Biuletyn informacyjny Polskiego Towarzystwa Storczykowego ORCHIS Numer 1/2009 (2) Egzemplarz bezpłatny, wyłącznie dla członków Stowarzyszenia Chloraea multiflora - Claudio Alvarado Solari, Vina del Mar, Chile
Spis treści: Od redakcji...2 Stanowisko storczyka drobnokwiatowego w rez. geologicznym Góra Zelejowa...3 Wyniki pomiarów biometrycznych wybranych cech morfologicznych...6 Rodzaj storczyk (Orchis) w Polsce - część I...11 Storczyki gruntowe Chile...17 Z wizytą w KEW Gardens...27 Jak to robią inni -zjazd Hardy Orchid Society... 37 Orchis morio w Bieszczadach Zachodnich...38 Stopka redakcyjna Adres redakcji: Polskie Towarzystwo Storczykowe ORCHIS ul..trentowskiego 17, 52-430 Wrocław e-mail: info@pts-orchis.pl WWW: www.pts-orchis.pl Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść artykułów i ogłoszeń. Zamieszczane materiały wyrażają wyłącznie osobisty punkt widzenia autorów i nie są oficjalnym stanowiskiem Stowarzyszenia. Od redakcji Minął już kolejny rok naszej działalności. Rok z jednej strony, który nie wniósł wiele w nasze aktywne działania związane z ochroną stanowisk, ale jednocześnie rok, który wzbogacił nas o nowych członków i w ciągu którego kilka projektów zostało zrealizowanych. Podziękowania w tym miejscu należą się też wszystkim autorom artykułów i zdjęć zamieszczonych w tym numerze biuletynu, gdyż bez nich zapewne by się on nie ukazał. Mam nadzieję, że dla nas wszystkich rozwój biuletynu z jednej strony będzie źródłem satysfakcji, a z drugiej motorem do dalszego działania. Ażeby Państwa odrobinę wiosną rozruszać, już dziś chciałbym ogłosić KONKURS FOTOGRAFICZNY. Docelowo planuję, aby w trakcie konkursu wyłonić przynajmniej 12 najlepszych zdjęć o różnej tematyce storczykowej, a następnie użyć ich do przygotowania kalendarza na kolejny rok. Szczegółowe zasady konkursu zostaną przedstawione wkrótce na stronie Towarzystwa. W niedługim czasie powinny też ruszyć prace związane z przebudową strony WWW Towarzystwa, zatem jeśli ktoś z Państwa miałby jakiekolwiek pomysły co do jej zawartości to bardzo proszę o przesyłanie materiałów. Wszelka pomoc w tej materii zostanie przyjęta z otwartymi ramionami. W przygotowaniu jest także numer specjalny Biuletynu, poświęcony wyłącznie Orchis mascula sp. Mam nadzieję, że będzie on dla Państwa miłą niespodzianką na rozpoczęcie nowego sezonu. Witold Hanak
STANOWISKO STORCZYKA DROBNOKWIATOWEGO W REZERWACIE GEOLOGICZNYM GÓRA ZELEJOWA W maju ubiegłego roku wybraliśmy się w zaprzyjaźnionym gronie na poszukiwanie storczyka drobnokwiatowego, Neotinea ustulata ssp.ustulata do rezerwatu Góra Zelejowa koło Chęcin, w Górach Świętokrzyskich. Do punktu zbiórki dojechaliśmy w trójkę, z Witkiem i Przemkiem a na miejscu był już Lucjan. W oczekiwaniu na Ewę i Włodka, zostawiliśmy samochody na parkingu pod chęcińskim zamkiem. Chwilę później, już w pełnym składzie i nasyceni ideałami PTS Orchis, wyruszyliśmy na penetrację krzaków wzdłuż przyparkingowej szosy i jej rowu odwadniającego. WYNIKI POMIARÓW BIOMETRYCZNYCH WYBRANYCH CECH MORFOLOGICZNYCH U KRAJOWYCH PRZEDSTAWICIELI Platanthera sp. Wstęp Mniej więcej wczesną wiosną ubiegłego roku, nasz Kolega, Krzysiek Andrzejewski poprosił mnie, abym koordynował akcję pomiarów ostrogi u obu gatunków podkolanów (Platanthera bifolia Platanthera chlorantha). Natchnęło go do tego pomysłu spotkanie z dr Richardem Batemanem, blisko współpracującym z brytyjskim Hardy Orchid Society. Doktor R. Bateman od wielu lat bada storczyki w Wlk. Brytanii, a od kilku lat prowadzi fot. Witold.Hanak wraz z R. Sextonem projekt pomiarów długości ostrogi podkolanów bazując na szerokiej współpracy z takimi pasjonatami jak my. Ich rola polega na zebraniu pomiarów i przekazaniu ich dr Batemanowi do opracowania i analizy. Celem projektu jest między innymi ustalenie zależności pomiędzy długością ostrogi obu gatunków podkolanów i rozmieszczeniem geograficznym roślin oraz rozstrzygnięcie, czy cecha ta ma związek z ewolucją gatunku. RODZAJ STORCZYK (Orchis) W POLSCE PRZESZŁOŚĆ,TERAŹNIEJSZOŚĆ I PERSPEKTYWY, CZĘŚĆ I W Polsce występuje około 50 gatunków z rodziny storczykowatych (Orchidaceae) należących do 24 rodzajów. Wiele rodzajów reprezentowanych jest jedynie przez 1 gatunek, jednak rodzaj storczyk (Orchis) w Polsce reprezentowany był przez 9 gatunków, będąc tym samym obok rodzaju stoplamek (Dactylorhiza) najliczniejszym. Niestety rośliny te należą również do najrzadszych i najbardziej zagrożonych storczykowatych w Polsce. Z 9 gatunków 1 należy uznać za wymarły, 2 za krytycznie zagrożone, kolejne 4 gatunki również wpisano do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin.
STORCZYKI GRUNTOWE CHILE Do niedawna wiadomości o storczykach gruntowych Ameryki Południowej były dostępne jedynie dla naukowców. Zwiększa się jednak zainteresowanie tymi pięknymi roślinami, stąd coraz częściej można oglądać zarówno ich zdjęcia jak też natrafić na amatorskie opisy konkretnych gatunków. Większość dokładnych prac współczesnych ukazała się w języku hiszpańskim, stąd dużym problemem jest bariera językowa jak również zdobycie samych pozycji literaturowych. Nieocenioną pomocą okazało się nawiązanie kontaktów z miłośnikami storczyków w Chile i Argentynie, stąd myślę że warto poświęcić im kilka słów na łamach biuletynu. Z WIZYTĄ W KEW GARDENS Poniżej przedstawiamy wywiad z Grace Pendergast na temat jej pracy dla KEW Gardens. Został on przygotowany i przeprowadzony dla Państwa przez Krzysztofa Andrzejewskiego. KA: Opowiedz proszę czytelnikom naszego biuletynu o swojej pracy. Czym się zazwyczaj zajmujesz? GP: Pracuję głównie nad europejskimi gatunkami storczyków, zwłaszcza brytyjskimi. Pracuję nad pewnym projektem we współpracy z ludźmi ze Szwajcarii, w ramach którego uprawiamy storczyki z nasion by je następnie reintrodukować. JAK TO ROBIĄ INNI - ZJAZD HARDY ORCHID SOCIETY W dniu 2 listopada 2008 miałem możliwość, a jednocześnie przyjemność, przyjrzeć się jesiennemu zjazdowi brytyjskiego stowarzyszenia zajmującego się w rodzimymi storczykami. Impreza ta odbywała się w ogrodach Royal Horticultural Society (RHS) w Wisley. Same ogrody zasługują na osobną uwagę, zatem zainteresowanym polecam przynajmniej wirtualną wędrówkę po nich - http://www.rhs.org.uk/whatson/gardens//wisley/index.asp. Ale wracając do rzeczy... Zjazd rozpoczął się o godzinie 9:30 w jednym z budynków który śmiało mógłby pomieścić ponad setkę osób - uczestników było około 80. Przy wejściu prowadzono rejestrację - każdy z nas otrzymał identyfikator, który jednocześnie pełnił rolę kuponu na lunch. Po bokach sali rozstawiono stoiska - w większości byli to sprzedawcy roślin. W sumie wystawiało swoje skarby może ośmiu hodowców, a pośród nich rozstawione były postery z przeróżnymi prezentacjami - np. o roślinach Iranu, czy uprawie Pleione.
ORCHIS MORIO W BIESZCZADACH ZACHODNICH Storczyk samiczy Orchis morio jest jednym z wielu gatunków z rodziny storczykowatych Orchidaceae, które na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat drastycznie zmniejszyły swoją liczebność i rozmieszczenie na terenie Polski. Polska Czerwona Księga Roślin z 2001 roku podaje, że w ostatnich dwudziestu latach gatunek ten został potwierdzony na zaledwie 60 stanowiskach tylko w południowej części kraju z dawnych 300 lokalizacji rozmieszczonych na terenie całej Polski. Ta sama księga podaje, że storczyk samiczy ma statut EN (endangered) gatunku zagrożonego wyginięciem we florze Polski. Natomiast na Red list of plants and fungi in Poland z 2006 roku ma statut V (vulnereble) gatunku zagrożonego, który w najbliższej przyszłości zostanie przesunięty do kategorii wymierających krytycznie zagrożonych, zakładając że nadal będą działać czynniki zagrożenia. Orchis morio - fot. Marcin Scelina Deklaracje przystąpienia do PTS ORCHIS znaleźć można na stronie : http://www.pts-orchis.pl/dokumenty/deklaracja.pdf Składki za rok 2009 w wysokości 30zł proszę wpłacać na konto: 13 1140 2004 0000 3102 4858 8188 Dostępne są archiwalne numery Biuletynu dla członków stowarzyszenia. W tej sprawie proszę pisać na adres: info@pts-orchis.pl