Zestawy pytań do egzaminu na szczególne kwalifikacje elektromonter sprzętu elektrycznego o napięciu do 1kV ZESTAW 1 Nastąpiło samoczynne awaryjne wyłączenie urządzenia elektrycznego po przekroczeniu dopuszczalnej zawartości metanu. Po spełnieniu jakich warunków może być ono ponownie włączone? W przypadku samoczynnego awaryjnego wyłączenia maszyny, urządzenia lub instalacji, po przekroczeniu dopuszczalnej zawartości metanu, mogą być one ponownie włączone po: 1) sprawdzeniu, przez osobę dozoru ruchu górniczego, że zawartość metanu nie przekracza dopuszczalnej wielkości, 2) ustąpieniu lub usunięciu przyczyny wyłączenia, 3) zezwoleniu dyspozytora. Omów zasadę działania centralnego zabezpieczenia upływowego instalowanego w podziemnych instalacjach elektrycznych do 1 kv. Centralne zabezpieczenie upływowe jest przeznaczone do ochrony przed niebezpiecznymi skutkami upływu prądu elektrycznego do ziemi w kopalnianych trójfazowych sieciach elektroenergetycznych prądu przemiennego i izolowanym punktem zerowym o napięciu znamionowym do 1000 V i częstotliwości znamionowej 50 Hz. Ogranicza ono prawdopodobieństwo porażenia prądem elektrycznym, powstania pożaru, zainicjowania wybuchu gazu względnie pyłu węglowego w stanach zagrożeń w eksploatacji sieci lub urządzeń elektrycznych, którym źródłem są uszkodzenia izolacji doziemnej. Zabezpieczenie kontroluje całą sieć oddziałową, wskazuje aktualną wartość rezystancji izolacji, reaguje na każdy rodzaj zwarcia i powoduje natychmiastowe wyłączenie prądu elektrycznego w przypadku obniżenia wartości rezystancji do wartości krytycznej (pomiarowej). Zabezpieczenie może być instalowane w osłonach kopalnianych urządzeń energoelektrycznych (np. w stacjach transformatorowych). Zabezpieczenie CZU spełnia następujące funkcje: -mierzy i wskazuje stale aktualną wartość rezystancji izolacji sieci względem ziemi R iz -kompensuje prąd pojemnościowy doziemny, -przerywa (lub zamyka) obwód zasilania wyzwalacza zanikowego (lub wybijakowego) wyłącznika sieciowego -sygnalizuje uszkodzenie izolacji. Zabezpieczenie składa się z następujących układów funkcjonalnych. 1
człon b l o k u jący - zapewnia samoczynny i ciągły pomiar wypadkowej rezystancji izolacji odcinka sieci wyłączonego spod napięcia. Człon w yłączający - zapewnia samoczynny i ciągły pomiar wypadkowej rezystancji izolacji sieci pod napięciem, a jego działanie jest podobne do działania członu blokującego. Układ kompensacji - służy do obniżenia wartości składowej pojemnościowej prądu 1-fazowego uszkodzenia. Poleceniodawca wystawia polecenie pisemne dla kierującego zespołem. Kto może nim być i co należy do jego obowiązków? poleceniodawca - należy przez to rozumieć pracownika, upoważnionego pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wydawania poleceń na wykonanie pracy, posiadającego ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. Do obowiązków poleceniodawcy należy podjęcie decyzji o wydaniu polecenia na pracę pod napięciem. Decyzja ta musi być poprzedzona analizą rodzaju zadań przewidzianych do wykonania oraz sprawdzeniu, czy prace te opisane są w części technologicznej instrukcji prac pod napięciem. W przypadku polecania prac, na które nie ma opracowanych kart technologicznych, poleceniodawca powinien nakazać opracowanie takiej karty kierującemu zespołem, jeżeli zezwala na to instrukcja. Poleceniodawca może również zezwolić kierującemu zespołem na wybór karty technologicznej odpowiedniej dla realizowanej pracy, gdy sam nie jest w stanie wskazać właściwej karty, uwzględniającej wyniki rozeznania miejsca pracy dokonywanego przez zespół przed podjęciem pracy, np. w celu usunięcia awarii. W przypadku urządzeń o napięciu wyższym od 1 kv oraz w innych uzasadnionych przypadkach wskazane jest, aby poleceniodawca dokonał oglądu miejsca pracy zanim podejmie decyzję o wydaniu polecenia na pracę pod napięciem. Ogląd ten ma na celu ścisłe sprecyzowanie warunków i środków bezpiecznej pracy. Do obowiązków poleceniodawcy należy ustalenie miejsca, zakresu i terminu wykonania pracy, określenie środków i warunków bezpiecznego wykonania pracy, w tym określenie niezbędnych przełączeń w układzie sieci, zwłaszcza w przypadku potrzeby dokonania podziału sieci w miejscu pracy, wprowadzenia urządzeń w specjalny tryb eksploatacji, np. blokada automatyki, zmiana nastawień zabezpieczeń itp. W tym przypadku poleceniodawca powinien wskazać instrukcję, wg której praca będzie wykonywana, właściwą technologię i inne uwarunkowania, jak np. poinstruowanie pracowników bez upoważnień itp. Do obowiązków poleceniodawcy należy wyznaczenie kierującego zespołem. Kierujący zespołem wyznaczony imiennie przez poleceniodawcę może ze względu na specyfikę przygotowania miejsca pracy i jej realizacje pełnić również funkcję dopuszczającego zespół do pracy. Do obowiązków poleceniodawcy należy określenie liczby członków zespołu (monterów). Liczba członków zespołu nie może być mniejsza od minimalnej liczby określonej w karcie technologicznej, według której ma zostać wykonana praca. Do prac pod napięciem mogą być dopuszczeni wyłącznie pracownicy przeszkoleni, znający technologię wykonania poleconych im zadań. W skład zespołu do prac pod napięciem mogą wchodzić pracownicy bez upoważnień do prac pod napięciem, jeżeli zezwala na to instrukcja organizacji tych prac. W takim przypadku poleceniodawca powinien określić liczbę osób z upoważnieniami do pracy 2
pod napięciem oraz osoby do czynności pomocniczych, bez upoważnienia do pracy pod napięciem. Do obowiązków poleceniodawcy należy ponadto: wyznaczenie dopuszczającego, wskazanie koordynującego, prowadzenie rejestru wydanych poleceń. Rejestr poleceń pisemnych i ustnych powinien być prowadzony na ogólnych zasadach organizacji bezpiecznej pracy obowiązujących w każdym zakładzie, może to być oddzielny rejestr dla prac pod napięciem. Zauważyłeś pożar. Jak w takim przypadku masz się zachować? Każda osoba, która zauważyła pożar, natychmiast alarmuje: a) pracowników zatrudnionych w rejonie pożaru, b) dyspozytora ruchu zakładu górniczego, 2) przystępuje do akcji ratowniczo-gaśniczej, polegającej na: a) ratowaniu życia zagrożonych osób, b) gaszeniu pożaru za pomocą urządzeń i sprzętu gaśniczego, c) wykonywaniu poleceń kierującego akcją ratowniczą. ZESTAW 2 Kiedy w jednym przewodzie oponowym dopuszcza się wspólne prowadzenie obwodów zewnętrznego sterowania maszynami z obwodami elektroenergetycznymi? Dopuszcza się wspólne prowadzenie obwodów zewnętrznych sterowania, z obwodami elektroenergetycznymi, [pod warunkiem zastosowania automatycznej kontroli stanu izolacji między żyłami elektroenergetycznymi a żyłą uziemiającą i ekranami. Kiedy dozwolona jest naprawa maszyn, urządzeń i instalacji, oraz smarowania i czyszczenia części ruchomych? Wykonuje się wyłącznie po zatrzymaniu pracy maszyn i urządzeń oraz odpowiednim zabezpieczeniu przed samoczynnym ich przemieszczeniem lub przypadkowym uruchomieniem, w tym także zabezpieczeniu dopływu energii Kto może być wyznaczony przez poleceniodawcę do pełnienia funkcji dopuszczającego i co należy do jego obowiązków? Pracownik posiadający kwalifikacje E oraz odpowiednie do poleconej pracy upoważnienie do prac pod napięciem. Przy pracy pod napięciem ze względu na specyfikę przygotowania miejsca pracy i jej wykonania role dopuszczającego pełni kierujący zespołem. W uzasadnionych przypadkach poleceniodawca może wyznaczyć na dopuszczającego inną osobę spełniającą powyższe warunki. Do obowiązków dopuszczającego należy: - przeprowadzenie z kierującym zespołem rozeznania miejsca pracy, - uzyskanie od koordynującego zgody na dopuszczenie do pracy, 3
- dopuszczenie zespołu do pracy po podjęciu przez kierującego zespołem decyzji o jej wykonaniu pod napięciem, - odnotowanie powyższego w poleceniu na pracę W jaki sposób i przy pomocy jakiego sprzętu ochronnego elektromonter stwierdza obecność lub brak napięcia pomiędzy częścią czynną a ziemią? Elektromonter sprawdza obecność napięcia wskaźnikiem napięcia Przy sprawdzaniu braku napięcia wskaźnikiem należy przestrzegać nastêpuj¹cych zasad: sprawdzamy czy napięcie znamionowe wskaźnika odpowiada napięciu znamionowemu urządzenia, sprawdzamy datę ważności próby napięciowej, oczyszczamy wskaźnik z kurzu i innych zanieczyszczeń, sprawdzamy czy nie ma zewnętrznych uszkodzeń mechanicznych, wskaźnik należy trzymać poniżej ogranicznika uchwytu, brak napięcia należy sprawdzać we wszystkich fazach przy czym przed, jak i po użyciu należy sprawdzić jego działanie przez dotkniecie do części urządzenia będącej pod napięciem (dotyczy wskaźników bez samokontroli), stosowanie wskaźników napięcia przy urządzeniach ZESTAW 3 Pod jakimi warunkami można w wyrobiskach ze stopniem b" i c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu wykonywać prace pod napięciem i otwierać maszyny i urządzenia elektryczne? W wyrobiskach ze stopniem "b" i "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu: 1) nie można wykonywać żadnych prac przy wyposażeniu elektrycznym maszyn, urządzeń i instalacji elektrycznych znajdujących się pod napięciem, z wyjątkiem prac przy urządzeniach iskrobezpiecznych, 2) niedopuszczalne jest otwieranie maszyn i urządzeń budowy przeciwwybuchowej znajdujących się pod napięciem, z wyjątkiem urządzeń iskrobezpiecznych, 3) dopuszczalne jest otwieranie maszyn i urządzeń wyłączonych spod napięcia, przy zabezpieczonym stanie wyłączenia, po stwierdzeniu przez osobę upoważnioną do pomiaru metanu, że jego stężenie nie przekracza wartości 1,5%. 4
Co to jest ochrona przeciwporażeniowa podstawowa i jakie jej środki stosuje się w podziemnych instalacjach elektrycznych? Ochrona podstawowa przeciwporażeniowa jest to zespół środków mających za zadanie zabezpieczenie przed zetknięciem się człowieka z przewodzącymi częściami obwodu elektrycznego, przed udzieleniem się napięcia przedmiotom metalowym nie należącym do obwodu elektrycznego oraz przed szkodliwym oddziaływaniem na otoczenie łuku elektrycznego. Ochrona polegająca na izolowaniu części czynnych Ochrona przy użyciu ogrodzeń lub obudów Ochrona przy użyciu barier Ochrona polegająca na umieszczeniu poza zasięgiem ręki Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) Ochrona uzupełniająca za pomocą urządzeń różnicowoprądowych Izolowanie części czynnych polega na pokryciu izolacją części obwodu elektrycznego, które znajdują się pod napięciem w normalnych warunkach pracy. Izolacja ta powinna wytrzymywać obciążenia mechaniczne, chemiczne i termiczne, na jakie może być narażona w warunkach eksploatacji. Ogrodzenia lub obudowy powinny zapewniać dla znajdujących się wewnątrz części czynnych stopień ochrony co najmniej IP2X. Ogrodzenia i obudowy powinny być trwale zamocowane, a usunięcie ich powinno być możliwe jedynie przy użyciu narzędzi lub po wyłączeniu napięcia z części czynnych znajdujących się wewnątrz nich Bariery (przeszkody) mają za zadanie uniemożliwienie przypadkowemu dotknięciu części czynnych, natomiast nie chroni przed rozmyślnym działaniem. Bariery mogą być usuwane bez użycia narzędzi, jednak muszą być zabezpieczone przed niezamierzonym usunięciem. Zwykle stosowane są w pomieszczeniach ruchu elektrycznego. Umieszczenie poza zasięgiem ręki podobnie jak bariery, chroni przed przypadkowym dotknięciem, a nie przed rozmyślnym działaniem. Stosowanie urządzeń ochronnych różnicowoprądowych o prądzie wyzwalającym nie większym od 30 ma uważane jest za uzupełnienie ochrony, zarówno w przypadku nieskuteczności innych środków ochrony przed dotykiem bezpośrednim, jak i w przypadku nieostrożności użytkowników. Wyłączniki ochronne różnicowoprądowe lub wyłączniki współpracujące z przekaźnikami różnicowoprądowymi nie mogą być jedynym środkiem ochrony. Co należy do obowiązków dopuszczającego wyznaczonego przez poleceniodawcę do pracy wykonywanej na polecenie pisemne? Do obowiązków dopuszczającego należy: 1) przygotowanie miejsca pracy, 2) dopuszczenie do wykonania pracy, 3) sprawdzenie wykonania pracy, 4) zlikwidowanie miejsca pracy po jej zakończeniu. 5
Jak ratujemy porażonego prądem elektrycznym w instalacjach instalacjach napięciu do 1kV? Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego - wyłącz napięcie właściwego obwodu elektrycznego - odciągnij porażonego od urządzenia pod napięciem odpowiednimi narzędziami z suchego drewna lub tworzywa sztucznego - gdy wyłączenie napięcia może spowodować upadek porażonego, zabezpiecz go przed tym - po wyłączeniu napięcia upewnij się o jego braku za pomocą wskaźnika napięcia Skutki porażenia prądem są tym groźniejsze, im większą powierzchnię ciała objęło porażenie. Gdy już dojdzie do porażenia prądem, szansę na uratowanie życia ludzkiego zależą od sprawności i szybkości osoby ratującej. Pierwszą czynnością jest natychmiastowe wyłączenie prądu i jak najszybsze przystąpienie do ratowania, ponieważ w pierwszej minucie istnieje 98% szansy na to że człowiek zostanie uratowany, gdy już po 8minutach szansa ta maleje do 5%. Następnie jeżeli jest możliwość, trzeba usunąć porażonego spod działania prądu, zabezpieczając go równocześnie przed ewentualnym upadkiem, cały czas pamiętając o tym, że ratujący musi być dobrze odizolowany w takim samym stopniu od ziemi co od porażonego. Należy zachować szczególną ostrożność przy dotykaniu gołych części przyrządów, oraz ciała porażonego. Jeśli porażony stracił przytomność natychmiast powinno zastosować się sztuczne oddychanie. Ważne jest też to, aby nie wlewać mu nic do ust, lecz okryć go ciepło i skierować go do szpitala. ZESTAW 4 Wytłumacz, co oznaczają poszczególne symbole literowe: FELV, SELV, PELV FELV - obwód napięcia bardzo niskiego, niezapewniający niezawodnego oddzielenia elektrycznego od innych obwodów, a napięcie niskie stosowane jest ze względów funkcjonalnych, a nie dla celów ochrony przeciwporażeniowej SELV - jest to napięcie występujące w obwodzie bez uziemienia roboczego, zasilanym ze źródła napięcia bezpiecznego (napięcie bezpieczne). Zapewnia niezawodne oddzielenie od innych obwodów. PELV - obwód napięcia bardzo niskiego, z uziemieniem roboczym, zasilany ze źródła bezpiecznego zapewniający niezawodne oddzielenie elektryczne od innych obwodów. Najbardziej istotna różnica między obwodami PEŁV i SELV polega na tym, że części czynne obwodu PELV, tj. jeden przewód fazowy lub jeden biegun obwodu powinny być uziemione. Również części przewodzące dostępne urządzeń i obwodów PELV powinny być uziemione. 6
W aparaturze łączeniowej do 1 kv stosowany jest przekaźnik ziemnozwarciowy PZ31, jakie spełnia on funkcje? Przekaźnik PZ-31 jest przekaźnikiem pomiarowym tzw. Blokującego zabezpieczenia upływowego, którego zasada działania polega na mierzeniu rezystancji izolacji doziemnej chronionego odpływu po przez zespół prostowników opartych o diody półprzewodnikowe połączone w gwiazdę tworzące tzw. Sztuczny punkt zerowy. Zmniejszenie się rezystancji izolacji doziemnej do 25 kiloomów powoduje wzbudzenie członu wyjściowego przekaźnika. Gdy opór izolacji wzrośnie powyżej 30 przekaźnik zostaje ponownie pobudzony. Zabezpieczenie działa tylko gdy stycznik główny jest otwarty. Po zamknięciu obwodu głównego pomiar rezystancji dozie mienia przejmuje CZU w przewoźnej stacji transformatorowej. Przekaźnik ten zapewnia sobie jego samokontrolę przez co jego uszkodzenie powoduje przerwanie obwodu głównego. Jakie prace przy czynnych urządzeniach elektrycznych wykonywane są bez polecenia? Bez poleceń, dozwolone jest wykonywanie: 1) czynności związanych z ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego, 2) zabezpieczenia urządzeń i instalacji przed zniszczeniem, 3) przez uprawnione i upoważnione osoby prac eksploatacyjnych określonych w instrukcjach. W jaki sposób gasimy pożary urządzeń elektrycznych? W przypadku wystąpienia pożaru urządzenia będącego pod napięciem, należy w pierwszej kolejności wyłączyć napięcie Trzeba pamiętać o tym, że w celu stłumienia ognia konieczne jest zlikwidowanie czynników współtworzących pożar. Do czynników tych są zaliczane: obecność materiału palnego, dostęp tlenu, czynnik wywołujący zapłon. Każda pracownia musi być wyposażona w gaśnice odpowiednie do gaszenia pożarów urządzeń elektrycznych. Gaśnice takie są oznaczane literą E. Nie wolno gasić pożarów urządzeń elektrycznych wodą czy gaśnicami pianowymi, gdyż grozi to porażeniem osób gaszących. Skutecznym środkiem gaśniczym jest koc. Przykrycie takim kocem palącego się urządzenia odcina dostęp tlenu i prowadzi do stłumienia ognia. 7
ZESTAW 5 W jaki sposób w elektrycznych instalacjach dołowych o napięciu niższym niż 0,5 kv realizowane jest centralne zabezpieczenie upływowe? Do monitoringu stanu izolacji w sieciach systemu IT wykorzystuje się przekaźniki kontroli stanu izolacji w postaci centralnych i blokujących zabezpieczeń pływowych. Ich zadaniem jest ciągły pomiar rezystancji między aktywnymi częściami sieci a ziemią, który polega na przyłożeniu odpowiedniego napięcia pomiarowego i analizie wynikającego stąd prądu testującego - jest to tzw. metoda czynna pomiaru. Metody pomiaru polegają głównie na podaniu do połączonego obwodu sygnału napięciowego. Wymuszony w ten sposób prąd niesie informację o rezystancji izolacji tej sieci. Główne różnice polegają na rodzaju sygnału napięciowego oraz sposobie przetwarzania prądu zarejestrowanego jako odpowiedź obwodu Co to są stopnie niebezpieczeństwa wybuchu metanu? ze stopniem "a" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 0,5% jest wykluczone, ze stopniem "b" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 1% jest wykluczone, ze stopniem "c" niebezpieczeństwa wybuchu, jeżeli nawet w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu może przekroczyć 1%. Kogo poleceniodawca, w poleceniu pisemnym na wykonanie pracy może wyznaczyć do pełnienia funkcji nadzorującego i co należy do jego obowiązków? Nadzorujący powinien być wyznaczony przez poleceniodawcę, jeżeli: 1) pracę wykonywać będzie zespół pracowników nie będący zespołem pracowników kwalifikowanych lub kierujący zespołem nie posiada świadectwa kwalifikacyjnego, 2) poleceniodawca uzna to za konieczne ze względu na szczególny charakter i warunki wykonywania pracy. Kiedy, i w jaki sposób wykonujemy pośredni masarz serca? Wykonujemy u osoby nieprzytomnej, u której nie wyczuwamy oddechu. Kolejne czynności przy wykonywaniu masażu serca: - ratowany spoczywa w pozycji leżącej na wznak na twardym podłożu, tak jak przy prowadzeniu sztucznego oddychania, - prowadzący masaż serca klęka z prawej strony poszkodowanego, - dłonie ułożone jedna na drugiej kładziemy na 1/3 dolnej części mostka, mając wyprostowane przedramiona w obu stawach łokciowych, - ucisk wykonujemy dynamicznie, przenosząc ciężar tułowia na wyprostowane przedramiona, - warunkiem skuteczności masażu serca jest obniżenie się poziomu mostka o około 4 cm oraz pojawienie się tętna na obwodzie, tzn. na tętnicach szyjnych lub udowych, - masaż wykonywany jest z częstotliwością około 60 razy na minutę 8
ZESTAW 6 Co to jest SUPO" i jaka jest jego zasada działania w dołowych instalacjach niskiego napięcia? System Uziemiających Przewodów Ochronnych (SUPO) stosowany jest w sieciach elektrycznych o napięciu znamionowym do 10 kv. Składa się z uziomów lokalnych wykonywanych dla każdego większego zgrupowania stałych maszyn i urządzeń, połączonych metalicznie za pomocą wspólnej sieci przewodów ochronnych międzyuziomowych. Poszczególne systemy przewodów ochronnych połączone są w ogólnokopalnianą sieć uziemiającą w której są co najmniej dwa uziomy centralne o małej rezystancji uziemienia uziomu. Do uziemionych przewodów dołączone są wszystkie obudowy aparatów i maszyn elektrycznych(każda oddzielnym przewodem), opancerzenie i mufy kabli oraz rurociągi metalowe, liny. Co to są elektryczne urządzenia przeciwwybuchowe? Elektryczne urządzenia przeciwwybuchowe są to urządzenia przeznaczone do pracy w strefach zagrożonych wybuchem. Musi być ono oznaczone symbolem Ex". Konstrukcja tych urządzeń lub sposób działania musi wykluczyć lub znacznie ograniczyć możliwość zainicjowania wybuchu przez iskry czy nadmierną temperaturę powstające w czasie pracy lub awarii urządzenia. Co należy do obowiązków dopuszczającego wyznaczonego przez poleceniodawcę do wykonania pracy na polecenie pisemne? Dopuszczający powinien być wyznaczony przez poleceniodawcę do każdej pracy wykonywanej na polecenie. Do obowiązków dopuszczającego należy: 1) przygotowanie miejsca pracy, 2) dopuszczenie do wykonania pracy, 3) sprawdzenie wykonania pracy, 4) zlikwidowanie miejsca pracy po jej zakończeniu Jakie są zasady zakładania uziemiaczy przenośnych przy zabezpieczaniu miejsca pracy przy czynnych urządzeniach elektrycznych? ZESTAW 7 Jakie zgodnie z przepisami obowiązują zasady zakładania uziemiaczy przenośnych? Przenośne uziemienia muszą być założone po obu stronach miejsca pracy, przy czym co najmniej jeden uziemiacz winien być widoczny z miejsca pracy. W razie zasilania urządzenia w miejscu pracy z wielu linii zasilaj¹cych należy uziemić wszystkie linie zasilaj¹ce. Uziemienie zakładamy bezpośrednio po sprawdzeniu braku napięcia. Nie wolno uziemiać miejsca pracy poprzez odłączniki i bezpieczniki, Przy zakładaniu uziemiaczy przenośnych należy w pierwszej kolejności dokręcić zacisk uziemiający do uziomu, a następnie przy pomocy drążka izolacyjnego założyć zaciski fazowe na szyny lub przewody zapewniające pewny styk. Przy zdejmowaniu należy zachować kolejność odwrotną. Przy zakładaniu uziemiaczy w urządzeniach powyżej 1 kv powinno się stosować okulary i hełmy ochronne. 9
Omów zagadnienie kategorii zagrożenia metanowego w podziemnych zakładach górniczych. Jakie prace przy czynnych urządzeniach elektrycznych wykonuje się na polecania pisemne Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy wykonywać na podstawie polecenia pisemnego przy zastosowaniu odpowiednich środków zabezpieczających zdrowie i życie ludzkie. Jakie są skutki przepływu prądu przez ciało człowieka? Działanie pośrednie, powstające bez przepływu prądu przez ciało człowieka, powoduje takie urazy, jak: oparzenia ciała wskutek pożarów wywołanych zwarciem elektrycznym, groźne dla życia oparzenia ciała łukiem elektrycznym, uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku elektrycznego, uszkodzenia mechaniczne ciała w wyniku upadku z wysokości. Działanie bezpośrednie, czyli porażenie elektryczne wskutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało ludzkie może wywołać wiele zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych w organizmie prowadzących nawet śmierci człowieka, poprzez oddziaływanie na układ nerwowy oraz w wyniku elektrolizy krwi i płynów fizjologicznych. Porażenie elektryczne może objawiać się: odczuwaniem przepływu prądu, uczuciem bólu, lekkimi skurczami mięśni, silnymi kurczami mięśni dłoni uniemożliwiającymi samo uwolnienie się rażonego, 10
zatrzymaniem oddechu, zaburzeniami krążenia krwi, zaburzeniami wzroku, słuchu i zmysłu równowagi, utratą przytomności, migotaniem komór sercowych, które jest bardzo groźne dla życia człowieka, oparzeniami skóry i wewnętrznych części ciała. Bezpośrednio po rażeniu prądem, czyli po przerwaniu przepływu prądu, może wystąpić wstrząs elektryczny, objawiający się przerażeniem, bladością, drżeniem ciała lub kończyn, nadmiernym wydzielaniem potu, stanem apatii lub euforii. Może również wystąpić obrzęk mózgu i utrata przytomności połączona z zatrzymaniem krążenia krwi i brakiem oddechu. Skutki te mogą się ujawnić także po pewnym czasie, od kilku minut nawet do kilku miesięcy od chwili porażenia. Skutki rażenia prądem elektrycznym zależą od: Rodzaju prądu. Badania wykazały, że ludzie są mniej wrażliwi na działanie prądu stałego (w zależności od kierunku jego przepływu) niż prądu przemiennego o takiej samej wartości (w zależności od częstotliwości). Czasu przepływu prądu. Czas przepływu prądu rażeniowego przez ciało człowieka ma istotny wpływ na skutki rażenia prądem elektrycznym, a w szczególności na migotanie komór sercowych. Jeżeli czas przepływu nie przekracza 0,1 0,5 sekundy, to następstwa rażenia są znacznie złagodzone, chociaż w pewnych warunkach środowiskowych mogą być bardzo groźne. 11
Drogi przepływu prądu przez ciało człowieka. Droga przepływu prądu rażenia przez ciało człowieka ma istotny wpływ na skutki porażenia prądem elektrycznym, przy czym największe znaczenie ma to, jaka część prądu przepływa przez serce i przez układ oddechowy. Przy przepływie prądu na drodze: a) ręka-ręka przez serce przepływa 3,3% ogólnego prądu rażenia, b) lewa ręka-nogi przez serce przepływa 3,7% ogólnego prądu rażenia, c) prawa ręka-nogi przez serce przepływ 6,7% ogólnego prądu rażenia, d) noga-noga przez serce przepływa 0,4% ogólnego prądu rażenia. Prawie dwukrotnie większy prąd przepływający przez serce na drodze prawa ręka - noga tłumaczy się tym, że oś podłużna serca leży właśnie na tej drodze. Wartości natężenia prądu. Wartość progowa prądu samo uwolnienia przy prądzie stałym wynosi 30mA dla mężczyzn i 20mA dla kobiet. Przy tych wartościach prądów rażeniowych samodzielne uwolnienie się od elektrod mimo bolesnych skurczów mięśni rąk jeszcze jest możliwe. Wartość progowa prądu samo uwolnienia przy prądzie przemiennym, przy której jest tu jeszcze praktycznie możliwe, wynosi 10mA dla mężczyzn i odpowiednio 6mA dla kobiet. Kondycji psychofizycznej człowieka. Kondycja psychofizyczna człowieka ma duży wpływ na bezpieczeństwo porażenia, np. stan podniecenia porażonego powoduje wydzielanie się potu, a tym samym zmniejszenie rezystancji ciała i w konsekwencji wzrost 12
natężenia prądu rażenia. Takie stany psychiczne jak: roztargnienie, zdenerwowanie, zamroczenie alkoholem, zmniejszają zdolność reagowania porażonego prądem elektrycznym. Stan fizyczny ma również wpływ na odporność organizmu. Stan osłabienia organizmu lub wyczerpania chorobowego pogarsza odporność człowieka na skutki porażenia prądem elektrycznym. ZESTAW 8 Jakie wymagania powinny spełniać stosowane w podziemnych instalacjach elektrycznych niskiego napięcia zestawy wtyczkowe? Zestawy wtyczkowe powinny spełniać następujące wymagania: 1) być tak wykonane i zainstalowane, aby niezamierzone dotknięcie do części czynnych będących pod napięciem było niemożliwe, 2) połączenie obwodu ochronnego powinno być pewne i następować wcześniej niż połączenie obwodów prądowych, 3) rozłączenie obwodu sterującego powinno nastąpić przed rozłączeniem obwodów prądowych i ochronnego, 4) być zabezpieczone przed niezamierzonym rozłączeniem. Wymagania te nie dotyczą zestawów wtyczkowych o prądzie znamionowym nieprzekraczającym 10 A instalowanych w obwodach do 230 V prądu przemiennego, stosowanych w pomieszczeniach niezagrożonych wybuchem. Co to są elektryczne urządzenia przeciwwybuchowe? Urz¹dzenia przeciwwybuchowe Ex to urządzenia elektryczne, w których konstrukcji lub sposobie działania zastosowano odpowiednie zabezpieczenia wykluczające lub ograniczające możliwość zapoczątkowania wybuchu przez iskry czy temperaturę powstające w czasie pracy lub awarii urządzenia Elektryczne urządzenia przeciwwybuchowe dzieli się w zależności od przeznaczenia na dwie grupy: grupa I - urządzenia elektryczne dla kopalń metanowych; grupa II - urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem, innych niż w kopalniach metanowych. Urządzenia grupy II w osłonach ognioszczelnych d" i w wykonaniu iskrobezpiecznym i" dzieli się na podgrupy HA, IIB, IIC. 13
Co uważa się za przerwę izolacyjną zapewniającą wyłączenie urządzenia instalacji elektrycznej spod napięcia? Za przerwę izolacyjną uważa się: 1) otwarte zestyki łącznika w odległości określonej w Polskiej Normie lub w dokumentacji producenta, 2) wyjęte wkładki bezpiecznikowe, 3) zdemontowanie części obwodu zasilającego, przerwanie ciągłości połączenia obwodu zasilającego w łącznikach o obudowie zamkniętej, stwierdzone w sposób jednoznaczny w oparciu o położenie wskaźnika od wzorującego otwarcie łącznika Co oznacza termin pierwsza pomoc przedlekarska"? Zespół czynności wykonywanych w razie urazu łub nagłego ataku choroby w celu zminimalizowania niekorzystnych następstw, zanim możliwe będzie udzielenie specjalistycznej pomocy medycznej (po przewiezieniu do szpitala). ZESTAW 9 W instalacjach maszyn ręcznych i ruchomych o napięciu do lkv należy stosować automatyczną kontrolę ciągłości przewodów ochronnych. W jaki sposób jest to realizowane? Do kontroli ciągłości uziemienia używa się przekaźnika kontroli ciągłości uziemienia. Obwód kontroli ciągłości uziemienia realizuje się wykorzystując żyłę ochronną i jedną z żył pomocniczych przewodu zasilającego silnik. Diodę umieszcza się na końcu obwodu tj. w skrzynce przyłączowej silnika. Wzrost rezystancji kontrolowanego obwodu powyżej 100Ω lub zwarcie diody powoduje wyłączenie i blokowanie przekaźnika Co to są stopnie niebezpieczeństwa wybuchu metanu? a" - takie wyrobiska, w którym wykluczone jest większe stężenie metanu niż 0,5% b" - takie, że w wyrobiskach nie będzie więcej niż 1% metanu w powietrzu c" - takie, że przy sprawnej wentylacji może być więcej niż 1% Co nazywamy sprzętem ochronnym do pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych? Do sprzętu ochronnego na napięcie do 1 kv zaliczamy: 1. zasadniczy - rękawice dielektryczne, narzędzia izolacyjne monterskie. 2. dodatkowy - dywaniki, chodniki, pomosty i kalosze izolacyjne. 14
Jakim obrażeniom może ulec człowiek przebywający w promieniu działania łuku elektrycznego? Łuk elektryczny albo wyładowanie łukowe jest to wyładowanie elektryczne w gazie, na przykład w powietrzu, o bardzo dużej wartości gęstości prądu w granicach od 10A/m2 do 100kA/m2 Łuk elektryczny powoduje urazy wskutek: działania fali uderzeniowej, oddziaływania termicznego i termiczno-mechanicznego, promieniowania nadfioletowego i podczerwonego, wystąpienia rażenia skojarzonego. Łuk elektryczny może powodować następujące urazy: uszkodzenia ciała odłamkami zniszczonych urządzeń elektrycznych lub wskutek upadku, oparzenia ciała, których rozległość i głębokość są zależne od gęstości energii cieplnej łuku, uszkodzenia siatkówki oka, z powodu wzrostu temperatury płynu soczewkowego, metalizację nieosłoniętych części ciała oraz uszkodzenia rogówki oka, wywołane roztopionymi, gorącym cząstkami metali i materiałów izolacyjnych, unoszonymi gorącym strumieniem gazów, uszkodzenia rogówki oka na skutek promieniowania nadfioletowego, ogrzanie płynu soczewkowego oka na skutek promieniowania podczerwonego, 15
rozległe oparzenia, a nawet spalenia kończyn i innych części ciała ludzkiego, często kończące się śmiercią na skutek rażenia skojarzonego. Rażenia skojarzone zdarzają się w stacjach elektroenergetycznych wysokiego napięcia, gdy człowiek zbliży się do urządzenia elektroenergetycznego na odległość, przy której możliwe jest przebicie warstwy izolacyjnej powietrza. Wtedy następuje wyładowanie iskrowe, które inicjuje wystąpienie łuku elektrycznego pomiędzy tym urządzeniem i najbliższą od urządzenia częścią ciała ludzkiego. ZESTAW 10 W podziemnych zakładach górniczych maszyny, urządzenia i instalacje poddaje się bieżącym kontrolom. Kto i kiedy je wykonuje, oraz jaki jest ich zakres? Maszyny, urządzenia i instalacje poddaje się bieżącym kontrolom przez upoważnionych elektromonterów: w oddziałach wydobywczych, przygotowawczych i zbrojeniowo-likwidacyjnych co najmniej raz na dobę, w pozostałych wyrobiskach co najmniej raz na tydzień. Zakres kontroli obejmuje: oględziny zewnętrzne, sprawdzenie poprawności działania blokad technologicznych oraz sprawdzenie działania zabezpieczeń elektroenergetycznych, w przypadku gdy zabezpieczenia te wyposażone są w układy do sprawdzania sprawności eksploatacyjnej zabezpieczenia. Co to są elektryczne urządzenia przeciwwybuchowe o obwodach iskrobezpiecznych i jak je można rozpoznać? Elektryczne urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym są to urządzenia elektryczne, w których budowie zastosowano środki (rozwiązania konstrukcyjne) zapobiegające zapaleniu otaczającej je mieszaniny wybuchowej Obwód elektryczny iskrobezpieczny obwód w którym iskrzenie lub nagrzewanie nie może spowodować zapalenia mieszaniny wybuchowej, zarówno w stanie normalnej pracy jak i w stanie awaryjnym Urządzenia te posiadają cechę Ex ( ExiaI najwyższa ochrona )oraz malowane są na kolor niebieski Jaki sprzęt izolacyjny jest sprzętem zasadniczym w urządzeniach o napięciu do 1kV? drążki i kleszcze elektroizolacyjne wskaźniki napięcia do 750 V rękawice elektroizolacyjne izolowane narzędzia monterskie oraz w razie takiej potrzeby - również dodatkowy sprzęt ochronny izolujący w urządzeniach o napięciu do 1 kv w postaci kaloszy elektroizolacyjnych oraz dywaników i chodników gumowych. Od czego zależą możliwości uratowania życia osobie porażonej? Skutki porażenia prądem są tym groźniejsze, im większą powierzchnię ciała objęło porażenie. Gdy już dojdzie do porażenia prądem, szansę na uratowanie życia ludzkiego zależą od sprawności i szybkości osoby ratującej. Pierwszą czynnością jest natychmiastowe wyłączenie prądu i jak najszybsze przystąpienie do ratowania, ponieważ w pierwszej minucie istnieje 98% szansy na to że człowiek zostanie uratowany, gdy już po 8 minutach szansa ta maleje do 5%. Następnie jeżeli jest możliwość, 16
trzeba usunąć porażonego spod działania prądu, zabezpieczając go równocześnie przed ewentualnym upadkiem, cały czas pamiętając o tym, że ratujący musi być dobrze odizolowany w takim samym stopniu od ziemi co od porażonego. Należy zachować szczególną ostrożność przy dotykaniu gołych części przyrządów, oraz ciała porażonego. Jeśli porażony stracił przytomność natychmiast powinno zastosować się sztuczne oddychanie. Ważne jest też to, aby nie wlewać mu nic do ust, lecz okryć go ciepło i skierować go do szpitala. ZESTAW 11 W jaki sposób skuteczność instalacjach elektrycznych badamy skuteczność ochrony przed dotykiem bezpośrednim? W jaki sposób techniczny osiągnięto przeciwwybuchowość w urządzeniu oznaczonym symbolem EExd. urządzenia elektryczne, których wszystkie części mogące wywołać zapalenie otaczającej mieszaniny wybuchowej umieszczone są w osłonie ognioszczelnej tzn. takiej która bez uszkodzenia wytrzymuje ciśnienie wybuchu powstałego w jej wnętrzu i skutecznie zapobiega przeniesieniu wybuchu z jej wnętrza do otaczającej urządzenie elektryczne przestrzeni zawierającej mieszaninę wybuchową. Ognioszczelność osłony uzyskiwana jest przez zastosowanie szczelin gaszących o odpowiednich prześwitach. Szczeliny gaszące,tworzące tzw. złącza ognioszczelne. Na czym polega przygotowanie miejsca pracy przy czynnych urządzeniach elektrycznych i kto go dokonuje? Przygotowanie miejsca pracy dokonuje osoba pełniąca funkcję dopuszczającego. Przygotowanie miejsca pracy polega na uzyskaniu zezwolenia na rozpoczęcie przygotowania miejsca pracy od koordynującego, jeżeli został on wyznaczony, uzyskaniu od koordynującego potwierdzenia o wykonaniu niezbędnych przełączeń oraz zezwolenia na dokonanie przełączeń i założenia odpowiednich urządzeń zabezpieczających, przewidzianych do wykonania przez dopuszczającego, wyłączeniu urządzeń z ruchu w zakresie określonym w poleceniu i uzgodnionym z koordynującym, zablokowaniu napędów łącznika w sposób uniemożliwiający przypadkowe uruchomienie wyłączonych urządzeń, sprawdzeniu, czy w miejscu pracy w wyłączonych urządzeniach zostało usunięte zagrożenie napięcie, zastosowaniu wymaganych zabezpieczeń na wyłączonych urządzeniach uziemień, założeniu ogrodzeń i osłon w miejscu pracy stosownie do występujących potrzeb, oznaczeniu miejsca pracy i wywieszeniu tablic ostrzegawczych w tym również w miejscach zdalnego sterowania napędami wyłączonych urządzeń ( Nie załączać ). 17
Jakie czynności należy podjąć po uwolnieniu porażonego spod działania prądu elektrycznego? ZESTAW 12 Na jakich zasadach dokonuje się łączenia kabli i przewodów w podziemnych instalacjach niskiego napięcia? Jakie elektryczne urządzenia przeciwwybuchowe stosowane są podziemnych zakładach górniczych? Przewoźne stacje transformatorowe, wyłączniki OW,OWD itp., Urządzenia sygnalizacji i blokady, skrzynki rozgałężne itp. Co należy do zadań nadzorującego przy pracy wykonywanej na polecenie pisemne? Nadzorujący nie powinien wykonywać innych prac poza czynnościami nadzoru: 1) sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i jego przejęcie od dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie, 2) zaznajomienie nadzorowanych pracowników z warunkami bezpiecznego wykonywania pracy, 3) sprawowania ciągłego nadzoru nad pracownikami,aby nie przekraczali granicy wyznaczonego miejsca pracy, 4) powiadomienie dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy. Jak należy postępować, gdy poszkodowany uległ oparzeniom termicznym? 1. krok 1 Jak najszybciej należy ochłodzić oparzone miejsce. Najlepiej schładzać pod bieżącą zimną wodą lub ewentualnie przykładać kostki lodu ale zawinięte w ściereczkę. krok 2 W trakcie chłodzenia należy usunąć z oparzenia ubranie poprzez rozcięcie. Jeśli oparzenie jest na ręce, palcach wówczas należy zdjąć również wszystkie ozdoby (pierścionki, bransoletki). 2. krok 3 Oparzenie należy schładzać przez około 15 min. Dzięki schładzaniu ciepło nie przedostanie się do głębiej położonych tkanek co mogłoby zwiększyć uraz. krok 4 Po schłodzeniu ranę oparzeniową możemy osłonić opatrunkiem jałowym lub schładzającym hydrożelowym. Jednak nie zaklejać go plastrem ani mocno nie bandażować. Oparzenie szybciej się zagoi na świeżym powietrzu. 18
ZESTAW 13 Jaki rodzaj układu sieciowego stosowany jest w podziemnych instalacjach niskiego napięcia przemiennego i jakie są jego zalety? układy sieciowe IT jedno- i trójfazowe stosuje się dla dwóch celów: zapewnienia wysokiej niezawodności zasilania odbiorów - dopuszcza się możliwość pracy awaryjnej układ sieciowego po wystąpieniu pierwszego zwarcia doziemnego zapewnienia wysokiej skuteczności ochrony przeciwporażeniowej przy dotyku pośrednim (np. zasilanie wszystkich urządzeń w podziemnych wyrobiskach kopalń głębinowych) - zasilanie urządzeń jest wyłączane po wystąpieniu pierwszego zwarcia doziemnego. Cechami wyróżniającymi ten układ sieciowy są przede wszystkim: izolowany punkt neutralny transformatora zasilającego oraz układ kontroli stanu izolacji w postaci zabezpieczenia upływowego, kontrolujący w sposób ciągły rezystancję izolacji całej galwanicznie połączonej sieci. W układach sieciowych IT występują trzy sposoby wykonania uziemień ochronnych: indywidualne, grupowe i zbiorowe. Z tych właśnie różnic wynika bardzo ważny fakt, a mianowicie, droga, jaką zamyka się ścieżka prądu doziemnego. W przypadku sieci uziemionych następuje to poprzez prze-wód PE i rezystancję uziemienia, w sieciach IT może nastąpić wyłącznie przez pojemności doziemne całości instalacji. W związku z tym w sieciach IT występują małe, zależne od ich pojemności, prądy doziemne. Prąd pojedynczego zwarcia z ziemią ma charakter prądu pojemnościowego i jego ograniczona wartość (zwykle poniżej 1A) nie wystarcza do spełnienia warunku szybkiego wyłączenia, ale za to z reguły występuje skuteczne obniżenie napięcia dotykowego do bezpiecznego w danych warunkach środowiskowych, zwykle 50V lub 25V. Jakie obowiązują zasady wykonywania obwodów sterowania zewnętrznego maszynami w kopalniach metanowych w wyrobiskach o stopniu b" i c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu? W wyrobiskach ze stopniem "b" i "c" niebezpieczeństwa wybuchu metanu zewnętrzne obwody sterowania powinny być iskrobezpieczne w stanie normalnej pracy Kiedy, i w jaki sposób zakładamy uziemiacz przenośny dokonując zabezpieczenia miejsca pracy? Jakie są zagrożenia naturalne w podziemnych zakładach górniczych węgla kamiennego? Zagrożenia: - metanowe - klimatyczne - wstrząsami i tąpaniami - wyrzutami gazów i skał 19
ZESTAW 14 W jaki sposób i w jakich terminach wykonuje się w urządzeniach i instalacjach elektrycznych niskiego napięcia pomiarów rezystancji izolacji? Zasady wykonywania pomiarów Przy wykonywaniu wszystkich pomiarów odbiorczych i eksploatacyjnych należy przestrzegać następujących zasad: a) Pomiary powinny być wykonywane w warunkach identycznych lub zbliżonych do warunków normalnej pracy podczas eksploatacji urządzeń czy instalacji, b) Przed przystąpieniem do pomiarów należy sprawdzić prawidłowość funkcjonowania przyrządów (kontrola, próba itp.), c) Przed rozpoczęciem pomiarów należy dokonać oględzin badanego obiektu dla stwierdzenia jego kompletności, braku usterek i prawidłowości wykonania, sprawdzenia stanu ochrony podstawowej, stanu urządzeń ochronnych oraz prawidłowości połączeń. d) Przed przystąpieniem do pomiarów należy zapoznać się z dokumentacją techniczną celem ustalenia poprawnego sposobu wykonania badań, e) Przed przystąpieniem do pomiarów należy dokonać niezbędnych ustaleń i obliczeń warunkujących: - wybór poprawnej metody pomiaru, - jednoznaczność kryteriów oceny wyników, - możliwość popełnienia błędów czy uchybów pomiarowych, - konieczność zastosowania współczynników poprawkowych do wartości zmierzonych. Mierząc rezystancję izolacji sprawdzamy stan ochrony przed dotykiem bezpośrednim. Pomiary rezystancji powinny być wykonane w instalacji odłączonej od zasilania. Rezystancję izolacji należy mierzyć pomiędzy kolejnymi parami przewodów czynnych oraz pomiędzy każdym przewodem czynnym i ziemią. Przewody ochronne PE i ochronno-neutralne PEN traktować należy jako ziemię, a przewód neutralny N jako przewód czynny. Przy urządzeniach z układami elektronicznymi pomiar rezystancji izolacji należy wykonywać pomiędzy przewodami czynnymi połączonymi razem a ziemią, celem uniknięcia uszkodzenia elementów elektroniki. Bloki zawierające elementy elektroniczne, o ile to możliwe należy na czas pomiaru wyjąć z obudowy. 20
W jaki sposób oznakowane są elektryczne urządzenia przeciwwybuchowe stosowane w podziemiach kopalń? Urządzenie zawiera oznaczenia: Stopień ochrony obudowy IP 54 Cecha budowy przeciwwybuchowej Ex - Symbol wykonania przeciwwybuchowego I grupa wybuchowości gazu M1 kategoria urządzenia (urządzenie o bardzo wysokim poziomie ochrony) M2 - kategoria urządzenia (urządzenie o wysokim poziomie ochrony) Ib, ia urządzenia i obwody iskrobezpieczne Wytłumacz znaczenie 5-ciu złotych" słów WYŁĄCZYĆ", ZABEZPIECZYĆ", SPRAWDZIĆ", UZIEMIĆ", WYGRODZIĆ". Jakie są sposoby uwalniania porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu do lkv? Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego jest wstępnym i nieodzownym etapem postępowania ratunkowego. W przypadku jednego ratownika należy równocześnie przystąpić do uwolnienia porażonego i wzywać pomoc. W sytuacji większej grupy osób jednej z nich zlecamy wezwanie pomocy lekarskiej. Osoba ratująca, kierując się własnym bezpieczeństwem oraz zasadą szybkiego działania musi zdecydować o sposobie uwolnienia poszkodowanego spod działania napięcia w zależności od warunków w jakich doszło do porażenia. Istnieją dwa zasadnicze sposoby uwolnienia porażonego spod działania napięcia: 1) wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego, 2) odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem. Wyboru właściwej metody uwolnienia porażonego spod napięcia dokonuje udzielający pomocy, mając na względzie własne bezpieczeństwo i potrzebę jak najszybszego uwolnienia porażonego. Wyłączenie napięcia należy dokonać jednym z następujących sposobów: przez otwarcie właściwych łączników od strony zasilania, 21
przez usunięcie wkładek bezpiecznikowych z obwodu zasilania. Wyjmowanie bezpieczników mocy powinno odbywać się za pomocą: - uchwytów przeznaczonych do tego celu, - przez przecięcie przewodów od strony zasilania za pomocą urządzeń z izolowanymi rękojeściami i przy zastosowaniu środków chroniących przed skutkami łuku elektrycznego. Nie wolno stosować tego sposobu w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem, przez zwarcie przewodów od strony zasilania. Sposób ten należy stosować tylko w liniach napowietrznych. Zwarcia dokonuje się za pomocą odpowiedniej zarzutki metalowej. Odciągnięcie porażonego od urządzeń pod napięciem należy wykonać w sytuacji, gdy wyłączenie napięcia trwałoby zbyt długo lub było trudniejsze i bardziej niebezpieczne do wykonania. Czynność odciągnięcia porażonego od urządzeń pod napięciem należy wykonać szczególnie ostrożnie, zwracając uwagę na własne bezpieczeństwo. W urządzeniach do 1 kv, gdy nie można wyłączyć napięcia lub odciągnąć porażonego, można zastosować sposób polegający na odizolowaniu porażonego od podłoża, poprzez podłożenie pod nogi materiału izolacyjnego, a następnie odciągnięcie po przerwaniu przepływu prądu rażeniowego. Przy uwalnianiu porażonego spod działania napięcia jako podstawowy materiał izolacyjny należy stosować izolowany sprzęt ochronny. W razie braku sprzętu ochronnego w obwodach do 1 kv można stosować jako materiał izolacyjny zastępczy: suche drewno, tworzywa sztuczne, suche materiały tekstylne. " Gdy porażenie nastąpiło na wysokości, a wyłączenie napięcia może spowodować groźny upadek porażonego, wówczas należy przed wyłączeniem napięcia zabezpieczyć go przed skutkami upadku. Osoba ratująca powinna dokonać wyboru metody i sposobu uwolnienia porażonego spod działania prądu elektrycznego w zależności od warunków, w jakich nastąpiło porażenie, mając na uwadze zarówno własne bezpieczeństwo jak i potrzebę natychmiastowego uwolnienia porażonego. 22