A N A L I Z A S T A T Y S T Y C Z N A GMINA ZIELONKI NA TLE GMIN SĄSIADUJĄCYCH Z KRAKOWEM

U R Z Ą D G M I N Y Z I E L O N K I A N A L I Z A S T A T Y S T Y C Z N A GMINA ZIELONKI NA TLE GMIN SĄSIADUJĄCYCH Z KRAKOWEM Zielonki, kwiecień 2010

Spis treści: 1WSTĘP...3 2LUDNOŚĆ...5 3PRZYROST LUDNOŚCI...12 4PODMIOTY GOSPODARCZE...14 5BEZROBOCIE...17 6DOCHODY I WYDATKI BUDŻETOWE...20 7DROGI...32 8GAZYFIKACJA, WODOCIĄGI, KANALIZACJA...33 9GOSPODARKA MIESZKANIOWA I BUDOWNICTWO...40 10EDUKACJA...43 11OCHRONA ZDROWIA I OPIEKA SPOŁECZNA...55 12TERENY BUDOWLANE...57 13KULTURA...59 14TURYSTYKA...63 15PODSUMOWANIE...64 2

1 WSTĘP Analiza statystyczna przeprowadzana w 2010 roku jest powtórzeniem analizy wykonanej dziesięć lat wcześniej. Wyniki pierwszej analizy stały się jednym z punktów wyjścia dla budowy strategii Gminy na lata 2000-2010. Celem aktualnej analizy statystycznej jest nie tylko porównanie dorobku i osiągnięć gminy Zielonki z innymi gminami położonymi przy granicach Krakowa, ale również uchwycenie zmian, jakie zaszły w minionym dziesięcioleciu i odpowiedź na pytanie, czy i na ile pokryły się one z predykcjami zawartymi w Strategii Gminy na lata 2000-2010. Ponadto rozpoznanie stanu obecnego gminy, jak również identyfikacja tendencji zmian oraz pozycji gminy na tle innych wspólnot stanowi punkt wyjścia do opracowania kontynuacji strategii dla gminy Zielonki na lata 2010-2020. W opracowaniu posłużono się danymi uzyskanymi z roczników statystycznych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie za lata 1998-2008 oraz informacjami przekazanymi bezpośrednio przez Gminy, stanowiące bazę do porównań. Badanie zgromadzonych danych przeprowadzono w oparciu o tzw. analizę porównawczą, w której możemy wyróżnić następujące typu porównań: w czasie - badanie dynamiki zjawisk, w przestrzeni - badanie zjawisk na tle innych gmin, porównanie wielkości współzależnych - stworzenie miar porównania, benchamarking badanie zjawisk na tle wskaźników średnich dla województwa oraz najlepszych wskaźników wyliczonych w danej próbie. Zastosowana metodyka analizy obejmowała w większości te same obszary, które poddane były badaniu w trakcie prac nad przygotowaniem strategii gminy na lata 2000-2010. Dzięki temu weryfikacji poddane zostały, niejako przy okazji, tendencje i wnioski zawarte w poprzedniej strategii. Obszary leżące w sferze szczególnego zainteresowania można ująć następująco: rozwój przedsiębiorczości mieszkańców gminy, rozbudowa szeroko rozumianej infrastruktury komunalnej, doskonalenie opieki zdrowotnej oraz szkolnictwa, ochrona środowiska naturalnego i dorobku kulturalnego gminy, poprawa standardu życia mieszkańców poprzez zaspokojenie ich potrzeb rekreacji i dostępu do kultury, integracja i aktywizacja społeczności lokalnych gminy. Analizę w poszczególnych obszarach przeprowadzono w oparciu o porównanie statystyk dla gminy Zielonki ze statystykami innych gmin stanowiących bazę porównawczą. Bazę tą stanowią gminy położone w bezpośrednim sąsiedztwie Krakowa i cechujące się w większości nieprzemysłowym charakterem. W skład bazy porównawczej weszły następujące gminy: Igołomia Wawrzeńczyce, Kocmyrzów Luborzyca, 3

Liszki, Michałowice, Mogilany, Wielka Wieś, Zabierzów. W przypadku niektórych wskaźników, baza porównawcza została poszerzona o wskaźniki opisujące analizowane dane zjawisko na terenie całego powiatu krakowskiego oraz województwa małopolskiego. Bliskie sąsiedztwo miasta Krakowa powoduje, iż wyżej wymienione gminy oraz ich mieszkańcy są silnie związani z metropolią zarówno kulturowo jak i gospodarczo. Relacje te charakteryzuje ciągła wymiana wzajemnych świadczeń w formie pracy, dóbr materialnych i usług. Dynamiczny wzrost potrzeb mieszkaniowych mieszkańców Krakowa oraz bezpośrednie sąsiedztwo gmin przy granicach Krakowa powoduje, że większość badanych gmin zacieśnia swoje związki z Krakowem oraz staje się pożądanym miejscem zamieszkania. Powoduje to w wielu wypadkach włączenie gminnych zasobów do krakowskiego rynku nieruchomości. Przeprowadzenie analizy statystycznej według wyżej sformułowanych kryteriów pozwoliło opracować szereg wniosków i uogólnień, które ukazują gminę Zielonki jako jednostkę administracyjną, gdzie dopracowano się wielu osiągnięć o bardzo zróżnicowanym charakterze. Gmina Zielonki na tle pozostałych gmin jest dynamicznie rozwijającą się strukturą samorządową, która efektywnie wykorzystuje swoje bezpośrednie sąsiedztwo z Krakowem. Intensywna urbanizacja gminy, rozwój gospodarczy oraz postępująca zmiana charakteru gminy z rolniczej na usługową, powoduje wzrost standardu życia mieszkańców oraz dochodów gminy. Szczegółowe efekty porównania zawarto w podsumowaniu niniejszego opracowania. 4

2 LUDNOŚĆ W porównaniu do innych sąsiadujących z Krakowem gmin, gmina Zielonki charakteryzuje się dużą liczbą ludności i wysoką gęstością zaludnienia. Dynamika przyrostu gęstości zaludnienia na 1km 2 w gminie Zielonki była największa spośród wszystkich gmin bazy porównawczej. Ludność na terenie gminy nie jest jednak rozłożona równomiernie. Informują o tym następujące dane i wskaźniki: a) liczba ludności Liczba ludności w gminie Zielonki w badanym okresie przedstawiała się następująco: w roku 1998 12.635, rok 2000 14.002, rok 2007 16.226, rok 2008 16.772. Dane te zostały zaczerpnięte z bazy Głównego Urzędu Statystycznego i w niewielkim stopniu mogą różnić się od danych gminnych. Spośród badanych gmin tylko trzy w roku 2008 miały więcej niż 15 tyś mieszkańców. Były to gminy Zabierzów, Liszki i Zielonki. Warto zauważyć, iż na początku badanego okresu gmina Liszki charakteryzowała się większą liczbą ludności niż gmina Zielonki, miała ona bowiem 14.574 mieszkańców. Z przedstawionych danych wynika, iż w badanym okresie liczba ludności w gminie Zielonki wzrosła o ok. 33 %. Jest to zdecydowanie największa dynamika wzrostu ludności spośród wszystkich gmin bazy porównawczej. Warto zauważyć, iż średnia dynamika wzrostu liczby ludności badanych gmin wyniosła około 15 %, zatem dynamika gminy Zielonki była dwa razy większa od średniej. W ostatnim roku analizy (2009) liczba ludności w gminie Zielonki wzrosła o ok. 3 %, co wskazuje na utrzymanie tempa wzrostu. b) gęstość zaludnienia na km 2 Gmina Zielonki charakteryzuje się zdecydowanie największą gęstością zaludnienia. W kolejnych latach gęstość zaludnienia przedstawiała się następująco: w roku 1998 263, rok 2000 292, rok 2007 334, rok 2008 345 (GUS). Analogicznie do wzrostu liczby ludności, gęstość zaludnienia cechowała się wysokim tempem wzrostu. Wzrost gęstości zaludnienia obserwowano we wszystkich gminach bazy porównawczej, jednak na terenie gminy Zielonki wzrost ten był największy. Gmina Zielonki charakteryzuje się również zdecydowanie większą gęstością zaludnienia niż powiat krakowski. c) przekrój wiekowy ludności czynnej zawodowo Udział procentowy ludności w wieku przedprodukcyjnym w łącznej populacji gminy Zielonki w poszczególnych latach kształtował się następująco: w roku 1998 26,43%, rok 2000 25,34%, rok 2007 20,63%, rok 2008 20,40% (GUS). Łącznie w badanym okresie oznacza to spadek o 23%. Był to jeden z większych spadków spośród analizowanych gmin. Tylko gmina Liszki charakteryzowała się większym spadkiem w przeciągu 10 analizowanych lat, bowiem spadek ten w przypadku tej gminy wyniósł 24%. Tak wysoki spadek udziału ludności w grupie przedprodukcyjnej w gminie Zielonki spowodował, iż cechuje się ona obecnie jedyną z niższych wartości tego wskaźniki na tle innych gmin. Jak wyżej wspomniano wynosi 5

on obecnie 20,40%, i jedynie w gminie Zabierzów przyjmuje on niższą wartość 18,99%. Spadek udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym jest również obserwowany w powiecie krakowskim i w całej Małopolsce. Udział ludności w tej grupie w przypadku gminy Zielonki jest zbliżony do wielkości dla całego województwa i powiatu krakowskiego. Nieznaczny spadek udziału procentowego zanotowano również w grupie ludności w wieku poprodukcyjnym. Wielkość tego udziału w poszczególnych latach badanego okresu przedstawiał się następująco: w roku 1998 15,16%, rok 2000 14,92%, rok 2007 14,76%, rok 2008 14,70% (GUS). Oznacza to, iż w przeciągu 10 lat badanego okresu udział ten spadł o ok. 3%. Ponownie był to jeden z większych spadów spośród badanych gmin. Jedynie gmina Liszki i Igołomia-Wawrzeńczyce cechowały się silniejszym spadkiem. Zmniejszenie udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w gminie Zielonki jest natomiast tendencją odwrotną do zmian zachodzących w strukturze populacji w powiecie krakowskim (wzrost o 2%) oraz całym województwie (wzrost o 11%). Zwiększeniu uległ natomiast odsetek ludności w wieku produkcyjnym. Łączny przyrost w badanym okresie wyniósł około 11%. Największy przyrost w tej grupie odnotowano w gminie Liszki - 13%. Najmniejszy przyrost odnotowano natomiast w gminie Zabierzów - 0,9%. Udział ludności w wieku produkcyjnym w gminie Zielonki jest większy niż średni udział tej grupy w powicie krakowskim oraz całym województwie. Dynamika wzrostu udziału grupy produkcyjnej w populacji gminy Zielonki jest porównywalna z sąsiednimi gminami. Jedynie dwie gminy zanotowały większy wzrost udziału tej grupy: wspomniana wcześniej gmina Liszki oraz gmina Michałowice (wzrost ok. 11%). d) Wskaźnik obciążenia demograficznego Wskaźnik obciążenia demograficznego informuje o tym, ile osób w wieku nieprodukcyjnym przypada na każde 100 osób w wieku produkcyjnym. Wartość tego wskaźniki dla gminy Zielonki w badanym okresie kształtowała się następująco: w roku 1998 71,2, w roku 2000 67,4 w roku 2007 54,8 a w roku 2008 54,1 (GUS). W każdym roku badanego okresu wartość tego wskaźnika dla gminy Zielonki kształtowała się poniżej średniego poziomu dla badanych gmin. Oznacza to, że na 100 w wieku produkcyjnym przypadało mniej osób w wieku nieprodukcyjnym niż w innych gminach. Takie sytuację należy uznać za pozytywną, oznacza to bowiem, że na osoby niepracujące może potencjalnie pracować więcej osób pracujących. Warto dodać, iż wskaźnik obciążenia demograficznego dla całego województwa, jak i powiatu krakowskiego przyjmuje zdecydowanie wyższe wartości, co jest przejawem m.in. zjawiska starzejącego się społeczeństwa. Na terenie gminy Zielonki to zjawisko zdaje się występować w mniejszym stopniu. Wartość wskaźnika dla gminy Zielonki systematycznie spadała. Dynamika tego spadku na przestrzeni ostatnich 10 lat wyniosła około 24% i była jedną z wyższych spośród badanych gmin. Jedynie gminy Liszki i Michałowice charakteryzowały się porównywalnym spadkiem, o odpowiednio 27% i 23%. Na przeciwnym biegunie znajduje się gmina Zabierzów gdzie 6

spadek tego wskaźnika wyniósł 19%. Jest to pozytywna tendencja pokazująca, że w odróżnieniu od większości wsi na terenie Polski, w gminie Zielonki nie następuje odpływ ludzi młodych do miast. e) Liczba dzieci w przedszkolach Spośród gmin poddanych analizie Zielonki należą do czołówki jeśli chodzi o liczbę dzieci w przedszkolach. Liczba dzieci w przedszkolach w roku 2002 wyniosła 111, w roku 2007 163, a w roku 2008 266. Powyższe dane zaczerpnięto z bazy danych GUS, w których ujęto zarówno przedszkola samorządowe jak również prywatne. Statystyka nie obejmuje jednak tzw. punktów przedszkolnych. Z danych wynika, że jedynie na terenie gminy Zabierzów w przedszkolach uczyło się więcej dzieci niż na terenie gminy Zielonki. Te dwie gminy charakteryzowały się również największą dynamiką wzrostu przedszkolaków w badanym okresie. Liczba dzieci w przedszkolach na terenie gminy Zielonki wzrosła niemal dwuipółkrotnie. Należy jednak zauważyć, że gmina Zabierzów jest gminą większą od gminy Zielonki. Większa liczba dzieci w przedszkolach jest w pewnym stopniu konsekwencją po prostu większej liczby ludności. Jeżeli odnieść liczbę przedszkolaków do liczby ludności w wieku do 9 lat, okaże się że w gminie Zielonki aż 16,5% dzieci tej grupy wiekowej uczęszcza do przedszkola. Jest to zdecydowanie największy udział spośród wszystkich gmin bazy porównawczej. Dla porównania w Zabierzowie jest to 14,9%. W tym miejscu można również dodać, że gmina Zielonki według danych GUS dysponuje bazą przedszkolną mogącą przyjąć 320 dzieci. Zatem na terenie gminy jest rezerwa miejsc przedszkolnych. Ponadto w roku 2009 nie objętym analizą oddano do użytkowanie kolejne przedszkole co zapewne wpłynie na ich dostępność na terenie gminy. Temat dostępności przedszkoli zostanie szerzej omówiony w rozdziale edukacja. f) Liczba ludności gminy Zielonki w podziale na sołectwa bezpośrednio graniczące z Krakowem oraz pozostałe sołectwa Dane w oparciu o które została przeprowadzona analiza rozmieszczenia ludności na terenie gminy Zielonki pochodzą bezpośrednio od gminy, natomiast we wcześniejszych punktach posługiwaliśmy się danymi GUS. Z racji tego, że dane pochodziły z różnych źródeł mogą występować niewielkie rozbieżności pomiędzy nimi. Ludność na terenie gminy Zielonki koncentruje się głównie w sołectwach bezpośrednio graniczących z Krakowem. Trzy najludniejsze sołectwa w gminie: Zielonki, Węgrzce oraz Bibice znajdują się w południowej części gminy w bezpośrednim sąsiedztwie Krakowa. W 2008 roku ludność tych sołectw wyniosła kolejno: 3988, 2479 oraz 1992 osoby. Dwa najliczniejsze sołectwa (Zielonki, Węgrzce) mają więcej ludności niż łącznie wszystkie sołectwa nie graniczące z Krakowem razem. Na przestrzeni lat 2000 2008 w sołectwach bezpośrednio graniczących z Krakowem przybyło 1808 mieszkańców, natomiast w pozostałych sołectwach zaledwie 809. Oznacza to, 7

że prawie 70% nowoprzybyłej ludności zamieszkała w sołectwach bezpośrednio graniczących z Krakowem. Najwięcej ludzi w tym okresie napłynęło do sołectw Zielonki - 984 osoby oraz Węgrzce - 845. Tabela 1 Ludność Wyszczególnienie / gmina Rok Dynamika 1998 / 2008 Dynamika 2007/ 2008 1998 2000 2007 2008 Liczba ludności Igołomia-Wawrzeńczyce 7696 7 717 7 644 7 664 1,00 1,00 Kocmyrzów-Luborzyca 12 289 12 606 13 398 13 522 1,10 1,01 Liszki 14 574 14 816 15 812 15 990 1,10 1,01 Michałowice 6 750 7 072 8 076 8 215 1,22 1,02 Mogilany 9 742 10 116 11 518 11 697 1,20 1,02 Wielka Wieś 8 372 8 659 9 605 9 713 1,16 1,01 Zabierzów 20 885 21 200 22 749 23 129 1,11 1,02 Zielonki 12 635 14 002 16 226 16 772 1,33 1,03 MAŁOPOLSKIE 3 215 885 3 229 139 3 279 036 3 287 136 1,02 1,00 Powiat krakowski 234 137 237 052 247 903 250 395 1,07 1,01 Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym Igołomia-Wawrzeńczyce 26,12% 25,24% 21,14% 20,79% 0,80 0,98 Kocmyrzów-Luborzyca 26,92% 26,07% 21,88% 21,31% 0,79 0,97 Liszki 28,96% 27,63% 22,27% 21,88% 0,76 0,98 Michałowice 27,60% 26,24% 22,36% 22,68% 0,82 1,01 Mogilany 28,90% 27,95% 23,18% 22,60% 0,78 0,97 Wielka Wieś 26,17% 25,08% 21,49% 20,88% 0,80 0,97 Zabierzów 23,83% 23,27% 18,99% 18,79% 0,79 0,99 Zielonki 26,43% 25,34% 20,63% 20,40% 0,77 0,99 MAŁOPOLSKIE 26,53% 25,43% 20,80% 20,40% 0,77 0,98 Powiat krakowski 26,33% 25,42% 20,90% 20,53% 0,78 0,98 Odsetek ludności w wieku produkcyjnym Igołomia-Wawrzeńczyce 57,71% 59,14% 63,40% 63,74% 1,10 1,01 Kocmyrzów-Luborzyca 57,98% 58,63% 63,49% 63,87% 1,10 1,01 Liszki 57,56% 58,86% 64,63% 65,04% 1,13 1,01 Michałowice 56,68% 58,27% 63,37% 63,19% 1,11 1,00 Mogilany 58,92% 59,37% 63,78% 64,05% 1,09 1,00 Wielka Wieś 58,53% 59,21% 63,58% 64,05% 1,09 1,01 Zabierzów 59,04% 59,66% 63,81% 64,01% 1,08 1,00 Zielonki 58,41% 59,74% 64,61% 64,90% 1,11 1,00 MAŁOPOLSKIE 59,03% 59,73% 63,33% 63,51% 1,08 1,00 Powiat krakowski 58,32% 59,09% 63,58% 63,84% 1,09 1,00 Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym Igołomia-Wawrzeńczyce 16,18% 15,61% 15,46% 15,47% 0,96 1,00 Kocmyrzów-Luborzyca 15,10% 15,29% 14,63% 14,83% 0,98 1,01 Liszki 13,48% 13,51% 13,09% 13,08% 0,97 1,00 Michałowice 15,72% 15,48% 14,26% 14,13% 0,90 0,99 Mogilany 12,18% 12,68% 13,04% 13,35% 1,10 1,02 8

Wielka Wieś 15,30% 15,71% 14,93% 15,07% 0,99 1,01 Zabierzów 17,13% 17,07% 17,19% 17,19% 1,00 1,00 Zielonki 15,16% 14,92% 14,76% 14,70% 0,97 1,00 MAŁOPOLSKIE 14,44% 14,84% 15,87% 16,10% 1,11 1,01 Powiat krakowski 15,36% 15,49% 15,53% 15,64% 1,02 1,01 Rok Dynamika 1998 / 2008 Dynamika 2007/ 2008 Wyszczególnienie / gmina 1998 2000 2007 2008 Wskaźnik obciążenia demograficznego Igołomia-Wawrzeńczyce 73,3 69,1 57,7 56,9 0,78 0,99 Kocmyrzów-Luborzyca 72,5 70,6 57,5 56,6 0,78 0,98 Liszki 73,7 69,9 54,7 53,8 0,73 0,98 Michałowice 76,4 71,6 57,8 58,3 0,76 1,01 Mogilany 69,7 68,4 56,8 56,1 0,80 0,99 Wielka Wieś 70,9 68,9 57,3 56,1 0,79 0,98 Zabierzów 69,4 67,6 56,7 56,2 0,81 0,99 Zielonki 71,2 67,4 54,8 54,1 0,76 0,99 MAŁOPOLSKIE 69,4 67,4 57,9 57,5 0,83 0,99 Powiat krakowski 71,5 69,2 57,3 56,6 0,79 0,99 Gęstość zaludnienia Igołomia-Wawrzeńczyce 122 122 122 122 1,00 1,00 Kocmyrzów-Luborzyca 150 152 166 167 1,11 1,01 Liszki 202 206 219 222 1,10 1,01 Michałowice 132 139 158 161 1,22 1,02 Mogilany 221 230 264 268 1,21 1,02 Wielka Wieś 174 180 199 201 1,15 1,01 Zabierzów 209 212 229 233 1,12 1,02 Zielonki 263 292 334 345 1,31 1,03 MAŁOPOLSKIE 212 213 216 217 1,02 1,00 Powiat krakowski 190 193 201 203 1,07 1,01 Tabela 2 Liczba dzieci w przedszkolach Wyszczególnienie / gmina Rok 2002 2007 2008 Dynamika 2002 / 2008 Dynamika 2007/ 2008 Liczba dzieci w przedszkolach Igołomia-Wawrzeńczyce 105 130 124 1,18 0,95 Kocmyrzów-Luborzyca 43 62 66 1,53 1,06 Liszki 75 50 50 0,67 1,00 Michałowice 0 58 82-1,41 Mogilany 133 164 160 1,20 0,98 Wielka Wieś 0 80 85-1,06 Zabierzów 108 172 322 2,98 1,87 Zielonki 111 163 266 2,40 1,63 9

Tabela 3 Liczba ludności według sołectw Sołectwo 2000 2005 2006 2008 migracja 2000/2008 Batowice 473 497 501 465-8 Bibice 1 619 1 872 1 924 1 992 373 Dziekanowice 611 647 631 634 23 Osiedle Łokietka 502 657 657 155 Pękowice 372 445 453 465 93 Węgrzce 1 634 2348 2 356 2 479 845 Zielonki 3 004 3035 3 079 3 988 984 Sołectwa graniczące z Krakowem razem 8215 9501 9601 10023 1808 Bosutów-Boleń 508 621 647 678 170 Brzozówka 392 454 469 499 107 Garlica Duchowna 192 197 207 207 15 Garlica Murowana 320 343 349 354 34 Garliczka 303 328 316 317 14 Grębynice 240 268 290 301 61 Januszowie 245 275 267 274 29 Korzkiew 167 183 175 176 9 Owczary 851 906 908 924 73 Przybysławice 444 487 488 503 59 Trojanowice 691 747 763 769 78 Wola Zachariaszowska 390 525 528 550 160 Sołectwa pozostałe razem 4743 5334 5407 5552 809 Wnioski: Podstawowym wnioskiem płynącym z analizy przedstawionych powyżej wskaźników jest fakt silnego wzrostu liczby mieszkańców w podmiejskiej strefie Krakowa. Dla wszystkich gmin grupy porównawczej średni wzrost liczby ludności wyniósł w badanym okresie około 15% podczas gdy w analogicznym okresie wzrost ten dla całego powiatu krakowskiego wyniósł jedynie 7%. Jeszcze niższy wskaźnik wzrostu liczby ludności zanotowano w samym Krakowie - wyniósł on bowiem zaledwie 1,9%. Wniosek jaki nasuwa się z zestawienia tych danych jest jeden. Wzrost liczby ludności w strefie podmiejskiej miasta Krakowa to wynik nie tylko przyrostu naturalnego, ale przede wszystkim migracji ludności. Spośród gmin bazy porównawczej to właśnie gmina Zielonki charakteryzowała się największym wzrostem liczby ludności. Z analizy struktury ludności w podziale na grupy: przedprodukcyjną, produkcyjną i poprodukcyjną można wysunąć wniosek, iż największy wzrost liczby ludności miał miejsce w grupie produkcyjnej. Warto jednak zauważyć, iż wzrost udziału ludności w grupie produkcyjnej był wyraźnie mocniejszy w badanej grupie gmin niż w samym Krakowie, gdzie wskaźnik wzrostu wyniósł ok. 5,8%. Tymczasem w analogicznym okresie wzrost ten w gminie Zielonki wyniósł ponad 11%. Wynika z tego zatem, że napływ ludności do gminy Zielonki był spowodowany przepływem ludności głównie z tej kategorii wiekowej. 10

Potwierdzenia powyższej tezy dostarcza również analiza udziału grup przedprodukcyjnej i poprodukcyjnej oraz wskaźnik obciążenia demograficznego. Udział grupy przedprodukcyjnej spadł w gminie Zielonki o ok. 21%, co jest zgodne z tendencjami ogólnopolskimi i nie odbiega zasadniczo od spadku dla miasta Krakowa w analogicznym okresie (23%). Inaczej sytuacja wygląda w przypadku grupy poprodukcyjnej: w badanym okresie na terenie miasta Krakowa zanotowano wzrost udziału tej grupy o około 18%, natomiast na terenie gminy Zielonki i większości pozostałych gmin bazy porównawczej zanotowano spadek udziału tej grupy. Spowodowane to jest zdecydowanie szybszym wzrostem liczby ludności w grupie produkcyjnej aniżeli w grupie poprodukcyjnej. Konsekwencją tych procesów był spadek wartości wskaźnika obciążenia demograficznego. W gminie Zielonki wartość tego wskaźnika spadała o około 24%, z 71,2 do 54,1 co należy uznać za pozytywną tendencję. Oznacza to bowiem, że w roku 2008 na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało ok. 54 osób w wieku nieprodukcyjnym. Konsekwencją napływu do gminy ludności w wieku produkcyjnym wydaje się być dość znaczny wzrost liczby dzieci w przedszkolach na terenie praktycznie wszystkich gmin bazy porównawczej. Na terenie gminy Zielonki wzrost ten w przeciągu ostatnich pięciu lat wyniósł ok. 140%. W roku 2008 do przedszkoli na terenie gminy Zielonki uczęszczało 266 dzieci. Jedynie w gminie Zabierzów było ich więcej. Należy jednak zauważyć, że gmina Zabierzów jest gminą większą od gminy Zielonki. Większa liczba dzieci w przedszkolach jest w pewnym stopniu konsekwencją po prostu większej liczby ludności. Jeżeli odnieść liczbę przedszkolaków do liczby ludności w wieku do 9 lat, okaże się że w gminie Zielonki aż 16,5% dzieci tej grupy wiekowej uczęszcza do przedszkola. Jest to zdecydowanie największy udział spośród wszystkich gmin bazy porównawczej. Dla porównania w Zabierzowie jest to 14,9%. Populację ludności na terenie gminy Zielonki uznać można za stosunkowo młodą. Świadczą o tym niski udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności, relatywnie niski wskaźnik obciążenia demograficznego, jak również wyższy udział ludności w wieku produkcyjnym. Wysokie tempo wzrostu liczby mieszkańców gminy Zielonki nie rozłożyło się równomiernie na wszystkie sołectwa. Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest układ geograficzny gminy, w którym część południowa graniczy bezpośrednio z Krakowem, co powoduje silny napływ ludności. Zgodnie ze wskaźnikami migracji wyliczono, że blisko 70% wzrostu liczby ludności gminy nastąpiło w południowych, bezpośrednio graniczących z Krakowem sołectwach.. Zmiana proporcji międzypokoleniowej powoduje przesuwanie się potrzeb społecznych w zakresie konsumpcji zbiorowej społeczności gminy. Coraz większy udział ludności w grupie produkcyjnej powoduje pojawienie się coraz większych potrzeb w zakresie handlu i usług. W tej sytuacji gmina powinna kontynuować, zaplanowane w poprzedniej Strategii na lata 2000-2010, działania mające na celu zatrzymanie dochodów pracowników na terenie gminy. W kontekście ciągle zwiększającej się liczby dzieci istotną kwestią wydaje się być utrzymanie odpowiedniej ilości miejsc zarówno w przedszkolach jak i szkołach podstawowych. W tym zakresie zaznaczyć należy, że gmina dysponuje bardzo dobrze rozwiniętą baza przedszkolną, która odpowiada na zgłaszane zapotrzebowanie. W 2008 roku według danych GUS przedszkola na terenie gminy 11

charakteryzowały się około 16% rezerwą miejsc. Ponadto w 2009 roku nie objętym analizą oddano do użytkowania nowe przedszkole, które jeszcze sytuację w tym zakresie poprawi. 3 PRZYROST LUDNOŚCI Pomimo ujemnego przyrostu naturalnego w roku 1998 i niskich jego wartości w kolejnych latach, dynamika przyrostu ludności w gminie Zielonki w okresie ostatnich 10 lat była zdecydowanie najwyższa na tle sąsiednich gmin. Tak duży przyrost ludności był przede wszystkim wynikiem migracji ludności. Napływ ludności do gminy Zielonki był najwyższy spośród wszystkich gmin bazy porównawczej. Wynikało to zapewne z bliskości Krakowa, a także dobrej opinii o gminie Zielonki jako miejsca do mieszkania. Analizę przyrostu ludności przeprowadzono wykorzystując dane Głównego Urzędu Statystycznego, oraz przy pomocy następujących wskaźników: a) przyrost naturalny Przyrost naturalny w latach 1998 oraz 2007-2008 w gminie Zielonki spadał, osiągając następujące wartość na w kolejnych latach (na 1000 mieszkańców): 1998 - (-1,05), 2007 - (0,9), 2008 - (0,4). Były to wartości raczej niższe od przeciętnych dla badanej grupy gmin. Zbliżone wskaźniki ma aktualnie tylko gmina Zabierzów, w której w roku 1998 przyrost miał najniższą wartość spośród wszystkich gmin. W roku 2007 przyrost naturalny w gminie Zielonki był zbliżony do średniej, natomiast w roku 2008 mocno poniżej średniej wynoszącej 1,3. Generalnie, gmina Zielonki charakteryzowała się relatywnie niskim przyrostem naturalnym. Największe wartości wskaźnika przyrostu naturalnego zanotowano w gminach Liszki, Michałowice oraz Mogilany, gdzie każdego roku przyrost ten był dodatni i mocno powyżej średniej dla badanych gmin. Warto zauważyć, iż w porównaniu z rokiem 1998 ostatnie lata przyniosły znaczną poprawę wskaźnika przyrostu naturalnego w gminie Zielonki. Przyrost naturalny kształtuje się lekko powyżej zera. W roku 2007 przyrost naturalny był nawet wyższy niż w tym samym okresie na terenie całego powiatu krakowskiego. b) migracja stała Wysoka dynamika przyrostu ludności w gminie Zielonki wynika w głównej mierze z poziomu migracji. W odróżnieniu od wskaźnika przyrostu naturalnego migracja w gminie Zielonki jest zdecydowanie największa. W każdym roku badanego okresu, tj. w latach 1998, 2000, 2007 oraz 2008, gmina Zielonki charakteryzowała się największą wartością migracji stałej: w 1998 było to 252 osoby, w roku 2000 256, 2007 342, a w roku 2008 aż 558. Pozostałe gminy cechuje zdecydowanie niższy poziom migracji, tj. ok. 20-50 % tego, co rejestruje się w gminie Zielonki. Najmniejszą migrację notuje się w omawianym okresie czasu w gminie Igołomia-Wawrzeńczyce. Również dynamika migracji w gminie Zielonki była jedną z najwyższych. Tylko gmina Liszki i Michałowice w przeciągu badanych 10 lat zanotowały większy wzrost migracji odpowiednio: 12

wzrosły o 182% i 219%. Warto jednak zauważyć, iż w ostatnim roku tendencja wzrostowa w większości gmin bazy porównawczej odwróciła się i zanotowano spadki. Tymczasem na terenie gminy Zielonki ciągle utrzymuje się wzrostowa tendencja. c) saldo migracji na 1000 mieszkańców Saldo migracji w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w gminie Zielonki było największe wśród badanych gmin. Tylko w roku 2007 dwie gminy miały większe saldo migracji w przeliczeniu na 1000 mieszkańców niż gmina Zielonki. Były to gminy Michałowice i Wielka Wieś, gdzie wskaźniki te wyniosły wartości odpowiednio: 26,3 i 23,3. Tabela 4 Przyrost ludności Wyszczególnienie gmina Rok Dynamika Dynamika 1998 2000 2007 2008 1998/2008 2007/2008 1. przyrost naturalny na 1000 ludności Igołomia-Wawrzeńczyce 0,66 0,1-1,3-297% -1400% Kocmyrzów-Luborzyca 0,9-0,3 0,9 0% 400% Liszki 2,07 1,0 2,1 1% 110% Michałowice 1,2 2,0 3,7 208% 85% Mogilany 3,66 5,0 4,9 34% -2% Wielka Wieś 0,96 0,7-0,6-163% -186% Zabierzów -0,97-2,6 0,1 110% 104% Zielonki -1,05 0,9 0,4 138% -56% MAŁOPOLSKA 2,3 1,4 2,2-6% 57% Powiat krakowski 1,3 0,3 1,5 14% 400% 2. Saldo migracji Igołomia-Wawrzeńczyce 12 16-6 23 92% 483% Kocmyrzów-Luborzyca 67 62 152 126 88% -17% Liszki 34 45 99 96 182% -3% Michałowice 36 95 212 115 219% -46% Mogilany 76 77 164 98 29% -40% Wielka Wieś 89 61 224 143 61% -36% Zabierzów 181 245 302 267 48% -12% Zielonki 252 256 342 558 121% 63% MAŁOPOLSKA 1 448 2376 3323 2801 93% -16% Powiat krakowski 912 1060 2026 1937 112% -4% 3. Saldo migracji na 1000 mieszkańców Igołomia-Wawrzeńczyce 1,71 2,1-0,8 3,0 75% 482% Kocmyrzów-Luborzyca 5,5 4,9 11,3 9,3 69% -18% Liszki 2,63 3,0 6,3 6,0 128% -4% Michałowice 5,55 13,4 26,3 14,0 152% -47% Mogilany 8,05 7,6 14,2 8,4 4% -41% Wielka Wieś 11,21 7,0 23,3 14,7 31% -37% Zabierzów 8,58 11,6 13,3 11,5 35% -13% Zielonki 20,72 18,3 21,1 33,3 61% 58% 13

MAŁOPOLSKA 0,45 0,74 1,01 0,85 89% -16% Powiat krakowski 3,90 4,47 8,17 7,74 99% -5% Wnioski: Analiza danych o przyroście naturalnym i migracji ludności stanowi uzupełnienie analizy przeprowadzonej w rozdziale poprzednim Ludność. Na jej podstawie możemy potwierdzić wcześniejsze przypuszczenia, iż wzrost liczby ludności w gminie Zielonki to przede wszystkim wynik migracji ludności do gminy. Gmina Zielonki przoduje w liczbie nowo rejestrowanych mieszkańców. Zważywszy na fakt, iż migracja ludności w głównej mierze dotyczy ludności w wieku produkcyjnym naturalną tego konsekwencją jest wzrost udziału tej grupy w ogólnej liczbie ludności. Podobnie jak w przypadku wzrostu liczby ludności, saldo migracji na terenie gminy Zielonki nie rozłożyło się równomiernie. Saldo migracji w sołectwach południowych, bezpośrednio graniczących z Krakowem, wyniosło w analizowanym okresie (2000-2008) 1808 osób, natomiast w pozostałych sołectwach północnych tylko 809. Oznacza to, że blisko 70% migracji napłynęła do południowej, bezpośrednio graniczącej z Krakowem, części gminy. Tak duży napływ ludności z Krakowa i okolicy wskazuje, że gmina Zielonki jest postrzegana jako atrakcyjne miejsce do zamieszkania. Ludność napływowa poszukuje stabilizacji, posiada też określony dorobek zawodowy lub ekonomiczny, jest więc to grupa mieszkańców o dużym potencjale twórczym i dynamizmie życiowym. 4 PODMIOTY GOSPODARCZE Dynamika rozwoju gospodarczego rozumiana jako przyrost ilości podmiotów gospodarczych w gminie Zielonki w przeciągu ostatnich 10 lat jest zdecydowanie największa, w porównaniu z sąsiednimi gminami. Informują o tym następujące dane zaczerpnięte z bazy GUS i opracowane na ich podstawie wskaźniki: a) ilość podmiotów gospodarczych Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy Zielonki w badanym okresie przedstawiała się następująco: w roku 1998 1033, w 2000 1130, w 2007 1742, a w 2008 1857. Liczba podmiotów zarejestrowanych na terenie gminy była co roku znacznie powyżej średniej dla gmin stanowiących grupę porównawczą. Jedynie gmina Zabierzów charakteryzowała się większą liczbą podmiotów. Dynamika wzrostu liczby podmiotów w gminie Zielonki była zdecydowanie największa. W okresie 1998-2008 liczba podmiotów wzrosła o 79,8%, co jest największym wzrostem spośród wszystkich badanych gmin. Jedynie gmina Michałowice może równać się z gminą Zielonki pod względem tempa wzrostu liczby podmiotów gospodarczych. Wzrost ten w gminie Michałowice wyniósł w badanym okresie 71,7%. Najmniejszym tempem wzrostu charakteryzowała się gmina 14

Kocmyrzów-Luborzyca 46,9%. b) Liczba podmiotów gospodarki narodowej na 1000 mieszkańców Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców w gminie Zielonki w badanym okresie przedstawiała się następująco: w 1998 82, w 2000 81, w 2007 107 a w roku 2008 111. Warto zaznaczyć, iż w każdym roku badanego okresu była to najwyższa wartość spośród wszystkich gmin bazy porównawczej. Jedynie gmina Mogilany może równać się z gminą Zielonki w badanym obszarze. Na terenie gminy Mogilany w kolejnych latach badanego okresu liczba podmiotów na 1000 mieszkańców kształtowała się następująco: 77, 77, 97, 107. Najmniejsze nasilenie liczby podmiotów gospodarczych zanotowano w gminie Igołomia- Wawrzeńczyce, gdzie liczba podmiotów w każdym roku była dwa razy mniejsza niż w gminie Zielonki i przedstawiała się następująco: rok 1998 33, 2000 41, 2007 51, 2008 54. Wysokie wskaźniki liczby podmiotów na 1000 mieszkańców w Gminie Zielonki świadczą o wysokiej przedsiębiorczości mieszkańców na tle innych gmin. Należy zaznaczyć, iż wartości tego wskaźniki dla gminy Zielonki są zdecydowanie wyższe niż odpowiadające im wskaźniki dla powiatu i województwa. Dynamika przyrostu liczby podmiotów na 1000 mieszkańców na terenie gminy Zielonki była raczej przeciętna. W roku 2008 w porównaniu do roku 1998 był to wzrost o około 35,4%. Największą dynamiką wzrostu tej statystyki może pochwalić się wspomniana wcześniej gmina Igołomia-Wawrzeńczyce, gdzie w analogicznym okresie nastąpił wzrost liczby podmiotów na 1000 mieszkańców aż o 64,4%. Najmniejszym tempem wzrostu charakteryzowała się z kolei gmina Mogilany - 30,5%. Wysokie wyniki gminy Igołomia-Wawrzeńczyce w analizowanym zakresie wynikają jednak po części z niskiego poziomu wyjściowego, a także z faktu, że część rolników zarejestrowało swoją działalność gospodarczą. c) liczba podmiotów gospodarczych według form organizacyjnych Kolejne dwie pozycje tabeli przedstawiają podział podmiotów gospodarczych ze względu na formę organizacyjną, czyli z jednej strony ujęto podmioty działające w formie działalności gospodarczej osób fizycznych, z drugiej strony ujęto działalność gospodarczą w formie spółek prawa handlowego. Jak wynika z załączonych statystyk, w obu przypadkach gmina Zielonki ustępuje jedynie gminie Zabierzów. Liczba podmiotów gospodarczych w formie działalności osób fizycznych w gminie Zielonki w badanym okresie przedstawiała się następująco: rok 1998-867, 2000-924, 2007-1418, 2008-1509. Natomiast liczba podmiotów w formie spółek handlowych: rok 1998-31, 2000-36, 2007-113, 2008-120. Z obu tabel wynika, iż w obu przypadkach gmina Zielonki ustępuje jedynie gminie Zabierzów. Z danych tych wynika, że zdecydowana większość podmiotów działających na terenie gminy to podmioty małe działające w formie działalności osób fizycznych. Można zatem przypuszczać, że większość działalności prowadzonej na terenie gminy ma charakter czysty przyjazny środowisku. Dynamika wzrostu podmiotów gospodarczych w formie działalności osób fizycznych była bardzo wysoka. Liczba podmiotów w roku 2008 w porównaniu z rokiem 1998 wzrosła o ok. 74%. Był to największy wzrost w tej grupie podmiotów spośród wszystkich poddanych badaniu 15

gmin, co potwierdza wniosek o wysokiej przedsiębiorczości mieszkańców. Równie wysokie dynamiki wzrostów zanotowały gminy Michałowice i Liszki notując odpowiednio wzrosty o 68,8% oraz 63,9%. Warto zauważyć, że jeżeli tempo wzrostu podmiotów w tej grupie się utrzyma na dotychczasowym poziomie już w najbliższych latach gmina Zielonki może wyprzedzić gminę Zabierzów pod względem podmiotów w tej grupie. Inaczej wygląda sytuacja w grupie podmiotów działających w formie spółek handlowych. Tu dynamika wzrostu podmiotów tej grupy w porównaniu do innych jest przeciętna. Średnia dynamika wzrostu podmiotów tej grupy na przestrzeniu ostatnich 10 lat we wszystkich gminach poddanych badaniu wyniosła ok. 316%. Natomiast dynamika ta w gminie Zielonki wyniosła 287,1%. Największą dynamiką w tej grupie cechują się gminy: Igołomia-Wawrzeńczyce, Mogilany oraz Zabierzów. Ich dynamiki wzrostu liczby podmiotów wyniosły odpowiednio: 650%, 400% oraz 378,4%. Tak wysokie dynamiki w tym przypadku są wynikiem wzrostu liczby przedsiębiorstw z niskich poziomów kilku, kilkunastu przedsiębiorstw. Tabela 5 Podmioty gospodarcze Rok Wyszczególnienie gmina 1998 2000 2007 2008 podmioty gospodarki narodowej ogółem Dynamika 1998/2008 Dynamika 2007/2008 Igołomia-Wawrzeńczyce 251 316 393 411 63,7% 4,6% Kocmyrzów-Luborzyca 574 616 815 843 46,9% 3,4% Liszki 738 857 1 177 1 230 66,7% 4,5% Michałowice 375 388 591 644 71,7% 9,0% Mogilany 752 774 1 113 1 178 56,6% 5,8% Wielka Wieś 549 586 824 861 56,8% 4,5% Zabierzów 1 333 1 475 1 940 2 056 54,2% 6,0% Zielonki 1 033 1 130 1 742 1 857 79,8% 6,6% Podmioty gospodarki narodowej na 1000 mieszkańców Igołomia-Wawrzeńczyce 33 41 51 54 64,4% 4,3% Kocmyrzów-Luborzyca 47 49 61 62 33,5% 2,5% Liszki 51 58 74 77 51,9% 3,3% Michałowice 56 55 73 78 41,1% 7,1% Mogilany 77 77 97 101 30,5% 4,2% Wielka Wieś 66 68 86 89 35,2% 3,3% Zabierzów 64 70 85 89 39,3% 4,2% Zielonki 82 81 107 111 35,4% 3,1% MAŁOPOLSKA 69 76 87 89 28,7% 2,7% Powiat krakowski 63 67 80 83 31,8% 3,5% Zakłady osób fizycznych / osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Igołomia-Wawrzeńczyce 224 279 323 340 51,8% 5,3% Kocmyrzów-Luborzyca 490 518 686 711 45,1% 3,6% Liszki 657 749 1 031 1 077 63,9% 4,5% Michałowice 330 330 507 557 68,8% 9,9% Mogilany 622 634 909 958 54,0% 5,4% Wielka Wieś 466 480 666 694 48,9% 4,2% 16

Zabierzów 1 090 1 144 1 480 1 566 43,7% 5,8% Zielonki 867 924 1 418 1 509 74,0% 6,4% spółki prawa handlowego / spółki handlowe Igołomia-Wawrzeńczyce 2 3 11 15 650,0% 36,4% Kocmyrzów-Luborzyca 9 10 23 24 166,7% 4,3% Liszki 12 17 36 38 216,7% 5,6% Michałowice 7 7 16 20 185,7% 25,0% Mogilany 16 20 70 80 400,0% 14,3% Wielka Wieś 14 16 46 49 250,0% 6,5% Zabierzów 37 71 163 177 378,4% 8,6% Zielonki 31 36 113 120 287,1% 6,2% Wnioski: Gmina Zielonki jest zdecydowanie najbardziej dynamicznie rozwijającą się gminą spośród gmin poddanych badaniu. Świadczą o tym silnie rosnąca liczba podmiotów gospodarczych w ujęciu bezwzględnym jak i w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. W ujęciu bezwzględnym tylko w gminie Zabierzów zarejestrowanych jest więcej podmiotów gospodarczych. Warto dodać, iż jeśli dotychczasowe tempo rozwoju się utrzyma, można się spodziewać, iż w niedługim czasie gmina Zielonki wyprzedzi dotychczasowego lidera pod względem liczby podmiotów gospodarczych nawet w bezwzględnym ujęciu. Z analizy struktury własnościowej podmiotów gospodarczych wynika, iż zdecydowaną większość wśród nowo powstających podmiotów na terenie gminy Zielonki stanowią podmioty prowadzone przez osoby fizyczne. Przypuszczać można zatem, iż w głównej mierze są to nieduże podmioty zajmujące się działalnością usługowo-handlową. Wzrost liczby podmiotów gospodarczych jest w pewnym stopniu konsekwencją dużego napływu ludzi spoza gminy. Ludność napływowa zwiększa bowiem zapotrzebowanie na usługi i stwarza lepsze warunki do rozwoju handlu i usług. Potwierdzeniem tezy o wzroście udziału przedsiębiorstw handlowo - usługowych w ogólnej liczbie przedsiębiorstw są również dane Urzędu Gminy Zielonki na temat rodzaju prowadzonej działalności na terenie gminy. Wynika z nich bowiem, iż na przestrzeni lat 1998-2006 liczba przedsiębiorstw wzrosła o 47%. Jedynie 2,75% tego wzrostu stanowiły przedsiębiorstwa produkcyjne. Największy udział w nowo przybyłych jednostkach gospodarczych zanotowano w dziedzinie usług 64,64% oraz handlu 18,86%, z kolei firmy transportowe stanowiły 13,75%. Dane te potwierdzają tezę, iż wzrost przedsiębiorczości na terenie gminy Zielonki miał charakter czysty przyjazny środowisku i w jedynie niewielkim stopniu dotyczył działalności produkcyjnej. 5 BEZROBOCIE W ostatnim roku na terenie wszystkich gmin nastąpił znaczny wzrost liczby bezrobotnych. Przed tym wzrostem nie uchroniła się również gmina Zielonki. Wydaje się jednak, że bezrobocie nie 17

jest istotnym problemem na terenie gminy Zielonki, o czym świadczy m.in. krótki okres pozostawania bez pracy. Analizę oparto o dane Głównego Urzędu Statystycznego oraz Powiatowego Urzędu Pracy i skonstruowanych na ich postawie wskaźników: a) bezrobocie Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie Zielonki w latach 1997, 2007, 2008, 2009 kształtowała się następująco: 197, 164, 235, 400 co jest średnią wartością tego zjawiska w wyodrębnionych do porównań gminach. Największą liczbę bezrobotnych notowano w tym okresie w gminie Zabierzów (315, 472, 412, 632), natomiast najmniejszą w gminach Igołomia- Wawrzeńczyce oraz Michałowice. Wyraźny wzrost poziomu bezrobocia w 2009 roku został odnotowany we wszystkich gminach. Analizując wielkość bezrobocia należy zastanowić się jednak jaki udział mieli bezrobotni w ogólnej liczbie mieszkańców bądź też w ludności w wieku produkcyjnym. Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym w gminie Zielonki kształtował się na niższym poziomie niż średnia dla gmin wyszczególnionych w bazie porównawczej. Udział ten w przypadku gminy Zielonki w kolejnych latach wyniósł: 2,7% - 1997, 1,6% - 2007, 2,2% - 2008 3,7% 1-2009. Największy udział bezrobotnych odnotowano w gminie Mogilany, gdzie udział ten wyniósł w kolejnych latach: 4,5% - 1997, 3,8% - 2007, 3,0% - 2008, 5,9% - 2009. Z kolei najniższym przeciętnym udziałem bezrobotnych może pochwalić się gmina Zielonki oraz Igołomia Wawrzeńczyce (2,8%, 2,5%, 1,3%, 2,9%). Warto zauważyć, że dynamika wzrostu tak liczonej stopy bezrobocia w ostatnim roku była bardzo wysoka. W tym kontekście 70% wzrost tak stopy bezrobocia na terenie gminy Zielonki należy uznać za dobry wynik, tylko dwie gminy mogą pochwalić się niższym tempem wzrostu. Są to gminy Michałowice i Zabierzów - po 53%. b) struktura bezrobocia Z analizy struktury bezrobocia wynika, że największą grupę bezrobotnych we wszystkich gminach stanowią ludzie o wykształceniu zasadniczym zawodowym oraz policealnym i średnim zawodowym (średnio 28% i 26%). Największy udział bezrobotnych z wykształceniem wyższym odnotowano na terenie gminy Wielka Wieś, natomiast najmniejszy w Mogilanach - 7,64%. Największy udział bezrobotnych o wykształceniu gimnazjalnym bądź podstawowym odnotowano natomiast na terenie gminy Liszki 27,49%, a najmniejszy na ternie gminy Igołomia Wawrzeńczyce - 14,79%. Na terenie gminy Zabierzów ok. 10% bezrobotnych pozostaje bez pracy mniej niż 1 miesiąc, w gminie Wielka Wieś natomiast ok. 5,5%. Największy udział bezrobotnych pozostający bez pracy więcej niż dwa lata notuje się na terenie gminy Michałowice 14,66%, najmniejszy natomiast na terenie gminy Igołomia-Wawrzeńczyce. Na terenie gminy Zielonki w grupie bezrobotnych największy udział stanowiły osoby o 1 udział bezrobotnych dla roku 2009 został obliczony na podstawie danych o liczbie ludności w wieku produkcyjnym w roku 2008 18

wykształceniu policealnym i średnim zawodowym. Najmniejszą z kolei grupę stanowiły osoby o wykształceniu średnim ogólnokształcącym. Wśród bezrobotnych z gminy Zielonki 8,75% stanowiły osoby poszukujące pracy przez okres krótszy niż jeden miesiąc. Najczęściej bezrobotny z gminy Zielonki poszukiwał pracy 1-6 miesięcy. Tabela 6 Bezrobocie Rok Dynamika Dynamika Wyszczególnienie gmina 1997 2007 2008 2009* 1997/2008 1997/2009* Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w % Dynamika 2008/2009* Igołomia-Wawrzeńczyce 2,8 2,5 1,3 2,9-53,1% 3,6% 125,4% Kocmyrzów-Luborzyca 2,9 3,3 3,0 5,2 4,3% 77,8% 74,3% Liszki 3,3 3,5 2,8 4,8-14,0% 45,8% 74,3% Michałowice 2,3 2,5 2,4 3,7 3,2% 56,1% 52,8% Mogilany 4,5 3,8 3,0 5,9-33,5% 29,9% 100,5% Wielka Wieś 2,4 2,8 2,0 3,5-15,5% 46,7% 80,3% Zabierzów 2,6 3,3 2,8 4,3 9,6% 63,8% 53,4% Zielonki 2,7 1,6 2,2 3,7-17,6% 34,2% 70,2% Zarejestrowani bezrobotni 1997 2007 2008 2009 Dynamika Dynamika Dynamika 1997/2008 1997/2009 2008/2009 Igołomia-Wawrzeńczyce 123 122 63 142-48,8% 15,45% 125,4% Kocmyrzów-Luborzyca 205 279 257 448 25,4% 118,54% 74,3% Liszki 273 353 288 502 5,5% 83,88% 74,3% Michałowice 89 129 125 191 40,4% 114,61% 52,8% Mogilany 259 279 222 445-14,3% 71,81% 100,5% Wielka Wieś 116 173 122 220 5,2% 89,66% 80,3% Zabierzów 315 472 412 632 30,8% 100,63% 53,4% Zielonki 197 164 235 400 19,3% 103,05% 70,2% * - udział bezrobotnych obliczony na bazie danych o ludności w wieku produkcyjnym z 2008r. Tabela 7 Struktura bezrobocia Struktura bezrobocia Igołomia-Wawrzeńczyce Kocmyrzów-Luborzyca Wg wykształcenia -wyższe 13,38% 9,38% 9,16% 11,52% 7,64% 19,09% 15,35% 15,00% -Policealne i średnie zawodowe 30,99% 24,55% 26,49% 26,70% 23,37% 26,36% 25,00% 26,50% -Średnie ogólnokształcące 11,97% 10,94% 10,56% 9,95% 13,26% 12,27% 11,08% 13,00% -Zasadnicze zawodowe 28,87% 31,25% 26,29% 30,89% 34,16% 20,00% 28,80% 25,00% -Gimnazjum i podstawowe 14,79% 23,88% 27,49% 20,94% 21,57% 22,27% 19,78% 20,50% Liszki Michałowice Mogilany Wielka Wieś Zabierzów Zielonki 19

Wg czasu pozostawania bez pracy Do 1 miesiąca 9,86% 9,15% 7,57% 6,81% 8,31% 5,45% 10,60% 8,75% 1-3 miesięcy 27,46% 17,19% 22,11% 18,32% 18,65% 18,64% 17,09% 21,75% 4-6 miesięcy 21,13% 21,43% 19,72% 18,32% 19,55% 17,73% 20,09% 21,75% 7-12 miesięcy 21,13% 24,11% 25,10% 26,70% 27,87% 24,09% 26,11% 20,75% 13-24 miesiące 12,68% 14,96% 15,14% 15,18% 15,28% 22,73% 13,29% 16,25% Powyżej 24 m-ce 7,75% 13,17% 10,36% 14,66% 10,34% 11,36% 12,82% 10,75% Wnioski: W ostatnim roku (2008/2009) na terenie wszystkich gmin zanotowano znaczny wzrost liczby bezrobotnych. Na terenie gminy Zielonki w 2009 roku zarejestrowanych było 400 osób co stanowiło około 3,7% ogólnej liczby ludności w wieku produkcyjnym. Co prawda wzrost zanotowany w ostatnim roku był duży, ale udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ciągle utrzymuje się na bardzo niskim poziomie. Pomimo gwałtownego wzrostu liczby bezrobotnych w ostatnim roku bezrobocie nie stanowi dużego problemu na ternie gminy Zielonki. Świadczy o tym niski ich udział w ogóle ludności w wieku produkcyjnym jak również krótki czas pozostawania bez pracy. Większość bezrobotnych na terenie gminy Zielonki poszukuje pracy krócej niż pół roku. 6 DOCHODY I WYDATKI BUDŻETOWE Wielkość dochodów i wydatków budżetowych na jednego mieszkańca w okresie 2002-2008 plasuje gminę Zielonki w ścisłej czołówce na tle gmin stanowiących bazę porównawczą. Analiza została oparta o dane zaczerpnięte z bazy danych Głównego Urzędu Statystycznego. Jako kryterium porównania przyjęto analizę następujących wartości budżetowych: wartości dochodów i wydatków na 1 mieszkańca, poziom wydatków inwestycyjnych, wydatki na szkolnictwo i opiekę zdrowotną oraz wydatki komunalne. a) porównanie dochodów i wydatków budżetu gminy na 1 mieszkańca W 2002 roku dochody w gminie Zielonki wyniosły około 16,6mln złotych co daje około 1.139 złotych na jednego mieszkańca. Był to wynik dość przeciętny - jedynie dwie gminy - Kocmyrzów-Luborzyca oraz Wielka Wieś charakteryzowały się niższymi dochodami. W roku 2008 wartość dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosła w gminie Zielonki już 2.622 zł i była to jedna z wyższych wartości w grupie porównawczej. W roku tym tylko dwie gminy Mogilany oraz Wielka Wieś - mogły pochwalić się wyższymi dochodami. W badanym okresie, w przeciągu 6 lat, największymi wzrostami dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkańca mogą pochwalić się gminy Zielonki oraz Wielka Wieś. Dochody w tych gminach w przeliczeniu na jednego mieszkańca wzrosły ponad dwukrotnie. Wartości wydatków budżetowych na jednego mieszkańca kształtowały się analogicznie do poziomu dochodów. b) środki z budżetu Unii Europejskiej 20

Po akcesji Polski do Unii Europejskiej część wpływów do budżetów gmin stanowią środki z programów europejskich. Udział tych środków w budżetach stanowi o aktywności inwestycyjnej gmin oraz sprawności w pozyskiwaniu funduszy. Największe środki z Unii Europejskiej w przeliczeniu na jednego mieszkańca uzyskały gminy Wielka Wieś oraz Mogilany. Łącznie za dwa lata 2007 i 2008 uzyskały odpowiednio 224 zł oraz 199 zł. Gmina Zielonki plasuje się tuż za wyżej wymienionymi gminami z łączną kwotą 94 zł na jednego mieszkańca (65zł w 2007 oraz 29 złotych w 2008 r.). Ponadto w ostatnim roku 2009 nie objętym analizą gmina Zielonki pozyskała znaczne środki unijne na realizacje rozpoczętych inwestycji, które nie zostały uwzględnione w tych statystykach. Spodziewać się zatem należy wzrostu wartości wpływów z tego źródła w roku 2009. Należy jednak dodać, że wartość środków z budżetu Unii Europejskiej ma bardzo chwiejny charakter i zależy od ilości przeprowadzanych inwestycji w danym okresie na terenie gminy. c) wydatki na oświatę i wychowanie Największy udział (ok. 40%) wydatków na jednego mieszkańca w budżecie każdej gminy stanowią wydatki na oświatę i wychowanie. W budżecie gminy Zielonki w latach 2002, 2007-2008, udział tych wydatków kształtował się następująco 2002 36,1%, 2007 31,6%, 2008 33,2%.W wydatkach tych ujęto zarówno wydatki o charakterze majątkowym jak i bieżącym. Wartość wydatków na oświatę i wychowanie na osobę w roku 2002 wyniosła 411 zł i była to najniższa wartość spośród wszystkich gmin poddanych badaniu. Natomiast w roku 2008 wartość wydatków w omawianej kategorii wyniosła 992 zł na osobę, co było jedną z wyższych wartości. Jedynie gminy: Igołomia-Wawrzeńczyce i Mogilany osiągnęły wyższą wartość tej kategorii wydatków. Wydaje się, że zdecydowanie większe znaczenie poznawcze ma analiza wydatków na oświatę i wychowanie w przeliczeniu na jednego ucznia. Taka też analiza zostanie przeprowadzona w późniejszej części opracowania (rozdział edukacja). Analizie poddana zostanie nie tylko strona wydatkowa ale również źródło pochodzenia środków przeznaczanych na ten cel czyli subwencja oświatowa. d) wydatki na gospodarkę mieszkaniową na mieszkańca gminy Warto zauważyć, iż gmina Zielonki ma stosunkowo wysoki udział wydatków na gospodarkę mieszkaniową. W roku 2002 udział tych wydatków stanowił 2%, natomiast w roku 2007 aż 7,5% a w roku 2008 7,1%. Wydatki w przeliczeniu na jednego mieszkańca w tym zakresie były zdecydowanie największe spośród wszystkich gmin w badanym okresie. W poszczególnych latach wyniosły one 23 zł w roku 2002, 172 zł w 2007 oraz 211 zł w 2008. Na stosunkowo wysoki udział tych wydatków miały na pewno wpływ inwestycje przeprowadzane przez gminę. W tej grupie wydatków znajdują się bowiem inwestycje związane z remontowaniem i adaptacją gminnych budynków wielofunkcyjnych. e) struktura dochodów 21

Największy udział w dochodach gminy mają dochody własne gminy, do których zalicza się: wpływy z podatków, opłat, dochody z majątku, dochody z kar pieniężnych i grzywien, odsetki od udzielonych pożyczek, spadki, darowizny i inne. W 2008 roku dochody własne stanowiły około 54% dochodów gmin ujętych w zestawieniu. Gmina Zielonki charakteryzowała się większym udziałem dochodów własnych w strukturze dochodów niż większość gmin biorących udział w porównaniu. Dochody własne gminy Zielonki stanowiły w poszczególnych latach 52,4% -2002, 69,3% - 2007 oraz 66,7% 2008. W latach 2007 i 2008 jedynie gmina Wielka Wieś mogła się pochwalić większym udziałem dochodów własnych w strukturze dochodów. Do najważniejszych dochodów własnych każdej gminy należy udział w podatku od osób fizycznych (PIT). W badanym okresie przeciętny udział tej grupy dochodów w dochodach własnych we wszystkich analizowanych gminach wyniósł średnio 36%. W 2008 r. najmniejsze wpływy z tego tytułu uzyskiwała gmina Igołomia-Wawrzeńczyce - zaledwie 1,8 mln, natomiast największe gmina Zabierzów - 15,8 mln zł. Gmina Zielonki miała niewiele mniejsze wpływy z tego tytułu - 14,9 mln zł. Warto zauważyć, iż tylko gminy Zabierzów i Zielonki przekroczyły 10 mln zł dochodów z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych. Należy jednak zaznaczyć, iż gmina Zabierzów, która nominalnie osiągnęła najwyższy dochód z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych, jest największą gminą ujętą w zestawieniu. Dlatego też analizę uzupełniono o dochód w przeliczeniu na 1 mieszkańca. W takim zestawieniu zdecydowanie największymi wpływami do budżetu charakteryzuje się gmina Zielonki - 891 zł. W przypadku gminy Zabierzów wartość tego wskaźnika była znacznie niższa i wyniosła 685 zł; nieco gorszy wynik osiągnęła gmina Mogilany - 698,03 zł. Najmniejszymi dochodami z tego tytułu w przeliczeniu na jednego mieszkańca charakteryzowała się gmina Igołomia-Wawrzeńczyce 236 zł. Wpływy z tytułu udziału w podatku dochodowego od osób fizycznych były najważniejszym w strukturze dochodów gminy Zielonki. W roku 2008 stanowiły one aż 51% dochodów własnych gminy. Tak wysoki udział dochodów z tytułu podatku PIT jest wynikiem realizowanej przez ostatnie 10 lat strategii, w której nakierowano działania gminy na ludność a nie rozwój dużych firm i przemysłu. Warto dodać, że w roku 2002 wpływy z tego tytułu wyniosły 3,3mln złotych i wówczas stanowiły około 38% dochodów własnych gminy. W roku 2008 wpływy z tego tytuły były ponad czterokrotnie większe i wyniosły 14,9mln złotych. Duże znaczenie w strukturze dochodów własnych poszczególnych gmin mają również wpływy z tytułu podatku od nieruchomości. W badanej grupie gmin ich udział wynosił około 21%. Największe wpływy do budżetu z tego tytułu osiągała gmina Zabierzów - ok. 8,1 mln zł, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje 349 zł. Wysokie wpływy miała również gmina Wielka Wieś - ok. 4,1 mln zł, co na jednego mieszkańca daje 429 zł. Gmina Zielonki osiągnęła dochód w kwocie 3,3mln zł, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje 196 zł. Poza dochodami własnymi gminy znaczny udział w dochodach jednostek samorządowych mają subwencje około 35%, w tym subwencja oświatowa, stanowiąca jej zdecydowaną większość Udział subwencji w dochodach gminy Zielonki stanowił jednak znacznie mniejszy udział co jest 22