań dotyczących budynków publicznych wyraźnie widać, że choć budynki te spełniały standardy w momencie powstania, to obecnie funkcjonują już poza obwiązującymi standardami. Podobnie może być w przypadku opisywanych budynków jednorodzinnych. 18 S t r o n a

23 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ przed Rysunek nr 5. Liczba budynków w Gminie Przykona w podziale na wiek budowy (2002) źródło: Narodowy Spis Powszechny (2002 r.), GUS 2013 Przedmiotem zainteresowania gminy pozostają wszystkie budynki, jednakże z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej szczególnie ważne jest 810 budynków z okresu budowy do W latach 90-tych należy się spodziewać wzrastającego zrozumienia dla podwyższania standardów budowania i zmiany parametrów cieplnych budynków w odniesieniu do 229 budynków powstałych w latach Tabela nr 18. Wskaźniki zapotrzebowania na energię (kwh/m2a) Przybliżony wskaźnik zużycia energii do celów Budynki powstałe w latach: grzewczych w budynku (kwh/m 2 a) do od Źródło: Krajowa Agencja Poszanowania Energii Zgodnie z ustaleniami z gminą Przykona przedmiotem badań termicznych będą budynki z poszczególnych reprezentatywnych przedziałów zużycia energii w budynkach do celów grzewczych, które w rzeczywisty sposób potwierdzą potrzeby termomodernizacyjne w gminie. 19 S t r o n a

24 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 4. Stan i ochrona środowiska, warunki klimatyczne, natężenie ruchu 4.1. Emisje zanieczyszczeń Wielkość zanieczyszczeń gazowych w powiecie tureckim w latach utrzymywała się na podobnym poziomie około tys. ton, w 2012 r. nastąpił spadek wielkości zanieczyszczeń, jednak już w 2013 r. pojawił się kolejny ich wzrost powiat turecki Rysunek nr 6. Emisja zanieczyszczeń gazowych w powiecie tureckim w latach (w tys. ton) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 Dokonując analizy stanu powietrza atmosferycznego na terenie gminy Przykona należy przyjrzeć się wielkości zanieczyszczeń emitowanych przez pobliską elektrownię Adamów, zakładu objętego szczególną kontrolą pod kątem emisji substancji szkodliwych do otoczenia (EU ETS). Połowa zanieczyszczeń pyłowych wypuszczanych do atmosfery pochodzi głównie ze spalania paliw, co prezentuje tabela poniżej. 20 S t r o n a

25 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Tabela nr 19. Emisja zanieczyszczeń z elektrowni (2011/2012) Nazwa zakładu Gazy (SO2, NO2 i CO2) [tys. Mg] Pyły ze spalania paliw [Mg] Gazy (SO2, NO2 i CO2) [tys. Mg] Pyły ze spalania paliw [Mg] Emisja w roku 2011 Emisja w roku 2012 ZE PAK Elektrownia Adamów, Turek 4375, ,2 3615, ,91 Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2012 r. Według Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Przykona na lata , poziom zanieczyszczeń powietrza pyłem zawieszonym PM10, zawierającym substancje toksyczne wyniósł 20 μg/m 3, czyli utrzymywał się w granicach normy. W przypadku pozostałych substancji szkodliwych wielkość stężenia także utrzymywała się na dopuszczalny poziomie, co prezentuje tabela poniżej. Tabela nr 20. Stan jakości powietrza dla terenu gminy Przykona r Rodzaj zanieczyszczeń Wielkość zanieczyszczeń Norma Pył zawieszony PM10 20 μg/m 3 40 μg/m 3 Dwutlenek siarki 6 μg/m μg/m 3 Dwutlenek azotu 14 μg/m 3 40 μg/m 3 Benzen 0,5 μg/m 3 5 μg/m 3 Ołów 0,05 μg/m 3 0,5 μg/m 3 Źródło: Prognoza Oddziaływania na Środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Przykona na lata Nie zmienia to jednak faktu, że dla mieszkańców najbardziej uciążliwa i przykra jest niska emisja wynikająca ze spalania w budynkach mieszkalnych w przeważającej mierze węgla, lub miału węglowego z różnego rodzaju odpadami możliwymi do termicznej utylizacji. Plan gospodarki niskoemisyjnej nastawiony będzie na rozwiązywanie tych problemów, gdyż wyłączone są z Planu podmioty podlegające systemowi EU ETS. 21 S t r o n a

26 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 4.2. Odpady komunalne i przemysłowe Ilość zmieszanych odpadów komunalnych w gminie Przykona wyniosła 498,73 ton. W 2013 roku odpady z gospodarstw domowych stanowiły 92%. W przeciągu czterech lat od 2009 roku wzrosła liczba zebranych odpadów. Wg statystyki GUS w 2012 r. w gminie Przykona budynków objętych zbieraniem odpadów było 949, natomiast jednostek odbierających odpady były dwie. Tabela nr 21. Odpady komunalne (t), liczba budynków mieszkalnych (szt.) 2013 r., jednostki odbierające odpady (szt.) w 2012 r. a b c d t szt. Powiat turecki 10741, , Gmina Przykona 498,73 456, Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, GUS 2013 a- Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku (ogółem) b- Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku (z gospodarstw domowych) c- Liczba budynków mieszkalnych objętych zbieraniem odpadów z gospodarstw domowych d -Jednostki odbierające odpady w badanym roku Do 2012 r. na terenie gminy Przykona eksploatowane były dwa składowiska odpadów. Jedno, którego właścicielem jest ZE PAK S.A (wysypisko o charakterze przemysłowym, nie przyjmujące odpadów komunalnych), w którym rocznie składowanych jest około ton odpadów. Głównym przeznaczeniem tego składowiska, które w zasadzie funkcjonuje jako zbiornik wodny jest przyjmowanie popiołów i żużli transportowanych z Elektrowni Adamów. Właścicielem drugiego składowiska w miejscowości Psary jest gmina. W ciągu roku gromadzonych w nim było około 1907,7 ton odpadów. Składowisko zostało zamknięte. Obecnie miejscem zagospodarowania odpadów pochodzących z obszaru gminy Przykona jest Miejski Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Koninie. Składowisko podlega systematycznej rekultywacji i znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie bioelektrowni Przykona. Wydaje się uzasadnione rozpatrzenie możliwości wykorzystania tego terenu pod instalację farmy fotowoltaicznej. 22 S t r o n a

27 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Gmina Przykona, Turek Tabela nr 22. Składowisko przemysłowe eksploatowane na terenie powiatu tureckiego w roku 2012 Miejscowość Gajówka, Olszówka, Laski, Przykona, Jeziorko, Warenka Ilość odpadów składowana w 2012 roku /Mg/ = tona Powierzchnia całkowita składowiska /ha/ Data uruchomienia Właściciel obiektu , ZE PAK S.A. Źródło: Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w powiecie tureckim w roku 2012 Tabela nr 23. Składowisko komunalne eksploatowane na terenie powiatu tureckiego w roku 2012 Gmina Miejscowość Ilość odpadów składowana w 2012 roku /Mg/ = tona Powierzchnia całkowita składowiska /ha/ Data uruchomienia Właściciel obiektu Przykona Psary 1907,7 1, Źródło: Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w powiecie tureckim w roku 2012 gmina Przykona Kolejną ważną sprawą jest poznanie warunków meteorologicznych panujących na terenie gminy Przykona w celu określenia możliwości powstawania OZE. Szczególnie istotne są warunki nasłonecznienia, prędkość wiejących wiatrów i temperatury gruntu w przypadku instalacji PV, turbin wiatrowych i pomp ciepła. 23 S t r o n a

28 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 4.3. Dane meteorologiczne stacja IMGW Koło Tabela nr 24. Dane pomiarowe ze stacji IMGW Koło Stacja IMGW Koło Szerokość geograficzna: 52,2 N Długość geograficzna: 18,7 E Pomiar na wysokości: 10 m Miesiąc Temperatura powietrza Wilgotność względna Dzienne promieniowanie słoneczne - poziome Ciśnienie atmosferyczne Prędkość wiatru Temperatura gruntu Stopniodni - ogrzewanie 18 C Miesięczne stopniodni - chłodzenie 10 C C % kwh/m 2 /d kps m/d C C - d C - d styczeń -1,2 86,70% 0,85 100,3 4,3-2, luty 0,1 83,70% 1,58 100,2 4,4-1, marzec 3 79,20% 2,66 100,2 4,5 2, kwiecień 8,6 73,30% 3,77 100,0 4,1 9, maj 13,9 71,10% 5,04 100,1 3,7 15, czerwiec 16,5 74,00% 4,85 100,0 3,5 18, lipiec 18,9 72,90% 4,8 100,1 3, sierpień 18,4 72,80% 4,36 100,1 3,3 20, wrzesień 13,7 79,60% 2,83 100,1 3,6 14, październik 8,9 84,20% 1,6 100,3 3, listopad 3,3 89,60% 0,89 100,2 4 2, grudzień 0,1 88,80% 0,66 100,3 4,3-1, Roczny 8,7 79,60% 2,83 100,2 3, Źródło: Stacja meteorologiczna Koło 24 S t r o n a

29 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Dokonując charakterystyki warunków klimatycznych na obszarze gminy Przykona należy wskazać, iż źródłem danych były pomiary pochodzące z najbliżej położonej stacji IMGW w Kole. Istotną kwestią z punktu widzenia obliczenia zapotrzebowania na energię w celu ogrzania lub ochłodzenia budynku są wskaźniki, określane jako stopniodni - ogrzewanie lub stopniodni chłodzenie. Według informacji umieszczonych na stronie podstawą do obliczenia jednego lub drugiego wskaźnika jest średnia dobowa temperatura powietrza. Oba wskaźniki oblicza się dla określonego roku. Na przykład jeśli w ciągu dnia utrzymuje się temperatura poniżej 18 C, osiągając 16 C, to mówimy wtedy o dwóch stopniodniach potrzebnego ogrzewania, w przypadku gdy temperatura wzrasta do 20 C to wtedy mówimy o dwóch stopniodniach ochładzania. Na podstawie danych pochodzących z IMGW Koło, miesiąc grudzień, styczeń i luty wymaga najwięcej ogrzewania, natomiast lipiec i sierpień najwięcej dni ochładzania. 25 S t r o n a

30 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rozdział II. Gospodarka Niskoemisyjna w świetle europejskiego i krajowego prawodawstwa Ostatnie 10 lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej to z jednej strony fundusze na rozwój, ale także zobowiązana i akceptacja wspólnego prawodawstwa. To nowa sytuacja, która wymaga od władz gminy i mieszkańców zrozumienia przesłanek prawodawstwa europejskiego dotyczącego energii, ochrony klimatu i ograniczenia emisji. Przegląd tego prawodawstwa należy rozpocząć od Dyrektywy 2006/32/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG (Dz. Urz. UE L 114/64 z 2006). Jaki został postawiony cel? opłacalna ekonomicznie poprawa efektywności końcowego wykorzystania energii poprzez: a) określenie celów orientacyjnych oraz stworzenie mechanizmów, zachęt i ram instytucjonalnych, finansowych i prawnych, niezbędnych w celu usunięcia istniejących barier rynkowych i niedoskonałości rynku utrudniających efektywne końcowe wykorzystanie energii; b) stworzenie warunków dla rozwoju i promowania rynku usług energetycznych oraz dla dostarczania odbiorcom końcowym innych środków poprawy efektywności energetycznej. Zakres stosowania dotyczy: podmiotów dostarczających środki poprawy efektywności energetycznej, dystrybutorów energii, operatorów systemu dystrybucji, przedsiębiorstw prowadzących detaliczną sprzedaż energii, odbiorców końcowych. Zgodnie z postanowieniami tej Dyrektywy Państwa Członkowskie zapewniają, by na tyle, na ile jest to technicznie wykonalne, uzasadnione finansowo i proporcjonalne do potencjalnych oszczędności energii, odbiorcy końcowi energii elektrycznej, gazu, centralnego ogrzewania lub chłodzenia oraz ciepłej wody użytkowej mieli możliwość nabycia po konkurencyjnych cenach indywidualnych liczników, które dokładnie oddają rzeczywiste zużycie energii przez odbiorcę końcowego i informują o rzeczywistym czasie korzystania 26 S t r o n a

31 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ z energii. Nie nastąpiła pełna implementacja, co wywołało potrzebę drugiego podejścia do tematu efektywności energetycznej w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, która zmieniła dyrektywy 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE - z dnia 25 października 2012 r. Podstawowym przesłaniem nowej regulacji będzie założenie przyjęcia zintegrowanego podejścia w celu wykorzystania istniejącego potencjału w zakresie oszczędności energii z uwzględnieniem oszczędności w sektorze dostaw energii oraz w sektorach końcowego jej wykorzystywania. Należało umocnić przepisy dyrektyw: 2004/8/WE w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Co zatem zmienia lub wprowadza nowa Dyrektywa? Po pierwsze: ustanawia wspólną strukturę ramową dla środków służących wspieraniu efektywności energetycznej w Unii, aby zapewnić osiągnięcie głównego unijnego celu zakładającego zwiększenie efektywności energetycznej o 20% do 2020 r., a także stworzyć warunki dla dalszego polepszania efektywności energetycznej po wspomnianej dacie docelowej; Po drugie: celem dyrektywy było usunięcie barier na rynku energii oraz przezwyciężenie nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, które ograniczają efektywność dostaw i wykorzystywania energii; Po trzecie: celem dyrektywy było ustalenie orientacyjnych krajowych celów w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r. Wymogi zawarte w dyrektywie są wymogami minimalnymi i nie uniemożliwiają państwom członkowskim utrzymywania lub wprowadzania surowszych środków. Każde państwo członkowskie ustala orientacyjną krajową wartość docelową w zakresie efektywności energetycznej w oparciu o swoje zużycie energii pierwotnej lub końcowej, oszczędność energii pierwotnej lub końcowej albo energochłonność. Wartości docelowe podaje się również w 27 S t r o n a

32 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ kategoriach bezwzględnego poziomu zużycia energii pierwotnej i końcowej w roku 2020, wraz z podaniem sposobu ich obliczenia. Ustalając te wartości docelowe, państwa członkowskie uwzględniają główny cel unijny w dziedzinie zużycia energii do 2020 r. - może być nie większy niż Mtoe energii pierwotnej lub nie większy niż Mtoe energii końcowej; Zgodnie z tymi postanowieniami państwa członkowskie ustanawiają długoterminową strategię wspierania inwestycji w renowację krajowych zasobów budynków mieszkaniowych i użytkowych, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Każde państwo członkowskie zapewnia, aby od dnia 1 stycznia 2014 r. 3% całkowitej powierzchni ogrzewanych lub chłodzonych budynków będących własnością jego instytucji rządowych oraz przez nie zajmowanych było poddawane co roku renowacji w celu spełnienia przynajmniej wymogów minimalnych dotyczących charakterystyki energetycznej. Każde państwo członkowskie ustanawia system zobowiązujący do efektywności energetycznej, który zapewnia osiągnięcie przez dystrybutorów energii lub przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż energii i które prowadzą działalność na terytorium danego państwa członkowskiego łącznego celu w zakresie oszczędności energii końcowej do dnia 31 grudnia 2020 r. Łączny cel jest co najmniej równoważny osiąganiu przez wszystkich dystrybutorów energii lub wszystkie przedsiębiorstwa prowadzące detaliczną sprzedaż energii nowych oszczędności każdego roku od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2020 r. w wysokości 1,5% rocznego wolumenu sprzedaży energii odbiorcom końcowym uśrednionej w ostatnim trzyletnim okresie przed dniem 1 stycznia 2013 r. 1. Dostawcy: zobowiązani do oszczędności energii każdego roku w wysokości 1,5% ilości swojej rocznej sprzedaży energii. 2. Sektor publiczny: obowiązek przestrzegania wysokich norm EE przy nabywaniu budynków, produktów i usług. Obowiązek oszczędności energii poprzez renowacje co najmniej 3% całkowitej powierzchni budynków publicznych. Możliwe jest działanie alternatywne, ale musi ono prowadzić do tych samych wyników. 3. Oszczędność energii dla konsumentów: możliwość lepszego zarządzania energią poprzez lepsze opomiarowanie. 28 S t r o n a

33 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 4. Przemysł: zachęty dla MŚP do wykonywania audytów energetycznych i przekazywanie wiedzy o możliwościach oszczędności energii. Dla dużych przedsiębiorstw obowiązkowe audyty. 5. Wytwarzanie energii: monitoring poziomów sprawności nowych jednostek utworzenie krajowych planów ogrzewania i chłodzenia Realizując cel 20 % efektywności energetycznej, Komisja będzie musiała monitorować skutki, jakie nowe środki będą miały dla dyrektywy 2003/87/WE ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych (ETS), aby utrzymać środki zachęty w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji, nagradzające za inwestowanie z myślą o obniżeniu emisji dwutlenku węgla oraz przygotowujące sektory objęte ETS na niezbędne w przyszłości innowacje. Co jeszcze proponuje to rozwiązanie? standardy i normy, które zmierzają do poprawy efektywności energetycznej produktów i usług, w tym budynków i pojazdów, oprócz sytuacji, w których są one obowiązkowe w państwach członkowskich na mocy prawa unijnego; systemy znakowania energetycznego z wyłączeniem systemów obowiązkowych i stosowanych w państwach członkowskich na mocy prawa UE; szkolenie i kształcenie, w tym programy doradztwa energetycznego, które prowadzą do stosowania efektywnych energetycznie technologii lub technik i skutkują zmniejszeniem zużycia energii przez odbiorców końcowych. Wprowadzenie indywidualnego i inteligentnego opomiarowania. Państwa członkowskie zobowiązały się do zapewnienia, aby systemy pomiarowe dawały odbiorcom końcowym informacje na temat rzeczywistego czasu użytkowania, zapewniały bezpieczeństwo inteligentnych liczników i przekazywania danych, zapewniały prywatność odbiorców, końcowych zgodnie ze stosownymi przepisami unijnymi o ochronie danych i prywatności. 29 S t r o n a

34 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Wymagają od operatorów liczników, aby zapewnili, by liczniki były w stanie dokonywać rozliczeń ilości energii elektrycznej wysyłanej do sieci z obiektów odbiorcy końcowego (prosument), aby zapewnili jeżeli odbiorcy końcowi zwrócą się z takim wnioskiem dane pomiarowe dotyczące wprowadzanej i zbywanej przez nich energii elektrycznej były udostępniane im lub stronie trzeciej działającej w imieniu odbiorcy końcowego w łatwo zrozumiałym formacie, umożliwiającym porównywanie podobnych transakcji, wprowadzili wymóg przekazywania odbiorcom stosownych porad i informacji w momencie montażu inteligentnych liczników (porady i informacje mają dotyczyć w szczególności pełnych możliwości liczników, w zakresie zarządzania odczytem liczników oraz monitorowanie zużycia energii), zapewnili aby jeżeli odbiorcy końcowi zwrócą się z takim wnioskiem dane pomiarowe dotyczące wprowadzanej i zbywanej przez nich energii elektrycznej były udostępniane im lub stronie trzeciej działającej w imieniu odbiorcy końcowego w łatwo zrozumiałym formacie umożliwiającym porównywanie podobnych transakcji, wprowadzili wymóg przekazywania odbiorcom stosownych porad i informacji w momencie montażu inteligentnych liczników (porady i informacje mają dotyczyć w szczególności pełnych możliwości liczników, w zakresie zarządzania odczytem liczników oraz monitorowania zużycia energii). Wreszcie sposoby i warunki udziału odbiorców i organizacji konsumentów podczas ewentualnego rozpowszechniania inteligentnych liczników poprzez powiadamianie o: Opłacalnych i łatwych do osiągnięcia zmianach w wykorzystaniu energii; Informacjach o środkach w zakresie efektywności energetycznej. Państwa członkowskie zapewniają w szczególności, aby krajowe organy regulacyjne sektora energetycznego poprzez opracowanie taryf sieciowych i regulacji dotyczących sieci, w ramach dyrektywy 2009/72/WE i z uwzględnieniem kosztów i korzyści poszczególnych środków, dostarczały operatorom sieci zachęt do udostępniania użytkownikom sieci usług systemowych, umożliwiających im wdrażanie środków poprawy efektywności energetycznej w kontekście systematycznego wdrażania inteligentnych sieci. 30 S t r o n a

35 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Co w takim razie na to polskie prawodawstwo? Po pierwsze w Polsce powstaje Ustawa o efektywności energetycznej z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz. U. RP z 2011, Nr 94 poz. 551), następnie zmieniona Ustawą o zmianie ustawy o efektywności energetycznej - z dnia 10 października 2012 r. (Dz. U. RP z 2012 r. poz. 1397), a po drugie Ustawa - Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz. U. RP z 2012 r. poz t.j.) zostaje zmieniona Ustawą z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw Dz. U. z 2010 r. Nr 21 poz. 104 oraz Ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zamianie ustawy Prawo energetyczne Dz. U. Nr 205 poz Ustawa o efektywności energetycznej określa: 1. Krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią (9% do 2016 r.), 2. Zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, 3. Zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energetycznej, 4. Zasady sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz uzyskania uprawnień audytora efektywności energetycznej. Rodzaje przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej: Izolacja instalacji przemysłowych, Modernizacja: oświetlenia, urządzeń gospodarstwa domowego, urządzeń potrzeb własnych, urządzeń wykorzystywanych w procesach przemysłowych, lokalnych sieci ciepłowniczych i źródeł ciepła, Przebudowa lub remont budynków, Odzysk energii w procesach przemysłowych, Ograniczenie strat sieciowych, strat w transformatorach oraz przepływów mocy biernej. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej, wzoru karty audytu efektywności energetycznej oraz metody obliczania oszczędności energii. (Dz. U. RP z 2012 r. poz. 962). 31 S t r o n a

36 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 września 2012 r. w sprawie sposobu obliczania ilości energii pierwotnej odpowiadającej wartości świadectwa efektywności energetycznej oraz wysokości jednostkowej opłaty zastępczej. (Dz. U. RP z 2012 r. poz. 1039) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 23 października 2012 r. w sprawie przetargu na wybór przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1227) Obwieszenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej. (Dz. Urz. Mon. Polski. z 2013 r. Poz. 15) Rysunek nr 7. Schemat zmniejszenia emisji w Dyrektywie 2006/32/WE i w Pakiecie klimatyczno-energetycznym, przedstawione w Ustawie o efektywności energetycznej 32 S t r o n a

37 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Przykona wykazuje w swoich zapisach zgodność z poniższymi dokumentami strategicznymi opracowanymi na poziomie regionalnym: Uchwała Nr XXXIX/769/13 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 25 listopada 2013 r. w sprawie Programu ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej Jest to dokument przygotowany w celu określenia działań, których realizacja ma doprowadzić do osiągniecia wartości dopuszczalnych lub docelowych substancji w powietrzu. Wskazanie właściwych działań wymaga zidentyfikowania przyczyn ponadnormatywnych stężeń oraz rozważenia możliwych sposobów ich likwidacji. Jest elementem polityki ekologicznej regionu. Stąd zaproponowane w nim działania muszą być zintegrowane z istniejącymi planami, programami, strategiami, innymi słowy muszą wpisywać się w realizację celów makro-skalowych oraz celów regionalnych i lokalnych. Konieczne jest przy tym uwzględnienie uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i społecznych. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej jest w pełni skorelowany z Programem ochrony powietrza. Wszystkie działania przewidziane w Planie zostały zweryfikowane pod względem zgodności z Programem oraz wpływu na realizację założonych w nim celów. Główne cele i założenia Planu Gospodarki Niskoemisyjnej będą również zgodne z priorytetami wyznaczonymi na szczeblu powiatu i gminy, które zostały określone w poniższych dokumentach strategiczno-planistycznych takich jak: Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, 2013 dokument odpowiada wymogom Ustawy Prawo Energetyczne. Za stan techniczny infrastruktury elektroenergetycznej odpowiada ENERGA Operator z siedzibą w Kaliszu. Gmina Przykona znajduje się w bardzo korzystnej strefie dla lokalizacji siłowni wiatrowych, oprócz tego duże znaczenie odgrywa biomasa. W zakresie przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie energii zaproponowano: monitoring zużycia energii w budynkach użyteczności gminnych, oświatowych oraz w gospodarstwach domowych, następnie przeprowadzenie prac termomodernizacyjnych, a także edukacja ekologiczna mieszkańców. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Przykona, 2014 w ramach powstałego SUiKZP określono kierunki zmian w strukturze przestrzennej 33 S t r o n a

38 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ gminy oraz w przeznaczeniu terenów. Podstawowymi zadaniami w zakresie ochrony ładu przestrzennego i zrównoważonego są: ochrona i utrzymanie potencjału przyrodniczego, racjonalny rozwój funkcji mieszkaniowej, rozwój i aktywizacja funkcji turystycznych, różnorodna, lecz ograniczona w uciążliwości działalność gospodarcza, rozwój i aktywizacja usług, modernizacja infrastruktury technicznej i komunikacyjnej, rozwój obszarów wiejskich. Wzorcowa rola sektora publicznego Jednostka sektora publicznego, realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa ze środków poprawy efektywności energetycznej określone w ustawie. Środkiem poprawy efektywności energetycznej jest umowa, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej lub nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu. Jednostka sektora publicznego, realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa ze środków poprawy efektywności energetycznej określone w ustawie. Środkiem poprawy efektywności energetycznej jest: nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy o termomodernizacji i remontów eksploatowanych budynków w rozumieniu ustawy Prawo budowlane - o powierzchni użytkowej powyżej 500 m 2, których jest właścicielem lub zarządcą. Jednostka sektora publicznego informuje o stosowanych środkach poprawy efektywności energetycznej na swojej stronie internetowej lub w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. 34 S t r o n a

39 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Non ETS * OZE EU ETS - aukcja Dopuszczalna zmiana emisji Udział OZE w finalnym zapotrzebowaniu na energię w 2020 r. + 14% 15% * Kompensacje dla uboższych P.Czł. w oparciu o wskaźnik PKB/ mieszk. Wzrost liczby uprawnień przeznaczonych dla Polski do sprzedaży na aukcji (88% - 10% - 2%) Bonus za Kompensacje wcześniejsze dla uboższych wyniki redukcyjne P.Czł. w oparciu powyżej 20% o wskaźnik w 2005 r. stosunku PKB/mieszk. do lat bazowych 39% 27% Mechanizm ten zwiększa liczbę uprawnień w 2020 r. o kilkadziesiąt mln t w stosunku do wariantu bez kompensacji i bonusu Rysunek nr 8. Udział OZE w zapotrzebowaniu na energię kompensacja z EU ETS źródło: Studia podyplomowe strategia i planowanie biznesu w branży energetycznej, UEP 2013 Strategia energetyczna, którą jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej powinna zakładać zarówno działania podejmowane przez samorząd w kategoriach inwestycji, czy zachęt jak np. dotacja do zakupu kolektorów słonecznych, ale przede wszystkim prowadzać gminę jako pioniera w kierunku najbardziej innowacyjnych rozwiązań, a jednocześnie czynić współodpowiedzialnych mieszkańców i współ zaangażowanych w przyszłość energetyczną gminy. W tym kierunku zmierza przygotowywany obecnie program Prosument z udziałem samorządu i mieszkańców. Postęp technologiczny i wiedza społeczeństwa oraz dostępność informacji pozwalają mieszkańcom coraz precyzyjnej ocenić i docenić potrzebę zajęcia się problematyką energetyczną w gminie. Tak, więc oczekiwane zmiany to zmiana formuły z gminy będącej KONSUMENTEM, na gminę będącą aktywnym PROSUMENTEM w temacie energii. Oznacza to konieczność mobilizacji mieszkańców do jeszcze większego włączenia się w proces inwestowania w swoje gospodarstwa domowe w zakresie: zmian termomodernizacyjnych 35 S t r o n a

40 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ polegających na ograniczeniu strat energii cieplnej, ograniczeniu zużycia energii elektrycznej, a z drugiej strony wprowadzeniu mechanizmów produkcji energii elektrycznej na własne potrzeby oraz produkcji na terenie gminy energii ze źródeł OZE. Na takie rozwiązania wskazuje ostatni dokument o charakterze strategicznym, który powstał przy udziale gminy Przykona: Zintegrowana Strategia Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego na lata Ten strategiczny dokument wpisuje się w inne nadrzędne dokumenty, tworzone na szczeblu europejskim, krajowym oraz województwa wielkopolskiego. Zintegrowana Strategia Rozwoju Gospodarczego Gmin Powiatu Tureckiego wyznacza najważniejsze priorytety przyczyniające się do zrównoważonego rozwoju jednostek samorządu terytorialnego na szczeblu lokalnym, obejmując zasięgiem 9 gmin powiatu tureckiego. Jest to dokument, który zawiera cele strategiczne, operacyjne, w ramach których tworzone są priorytety oraz konkretne działania i projekty. Strategia zakłada także, że każde przedsięwzięcie powinno zostać oszacowane za pomocą odpowiednich wskaźników i mierników, tak by w przyszłości można było zbadać słuszność wykorzystanych instrumentów, skuteczność, a także stopień ich realizacji. Strategia uwzględnia przede wszystkim możliwości i potencjał rozwoju gmin w oparciu o dostępne zasoby lokalne, w tym także warunki gospodarcze, społeczne i klimatyczne. Dokonuje analizy mocnych, słabych stron oraz szans zagrożeń w odniesieniu do całego powiatu. ZSRGGPT w swoich założeniach obejmuje cztery komponenty (społeczny, gospodarczy, infrastrukturalny, zagospodarowania przestrzennego i środowiska oraz kultury i turystyki) przyczyniające się do poprawy sytuacji gospodarczej na terenie powiatu. Trzeci z komponentów określa stan i zasoby infrastruktury transportowej, mieszkalnictwa, energetyki oraz pozostałej infrastruktury technicznej. Celem strategicznym nawiązującym do zagadnień związanych z energią, wykorzystaniem urządzeń OZE, planami gospodarki niskoemisyjnej jest: Cel strategiczny III stworzenie warunków do rozwoju gospodarczego powiatu przez zapewnienie dostępu do wysokiej jakości infrastruktury, którego odzwierciedleniem jest Cel operacyjny IIIC - Zmniejszanie zużycia i rozwój alternatywnych źródeł energii elektrycznej i cieplnej. 36 S t r o n a

41 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rekomendacje dla powiatu tureckiego w ramach celu operacyjnego IIIC to: Wykorzystanie lokalnych zasobów energii dla wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej powiatu, Termomodernizacje budynków użyteczności publicznej, komunalnej. Uzasadnienie słuszności sformułowania celu operacyjnego IIIC: Spodziewany wzrost zużycia energii przez mieszkańców powiatu, Lepsze wykorzystanie lokalnych zasobów energii, Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej. Priorytety inwestycyjne, działania indywidualne i projekty strategiczne są to konkretne propozycje przykładów realizujące założenia ujęte w celach strategicznych i operacyjnych. Priorytet inwestycyjny (w ramach celu operacyjnego III C) IIIC.7 Efektywność energetyczna budynków Działania w ramach priorytetu: Zintegrowane: 1. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej wraz z wymianą źródeł ciepła; 2. Stworzenie wspólnych strategii, koncepcji, programów i planów związanych z polityką energetyczną. Indywidualne: 1. Wsparcie przedsiębiorców i zarządców budynków w pozyskiwaniu środków na inwestycje z zakresu efektywności energetycznej. Działania alternatywne: Wsparcie przedsiębiorców i zarządców budynków w pozyskiwaniu środków na inwestycje z zakresu energetyki odnawialnej. Projekty strategiczne (w ramach celu operacyjnego III C): 1. Poprawa efektywności energetycznej obiektów powiatu tureckiego przez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii 37 S t r o n a

42 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Działania w ramach, których realizowany jest projekt: Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej wraz z wymianą źródeł ciepła; Stworzenie wspólnych strategii, koncepcji, programów i planów związanych z polityką energetyczną; Wsparcie przedsiębiorców i zarządców budynków w pozyskiwaniu środków na inwestycje z zakresu efektywności energetycznej 2. Budowa farm fotowoltaicznych, jako efektywne wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Działania w ramach, których realizowany jest projekt: Stworzenie wspólnych strategii, koncepcji, programów i planów związanych z polityką energetyczną. W ciągu ostatnich pięciu lat w powiecie tureckim odnotowano wzrost zużycia energii elektrycznej, czego następstwem była większa emisja zanieczyszczeń do atmosfery oraz wzrost rachunków za prąd. Dlatego też racjonalnym rozwiązaniem zapobiegającym dalszej intensyfikacji tego zjawiska powinien być rozwój odnawialnych źródeł energii, dzięki którym wzrosłaby atrakcyjność turystyczna i wypoczynkowa powiatu oraz poprawiłaby się sytuacja społeczno gospodarcza. 38 S t r o n a

43 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rozdział III. Gospodarka energetyczna w gminie Przykona 1. Identyfikacja obszarów problemowych Inwentaryzacja źródeł i wielkości emisji oraz przeprowadzona analiza SWOT pozwoliła na zdefiniowanie obszarów problemowych, czyli aspektów o największej uciążliwości dla gminy. W związku z wynikami bazowej inwentaryzacji stwierdzić należy, że: - Głównym emitentem CO2 w gminie Przykona jest sektor prywatny, a dokładniej gospodarstwa domowe - Znaczna część mieszkań ogrzewana jest węglem najbardziej emisyjnym nośnikiem energii - Na terenie gminy nie ma możliwości podłączenia się do sieci gazowej, ze względu na brak gazociągu. - Największy prognozowany wzrost zużycia energii oraz emisji CO2 nastąpi w sektorze transportu przemysłu i usług. 2. Stan sektora energetycznego w gminie Przykona Na podstawie danych, jakie zostały przedstawione w dokumentach Założeń do planu zaopatrzenia gminy Przykona w energię, ciepło i paliwo gazowe z roku 2003 i z roku 2013 można było identyfikować stan sektora energetycznego w danym momencie. Dokument z roku 2003 w dużej mierze skupił się nad sektorem produkcji energii elektrycznej i szczególnie w tym zakresie poszukiwał odpowiedzi na pytanie, czy istnieje zagrożenie w zakresie mocy dostarczanej przez ówczesną Energetykę Kaliską dla gminy Przykona. Jak pokazuje koniec roku 2014 zwiększające się zainteresowanie osób przybywających do gminy i osiedlających się na terenie gminy nie spowodował istotnego wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną i zagrożenia dla gminy. Podobnie odnotowywany wzrost zainteresowania przedsiębiorców możliwością prowadzenia działalności na terenie gminy nie spowodował zagrożenia dla sieci elektroenergetycznej w gminie. Podejmowane sukcesywnie prace modernizacyjne i inwestycyjne przez obecnego operatora ENERGA SA nadążają za tempem rozwoju społecznego i gospodarczego w gminie. Jeśli chodzi zaś o zapotrzebowanie na ciepło to sytuacja z rozproszonym systemem indywidualnych kotłowni w okresie od 2002 do 2014 nie uległa zmianie. To, co się zmienia to jakość zużywanego paliwa i jakość użytkowanych instalacji. 39 S t r o n a

44 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Gmina Przykona od lat promuje wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. W ramach kompleksowego zagospodarowania terenów poprzemysłowych tworzony jest Gminny Park Energetyczny. W 2012r. Rada Gminy Przykona uchwaliła zmiany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego umożliwiające budowę 11 turbin wiatrowych, o mocy 3,6 MW. Do końca 2016r. na terenach poprzemysłowych ma powstać farma wiatrowa o mocy 40 MW. W ramach Gminnego Parku Energetycznego uruchomiono w 2014r. bioelektrownię rolniczą z uwagi na jej typowy rolniczy charakter. Biogazowania, która jest umiejscowiona na terenie gminy, ma mocy elektryczna 1,86 MW. Obecnie powstaje farma fotowoltaiczna o mocy 1 MW z terminem uruchomienia na koniec bieżącego roku. Na etapie przygotowania dokumentacji jest farma fotowoltaiczna o mocy 2 MW. Gmina Przykona w 2013r., jako jedna z nielicznych w kraju przystąpiła do inicjatywy Komisji Europejskiej Porozumienie Między Burmistrzami skupiające władze lokalne i regionalne, które dobrowolnie włączają się w działania na rzecz zwiększenia efektywności energetycznej i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii na podlegających im obszarach. Celem sygnatariuszy Porozumienia jest zrealizowanie i wykroczenie poza unijny cel, jakim jest zmniejszenie emisji CO2 o 20% do 2020 roku. Prowadzony przez gminę program dofinansowania termomodernizacji źródła ciepła w postaci dotacji w wysokości 30% na budynek mieszkalny i nie więcej niż zł kosztów inwestycji w przypadku wyeksploatowanych jednostek c.o. spowoduje stopniowy, aczkolwiek zbyt powolny proces zmiany wielkości i jakości emisji niskiej. Drugim programem oddziałującym na system produkcji ciepła i c.w.u jest wprowadzony w 2011 system dopłat do instalacji kolektorów słonecznych w gminie, którego zadaniem było ograniczenie emisji niskiej w okresie letnim w wyniku przejścia z ogrzewania wody systemem klasycznym lub podgrzewaczami wody na system podgrzewania wody z wykorzystaniem energii słonecznej. Dane dotyczące wykorzystania odnawialnych źródeł energii znalazły się już w dokumencie Założeń do planu zaopatrzenia gminy Przykona w energię, ciepło i paliwo gazowe z roku 2013 i jednocześnie należy zauważyć, że jakość tego dokumentu stworzonego w roku 2013 zdecydowanie wzrosła w kategoriach wykorzystania informacji o gminie. Jednakże oba dokumenty zawierały w sobie informacje, że powstawały w oparciu o dane niepełne i w wielu 40 S t r o n a

45 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ momentach szacunkowe. Zatem zadaniem, jakie stanęło przed wykonawcami Planu Gospodarki Niskoemisyjnej było dążenie do dalszego podwyższenia jakości i ilości informacji z obszaru sektora energetycznego w celu stworzenia dokumentu pozwalającego zarządzać energią w gminie Przykona w perspektywie najbliższych 6 lat, a jednoczenie zaplanować zgodnie z intencją tego dokumentu działania ograniczające emisję o 20% w perspektywie 2020 roku. Zgodnie z założeniami wcześniejszych dokumentów wartością dodaną miało być badanie ankietowe przeprowadzone na próbie 100 ankiet. Ostatecznie w badaniu wzięto pod uwagę 188 ankiet podzielonych na 4 różne typy: dla gospodarstw domowych 133 ankiety otrzymane, dla przedsiębiorstw 20 ankiet przeprowadzonych, dla gospodarstw rolnych 26 ankiet otrzymanych i dla budynków publicznych 9 ankiet otrzymanych. Zadanie nie okazało się najprostsze, ani do końca skuteczne, gdyż ankiety w części wypełniane były przez zainteresowanych samodzielnie i w związku z tym wyniki nadal są danymi szacunkowymi, ale o zdecydowanie dokładniejszej skali. W części ankiety były wypełniane indywidualnie (przedsiębiorstwa), jednakże jest duża niechęć do udzielania odpowiedzi i przedstawiania rzeczywistej sytuacji energetycznej poszczególnych działalności gospodarczych. Najbardziej wiarygodne są ankiety dotyczące budynków publicznych. W dalszej części tego rozdziału prezentujemy wyniki badań ankietowych. Na tej podstawie przeprowadzono dodatkowe, ale niezmiernie potrzebne, badania pomiarowe budynków należących do gminy Przykona, gdyż jest to jedyny obszar w gospodarce energetycznej gminy, na który ma ona bezpośredni wpływ. W przypadku gospodarstw domowych uzgodniony został program badania budynków mieszkalnych (na podstawie indywidualnych zgód) poza zakresem Planu grup reprezentatywnych dla poszczególnych grup budynków powstałych przed rokiem W dalszej części tego rozdziału prezentujemy wyniki badań pomiarowych. 3. Analiza ankiet budynków gminnych W ramach prac nad PGN-em podjęto decyzję o przeprowadzeniu badań ankietowych, gdyż dotychczasowe opracowania dotyczące Założeń do planu zaopatrzenia. Wyraźnie wskazywały, iż z przyczyn czasowych i finansowych prace w roku 2003 i 2013 wykonane zostały w oparciu o dane z publicznych systemów statystycznych i informacje pochodzące z gminy. 41 S t r o n a

46 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rozdział ten zawiera informacje pochodzące z ankiet, wypełnianych przez mieszkańców (gospodarstwa domowe i gospodarstwa rolne), przedsiębiorców oraz pracowników instytucji publicznych z terenu gminy Przykona (pełne wyniki w załączniku nr 1,2,3 i 4). Otrzymano 188 odpowiedzi. W ten sposób uznano, iż wyniki badań są reprezentatywne dla ogółu populacji w gminie. W poszczególnych sołectwach kształtuje się to następująco: Lp. 1 2 Sołectwa Bądków Drugi Bądków Pierwszy Tabela nr 25. Zestawienie ankiet w gminie Przykona Wsie wchodzące w skład sołectwa Gosp. domowe Gosp. rolne 4 1 Instytucje gminne Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych Przedsiębiorstwa Boleszczyn Dąbrowa Dąbrowa, Słomów Kościelny, Zimotki Ewinów Ewinów, Trzymsze Gąsin Kaczki Plastowe Laski Olszówka Posoka Posoka, Paulinów, Aleksandrów, Jakubka Przykona Psary 13 Radyczyny Gajówka, Jeziorko, Józefina, Psary Młyniska, Radyczyny, Radyczyny Kolonia 14 Rogów Sarbice 1 16 Smulsko Wichertów Żeroniczki 3 RAZEM W pierwszej kolejności zaprezentowane zostaną wyniki zebrane z badania ankietowego w budynkach publicznych, które następnie posłużyły do przeprowadzenia szczegółowych badań terenowych i zostaną opisane i przedstawione w kolejnej części Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. 42 S t r o n a

47 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ a. Z Urzędu Gminy zostało złożonych 9 ankiet. Z takich instytucji jak: Budynek Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej Budynek Ośrodka Zdrowia w Przykonie Szkoła Podstawowa w Boleszczynie Działalność oświatowa- Sarbice 4 Urząd Gminy Przykona+ (Bank, GOK, Poczta) Szkolna hala sportowa, Przykona ul. Szkolna 6 Szkoła podstawowa, Przykona ul. Szkolna 6 Gimnazjum, Przykona ul. Szkolna 4a Przedszkole, Przykona ul. Szkolna 4 b. Wszystkie instytucje jako główne źródło centralnego ogrzewania wskazują kotłownie na olej opałowy, średnie zużycie oleju wśród budynków gminnych waha się w granicach ok l/rok. Największe zużycie l/rok (Szkoła Podstawowa w Przykonie). Tak spore zużycie wskazuje, że ten obiekt na mapie emisji gminy Przykona będzie istotnym emitorem CO2 powstającego podczas procesu spalania oleju opałowego; c. Została wskazana jedna instalacja solarna, jako obecne wspomagające źródło energii do centralnego ogrzewania (działalność oświatowa); d. Zainstalowane kotły nie były modernizowane. W części zainstalowane przed 2000 rokiem, w części po roku Wyraźnie widać braki w zakresie sterowania tych instalacji. W momencie powstania z pewnością uchodziły za nowoczesne, ale wraz z upływem czasu stawały coraz bardziej technologiczne przestarzałe, co wpływa na wielkość zużycia czynnika grzewczego; e. W 90% przypadków budynków gminnych ciepła woda użytkowa przygotowywana jest z uzysku ciepła z kotłowni. Tylko w jednym miejscu (Urząd Gminy) do podgrzewania wody służy podgrzewacz elektryczny, zastosowanie to może być uzasadnione przebywaniem tam osób na czas określony, a użycie wody jest stosunkowo niewielkie i wykorzystywane do celów sanitarnych takich jak mycie rąk czy naczyń. Podgrzewacz 43 S t r o n a

48 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ elektryczny częściej wykorzystywany jest jako dodatkowe źródło pozyskiwania ciepłej wody; f. 30% instytucji zużywa energię na klimatyzowanie budynków. Z racji zastosowania urządzeń klimatyzacyjnych, pobór energii przez te urządzenia będzie większy latem niż zimą z racji występowania wyższych temperatur; g. Średnie zużycie energii elektrycznej wśród wszystkich budynków gminnych to ok kwh. Największe zużycie jakie zostało wskazane to kwh. Zużycie jest współzależne od ilości przebywających w budynku osób, a także od jego przeznaczenia; h. Zaledwie jedna instytucja posiada ogniwa fotowoltaiczne jako dodatkowe źródło pozyskiwana energii elektrycznej. Jest to budynek Urzędu Gminy Przykona, która jest pionierem w tego typu rozwiązaniu pozyskiwania energii jeśli chodzi o budynki gminne w Przykonie. 2. Analiza ankiet przedsiębiorstw Z uwagi na specyfikę gminy, w której dominują mikroprzedsiębiorstwa badania ankietowe wykonane zostały na grupie reprezentatywnej dla występujących PKD w gminie. Przeprowadzono 20 badań ankietowych na miejscu. a. Analizowane przedsiębiorstwa w zależności od swojej specyfikacji charakteryzują się różnym rodzajem działalności. Kilka przedsiębiorstw z gminy jest nastawionych na wszystkie dziedziny takie jak produkcja, handel i usługi; b. Ilość zatrudnionych osób jest uzależniona od wielkości przedsiębiorstwa, większość z ankietowanych należy do grupy przedsiębiorstw jednoosobowych, ale na terenie gminy znajdują się też jedno przedsiębiorstwo średnie zatrudniające ponad 50 osób; c. Zdarzają się budynki termomodernizowane lub które są ocieplone częściowo; d. Głównym źródłem centralnego ogrzewania jest kotłownia węglowa, w zależności od specyfikacji pojawiają się także kotłownie zagospodarowujące odpady poprodukcyjne np. w przetwórstwie drzewnym. Dość popularne są kotłownie na drewno. Zużycie drewna wynosi od 8 do 51 m 3 /rok. Trafiają się też przedsiębiorstwa ogrzewające pomieszczenia olejem opałowym głównie dotyczy to starych instalacji, a wymiana jest 44 S t r o n a

49 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ nieopłacalna. Zużycie tego surowca to l. Często ogrzewane są same pomieszczenia biurowe, natomiast magazyny, hale produkcyjne, chłodnie nie wymagają ogrzewania; e. Większość kotłów zamontowanych pod centralne ogrzewanie jest zmodernizowanych, datowane są na lata od 2000 do 2014; f. Ciepła woda najczęściej przygotowywana jest w kotłowni przy okazji uzyskiwania ciepła na cele grzewcze. Kilka przedsiębiorstw używa podgrzewaczy elektrycznych jako źródło przygotowania ciepłej wody. Pojawiają się też instalacje solarne jak i pompy ciepła, które służą jako wspomagające źródło energii cieplnej lub przygotowania ciepłej wody; g. Na jedno przedsiębiorstwo przypada 5 pojazdów. Spośród ankietowanych są przedsiębiorstwa, które posiadają nawet 16 samochodów wykorzystywanych pod świadczenie usług dla przedsiębiorstw, najczęściej są to samochody dostawcze, którymi pracownicy poruszają się na terenie gminy, ale także poza jej granicami. Możemy wyróżnić też takie przedsiębiorstwa, których specyfikacja nie wymaga posiadania samochodów służbowych np. salon kosmetyczny. Najczęściej zakupywanym paliwem jest benzyna i olej napędowy w ilości ok. 60 do l/miesiąc. Pojawia się tez gaz, którego zakup został wskazany na l/miesiąc; h. Pozostałe zużycie energii najczęściej notowane jest na produkcję. Do tych celów używa się olej opałowy, drewno, węgiel, czy energię elektryczną; i. Koszty związane z wydatkami na energię elektryczną rocznie średnio wynoszą około zł. 3. Analiza ankiet dotyczących gospodarstw rolnych powyżej 15 ha Według statystyk gminnych na terenie gminy Przykona w 2010r. było 737 gospodarstw rolnych, z czego tylko 9% (64 gospodarstwa) stanowią gospodarstwa powyżej 15 ha. Wybór tej grupy nie był przypadkowy, gdyż chodziło o uniknięcie powtórzenia pomiarów z gospodarstwa domowego i gospodarstwa rolnego. W przypadku mniejszych gospodarstw wyniki gospodarstw rolnych potraktowano, jako wyniki gospodarstwa domowego. Zebrano 26 ankiet w gminie. 45 S t r o n a

50 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ a. Głównym rodzajem działalności w poszczególnych gospodarstwach jest hodowla bydła. Największe hodowle liczą po 80 sztuk, natomiast najmniejsze 6. Gospodarstwa nastawione są także na hodowlę trzody chlewnej. Największy chów liczy 300 sztuk. Największe gospodarstwo rolne liczy około 63 ha. Duże hodowle zwierząt są naturalnym emitorem takich składników jak dwutlenek węgla, azot, czy metan. W gospodarstwach rolnych pracuje od 1 do 5 osób. Brak dostatecznych danych dotyczących kubatury budynków gospodarczych, częściej była to powierzchnia, lub ciężko stwierdzić, w jakich jednostkach dana wartość była podawana; b. Struktura wiekowa budynków gospodarczych wygląda w ten sposób, iż najstarsze budynki są z 1972 r., natomiast najnowsze z 2014 r. Jednak nadal większą liczbę zabudowań stanowią te z poprzedniego wieku. Ankiety potwierdziły informację o stanie budynków w gminie, jaka była podana w Projekcie założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Przykona Liczba osób mieszkających w gospodarstwie rolnym wynosi od 3 do 7; c. Budynki gospodarcze, które były termomodernizowane, stanowią zaledwie 32%. Większość z nich ze względu na swoje przeznaczenie nie wymaga termomodernizowania, wręcz wskazane jest nie docieplanie ze względu na duże ilości produkowanego ciepła w budynkach chowu zwierząt, lub w miejscach przechowywania płodów rolnych, gdzie musi być zapewniona stała cyrkulacja powietrza. Jednakże wyniki badań nie potwierdzają, że rolnicy stosują w tych wypadkach nadwyżki ciepła, jakiekolwiek metody jego odzysku lub innego wykorzystania; d. Aspekt pozyskiwania energii na cele grzewcze sprowadza się do tego, że większość gospodarstw traktuje kotłownię węglową jako główne źródło energii cieplnej. Średnie spalanie węgla w tego typu tradycyjnym pozyskiwaniu ciepła wynosi 5,4 t w gospodarstwie na rok. Wśród ankietowanych pojawiają się kotły na drewno o zużyciu 6-15 m 3, a także piece na ekogroszek. Znaczna część wskazuje kolektory słoneczne jako główne źródło centralnego ogrzewania, jednak wskazanie tego typu źródła ciepła mogło zostać błędnie sklasyfikowane. Inne wyniki potwierdzają raczej, że to sytuacja 46 S t r o n a

51 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ w okresie letnim. Należy domniemywać, że kolektory słoneczne służą głównie do pozyskiwania ciepłej wody użytkowej. e. Wśród ankietowanych pojawiają się informacje o pozyskiwaniu energii z układu pomp ciepła. Pompa jest najczęściej wspomagającym źródłem energii. Jednakże jak to wskazywano wcześniej nie podano informacji o sposobie wykorzystania pomp do odzysku ciepła; f. Woda pod cele gospodarcze często jest przygotowywana w kotłowni (6 ankiet), ale pojawiały się też odpowiedzi, iż nie jest przygotowywana w kotłowni. Spora część ankietowanych nie udzieliła odpowiedzi na to pytanie. Należy domniemywać, że w części gospodarstw wykorzystywane są nadal bojlery zasilane energią elektryczną; g. Z badań ankietowych wynika, że popularnym źródłem przygotowania ciepłej wody użytkowej są kolektory słoneczne, dwa lub trzy o pojemności zbiornika l. W kilkunastu przypadkach kolektory słoneczne są wskazywane, jako dodatkowe źródło pozyskiwania ciepłej wody użytkowej w budynkach; h. Ilość posiadanych samochodów czy też pojazdów na gospodarstwo wynosi ok 3. W większości przypadków były to maszyny rolnicze. Średni wiek pojazdów wynosi 8,5 lat, czyli są to pojazdy stosunkowo młode. Chociaż zdarzały się pojazdy 44 letnie. Średniomiesięczne zużycie paliwa na jeden samochód wynosi 60 litrów. Jest to wynik wypośrodkowany, w rzeczywistości zużycie może być większe i jednocześnie wiąże się wielkością posiadanego gospodarstwa i przeznaczeniem pojazdu. Gospodarze pokonują ok km jednym pojazdem rocznie. Jest to standardowa wartość, jeśli chodzi o eksploatację pojazdów. Dla prawie 100 % pojazdów zużywanym paliwem jest olej napędowy; i. W kwestii pozostałego zużycia energii i jego przeznaczenia kilku ankietowanych wskazało instalację chłodniczą/klimatyzacyjną, być może jest to jedno z rozwiązań wymiany powietrza w pomieszczeniach lub zastosowania w chłodniach. Także występuje zużycie energii na suszenie płodów rolnych. W pozostałych ankietach zauważa się błędnie wypełnioną tę część ankiety, być może spowodowaną niewłaściwym zrozumieniem pytania; 47 S t r o n a

52 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ j. Wydatki roczne na energię w poszczególnych gospodarstwach są bardzo rozbieżne wahają się od do złotych. W przypadku górnej granicy są to bardzo duże koszty i należałoby się zastanowić nad rozwiązaniem tego problemu, być może poprzez zastosowanie odnawialnych źródeł energii. Obecne źródło centralnego ogrzewania Tabela nr 26. Zużycie ogólne poszczególnych surowców w gminie Budynki gminne Sumaryczne zużycie przez: Przedsiębiorstwa Gospodarstwa rolne Kocioł na olej l 4500 l - Kocioł na węgiel - 65 t 113 t Kocioł na drewno m 3 41m 3 Zużycie paliwa (benzyna + LPG olej napędowy) l/miesiąc 4286 l/miesiąc Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych Najwięcej surowca, czyli oleju opałowego zużywają budynki gminne (wyniki najbardziej wiarygodne). Gospodarstwa rolne spalają najwięcej węgla, natomiast drewno jest najczęstszym surowcem wykorzystywanym przez przedsiębiorców. Podsumowując wyniki badań w tej grupie należy dostrzec dość istotne różnice w szczegółowości uzyskanych wyników. Tam gdzie odpowiedzi udzielane były w oparciu o dokumenty dokładność jest największa (budynki gminne), tam gdzie ankieterzy docierali samodzielnie, szczegółowość jest lepsza ( przedsiębiorstwa), a tam gdzie ankiety zbierane były anonimowo widać wiele braków i niezrozumienia ( gospodarstwa rolne ). Potrzebne są jednak bardziej szczegółowe badania przy okazji wykonywania pomiarów. Badanie ankietowe w przypadku gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw pomimo dodatkowych informacji o sytuacji w gminie nie pozwala oszacować prawidłowo parametrów zużycia energii cieplnej i energii elektrycznej. Konieczne są bardziej szczegółowe badania. Badania w przypadku budynków gminnych zostały pogłębione poprzez badania pomiarowe. 48 S t r o n a

53 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 4. Analiza ankiet gospodarstw domowych Odrębnie badane były gospodarstwa domowe pod kątem zużycia energii elektrycznej i cieplnej. a. Łączna liczba ankiet dotycząca zużycia energii w kategorii gospodarstwa domowe wynosi 133. Największa liczba ankietowanych spośród gospodarstw domowych z terenu całej gminy pochodzi z Przykony (35), następnie z sołectwa Psary (22). Zaś jedynym sołectwem, z którego nie otrzymaliśmy ankiet są Sarbice; b. Zdecydowana większość, bo aż 95,5% ankietowanych zamieszkuje domy jednorodzinne odnotowano 127 takich zabudowań, pozostałe 3 zabudowania to domy wielorodzinne (2,25% ankietowanych). Odpowiedzi nie uzyskaliśmy od 3 gospodarstw (2,25%); c. Ilość osób zamieszkujących gospodarstwa domowe zawiera się pomiędzy 2-9 osób. Średnia liczba osób przypadająca na 1 gospodarstwo domowe wynosi 4; d. W odniesieniu do termomodernizacji, 67 budynków na 133 ankietowanych było modernizowanych w tym zakresie co daje nieco ponad 50%. Reszta badanych odpowiedziała negatywnie na to pytanie bądź nie udzieliła odpowiedzi; e. Średni rok zainstalowania kotła centralnego ogrzewania lub jego ostatniej modernizacji Najnowsze kotły lub ich modernizacje są z 2014 roku, najstarsze z 1988 roku; f. Jako główne źródło centralnego ogrzewania w swoich domach ankietowani wskazywali olej opałowy, węgiel, drewno, biomasę, energię elektryczną lub pompę ciepła. Na pierwszym miejscu, z widoczną przewagą nad pozostałymi źródłami, lokuje się węgiel taka odpowiedź padła w 103 ankietach, co daje nam przeważający, 72% udział tego źródła. Tabela nr 27. Zużycie głównych źródeł centralnego ogrzewania na podstawie danych ankietowych Surowiec Jednostka Zużycie / rok Olej opałowy l Węgiel tona 492,5 Drewno m³ 130,8 Biomasa m³ S t r o n a

54 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Energia elektryczna kwh Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych Węgiel Łączne zużycie tego surowca wśród ankietowanych wynosi 492,5 tony. Biorąc pod uwagę wskazanie węgla, jako głównego źródła centralnego ogrzewania, pojawiło się ono aż w 103 ankietach, średnie jego zużycie, analizując wszystkie gospodarstwa wyniosło 4,8 tony w skali roku. Maksymalna wartość wskazana w ankiecie wynosiła 10 ton, najmniejsza zaś 1 tonę. Zdarzały się ankiety, które nie wskazywały zużycia tego surowca, więc z tego względu statystyka może odbiegać od rzeczywistego zużycia. Drewno Łączne zużycie drewna jako źródła centralnego ogrzewania wyniosło 130,8 m³. Drewno zostało wskazane w ankietach jedynie 11 razy. Podawane wartości zużycia zawierały się pomiędzy 1-50 m³ na rok. Olej opałowy Badanie ankietowe wykazało łączne zużycie oleju opałowego w ilości litrów. Olej opałowy jest źródłem w 8 gospodarstwach domowych wśród ankietowanych. Deklarowana maksymalna ilość tego surowca na cele grzewcze wyniosła litrów, a minimalna litrów rocznie. Energia elektryczna Łączne zużycie energii elektrycznej jako źródła centralnego ogrzewania wynosi kwh. Takie źródło podało 7 ankietowanych. Maksymalne zużycie wynosiło kwh, zaś minimalne 220 kwh na rok. Biomasa Łączne zużycie biomasy wśród badanych wyniosło 65 m³. Biomasę jako źródło centralnego ogrzewania wskazały 4 gospodarstwa, której zużycie wynosi 30 i 35 m³ w skali roku, w pozostałych 2 ankietach brak danych dotyczących zużycia. Pompa ciepła W odniesieniu do zapytania o główne źródło centralnego ogrzewania, 7 ankietowanych udzieliło odpowiedzi pompa ciepła. Średnia moc elektryczna tych pomp wynosi 4,61 kw, 50 S t r o n a

55 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ w tym wartość minimalna to 1,92 kw, zaś maksymalna 8,9 kw. Wielkość zbiornika zawiera się pomiędzy litrów. Kolektory słoneczne Wykazane kolektory słoneczne w kategorii główne źródło centralnego ogrzewania nie są rozpatrywane. g. Ciepła woda użytkowa przeważnie przygotowywana jest w kotłowni, tak zdeklarowało 98 ankietowanych. Jest jednak 14 przypadków, w których ciepła woda przygotowywana jest w inny sposób niż ogrzewanie. Na to pytanie odpowiedzi nie udzieliło 21 ankietowanych; h. Ankietowani wskazywali różne źródła ciepłej wody użytkowej, zarówno w punkcie obecne (kiedy ciepła woda nie jest przygotowywana w kotłowni omawianej przy okazji centralnego ogrzewania) jak i dodatkowe źródła. Oprócz węgla, drewna i energii elektrycznej, często występują też pompy ciepła. Na najwyższą uwagę zasługują tutaj jednak kolektory słoneczne, które posiada znacząca liczba mieszkańców gminy Przykona na podstawie pytania ankietowego o dodatkowe źródło przygotowania c.w.u. takie rozwiązanie podało 55 ankietowanych. Z reguły mają oni po 2-3 kolektory; i. Zestawienie informacji na temat kolektorów słonecznych wykazanych w ankietach w punkcie dotyczącym przygotowania ciepłej wody użytkowej przedstawia tabela poniżej; Tabela nr 28. Kolektory słoneczne wskazane w ankiecie Obecne źródło Dodatkowe źródło Jednostka Liczba gosp. posiadająca kolektory szt. Liczba kolektorów szt. Minimalna powierzchnia 2,5 3,38 m² Maksymalna powierzchnia 7,5 18,87 m² Średnia powierzchnia 4,9 6 m² Średnia wielkość zbiornika 288, l Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych Według badania ankietowego 13 gospodarstw domowych korzysta z kolektorów słonecznych, jako z obecnego źródła przygotowywania ciepłej wody użytkowej i aż S t r o n a

56 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ gospodarstw deklaruje wykorzystywanie ich, jako dodatkowego źródła. Każde z nich posiada średnio 2 lub 3 sztuki. W obu przypadkach (obecne/dodatkowe źródło) średnia wielkość zbiornika jest zbliżona do 300 litrów. Najmniejszy zbiornik miał 200 litrów, a największy 500 litrów. Rozpatrując powierzchnię kolektorów, największy miał 18,87 m², a najmniejszy 2,5 m². Średnia powierzchnia kolektora wynosi ok. 4,9 m². j. Na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych w gospodarstwach domowych na terenie gminy Przykona możemy oszacować całkowite roczne zużycie energii elektrycznej przez ankietowanych w wysokości kwh. Średnia z tej wartości wynosi kwh; k. Wśród ankietowanych 4 osoby wykazały posiadanie ogniw fotowoltaicznych o mocy 4-5 kw; l. Szacunkowo możemy przyjąć, że łączny koszt za poprzedni rok za energię elektryczną wszystkich ankietowanych wyniósł zł. Patrząc jednostkowo, najniższy rachunek wystawiony był na kwotę 674 zł, a najwyższy na kwotę zł. Całe zestawienie daje nam średnią w wysokości zł; m. Łączna ilość pojazdów wykazanych w badaniu ankietowym wynosi 219 sztuk. Na gospodarstwo przypada od 1 pojazdu do 4 maksymalnie. Na pytanie o ilość pojazdów nie odpowiedziało 18 ankietowanych; Tabela nr 29. Dane dotyczące pojazdów w gminie Wartość Jednostka Średni wiek pojazdu 12 lat Średnie zużycie paliwa l/100km 8 l Średni przebieg roczny w km km Średniomiesięczne wydatki na zakup paliwa 524 zł Średniomiesięczna ilość zakupywanego paliwa 98 l Rodzaj paliwa ON/benzyna/LPG - Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych Zestawienie zostało zrobione na podstawie tabeli zawartej w ankiecie, w której badani pomijali niektóre pola, nie podając pełnych danych na temat posiadanych pojazdów. 52 S t r o n a

57 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ n. Średni wiek pojazdów, które ankietowani wykazali w badaniu, wynosi 12 lat. Najmłodsze auto było z 2013 roku, najstarsze z 1974 roku; o. W przypadku przeciętnego zużycia paliwa na 100 km średni wynik wynosi 8 litrów, a poszczególne wartości lokują się pomiędzy 4,5-25 litrów na 100 km; p. Średni przebieg roczny pojazdów wynosi km; q. Średnia z miesięcznych wydatków na zakup paliwa to kwota w wysokości 524 zł. Jednostkowo kwota zawiera się pomiędzy złotych; r. Średnia ilość zakupywanego paliwa to 98 litrów na miesiąc; s. 60 % pojazdów wykazanych w badaniu ankietowym zasilanych jest olejem napędowym, 21% - benzyną, natomiast 8,8% - LPG. Podsumowując wyniki badań w tej grupie należy dostrzec dość istotne różnice w szczegółowości uzyskanych wyników. Często widać, że ankietowani nie do końca rozumieją pojęcia dotyczące posiadanych instalacji, w tym roli i funkcji instalacji solarnych. Zbieranie anonimowo ankiet jest obciążone nadal istotnym błędem wynikającym z wielu braków i niezrozumienia. Potrzebne są dalsze badania ankietowe oraz wykonywanie pomiarów. Istotne podsumowania z badania ankietowego: Przeciętne gospodarstwo domowe w gminie Przykona potrzebuje 5 ton węgla w ciągu roku, czyli produkuje rocznie 11,4 t CO2 Przeciętne gospodarstwo domowe w gminie Przykona zużywa 3500 kwh energii elektrycznej w ciągu roku, czyli produkuje rocznie 4,2 t CO2 Elementem, który niewątpliwie zadziałał pozytywnie na zmniejszenie emisji w gminie Przykona jest program instalowania kolektorów słonecznych, które przy parametrach wydajności, nasłonecznienia i mocy cieplnej pozwala na oszczędności ok. 1 t węgla w ciągu roku, czyli pomniejsza emisję średnio o 350 t CO2 na rok. Są to parametry wyjściowe do poprawy poprzez różne działania podjęte w przedziale najbliższych 2,4 czy 6 lat. 53 S t r o n a

58 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 6. Budynki publiczne systemy zarządzania energią Zarządzanie energią w budynkach jest rozwijającą się usługą, która pojawiła się w odpowiedzi na rosnące ceny nośników energii i zainteresowanie tą problematyką mieszkańców / użytkowników budynków. Z punktu widzenia zarządcy nieruchomości oznacza usługę polegającą na ocenie i analizie struktury zużycia energii przez budynek i zbudowanie na tej podstawie programu poprawy jego stanu technicznego. Celem zarządzania energią w budynku jest minimalizacja kosztów eksploatacyjnych i redukcja negatywnego wpływu na środowisko. Wymóg zarządzania energią w budynkach wynika z zapisów w polskim prawie - art. 185 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami stanowi: Zarządzanie nieruchomością polega na podejmowaniu decyzji i dokonywaniu czynności mających na celu w szczególności: 1. Zapewnienie właściwej gospodarki energetycznej ekonomiczno-finansowej nieruchomości; 2. Zapewnieniu bezpieczeństwa użytkowania i właściwej eksploatacji nieruchomości; 3. Zapewnienie właściwej gospodarki energetycznej w rozumieniu przepisów prawa energetycznego; 4. Bieżące administrowanie nieruchomością; 5. Utrzymanie nieruchomości w stanie niepogorszonym zgodnie z jej przeznaczeniem; 6. Uzasadnione inwestowanie w nieruchomość. Właściwa gospodarka energetyczna to zapewnienie komfortu użytkowania budynku i lokali przez techniczne zaspokojenie różnych potrzeb związanych z użytkowaniem budynku ogrzewanie, przygotowanie ciepłej wody użytkowej, wentylacja, klimatyzacja i oświetlenie, w sposób efektywny ekonomicznie. Na terenie Unii Europejskiej zapotrzebowanie na energię w budynkach odpowiada za 40 % całkowitego zużycia energii. Wysoki udział tego sektora w ogólnym zużyciu, jak również związany z nim wysoki potencjał oszczędności energii oznaczają, że powinien on zostać uznany przez samorządy lokalne za priorytetowy, jeżeli chodzi o wdrażanie rozwiązań mających pozwolić na osiągnięcie założonego celu. Podsumowując 40 % całkowitego zużycia energii w UE przypada na budynki, które często są największymi 54 S t r o n a

59 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ odbiorcami energii i największym źródłem emisji CO2. Dlatego decydujące znaczenie ma zainicjowanie efektywnych działań zmierzających do zmniejszenia zużycia energii i emisji CO2 w tym sektorze. 9% 13% Struktura zużycia energii w budynkach w Polsce 7% 71% Ogrzewanie Ciepła woda Gotowanie Urządzenia elektryczne 7% 11% 25% Struktura zużycia energii w budynkach w krajach "starej Unii" 57% Ogrzewanie Ciepła woda Gotowanie Urządzenia elektryczne Rysunek 9 przedstawia strukturę zużycia energii w budynkach w krajach starej Unii oraz Polsce. Pokazuje iż, w budynkach większość zużywanej energii przypada na potrzeby ogrzewania pomieszczeń. Na tle krajów Unii Europejskiej Polska ma większy udział w zużyciu energii na ogrzewanie pomieszczeń, natomiast nieco mniejszy udział przypada na ciepłą wodę użytkową, gotowanie oraz urządzenia elektryczne. Za taki stan rzeczy odpowiada nieco ostrzejszy niż w innych krajach UE klimat a także brak odpowiedniej dbałości o ochronę cieplną budynków oraz charakter wyposażenia budynków w Polsce. Jak widać za zużycie energii w budynkach odpowiedzialne są głównie: Ogrzewanie pomieszczeń; Przygotowanie ciepłej wody użytkowej; Gotowanie; Rysunek nr 9. Struktura zużycia energii w budynkach w krajach starej Unii oraz w Polsce źródło: Opracowanie własne Urządzenia elektryczne (głównie oświetlenie). Przyjęta przez pracowników firmy NUVARRO metodologia oceny systemów zarządzania energią w budynkach publicznych na terenie gminy Przykona została przedstawiona na rysunku poniżej. Na samym początku zidentyfikowane zostały wszystkie budynki będące własnością Urzędu Gminy w Przykonie, następnie przeprowadzona została ich wizja lokalna, kolejno pozyskane zostały od zarządców nieruchomości dane w zakresie stanu technicznego 55 S t r o n a

60 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ obiektów, zużycia i produkcji energii w budynkach oraz przeprowadzono badania sprzętem pomiarowym będącym na wyposażeniu Laboratorium Pomiarowego Odnawialnych Źródeł Identyfikacja budynków użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona Przeprowadzenie wizji lokalnych na obiektach użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona Pozyskanie danych w zakresie stanu technicznego oraz zużycia i produkcji energii w budynkach użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona Przeprowadzenie badań specjalistycznym sprzętem pomiarowo-badawczym będącym na wyposażeniu Laboratorium Pomiarowego OZE w Centrum Transferu Technologii NUVARRO Analiza rachunków i wyników badań pomiarowych - klasyfikacja budynków i rekomendacje Rysunek nr 10. Metodologia oceny systemów zarządzania energią w budynkach użyteczności publicznej zlokalizowanych na terenie gminy Przykona, Energii (OZE) w Centrum Transferu Technologii NUVARRO. Końcowym etapem była dokonana analiza rachunków oraz wyników badań przeprowadzonych na obiektach publicznych w gminie Przykona. źródło: Opracowanie własne We wszystkich budynkach zostały przeprowadzone badania w zakresie oceny ich aktualnego stanu technicznego oraz komfortu cieplnego. Wykonane zostały badania jakości powietrza wewnętrznego, badania natężenia oświetlenia w budynku, badania stanu ochrony cieplnej metodą badań termowizyjnych oraz badanie współczynnika przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne za pomocą specjalistycznego sprzętu będącego na wyposażeniu Laboratorium Pomiarowego OZE w Centrum Transferu Technologii NUVARRO. 56 S t r o n a

61 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 7. Inwentaryzacja zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych w budynkach publicznych na terenie gminy Przykona Na terenie gminy Przykona znajduje się 9 budynków publicznych. Pod pojęciem budynków publicznych rozumiane są budynki będące własnością lokalnej administracji samorządowej, zarządzane i kontrolowane przez nią. To właśnie od lokalnej administracji publicznej oczekuje się wprowadzenia wzorcowych rozwiązań w zakresie poprawy charakterystyki energetycznej budynków publicznych. Tabela nr 30. Wykaz budynków publicznych będących własnością Urzędu Gminy w Przykonie L.p. Nazwa obiektu Adres Rok budowy Powierzchnia użytkowa (m²) System c.o. i c.w.u. Instalacje OZE Gimnazjum w Przykonie Szkoła Podstawowa w Przykonie Przedszkole w Przykonie Hala Sportowa w Przykonie Urząd Gminy w Przykonie Szkoła Podstawowa w Sarbicach Szkoła Podstawowa w Boleszczynie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przykonie Przychodnia w Przykonie Przykona, ul. Szkolna 4 A Przykona, ul. Szkolna Przykona ul. Szkolna Przykona ul. Szkolna Przykona ul. Szkolna Sarbice Boleszczyn Przykona, ul. Szkolna Przykona, ul. Szkolna , , ,5 Źródło: Opracowanie własne kocioł olejowy TORUS 2 X 110 KW kocioł olejowy TORUS 2 X 100 KW + elektryczne przepływowe pogrzewacze wody kocioł olejowy Viessmannn 105 KW kocioł olejowy TORUS 275 KW , kocioł olejowy Torus 120 KW + elektryczne przepływowe podgrzewacze wody kocioł olejowy TORUS 2 x 100 KW kocioł olejowy TORUS 100KW + bojler elektryczny 120 l kocioł olejowy EDERLICH 23,2 KW + elektryczne przepływowe podgrzewacze wody Instalacja PV o mocy 5,04 KW Instalacja solarna apertura 16,38 m² kocioł olejowy TORUS 100 KW Wszystkie zidentyfikowane budynki zostały poddane inwentaryzacji w zakresie zużycia energii oraz emisji CO2 do atmosfery. Inwentaryzacja emisji obejmuje łączne zużycie energii w 57 S t r o n a

62 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ budynkach publicznych na terenie gminy Przykona dotyczy energii cieplnej wykorzystywanej do ogrzewania budynków oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej, z uwzględnieniem występujących w budynkach gminnych sposobów jej wytwarzania takich jak kotłownie wykorzystujące olej opałowy i energii elektrycznej wykorzystywanej w budynkach do celów oświetlenia, pracy urządzeń i dźwigów oraz w sezonie letnim do celów przygotowania ciepłej wody użytkowej. Dodatkowo inwentaryzacji podlega zużycie gazu propan-butan na cele przygotowania posiłków w częściach kuchennych poszczególnych budynków na potrzeby żywieniowe uczniów szkół. Podsumowując - we wszystkich budynkach publicznych źródłem ciepła są kotły olejowe na olej opałowy lekki o temperaturze zapłonu powyżej 55 C pracujące na potrzeby c.o. i przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz zużycie energii elektrycznej i gazu. Źródłem wiedzy w zakresie zużycia energii w budynkach publicznych są dane pozyskane od pracowników urzędu gminy oraz pracowników placówek edukacyjnych oraz innych instytucji publicznych, którzy odpowiadają za zarządzanie poszczególnymi nieruchomościami. Nazwa obiektu Gimnazjum w Przykonie Szkoła Podstawowa w Przykonie Przedszkole w Przykonie Hala Sportowa w Przykonie Urząd Gminy w Przykonie Szkoła Podstawowa w Sarbicach Szkoła Podstawowa w Boleszczynie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przykonie Stan techniczny protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna + książka obiektu + protokoły serwisowe instalacji c.o. protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna + książka obiektu + protokoły serwisowe instalacji c.o. protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna + książka obiektu + protokoły serwisowe instalacji c.o. protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna + książka obiektu + protokoły serwisowe instalacji c.o. Dokumentacja techniczna obiektu + dane od pracownika UG w Przykonie protokół z przeglądu 5 letniego technicznego + dokumentacja techniczna budynku szkoły BRAK DANYCH dane techniczne + dokumentacja z modernizacji obiektu z UG Pozyskane dane Zużycie i produkcja energii zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012, zestwienie zużycia energii elektrycznej 2012, dane średnie zużycie gazu w ciągu roku + karty materiałowe w zakresie zużycia paliwa 2013 zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012, zestwienie zużycia energii elektrycznej 2012, karty materiałowe w zakresie zużycia paliwa 2013 zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012, zestwienie zużycia energii elektrycznej 2012, karty materiałowe w zakresie zużycia paliwa 2013 zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012, zestwienie zużycia energii elektrycznej 2012, karty materiałowe w zakresie zużycia paliwa 2013 zestawienie zużycia paliwa w 2011,2012, zestawienie zużycia energii elektrycznej 2011,2012, 2013 oraz 2013 z rozbiciem na poszczególne okresy zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012, zestawienie zużycia paliwa w roku 2013 z rozbiciem na poszczególne okresy (karty materiałowe - protokołu + faktury zakupu), zestwienia zużycia energii elektrycznej 2008,2009,2010,2011, faktury za energię elekrtyczną zestawienie zużycia paliwa za 2009,2010,2011,2012, zestawienie zużycia paliwa w roku 2013 z rozbiciem na poszczególne okresy (karty materiałowe - protokoły + faktury zakupu), zestwienie zużycia energii elektrycznej 2008,2009,2010,2011, faktury za energi elekrtyczną zestawienie zużycia energii elektrycznej 2013,2012, zużycie paliwa w roku 2013, Przychodnia w Przykonie dane techniczne z UG Przykona zestawienie zużycia paliwa i energii elektrycznej 2013,2012, S t r o n a

63 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rysunek nr 11. Wykaz danych pozyskanych od zarządców poszczególnych obiektów użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona, źródło: Opracowanie własne Rok 2013 jest rokiem wykonania szczegółowej inwentaryzacji zużycia energii i emisji CO2 w budynkach publicznych na terenie gminy Przykona są to pozyskane dane na temat zużycia energii. Przykładem takich danych są: Zużycie oleju na cele grzewcze w budynkach publicznych [MWhfuel], Zużycie energii elektrycznej w budynkach publicznych [MWhe], Zużycie energii cieplnej w budynkach publicznych [MWhheat]. Na podstawie danych w zakresie zużycia paliwa w ciągu roku 2013 w litrach wyliczono zawartość energii pierwotnej w paliwie. Powyższe wyliczenie wykonane zostało dla wszystkich zidentyfikowanych budynków publicznych. Metodyka zostanie przedstawiona w oparciu o przykład budynku Gimnazjum w Przykonie. E = ilość paliwa W op 10 3 [GJ] E energia cieplna [GJ] Wop wartość opałowa paliwa [MJ/jednostkę] GIMNAZJUM W PRZYKONIE ZUŻYCIE PALIWA NA C.O. I C.W.U. W ROKU 2013 L.p. Okres zużycia Zużycie paliwa Wartość opałowa Zużycie ciepła Od Do (dm 3 ) paliwa (MJ/dm 3 ) (GJ) , , , , , , , RAZEM 2013 ROK , Rysunek nr 12. Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na c.o. i c.w.u. w roku 2013 źródło: Opracowanie własne 59 S t r o n a

64 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Powyżej przedstawione zostały dane w zakresie zużycia paliwa w Gimnazjum w Przykonie w roku GIMNAZJUM W PRZYKONIE - ZUŻYCIE PALIWA/CIEPŁA NA CELE C.O. i C.W.U. REKORDY ŚREDNIA (2013,2012,2011) ZUŻYCIE PALIWA (dm³) , , , , , ,67 ZYŻYCIE CIEPŁA (GJ/rok) ,20 KOSZTY CIEPŁA ,00 zł ,90 zł ,27 zł ,33 zł ,68 zł ,76 Rysunek nr 13 Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na cele c.o. i c.w.u. w latach Źródło: Opracowanie własne Gimnazjum w Przykonie - zyżycie ciepła na c.o. i c.w.u. w latach (GJ/rok) Rysunek nr 14. Gimnazjum w Przykonie - zużycie ciepła na c.o. i c.w.u. w latach (GJ/rok) źródło: Opracowanie własne 60 S t r o n a

65 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na c.o. i c.w.u. w latach (dm3/rok) Rysunek nr 15. Gimnazjum w Przykonie - zużycie paliwa na c.o. i c.w.u. w latach (dm³/rok) źródło: Opracowanie własne GIMNAZJUM W PRZYKONIE ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ [GJ] Rekordy Średnia Zużycie energii [kwh/rok] Zużycie energii elektrycznej [GJ/rok] 161,18 146,44 159,85 204,01 171,26 178,37 Rysunek nr 16. Gimnazjum w Przykonie zużycie energii elektrycznej (GJ) źródło: Opracowanie własne Tak jak w przypadku energii elektrycznej możemy przedstawić pełne dane w zakresie jej zużycia, tak z kolei w kwestiach zużycia gazu posługujemy się szacunkiem opartym na liczbie faktur w ciągu roku z zestawienia: średnio co 20 dni kalendarzowych zakupywano 6 butli z gazem propan-butan 11 kg, 5,3 dm³ gazu. Podsumowując około 92 butli zakupywanych jest na wszystkie obiekty szkolne w Przykonie w ciągu roku. Takie zostało przyjęte założenie do dalszych obliczeń. 61 S t r o n a

66 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Następnie dokonano wyboru wskaźników emisji. Wskaźniki emisji określają, ile ton CO2 przypada na jednostkę zużycia poszczególnych nośników energii. Wielkość emisji wylicza się mnożąc odpowiedni wskaźnik emisji przez zużycie danego nośnika. Przykłady wskaźników emisji: Ilość CO2 wyemitowanego na każdą MWh zużytego oleju [t CO2/MWhfuel], Ilość CO2 wyemitowanego na każdą MWh zużytej energii elektrycznej [t CO2/MWhe], Ilość CO2 wyemitowanego na każdą MWh zużytej energii cieplnej [t CO2/MWhheat] Wartości emisji CO2 (w Mg) obliczono na podstawie zużycia paliw (ogrzewanie, transport) i energii elektrycznej (po przeliczeniu zużycia na MWh). Dalsze obliczenia wykonane zgodnie z poniższym rysunkiem. Rysunek nr 17. Tabele zawierające współczynniki zamiany jednostek oraz wskaźniki emisji zgodne z zasadami IPCC, źródło: Poradnik - Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) Wielkości emisji zostały obliczone w oparciu o formułę: ECO 2 = C We [MgCO 2 ] gdzie: ECO2 oznacza wielkość emisji CO2 [Mg CO2], C oznacza zużycie energii (elektrycznej, paliwa) [MWh], We oznacza wskaźnik emisji CO2 [Mg CO2/MWh]. 62 S t r o n a

67 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rysunek nr 18. Standardowe wskaźniki emisji (źródło: IPCC, 2006) oraz wskaźniki emisji LCA (źródło: ELCD) dla najczęściej stosowanych typów paliw, źródło: Poradnik - Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) Do dalszych obliczeń przyjęty został wskaźnik dla oleju opałowego 0,279 t CO2/MWh oraz dla gazu ziemnego 0,202 t CO2/MWh. Z kolei wskaźnik emisji dla energii elektrycznej został wyznaczony zgodnie z zasadami IPCC podejście to bazuje na zawartości węgla w każdym z paliw. Podejście to jest podobne do krajowych inwentaryzacji gazów cieplarnianych, przeprowadzanych zgodnie z UNFCCC i protokołem z Kyoto. Na największą uwagę jako gaz wywołujący efekt cieplarniany zasługuje CO2 i nie ma potrzeby obliczania udziałów emisji CH4 i NO2. Dlatego też przy tym podejściu należy określić emisję CO2. Ten sam współczynnik emisji będzie stosowany dla wszystkich rodzajów zużycia energii elektrycznej. 63 S t r o n a

68 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rysunek nr 19. Krajowe wskaźniki emisji oraz europejski wskaźnik emisji dla energii elektrycznej. Uwaga: rok, dla którego zostały zgromadzone dane, jest różny dla różnych krajów oraz różnych rodzajów wskaźników emisji, źródło: Poradnik - Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP) 64 S t r o n a

69 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ L.p. Nazwa obiektu Rok budowy /modernizacji /rozbudowy Olej opałowy Zużycie energii w 2013 Energia elektryczna Gaz (propan-butan) dm³ GJ kwh MWh kwh MWh GJ kg GJ kwh MWh MWh GJ 1 Gimnazjum w Przykonie Szkoła Podstawowa w Przykonie 1951/ Przedszkole w Przykonie Hala Sportowa w Przykonie Urząd Gminy w Przykonie Szkoła Podstawowa w Sarbicach 1957/1993/ Szkoła Podstawowa w Boleszczynie GOPS w Przykonie 1960/ Przychodnia w Przykonie RAZEM RAZEM Emisja olej opałowy (ton CO²) Rysunek nr 20. Zużycie energii oraz emisja CO2 z budynków publicznych w gminie Przykona, źródło: Opracowanie własne Emisja energia elektryczna (ton CO²/rok) Emisja CO2 w 2013 Emisja gaz Propan-butan (ton CO²/rok) Emisja razem (ton CO²/rok) Tak przedstawia się zużycie energii oraz emisja CO2 związana z eksploatacją nieruchomości należących do Urzędu Gminy w Przykonie zużycie energii było na poziomie MWh/rok natomiast wskaźnik emisji kształtował się na poziomie 854 ton CO2/rok zgodnie z przedstawioną powyżej w dokumencie metodologią. 65 S t r o n a

70 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Rysunek nr 22. Gimnazjum w Przykonie struktura zużycia energii 2013 (GJ), źródło: Opracowanie własne Rysunek nr 21. Gmina Przykona budynki publiczne struktura zużycia energii, źródło: Opracowanie własne 66 S t r o n a

71 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 8. Wyniki badań w zakresie oceny stanu technicznego, w tym stanu ochrony cieplnej budynku i jakości powietrza wewnętrznego Stan izolacyjności cieplnej budynków jest w znacznej mierze skorelowany z jego wiekiem tj. rokiem oddania do użytkowania. Wraz z upływem czasu w miarę wzrostu świadomości na temat poszanowania energii, wprowadzano w Polsce coraz ostrzejsze wymagania izolacyjności cieplnej, które musiały spełniać budynki oddawane do użytkowania. Jak zmieniały się te wymagania w czasie przedstawione jest na rysunkach poniżej. Budynki budowane Podstawowy przepis i data wprowadzenia Wymagany współ. U dla ściany zewnętrznej W/m² Przeciętne roczne zużycie na ogrzanie energii bezpośredniej kwh do 1966 roku b) w zachodniej części polski mur 1,5 cegły PN-64/B od PN-74/B od PN-82/B od PN-91/b od Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie od 2009 Prawo budowlane: a) w środkowej i wschodniej części Polski - mur 2 cegły Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie 1,16 1,40 1,16 0,75 0,55 0,30* 0, Rysunek nr 23. Wartości współczynnika przenikania ciepła wg ich roku oddania budynku do użytkowania, źródło: Opracowanie własne 67 S t r o n a

72 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ do 1996 roku budynki pasywne Rysunek nr 24. Wskaźnik zapotrzebowania na energię użytkową na potrzeby ogrzewania wg roku oddania budynku do użytkowania. źródło: Opracowanie własne MIN MAX Standard energetyczny budynku uzależniony jest od stanu jego izolacyjności cieplnej. Orientacyjny poziom współczynnika zapotrzebowania na energię użytkową na potrzeby ogrzewania budynku w zależności od wieku budynku przedstawiony został na rysunku powyżej. W zestawieniu powyżej uwzględniono również znacznie wykraczający poza obecnie obowiązujące przepisy standard budynku pasywnego, charakteryzującego się zapotrzebowaniem na ciepło użytkowe na potrzeby ogrzewania na poziomie jedynie 15 kwh/(m 2 a). W przyszłości z pewnością będziemy mieli do czynienia znacznie częściej z tego typu budynkami zwłaszcza w kontekście zmodernizowanej Dyrektywy EPDM, która to zobowiązuje państwa członkowskie do doprowadzenia do tego, aby od 31 grudnia 2020 roku wszystkie nowo powstające budynki były obiektami o niemal zerowym zużyciu energii. W przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz stanowiących ich własność ma to nastąpić jeszcze wcześniej od 31 grudnia 2018 roku. Badania wykonywane przez ekspertów firmy NUVARRO w budynkach użyteczności publicznej w zakresie oceny ochrony cieplnej, stanu technicznego oraz komfortu cieplnego w budynku sprowadzały się do wykonania: 1) BADAŃ TERMOWIZYJNYCH kamera termowizyjna TESTO 885-2, nr seryjny , data kalibracji S t r o n a

73 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ 2) BADAŃ JAKOŚCI POWIETRZA WEWNĘTRZNEGO miernik wielofunkcyjny TESTO 435-4, nr seryjny , data kalibracji wraz z sondą do pomiaru temperatury, wilgotności, ciśnienia i zawartości CO2 powietrza wewnątrz budynku oraz sondy radiowej do pomiaru temperatury i wilgotności powietrza atmosferycznego. 3) BADAŃ WSPÓŁCZYNNIKA PRZENIKANIA CIEPŁA U PRZEZ PRZEGRODY ZEWNĘTRZNE BUDYNKU miernik wielofunkcyjny TESTO 435-4, nr seryjny , data kalibracji wraz z sondą do pomiaru współczynnika U przenikania ciepła przez przegrody oraz sondą radiową do pomiaru warunków atmosferycznych 4) BADAŃ NATĘŻENIA OŚWIETLENIA - luksomierz TESTO 545, nr seryjny , data kalibracji L.p Tabela nr 31. Wykaz badań wykonanych w poszczególnych budynkach użyteczności publicznej na ternie gminy Przykona Nazwa obiektu Gimnazjum w Przykonie Szkoła Podstawowa w Przykonie Przedszkole w Przykonie Hala Sportowa w Przykonie Urząd Gminy w Przykonie Szkoła Podstawowa w Sarbicach Szkoła Podstawowa w Boleszczynie Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Przykonie Przychodnia w Przykonie Badania stanu ochrony cieplnej budynku (termowizja) Badanie natężenia oświetlenia Badanie jakości powietrza wewnętrznego Badania współczynnika przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne U X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X NIE Źródło: Opracowanie własne Prezentację wyników z badań pomiarowych wykonanych rozpoczęto od przedstawienia wyników badań jakości powietrza wewnętrznego w budynkach publicznych na ternie gminy 69 S t r o n a

74 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Przykona, następnie przedstawione zostaną wyniki badań termowizyjnych, badań współczynnika przenikania ciepła U przez przegrody zewnętrzne badanych budynków oraz jako ostatnie wyniki z badań natężenia oświetlenia w badanych obiektach. 1) Badania jakości powietrza wewnętrznego wykonane zostały we wszystkich budynkach użyteczności publicznej. Badania wykonywane były w losowo wybranych pomieszczeniach o różnym przeznaczeniu (sale lekcyjne, pomieszczenia biurowe, toalety, korytarze, magazyny, kuchnia, stołówka itd.) znajdujących się na różnych kondygnacjach budynków. Wyniki badań pokazują, iż w większości badanych pomieszczeń jest zbyt wysoka temperatura co przekłada się na panujący w budynku komfort cieplny oraz co ważniejsze na koszty ogrzewania i związaną z tym emisję CO2. Dla zobrazowania sytuacji poniżej zostały przedstawione wyniki badań z budynków Urzędu Gminy oraz Gimnazjum w Przykonie. Budynek Urzędu Gminy w Przykonie - badanie jakości powietrza wewnątrz budynku: gabinet sekretarza, gabinet wójta, pokój obok gabinetu wójta, sekretariat, WC na I piętrze, pokój 35, pokój 34, WC na II piętrze, kuchnia, biblioteka, czytelnia, hol na parterze, WC na parterze, sala bilardowa, sala klubowa, WC w piwnicy, kotłownia oraz hol wejściowy na parterze łącznie 18 pomieszczeń. Budynek Gimnazjum w Przykonie - badanie jakości powietrza wewnątrz budynku: stołówka, kuchnia, magazyn, sala nr 18, hol parter, WC parter, sala nr 10, hol I piętro, WC I piętro, sala nr 111, pokój nauczycielski, biblioteka, sala nr 105 łącznie 13 pomieszczeń. Zostało przebadanych w tych dwóch obiektach aż 31 pomieszczeń, z czego tylko w jednym zachowane są temperatury wewnętrzne zgodne z normą PN-EN 15251:2007. W pozostałej części 30 pomieszczeń temperatury przekraczają maksymalną wartość zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 15251:2007. Dla przykładu, na korytarzach zarówno w budynku szkoły jak i Urzędu Gminy, gdzie zgodnie z normą maksymalną wartość temperatury zimą wynosi 18 C, a minimalna wartość wynosi 14 C podczas wizji aparatura pomiarowa wskazuje wartości pomiędzy 22,5 C, a 24 C. Z kolei w salach lekcyjnych oraz pomieszczeniach biurowych 70 S t r o n a

75 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ gdzie zgodnie z normą PN-EN 15251:2007 maksymalna wartość temperatury w zimie wynosi 21 C, a minimalna wartość wynosi 19 C aparatura pomiarowa podczas badań odczytuje wartości w przedziale od 21,4 C do 25,2 C. Warto zaznaczyć, iż wartość 26 C jest granicą, po której przekroczeniu dochodzi do przegrzewania pomieszczeń znajdujących się w budynku. Wartość wilgotności powietrza w sposób pośredni informuje o skuteczności działania systemu wentylacji. Zbyt niskie wartości (poniżej 20%) świadczą o zbyt intensywnej wentylacji, a wartości za wysokie (powyżej 60%) najczęściej świadczą o niedostatecznej wentylacji. Pozostałe badane w budynkach publicznych w Przykonie wartości takie jak wilgotność powietrza, ciśnienie i zawartość CO2 w większości pomieszczeń w przebadanych budynkach są w normie. Wyjątek stanowił jedynie budynek szkoły w Boleszczynie gdzie podczas badań na budynku wilgotność wewnątrz pomieszczeń rejestrowana była na poziomie 70%, a zawartość CO2 w powietrzu przekraczał w niektórych pomieszczeniach nawet PPM co może być wynikiem braku wietrzenia pomieszczeń i w konsekwencji powodować występowanie pleśni i grzybów na powierzchni ścian wewnętrznych budynków oraz poczucie zmęczenia, depresji i ogólnego dyskomfortu wśród przebywających tam dzieci i pracowników szkoły. Poniżej odczyty z miernika wielofunkcyjnego TESTO z pomiarów wykonanych w sali numer 7,8 i w gabinecie. 71 S t r o n a

76 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ Tabela nr 32. Odczyty z miernika wielofunkcyjnego - sonda do pomiaru temperatury, ciśnienia, wilgotności i zawartości CO2 badania pomiarowe Szkoła Podstawowa Boleszczyn 02 Log 69 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh :56: ,2 21,4 71, :56: ,2 21,6 71, :56: ,2 21,6 71, :56: ,2 21,7 70, :57: ,2 21,7 70, :57: ,2 21,7 70,3 02 Log 70 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh :57: ,2 21,8 70, :57: ,2 21,8 70, :57: ,2 21,8 70, :57: ,2 21,9 70, :58: ,2 22,0 69, :58: ,2 22,0 69,6 min max średnia Źródło: Opracowanie własne ,4 69, ,0 71, ,2 21,8 70,5 02 Log 72 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh :00: ,2 22,2 71, :00: ,2 22,2 71, :01: ,2 22,2 71, :01: ,2 22,3 71, :01: ,2 22,3 71, :01: ,2 22,3 71,2 02 Log 73 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh :01: ,2 22,3 70, :02: ,2 22,3 70, :02: ,2 22,3 70, :02: ,2 22,3 70, :02: ,2 22,3 70, :02: ,2 22,4 70,8 min max średnia ,2 70, ,4 71, ,2 22,3 71,2 02 Log 74 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh :04: ,2 22,2 60, :04: ,2 22,2 60, :04: ,2 22,3 59, :04: ,2 22,3 59, :05: ,2 22,3 59, :05: ,2 22,3 59,4 02 Log 75 Data Czas [ppm] CO2 hpa C %rh :06: ,2 22,3 59, :06: ,2 22,3 59, :06: ,2 22,3 59, :06: ,2 22,3 59, :06: ,2 22,3 59, :07: ,2 22,3 59,3 min max średnia ,2 59, ,3 60, ,2 22,3 59,6 72 S t r o n a

77 gabinet sekretarza gabinet wójta pokój POMIARY JAKOŚCI POWIETRZA WEWNĘTRZNEGO Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 09:16: ,1 21,4 37,7 78,1 0,9 09:17: ,4 37,7 78,1 1 09:17: ,4 37, :17: ,1 21,5 37,7 77,9 1 09:17: ,5 37,9 77,9 1 09:17: ,1 21,5 38,2 77,8 1 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 09:17: ,1 21,5 38,4 77,8 1 09:17: ,1 21,6 38,3 77,8 1 09:18: ,2 21,6 37,9 77,9 1 09:18: ,6 37, :18: ,7 37, :18: ,7 37, min ,4 37,5 77,8 0,9 max ,2 21,7 38,4 78,1 1 średnia 1035,0 1011,1 21,5 37,9 77,9 1,0 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 09:40: ,9 39,8 75,8 1,2 09:40: ,9 39,4 76 1,3 09:40: ,9 39,1 76 1,2 09:40: ,7 76 1,2 09:40: ,1 39,6 76,1 1,2 09:40: , ,2 1,1 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 09:41: ,1 39,6 76,2 1,1 09:41: ,1 39,3 76,2 1,2 09:41: ,1 38,6 76,5 1,3 09:41: ,1 38,6 76,5 1,3 09:41: ,2 39,6 76,6 1,2 09:41: ,2 39,3 76 1,2 min ,9 38,6 75,8 1,1 max ,1 23, ,6 1,3 średnia 1094,2 1011,0 23,1 39,3 76,2 1,2 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 10:10: ,6 39,9 75,8 1,2 10:10: ,6 39,9 76 1,3 10:11: ,6 40,1 76 1,2 10:11: ,6 39,9 76 1,2 10:11: ,6 39,9 76,1 1,2 10:11: ,6 39,9 76,2 1,1 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 10:12: ,7 40,1 76,2 1,1 10:12: ,7 40,1 76,2 1,2 10:12: ,7 40,4 76,5 1,3 10:12: ,7 40,9 76,5 1,3 10:12: ,8 40,7 76,6 1,2 10:13: ,8 40,7 76 1,2 min ,6 39,9 75,8 1,1 max ,8 40,9 76,6 1,3 średnia 1325,5 1011,0 23,7 40,2 76,2 1,2 Rysunek nr 25. Prezentacja wyników badań jakości powietrza wewnętrznego w budynku Urzędu Gminy 73 S t r o n a

78 stołówka kuchnia magazyn POMIAR JAKOŚCI POWIETRZA WEWNĘTRZNEGO Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 13:57: ,5 41,6 68,6 3,6 13:57: ,2 40,5 68,4 3,6 13:57: ,8 38,8 68,2 3,7 13:57: ,9 38,7 67,9 3,7 13:58: ,9 38,5 68,3 3,6 13:58: ,2 38,2 68,3 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 13:58: ,3 39,1 68,4 3,8 13:58: ,6 39,1 68,1 3,8 13:59: ,5 37,9 67,8 3,6 13:59: ,5 37,8 67,2 3,7 13:59: ,7 37,8 67,2 3,6 13:59: ,8 37,8 67,7 3,5 min ,5 37,8 67,2 3,5 max ,8 41,6 68,6 3,8 średnia 1102,0 1011,0 20,2 38,8 68,0 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 14:39: , ,9 68,6 3,6 14:39: , ,8 68,4 3,6 14:39: ,3 68,2 3,7 14:39: , ,8 67,9 3,7 14:40: ,7 22,1 45,9 68,3 3,6 14:40: ,7 22,1 46,2 68,3 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 14:40: ,7 22, ,4 3,8 14:40: ,8 22,1 45,7 68,1 3,8 14:40: ,7 22,2 46,2 67,8 3,6 14:40: ,6 22,3 45,6 67,2 3,7 14:41: ,7 22,3 45,4 67,2 3,6 14:41: ,7 22,4 45,3 67,7 3,5 min , ,3 67,2 3,5 max ,4 46,9 68,6 3,8 średnia 723,6 1010,7 22,1 46,0 68,0 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 14:42: ,7 22,1 41,8 68,6 3,6 14:42: ,6 22,2 41,4 68,4 3,6 14:42: ,8 22,3 41,4 68,2 3,7 14:42: ,6 22,3 41,3 67,9 3,7 14:42: ,6 22,4 40,9 68,3 3,6 14:43: ,7 22,4 40,7 68,3 3,7 Czas [ppm] CO2 hpa C %rh %rh C 14:43: ,8 22,4 40,6 68,4 3,8 14:43: ,6 22,5 40,5 68,1 3,8 14:43: ,6 22,5 40,6 67,8 3,6 14:43: ,6 22,6 40,4 67,2 3,7 14:43: ,7 22,6 40,3 67,2 3,6 14:43: ,8 22,6 40,4 67,7 3,5 min ,6 22,1 40,3 67,2 3,5 max ,8 22,6 41,8 68,6 3,8 średnia 669,7 1010,7 22,4 40,9 68,0 3,7 Rysunek nr 26. Prezentacja wyników badań jakości powietrza wewnętrznego w budynku Gimnazjum 74 S t r o n a

79 2) Badania termowizyjne wykonane zostały zgodnie z tym, co zostało przedstawione w tabeli we wszystkich budynkach użyteczności publicznej na terenie gminy Przykona. Wnioski płynące z badań są następujące: tylko badania 2 z 9 obiektów nie wykazały problemów związanych z izolacją termiczną budynku, dodatkowo potwierdzając wysoką jakość wykonanych prac termomodernizacyjnych mowa o budynku Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, który był termo modernizowany w 2013 roku oraz budynku Szkoły Podstawowej w Przykonie, który z kolei był termo modernizowany w 2005 roku jak wynika z przedstawionej przez pracowników obu wymienionych placówek dokumentacji technicznej obiektów. Jeśli chodzi o resztę badanych obiektów na opracowanych zdjęciach termowizyjnych możemy zauważyć: Konstrukcyjne mostki cieplne występujące w miejscach gdzie warstwa izolacji jest przerwana lub zmienia swoją grubość co związane jest z zastosowanymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi, Geometryczne mostki cieplne, których występowanie związane jest ściśle ze zwiększoną stratą ciepła wynikającą z geometrii elementu, Wszystkie wymienione powyżej elementy odpowiadają za wypływ/ucieczkę ogrzewanego powietrza z budynków. Badania termowizyjne przeprowadzone w budynku mają za zadanie ocenić stan ochrony cieplnej budynku oraz co ważniejsze wskazać miejsca ucieczki ciepła z budynku. Termografia w podczerwieni jest szczególnie atrakcyjną techniką określenia pola temperatury ze względu na bezinwazyjny charakter pomiaru, dużą czułość i szeroki zakres pomiarowy oraz możliwość rejestracji z dużą częstotliwością. Termografia w podczerwieni pozwala na jakościową ocenę stanu izolacyjności cieplnej budynków (detekcji mostków termicznych, nieszczelności, zawilgoceń, degradacji izolacji itd.). Coraz wyższa jakość kamer termowizyjnych oraz ich większa dostępność powoduje, iż termografia staje się coraz bardziej popularna i znajduje coraz więcej zastosowań. Biorąc pod uwagę, iż mieszkańcy, administratorzy oraz inwestorzy mają większą świadomość konieczności oszczędzania energii w budynkach należy się spodziewać, iż w przyszłości badania termowizyjne na potrzeby oceny stanu ochrony cieplnej budynków będę powszechnie stosowane zwłaszcza jeśli chodzi o nowe lub modernizowane obiekty. 75 S t r o n a

80 Rysunek nr 27. Szkoła Podstawowa w Sarbicach zdjęcia z badań termowizyjnych Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 10,9 M2 10,5 M3 10,3 M4 10,9 M5 10,7 Wartości temperatur z punktów pomiarowych od 10,3 do 10,9 świadczą o wysokich temperaturach przgród zewnętrznych budynku i dużych stratach ciepła spowodowanych złą jakością izolacji termicznej budynku. Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 10,3 M2 10,5 M3 10,1 M4 9,4 M5 9,6 Wartości temperatur z punktów pomiarowych od 9,6 do 10,5 świadczą o złe jakosci izolacji termicznej budynku. Widoczne duże straty ciepła na odcinku cokołowym, całej powierzchni ściany zewnętrznej oraz w miejscu montażu drzwi wejściowych do kotłowni. Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 10,3 M2 10,5 M3 10,1 M4 9,4 M5 9,6 Zła jakość izolacji termicznej na całej powierzchni ściany zewnętrznej. Widoczne na samym dole punkty pomiarowe obrazują straty ciepła związane z przerwaniem izolacji termicznej budynku. 76 S t r o n a

81 Rysunek nr 28. Szkoła Podstawowa w Boleszczynie zdjęcia z badań termowizyjnych Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1-0,3 Wartości temperatur w punktach M2-0,7 pomiarowych wskazują na brak izolacji M3-1,1 termicznej w części cokołowej budynku sali - M4-0,8 co przekłada się na straty ciepła z budynku. M5-1,6 Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 1,6 Wartości temperatur w punktach pomiarowych M2 0,3 wskazują na duże straty ciepła, które są M3 0,2 wynikiem brakiem lub złą jakością izolacji M4 0,1 dachu w budynku szkoły. M5-0,3 Nr: Temp. [ C] Komentarz: M1 0,8 M2-0,2 Temperatury w punktach pomiarowych M3-0,7 świadczą o słabej jakości izolacji termicznej M4 0 ścian zewnętrznych całego budynku. M5 0,3 77 S t r o n a

82 3) Badania współczynnika przenikania ciepła U przez przegrody zewnętrzne budynków - badania zostały wykonane w 8 z 9 obiektów publicznych w Przykonie nie wykonano ich jedynie na budynku przychodni ze względu na brak możliwości przeprowadzenia badania spowodowany długością trwania samego przygotowania i przeprowadzenia wiarygodnego pomiaru. W przypadku dwóch obiektów badanie wykonywane było podwójnie ze względu na fakt, iż zarówno szkoła podstawowa w Boleszczynie jak i Sarbicach były rozbudowywane wówczas pomiary wykonane są w obu częściach budynku oddawanych do użytkowania w różnych latach. Rysunek nr 27. Wymagane wartości współczynnika przenikania ciepła wg ich roku oddania budynku do użytkowania. źródło: Opracowanie własne L.p. Budynek publiczny Przykona Zmierzona wartość współczynnika przenikania ciepła U przez przegrodę zewnętrzną budynku 1. Szkoła podstawowa w Przykonie 0, Przedszkole w Przykonie 0, Hala sportowa w Przykonie 0, Gimnazjum w Przykonie 0, Urząd Gminy w Przykonie 0, GOPS w Przykonie 0, Szkoła podst. w Sarbicach I cz. (hol) 1, Szkoła podst. w Sarbicach III cz. 0, Szkoła post. W Boleszczynie I cz. 1, Szkoła podst. w Boleszczynie II cz. 0,419 Rysunek nr 28. Tabela przedstawiająca zmierzone wartości współczynnika przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne badanych budynków publicznych na ternie gminy Przykona,źródło: Opracowanie własne 78 S t r o n a

83 SZKOŁA PODSTAWOWA W PRZYKONIE PRZEDSZKOLE W PRZYKONIE POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m2K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 11:03:16 0,335 19,7 20,7 89,7-1,8 11:03:36 0,327 19,7 20,7 90,6-1,9 11:03:56 0,33 19,7 20,7 89,7-1,7 11:04:16 0,327 19,7 20,6 90,2-1,9 11:04:36 0,328 19,7 20,6 90,2-1,8 11:04:56 0,322 19,7 20,6 90,2-1,8 11:05:16 0,323 19,7 20,6 89,8-1,7 11:05:36 0,325 19,7 20,6 89,4-1,6 11:05:56 0,324 19,7 20,6 89,8-1,7 11:06:16 0,319 19,7 20,6 90-1,6 11:06:36 0,317 19,7 20,6 89,9-1,7 11:06:56 0,324 19,7 20,6 90,1-1,7 Czas W/m2K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 11:07:50 0,324 19,7 20,6 89,8-1,7 11:08:10 0,33 19,7 20,6 90-1,7 11:08:30 0,339 19,7 20,6 90-1,6 11:08:50 0,332 19,7 20,6 89,8-1,6 11:09:10 0,332 19,7 20,6 89,5-1,6 11:09:30 0,34 19,7 20,6 89,4-1,5 11:09:50 0,34 19,6 20,6 89,2-1,5 11:10:10 0,339 19,7 20,6 89,2-1,6 11:10:30 0,34 19,6 20,6 89,2-1,5 11:10:50 0,34 19,6 20,6 89,3-1,5 11:11:10 0,34 19,7 20,6 89,4-1,5 11:11:30 0,342 19,6 20,6 89,3-1,4 min 0,317 19,6 20,6 89,2-1,9 max 0,342 19,7 20,7 90,6-1,4 średnia 0,331 19,68 20,61 89,74-1,65 POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m²K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 16:16:55 0, ,9 73,4 1,9 16:17:15 0, ,9 73,5 1,9 16:17:35 0, ,9 73,4 1,9 16:17:55 0, ,9 73,4 1,8 16:18:15 0, ,9 73,7 1,8 16:18:35 0, ,9 73,5 1,8 16:18:55 0, ,9 73,5 1,8 16:19:15 0,748 19,9 21,9 73,8 1,8 16:19:35 0,744 19,9 21,9 73,9 1,7 16:19:55 0,744 19,9 21,9 74 1,7 16:20:15 0,744 19,9 21,9 73,9 1,7 16:20:35 0,751 19,9 21,9 74,1 1,7 Czas W/m²K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 16:20:40 0,747 19,9 21,9 74,2 1,6 16:21:00 0,747 19,9 21,9 74,3 1,6 16:21:20 0,754 19,9 21,9 74,3 1,6 16:21:40 0,754 19,9 21,9 74,4 1,6 16:22:00 0,754 19,9 21,9 74,5 1,6 16:22:20 0,765 19,9 21,9 74,1 1,7 16:22:40 0,772 19, ,7 16:23:00 0,771 19, ,8 1,7 16:23:20 0,778 19, ,8 1,7 16:23:40 0,785 19, ,6 1,7 16:24:00 0,785 19, ,7 1,7 16:24:20 0,78 19, ,6 min 0,735 19,9 21,9 73,4 1,6 max 0, ,5 1,9 średnia 0,755 19,93 21,93 73,87 1,72 Tabela nr 33. Pomiary przenikanie ciepła przez przegrody w poszczególnych pomieszczeniach HALA SPORTOWA W PRZYKONIE GIMNAZJUM W PRZYKONIE POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m2K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 14:30:17 0,098 21,1 21,3 83,8 0,3 14:30:37 0,104 21,1 21,4 83,6 0,4 14:30:57 0,118 21,1 21,4 83,4 0,3 14:31:17 0,118 21,1 21,4 83,3 0,4 14:31:37 0,126 21,1 21,4 83,3 0,4 14:31:57 0,118 21,1 21,4 83,4 0,3 14:32:17 0,132 21,1 21,4 82,9 0,4 14:32:37 0,14 21,1 21,4 82,9 0,4 14:32:57 0,139 21,1 21,4 82,6 0,3 14:33:17 0,139 21,1 21,5 82,8 0,3 14:33:37 0,139 21,1 21,5 82,7 0,3 14:33:57 0,139 21,1 21,5 82,6 0,4 Czas W/m2K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 14:35:42 0,132 21,1 21,5 83,3 0,4 14:36:02 0,132 21,1 21,5 83,9 0,3 14:36:22 0,132 21,1 21,5 83,1 0,4 14:36:42 0,139 21,1 21,5 82,8 0,3 14:37:02 0,146 21,1 21,5 82,9 0,3 14:37:22 0,139 21,1 21,5 83,6 0,3 14:37:42 0,138 21,1 21,5 83,3 0,3 14:38:02 0,139 21,1 21,5 83,4 0,3 14:38:22 0,131 21,1 21,4 83,6 0,3 14:38:42 0,132 21,1 21,4 84 0,3 14:39:02 0,132 21,1 21,4 84,1 0,3 14:39:22 0,125 21,1 21,4 84,4 0,3 min 0,098 21,1 21,3 82,6 0,3 max 0,146 21,1 21,5 84,4 0,4 średnia 0,130 21,10 21,44 83,32 0,33 POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m²K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 15:04:56 0,598 22, ,1 3,4 15:05:16 0,597 22, ,3 3,4 15:05:36 0,597 22, ,3 3,4 15:05:56 0,602 22, ,3 15:06:16 0,602 22, ,1 3,3 15:06:36 0,602 22, ,6 3,3 15:06:56 0,602 22, ,5 3,3 15:07:16 0,609 22, ,5 3,3 15:07:36 0,609 22, ,5 3,3 15:07:56 0,609 22, ,6 3,3 15:08:16 0,606 22, ,2 3,2 15:08:36 0,606 22, ,1 3,2 Czas W/m²K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 15:08:52 0,606 22, ,1 3,2 15:09:12 0,606 22, ,1 3,2 15:09:32 0,61 22, ,1 3,1 15:09:52 0,603 22, ,1 3,1 15:10:12 0,602 22, ,1 3,1 15:10:32 0,609 22, ,1 3 15:10:52 0,605 22, ,1 2,9 15:11:12 0,608 22, ,2 3 15:11:32 0,608 22, ,1 3 15:11:52 0,608 22, ,2 3 15:12:12 0,608 22, ,4 3 15:12:32 0,607 22, ,3 3 min 0,597 22, ,9 max 0,61 22, ,4 3,4 średnia 0,605 22,31 24,00 69,82 3,18 URZĄD GMINY W PRZYKONIE GOPS W PRZYKONIE POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m²K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 12:46:57 0,949 21,8 24,6 75,9 1,8 12:47:17 0,943 21,8 24,6 75,8 1,8 12:47:37 0,951 21,8 24,6 75,8 1,8 12:47:57 0,945 21,8 24,6 75,9 1,8 12:48:17 0,937 21,8 24,6 75,7 1,9 12:48:37 0,92 21,8 24,5 75,6 1,8 12:48:57 0,911 21,8 24,5 76,1 1,7 12:49:17 0,905 21,8 24,5 76,1 1,7 12:49:37 0,899 21,8 24,5 76,1 1,7 12:49:57 0,897 21,8 24,4 76 1,8 12:50:17 0,891 21,8 24,4 75,7 1,8 12:50:37 0,891 21,8 24,4 75,9 1,8 Czas W/m²K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 12:51:00 0,879 21,8 24,4 76 1,8 12:51:20 0,879 21,8 24,4 75,9 1,8 12:51:40 0,872 21,8 24,4 75,8 1,8 12:52:00 0,873 21,8 24,4 76 1,8 12:52:20 0,873 21,8 24,4 76,3 1,8 12:52:40 0,867 21,8 24,3 75,9 1,8 12:53:00 0,868 21,8 24,3 75,8 1,8 12:53:20 0,861 21,8 24,3 75,9 1,8 12:53:40 0,845 21,8 24,3 76 1,7 12:54:00 0,849 21,8 24,3 76,1 1,8 12:54:20 0,84 21,8 24,3 75,9 1,7 12:54:40 0,83 21,8 24,3 75,9 1,8 min 0,83 21,8 24,3 75,6 1,7 max 0,951 21,8 24,6 76,3 1,9 średnia 0,891 21,80 24,43 75,92 1,78 POMIARY PRZENIKANIA CIEPŁA PRZEZ PRZEGRODY Czas W/m2K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 09:55:59 0,116 21,4 21,8 93,4-3,3 09:56:19 0,122 21,4 21,8 93,6-3,2 09:56:39 0,129 21,4 21,8 92,9-3,1 09:56:59 0,135 21,4 21,8 92,6-3 09:57:19 0,14 21,4 21,8 92,5-3,2 09:57:39 0,147 21,3 21,8 93,1-3,1 09:57:59 0,153 21,3 21,8 93,2-3,1 09:58:19 0,159 21,3 21,8 93,2-3,2 09:58:39 0,159 21,3 21,8 93,5-3,2 09:58:59 0,165 21,3 21,8 93,5-3,1 09:59:19 0,171 21,3 21,8 93,4-3,2 09:59:39 0,171 21,2 21,8 93,3-3,1 Czas W/m2K [ C] Tw [ C] Ti %rh C 10:00:27 0,177 21,2 21,8 93,6-3,1 10:00:47 0,177 21,2 21,8 93,5-3,2 10:01:07 0,178 21,2 21,8 93,4-3,1 10:01:27 0,178 21,2 21,8 93,1-3 10:01:47 0,184 21,2 21,8 92,7-3 10:02:07 0,19 21,2 21,8 92,6-3 10:02:27 0,183 21,2 21,8 93,1-3,2 10:02:47 0,183 21,2 21,8 93,4-3,2 10:03:07 0,184 21,2 21,8 93,5-3,1 10:03:27 0,19 21,2 21,8 93,6-3,1 10:03:47 0,189 21,2 21,8 93,5-3,2 10:04:07 0,19 21,2 21,8 93,2-3,1 min 0,116 21,2 21,8 92,5-3,3 max 0,19 21,4 21,8 93,6-3 średnia 0,165 21,3 21,8 93,2-3,1 79 S t r o n a

84 Rysunek nr 29. Zmierzone wartości współczynnika U [W/m 2 ], źródło: Opracowanie własne 80 S t r o n a