Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Rzeszowie Raport z wykonania w 2009 roku Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2011 Rzeszów, luty 2010 r.
WPROWADZENIE Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. 05.179.1485) określiła polski system przeciwdziałania narkomanii, a także zadania i podmioty zobowiązane do ich realizacji w ramach systemu. Zgodnie z ww. ustawą, samorządy województw zobowiązane zostały do realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem narkomanii, poprzez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej, gospodarczej, oświatowo-wychowawczej i zdrowotnej, a w szczególność poprzez: działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i zapobiegawczą; leczenie, rehabilitację i reintegrację osób uzależnionych; ograniczenie szkód zdrowotnych i społecznych. Kierunki i rodzaje działań w tym zakresie, cele i sposoby ich osiągania oraz podmioty zobowiązane do realizacji zadań określone zostały w Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii (KPPN), przyjętym w formie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2006-2010. Na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz KPPN, samorządy województw uchwalają Wojewódzkie Programy Przeciwdziałania Narkomanii (WPPN), w którym określają swoje cele główne i szczegółowe oraz zadania, które zamierzają zrealizować, a także wskaźniki i źródła ich weryfikacji. Sejmik Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie w dniu 26 maja 2008 r. podjął Uchwałę Nr XXII/378/08 w sprawie uchwalenia Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2011. W programie określono cel główny, którym jest: ograniczenie używania narkotyków i związanych z tym problemów społecznych i zdrowotnych na terenie województwa podkarpackiego w trzech obszarach: profilaktyka; leczenie, rehabilitacja, ograniczanie szkód zdrowotnych i reintegracja społeczna; badania i monitoring. W obrębie poszczególnych obszarów problemowych sformułowano cele ogólne, którym przypisano odpowiednie cele szczegółowe oraz zadania. W celu kompleksowego realizowania programu opracowano harmonogram działań. W 2009 r. na działania z zakresu przeciwdziałania narkomanii samorząd województwa przeznaczył kwotę 70 tys. zł. 2
1. WYKONANIE 1.1. Obszar Profilaktyka W obszarze tym wyznaczony został Cel główny: Zahamowanie tempa wzrostu popytu na narkotyki, a w jego ramach trzy cele szczegółowe: Zwiększenie zaangażowania podmiotów uprawnionych do realizacji zadań profilaktycznych w przeciwdziałaniu narkomanii; Podniesienie jakości programów profilaktycznych; Podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych i możliwości zapobiegania zjawisku. W ramach realizacji zadań w tym obszarze prowadzone były następujące działania. Zarząd Województwa Podkarpackiego w dniu 10 marca 2009 roku przyjął uchwałę Nr 178/3261/09 w sprawie ogłoszenia otwartego konkursu ofert na realizację w 2009 r. zadań w ramach Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2011. Na konkurs napłynęło 13 wniosków. Następnie, 19 maja 2009 r. Zarząd Województwa podjął Uchwałę nr 191/3608/09 w sprawie wyboru ofert i podziału środków finansowych z budżetu Województwa Podkarpackiego na realizację w roku 2009 zadań w ramach Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2011. Na działania w ramach obszaru Profilaktyka wybrano 10 podmiotów. W ramach działań podejmowanych przez organizacje pozarządowe realizowano działania: szkolenia dla dzieci i młodzieży szkolnej profilaktyka pierwszorzędowa, szkolenia dla młodzieży eksperymentującej z narkotykami profilaktyka drugorzędowa, edukacja wybranych grup zawodowych nauczycieli, pedagogów szkolnych, policjantów. Dofinansowywane były również wyjazdy profilaktyczne dla młodzieży oraz audycje radiowe z programami o charakterze edukacyjnym z zakresu narkomanii. Lp. Nazwa podmiotu Nazwa zadania 1. Fundacja Pomocy Młodzieży Wspieranie inicjatyw w zakresie im. Jana Pawła II Wzrastanie pierwszorzędowej profilaktyki w Lipniku z/s Łopuszka Mała - narkomanii w szczególności mających Oddział w Rzeszowie charakter nowatorski, adresowany do różnych grup docelowych, przede wszystkim do dzieci i młodzieży Koszt całkowity zadania Kwota proponow ana 12 860,00 3 000,00 3
2. Stowarzyszenie POMOC z 3. Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Psychologów "Progres" z siedzibą w Rzeszowie 4. Polski Komitet Pomocy Społecznej - z przeznaczeniem dla PKPS Zarządu Miejsko-Gminnego w Kolbuszowej 5. Stowarzyszenie Rozwoju Ziemi Oleszyckiej z siedzibą w Oleszycach 6. Młodzieżowe Stowarzyszenie ZNAK w siedzibą w Sanoku 7. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział Okręgowy w Tarnobrzegu 8. Stowarzyszenie Ruch Pomocy Psychologicznej "Integracja" z siedzibą w Nisku 9. Stowarzyszenie na Rzecz Wszechstronnego Rozwoju Dzieci, Młodzieży i Dorosłych im. Błogosławionej Karoliny z 10. Ośrodek Kultury i Formacji Chrześcijańskiej im. Służebnicy Bożej Anny Jenke z siedzibą w Jarosławiu "W poszukiwaniu siebie" - program profilaktyki narkomanii 11 200,00 6 000,00 Nie daj się oszukać - program przeciwdziałania narkomanii "Moje życie, mój wybór" - profilaktyka narkomanii, HIV i AIDS 11 000,00 9 000,00 18 450,00 3 000,00 Program przeciwdziałania narkomanii pn. "Wiem wszystko - nie biorę" 11 990,00 3 000,00 "Młodzież bez uzależnień" - organizacja trzech koncertów wraz z konferencjami nt. profilaktyki narkotykowej wśród dzieci i młodzieży "Jestem wolny żyję bez nałogów" - program ze scenariuszami zajęć profilaktycznych "Narkotykom mówimy NIE" - program przeciwdziałania narkomanii wśród młodzieży Narkotyki to złudna droga Bliżej siebie dalej od narkotyków 15 525,00 3 000,00 11 250,00 3 000,00 29 360,00 6 000,00 11 490,00 3 000,00 9 130,00 5 000,00 Zrealizowano następujące działania z programu wojewódzkiego: 1.1. Wspieranie inicjatyw w zakresie pierwszorzędowej profilaktyki narkomanii, w szczególności mających charakter nowatorski, adresowanych do różnych grup docelowych, przede wszystkim do dzieci i młodzieży zagrożonej narkomanią. 1.2. Wspieranie inicjatyw w zakresie profilaktyki drugorzędowej w szczególności mających charakter nowatorski, adresowanych do różnych grup docelowych, przede wszystkim do dzieci i młodzieży zagrożonej narkomanią. 1.3. Wspieranie rodziny i organizacji chroniących dzieci i młodzieży przed narkomanią. 2.2. Szkolenia przedstawicieli różnych zawodów w zakresie realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem narkomanii. 3.1. Opracowywanie i upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki narkomanii. 3.2. Prowadzenie edukacyjnych kampanii społecznych. 4
3.3. Współpraca z mediami w zakresie upowszechniania wiedzy na temat narkomanii i związanych z nią problemów. 1.2. Leczenie, rehabilitacja, ograniczanie szkód zdrowotnych i reintegracja społeczna. Realizacja zadań związanych z leczeniem, rehabilitacją oraz ograniczeniem szkód zdrowotnych i reintegracji społecznej odbyła się poprzez zlecenie zadań organizacją pozarządowym w drodze otwartego konkursu ofert. Zarząd Województwa Podkarpackiego w dniu 10 marca 2009 roku przyjął uchwałę Nr 178/3261/09 w sprawie ogłoszenia otwartego konkursu ofert na realizację w 2009 r. zadań w ramach Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2008-2011. W wymienionym obszarze dokonano wyboru trzech podmiotów, które swoje działania realizowały poprzez pomoc osobom uzależnionym i eksperymentującym od narkotyków oraz ich rodzinom w formie usług doradczych świadczonych w punktach konsultacyjnych. Punkty uruchomione były w Rzeszowie, Przeworsku i Jaśle. Lp. Nazwa podmiotu Nazwa zadania Koszt całkowity zadania Kwota proponow ana 1. Stowarzyszenie na Rzecz Rodzin Szczęśliwy Dom z 2. Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych "Powrót z U" Oddział Terenowy w Przeworsku 3. Stowarzyszenie POMOST z Program profilaktyki narkomanii "Stop uzależnieniom" 11 000,00 3 000,00 Profilaktyka uzależnień wśród dzieci i młodzieży zagrożonej narkomanią i ich rodziców w placówkach środowiskowoszkolnych oraz w punkcie 15 980,00 3 000,00 konsultacyjnym Program przeciwdziałania narkomanii w woj. podkarpackim 11 000,00 10 000,00 Zrealizowano następujące działania z programu wojewódzkiego: 2.2. Rozwój programów ograniczania szkód zdrowotnych 2.3. Wdrażanie programów i działań ukierunkowanych na reintegrację społeczną osób uzależnionych. 2.4. Upowszechnianie informacji na temat placówek i programów dla osób uzależnionych. 5
1.3. Badanie i monitoring. W roku 2009 nie prowadzono badań ankietowych na reprezentatywnej próbie mieszkańców województwa podkarpackiego. Część organizacji pozarządowych w ramach realizowanych działań szkoleniowych prowadziła własną ewaluację realizowanych zadań. W obszarze badania i monitoring zaplanowano działania na lata 2010-2011. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej co roku bada, na podstawie dostępnych źródeł informacji, poziom występowania zjawiska narkomanii na terenie województwa podkarpackiego. Z zebranych danych przygotowywane są raporty wojewódzkie. Dane do raportów pochodzą m.in. z jednostek samorządu terytorialnego, NFZ, policji, sądów, ośrodków leczenie uzależnień, organizacji pozarządowych i innych. 2. WSPÓŁPRACOWNICY Przy realizacji Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii w 2009 r. samorząd województwa podkarpackiego w największym stopniu współpracował z organizacjami pozarządowymi. Większość zadań, zwłaszcza tych dotyczących profilaktyki i edukacji publicznej oraz prowadzenia kampanii medialnej, realizowane były przez te podmioty. Łącznie współpracowaliśmy z 8 organizacjami. Ważnym partnerem przy realizacji zadań w ramach WPPN była Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Rzeszowie oraz Komenda Wojewódzka Policji w Rzeszowie. Wspólnie realizowane były działania związane ze szkoleniem kadry oraz podnoszeniem edukacji w zakresie HIV/AIDS i narkomanii wybranych grup zawodowych, a także udział w Ogólnopolskiej Kampanii Brałeś nie jedź. Po narkotykach rozum wysiada. Kolejnym bardzo ważnym partnerem przy realizacji tego programu były samorządy powiatowe. Wspólna działalność dotyczyła przede wszystkim: wspierania budowy lokalnych koalicji na rzecz przeciwdziałania narkomanii, tworzenia sieci współpracowników realizujących nowoczesne programy profilaktyczne i gminne programy przeciwdziałania narkomanii, prowadzenia doradztwa i pomocy merytorycznej dla pracowników samorządów zajmujących się przeciwdziałaniem narkomanii. 3. PODSUMOWANIE 6
Narkomania jako zjawisko społeczne staje się problemem społecznym, gdyż obejmuje swym zasięgiem około 15% populacji. Niestety, dotyczy to głownie młodzieży a wiek inicjacji przypada na okres największego nasilania się postaw nonkonformistycznych i buntowniczych młodzieży (szkoła gimnazjalna i ponadgimnazjalna). Stąd nasze działania skierowane były głównie do tej grupy osób. Realizowane one były przy współudziale stacji sanitarno epidemiologicznych, samorządów, organizacji pozarządowych, kuratorium oświaty, policji. Widzimy pilną potrzebę kontynuowania tych działań. Nadal jednak największym problemem pozostaje słaba organizacja lecznictwa i rehabilitacji osób uzależnionych. Istniejąca w województwie podkarpackim baza stacjonarnych ośrodków lecznictwa jest niewystarczająca. Dlatego, niezbędny jest rozwój nowoczesnych placówek terapeutycznych realizujących specjalistyczne usługi dostosowane do faktycznych potrzeb środowiska w tym zwłaszcza utworzenie całodobowego ośrodka pomocy osobom uzależnionym (dla mężczyzn i kobiet). Pod względem występowania zjawiska narkomanii, na tle innych województw, Podkarpacie stanowi region gdzie problem ten występuje w stopniu umiarkowanym, głównie z uwagi na brak dużych ośrodków miejskich i wychowywanie młodego pokolenia w duchu tradycyjnych wartościach. 7