Załącznik nr 1 O ISTOCIE POWSTANIA UE Działania stopniowo prowadzące do zacieśniania współpracy między państwami Europy po II wojnie światowej, które ostatecznie doprowadziły do powstania Unii Europejskiej, miały dwa główne cele: 1. Odbudowanie i umocnienie gospodarcze Europy po wojnie, 2. Zapobieganie kolejnym wojnom w Europie. 9 maja 1950 roku Robert Schuman (minister spraw zagranicznych Francji) zaprezentował plan zacieśnienia współpracy między państwami zachodniej Europy. Data ta co roku obchodzona jest jako Dzień Europy. W celu realizacji założeń Planu Schumana, sześć krajów podpisało traktat wprowadzający wspólny zarząd przemysłu ciężkiego (węgla i stali). Oznacza to, że żaden z krajów nie miał już możliwości samodzielnej produkcji broni w przyszłości. Europejską Wspólnotę Węgla i Stali utworzyły państwa założyciele: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Zadowalające efekty współpracy w ramach EWWiS zachęciły do poszerzenia współpracy na inne obszary gospodarki. Prace zwieńczyło podpisanie Traktatu Rzymskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą, której założeniem było umożliwienie swobodnego przepływu osób, towarów i usług między państwami sygnatariuszami. Lata sześćdziesiąte przyniosły budowanie wspólnej polityki rolnej, likwidację ceł między państwami członkowskimi oraz wspólne planowanie produkcji żywności. W kolejnych latach współpraca państw należących do EWG była zacieśniana o kolejne obszary. Do tej pory Wspólnota była rozszerzana siedmiokrotnie: 1973 Dania, Irlandia, Wielka Brytania, 1981 Grecja, 1986 Hiszpania, Portugalia, 1995 Austria, Finlandia, Szwecja, 2004 Cypr, Czechy, Estonia, Węgry, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, 2007 Bułgaria, Rumunia, 2013 Chorwacja. W 1993 roku podpisany został traktat z Maastricht wprowadzający jednolity rynek oparty na czterech wolnościach, czyli swobodnym przepływie towarów, osób, usług i kapitału. EWG zmieniła nazwę na Unia Europejska. 1995 rok przyniósł układ z Schengen, który rozpoczął proces umożliwiający swobodne poruszanie się obywateli UE bez kontroli paszportowej na granicach. Od 2002 roku w 12 krajach UE do obiegu finansowego weszła waluta EURO. W 2007 roku członkowie UE-27 podpisali traktat z Lizbony, którego zapisy miały za zadanie zmienić Wspólnotę na bardziej demokratyczną, skuteczną, przejrzystą i gotową do stawienia czoła globalnym wyzwaniom takim jak: zmiana klimatu, bezpieczeństwo, zrównoważony rozwój. 1
Podstawowa wiedza o Unii Europejskiej i krajach członkowskich Załącznik nr 2 ROZWIĄZANIE KARTY PRACY NR 1 N I E M C Y F W R O C Ł A W P U I M A M W A Z J A J A K O N I K O W B A R A A R E E W A I N U M U R L I U D E L L K C S Ę P D O L K U S S K Ł A W T U A H T G O N R A I T A K O G G W A A C Y P R N A W R A P F A T A A I S C H I N Y I L E L O I I C R R S E F J A M I U A R G E P G N U O I K L W R D G R Y B I I D L E L T S A A K A H A W T Z O Z A E E N A J J U R A K I I N D I E W B Y D A N I A S I B A R D T C U D O T W T U D S U T T R I N N N A J C A W O Ł S I G Ó R A Y N A A T A L A S K A O T A I R A R T A I S S D L U I Z A T R R T F L G A P D T T W Ł O C H Y R I T G S I R N Z N U O R T C H O R W A C J A A U I S A R M A D A N A K A M I J I J B A I L A G U T R O P I E C C M N A M G H S C R U M C A J S T E R I E P E U R I J E S T O N I A W U Y H W O S F W E A C Z A R O D Z I E J K O N K T U R C J A L A M S D U I R E Ł I U L I T W A W T O Ł A D N I E C S A L 2
Załącznik nr 3 MAPA UNII EUROPEJSKIEJ ETAPY ROZSZERZANIA Islandia Finlandia Rosja Norwegia Szwecja Estonia Irlandia Dania Litwa Łotwa Wielka Brytania Białoruś Holandia Polska Belgia Niemcy Ukraina Luksemburg Czechy Słowacja Mołdawia Francja Szwajcaria Austria Węgry Słowenia Chorwacja Rumunia Portugalia Hiszpania Włochy Bośnia i Hercegowina Czarnogóra Serbia Macedonia Bułgaria Albania Grecja Turcja Maroko Algieria Tunezja Malta Cypr Rok przystąpienia do UE Nazwy państw 1957 Belgia, Francja, Luksemburg, Holandia, Niemcy, Włochy 1973 Dania, Irlandia, Wielka Brytania 1981 Grecja 1986 Hiszpania, Portugalia 1995 Austria, Finlandia, Szwecja 2004 Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry 2007 Bułgaria, Rumunia 2013 Chorwacja 3
Podstawowa wiedza o Unii Europejskiej i krajach członkowskich Załącznik nr 4 ROZWIĄZANIE KARTY PRACY NR 2 Stwierdzenie Prawda/fałsz Wyjaśnienie Za moment powstania Unii Europejskiej uznaje się utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (w 1951 roku). Umowę podpisano na okres 50 lat. Polska była jednym z członków założycieli Unii Europejskiej. Wspólny rynek europejski oparty na wolności swobodnego przepływu towarów, usług, osób i kapitału rozpoczął funkcjonowanie od 1993 roku. Od 2002 roku rozpoczyna obowiązywać układ z Schengen, który pozwala obywatelom UE podróżować bez kontroli paszportowej, a od 1995 roku można posługiwać się monetami i banknotami wspólnej waluty euro. Czechy, Słowacja i Polska dołączyły do Unii Europejskiej w 2010 roku. PRAWDA FAŁSZ PRAWDA FAŁSZ FAŁSZ Za założycieli Unii Europejskiej uznaje się sześć krajów, które obecnie są jej członkami: Belgia, Holandia, Francja, Niemcy, Włochy, Luksemburg. Od 1995 roku rozpoczyna obowiązywać układ z Schengen, który pozwala obywatelom UE podróżować bez kontroli paszportowej, a od 2002 roku można posługiwać się monetami i banknotami wspólnej waluty EURO. Czechy, Słowacja i Polska dołączyły do Unii Europejskiej w 2004 roku. 4
Załącznik nr 5 PROCES DECYZYJNY W UNII EUROPEJSKIEJ Proces podejmowania decyzji w Unii Europejskiej dotyczy tworzenia prawa obowiązującego we Wspólnocie. Prawo UE jest nadrzędne w stosunku do praw krajowych państw członkowskich. Niezwykle więc ważny jest sposób, w jaki tworzone jest prawo i zapewnienie konstruowania zapisów, które będą skutecznie funkcjonowały zarówno w krajach małych (np. Malta) oraz dużych (np. Niemcy). W procesie decyzyjnym UE uczestniczą przede wszystkim: Komisja Europejska, Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej. Za inicjowanie procesu, czyli proponowanie nowych rozwiązań, odpowiedzialna jest przede wszystkim Komisja. Podejmowanie decyzji leży w kompetencjach Parlamentu i Rady. Szczegółowe procedury postępowania opisane są szczegółowo w Traktacie Lizbońskim i zależą od tego, w jakich obszarach i na jakich zasadach poszczególne prawa mogą być uchwalane. Propozycje zmian prawnych opracowywane są przez organy UE. Jednym ze strategicznych celów Unii jest promowanie postaw aktywnego obywatelstwa. W tym celu wypracowana została procedura dająca obywatelom europejskim prawo do przedkładania wniosków legislacyjnych Komisji. Jest to inicjatywa europejska. Inicjatywa europejska daje możliwość wypowiedzenia się obywateli i zaangażowania w procesy decyzyjne na poziomie Wspólnoty. Aby propozycja zmiany prawa została poddana analizie, muszą być spełnione następujące warunki: inicjatywa musi otrzymać wsparcie co najmniej miliona obywateli Europy, to znaczy obywateli posiadających narodowość jednego z państw członkowskich. Osoby wspierające inicjatywę wypełniają deklarację poparcia i tym samym stają się sygnatariuszami inicjatywy, obywatele sygnatariusze muszą pochodzić z co najmniej jednej czwartej państw członkowskich. Celem jest zagwarantowanie, by inicjatywa była odzwierciedleniem interesu Unii, a nie tylko jednego państwa członkowskiego lub małej grupy państw członkowskich, niniejsze rozporządzenie ustanawia również minimalną liczbę obywateli sygnatariuszy pochodzących z każdego reprezentowanego państwa członkowskiego. Minimalną liczbę dla każdego państwa członkowskiego ustalono w załączniku I do rozporządzenia 1. Na potrzeby przeprowadzenia każdej inicjatywy obywatelskiej tworzy się komitet obywatelski złożony z 7 członków reprezentujących 7 krajów członkowskich, którego zadaniem jest koordynowanie inicjatywy i pośredniczenie w kontaktach z instytucjami. Etapy realizacji: 1. rejestracja proponowanej inicjatywy europejskiej, 2. zbieranie poparcia inicjatywy (pisemnie, mailowo, on-line) przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy od rejestracji, 3. weryfikacja deklaracji poparcia inicjatywy przez obywateli, 4. przedłożenie inicjatywy Komisji, która w ciągu 3 miesięcy musi podjąć działania lub wyjaśnić powody ich niepodjęcia. Opracowanie w oparciu o europa.eu oraz europarl.europa.eu 1 Europa.eu 5
Podstawowa wiedza o Unii Europejskiej i krajach członkowskich ROZWIĄZANIE KARTY PRACY NR 3 Uchwala akty prawne UE. Koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich UE. Podpisuje umowy między UE a krajami, które nie są członkami Wspólnoty. Zatwierdza budżet na kolejny rok UE. Określa cele polityki zagranicznej całej UE. Liczba posłów z każdego kraju zależy do liczby jego ludności (od 6 posłów reprezentujących małe kraje do 96, reprezentujących największe). Posłowie wybierani są przez obywateli każdego kraju członkowskiego. Debatuje nad aktami prawa europejskiego i uchwala je wraz z Radą Sprawuje nadzór nad innymi instytucjami UE. Debatuje nad budżetem UE i przyjmuje go wraz z Radą. Parlament Europejski Komisja Europejska Rada Unii Europejskiej Ministrowie odpowiedzialni za omawiany temat (minister środowiska uczestniczy w dyskusji o środowisku). Reprezentuje i chroni interesy całej Unii poprzez: przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych Parlamentowi i Radzie, zarządzanie budżetem UE i rozdzielanie środków finansowych na różne cele związane z rozwojem UE, egzekwowanie prawa UE, reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej, na przykład poprzez negocjowanie umów między UE a innymi krajami. 28 komisarzy, po jednym z każdego państwa UE, każdy kieruje określonym obszarem polityki. Bieżącą działalnością Komisji zajmują się pracownicy Komisji administratorzy, prawnicy, ekonomiści, tłumacze ustni i pisemni, pracownicy sekretariatów itp., przydzieleni do departamentów zwanych dyrekcjami generalnymi (DG). 6
Załącznik nr 6 KOMISARZE STOJĄCY NA CZELE POSZCZEGÓLNYCH DYREKCJI GENERALNYCH KOMISJI EUROPEJSKIEJ W KADENCJI 2010 2014 José Manuel Barroso (Portugalia) Przewodniczący Komisji Europejskiej Catherine Ashton (Wielka Brytania) Wiceprzewodnicząca, Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Viviane Reding (Luksemburg) Wiceprzewodnicząca, komisarz ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa Joaquín Almunia (Hiszpania) wiceprzewodniczący i komisarz ds. konkurencji Sigm Kallas (Estonia) wiceprzewodniczący i komisarz ds. transportu Neelie Kroes (Holandia) wiceprzewodniczący i komisarz ds. agendy cyfrowej Antonio Tajani (Włochy) wiceprzewodniczący i komisarz ds. przemysłu i przedsiębiorczości Maroš Šefčovič (Słowacja) wiceprzewodniczący i komisarz ds. stosunków międzyinstytucjonalnych i administracji Janez Potočnik (Słowenia) komisarz ds. środowiska Olli Rehn (Finlandia) komisarz ds. spraw gospodarczych i walutowych Andris Piebalgs (Łotwa) komisarz ds. rozwoju Michel Barnier (Francja) komisarz ds. rynku wewnętrznego i usług Androulla Vassiliou (Cypr) komisarz ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży Algirdas Šemeta (Litwa) komisarz ds. podatków i unii celnej, audytu i zwalczania nadużyć finansowych Karel De Gucht (Belgia) komisarz ds. handlu John Dalli (Malta) komisarz ds. zdrowia i polityki konsumenckiej Máire Geoghegan-Quinn (Irlandia) komisarz ds. badań, innowacji i nauki Janusz Lewandowski (Polska) komisarz ds. programowania finansowego i budżetu Maria Damanaki (Grecja) komisarz ds. gospodarki morskiej i rybołówstwa Kristalina Georgieva (Bułgaria) komisarz ds. współpracy międzynarodowej, pomocy humanitarnej i reagowania kryzysowego Günther Oettinger (Niemcy) komisarz ds. energii Johannes Hahn (Austria) komisarz ds. polityki regionalnej Connie Hedegaard (Dania) komisarz ds. działań w dziedzinie klimatu Stefan Füle (Czechy) komisarz ds. rozszerzenia i polityki sąsiedztwa László Andor (Węgry) komisarz ds. zatrudnienia, spraw społecznych i włączenia społecznego Cecilia Malmström (Szwecja) komisarz ds. spraw wewnętrznych Dacian Cioloş (Rumunia) komisarz ds. rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich 7
Podstawowa wiedza o Unii Europejskiej i krajach członkowskich Załącznik nr 7 INFORMACJE NA TEMAT FUNDUSZY EUROPEJSKICH Jedną z podstawowych korzyści wejścia Polski do Unii Europejskiej jest możliwość pełnego korzystania z funduszy unijnych. Wśród funduszy unijnych wymienić należy: Fundusz spójności, którego celem jest zredukowanie dysproporcji gospodarczych i społecznych oraz promowanie zrównoważonego rozwoju. Fundusz Spójności finansuje największe inwestycje infrastrukturalne z sektora transportu oraz ochrony środowiska. Fundusze strukturalne, które mają na celu wzmocnienie spójności ekonomicznej i społecznej krajów Unii poprzez promowanie innowacyjnych i nowoczesnych rozwiązań zarówno w zakresie infrastruktury, jak i problemów społecznych. W ramach funduszy strukturalnych wymienić należy Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), który finansuje projekty inwestycyjne oraz Europejski Fundusz Społeczny (EFS), którego głównym celem jest finansowanie działań zorientowanych na podniesienie jakości potencjału ludzkiego. Programy edukacyjne Unii Europejskiej zorientowane przede wszystkim na zwiększenie międzynarodowej mobilności Europejczyków. Wdrażanie funduszy unijnych w poszczególnych krajach członkowskich odbywa się w ramach siedmioletnich okresów programowania, w których przyznawane są budżety na poszczególne obszary funkcjonowania. Pierwszy okres programowania obejmował lata 2000 2006 (Polska brała w nim udział w latach 2004 2006 z budżetem na poziomie ok. 50% budżetu wszystkich tzw. nowych krajów UE). Drugi okres programowania obejmował lata 2007 2013, a obecny 2014 2020. W zakresie wydatkowania środków z danego okresu programowania obowiązuje zasada n+2, tzn., że środki z danego okresu mogą być wydatkowane do dwóch lat po jego ukończeniu. I tak projekty z pierwszego okresu programowania można było realizować do końca 2008 r., a przedsięwzięcia finansowane z budżetu drugiego okresu programowania do końca 2015 r. Z punktu widzenia funkcjonowania systemu oświaty największe znaczenie mają fundusze strukturalne oraz programy edukacyjne. Z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego mogą być finansowane inwestycje w obszarze edukacji (głównie ze środków tzw. regionalnych programów operacyjnych województw). Z Europejskiego Funduszu Społecznego finansowane są przedsięwzięcia mające na celu m.in. wyrównywanie szans uczniów znajdujących się z różnych powodów w gorszej sytuacji, a także wsparcie dla nauczycieli w zakresie podniesienia kompetencji. W obszarze zainteresowania Europejskiego Funduszu Społecznego pozostają osoby pracujące, które z własnej inicjatywy chcą podnosić swoje kwalifikacje, osoby pozostające w systemie edukacji i szkolnictwa wyższego (uczniowie i studenci), osoby bezrobotne i nieaktywne zawodowo. W programach edukacyjnych Unii Europejskiej Polska mogła częściowo uczestniczyć już od 1998 r. (na mocy decyzji Rady Stowarzyszeniowej), jednak pełnoprawnym uczestnikiem stała się dopiero po wejściu do Unii Europejskiej. Programy edukacyjne są przykładem współpracy, zakładającej uczestnictwo podmiotów z co najmniej dwóch krajów (zależnie od typu projektów może być wymagane partnerstwo min. 5 podmiotów z pięciu krajów Unii). W latach 2007 2013 programy edukacyjne wdrażane były w ramach jednego Programu Uczenia się przez całe życie. W obecnej perspektywie finansowej wdrażany jest ogólny program pod nazwą Erasmus+, którego podprogramy dotyczą różnych grup docelowych. Uczniowie i nauczyciele mogą korzystać przede wszystkim z programu Comenius, którego celem jest m.in. rozwijanie wśród młodzieży i kadry nauczycielskiej wiedzy o różnorodności kultur i języków europejskich oraz pomaganie w nabyciu umiejętności i kompetencji życiowych ważnych dla rozwoju osobistego, przyszłego zatrudnienia i aktywnego obywatelstwa europejskiego. Do szkół adresowane są również wybrane akcje programu Jean Monnet, ze środków którego finansowane było przygotowanie niniejszego poradnika. 8
Fundusze unijne są dodatkowym, zewnętrznym źródłem finansowania rozwoju, w tym rozwoju polskiego systemu oświaty. Wysokość pozyskanych środków w dużej mierze zależy od aktywności w tym zakresie organu założycielskiego szkoły. Jednakże olbrzymią rolę w aplikowaniu o środki może odegrać dyrekcja szkoły, jak i sami nauczyciele. Więcej informacji o funduszach unijnych można znaleźć m.in.: Europejski Fundusz Społeczny: www.efs.gov.pl www.pokl.dwup.pl Programy edukacyjne: www.frse.org.pl www.erasmusplus.org.pl 9