1. Wstęp Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska przedstawia dwunastą roczną ocenę jakości powietrza w województwie lubelskim sporządzoną na podstawie art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska. Niniejszy dokument obejmuje ocenę i klasyfikację wszystkich stref w województwie za 2013 r., z uwzględnieniem kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin. Pod względem metodologicznym stanowi kontynuację ocen wykonywanych w latach wcześniejszych. Nowym elementem oceny jest uwzględnienie wymagań decyzji wykonawczej Komisji Europejskiej ustanawiającej zasady stosowania dyrektyw 2004/107WE i 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do systemu wzajemnej wymiany informacji oraz sprawozdań dotyczących jakości otaczającego powietrza. Podstawa prawna: ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska ( obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 sierpnia 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. 2013 poz. 1232), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1032), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r., poz. 914). Z wykonywaniem oceny powiązane są również: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie sposobu obliczania wskaźników średniego narażenia oraz sposobu oceny dotrzymania pułapu stężenia ekspozycji dla pyłu PM2,5 (Dz. U. z 18 września 2012 r.poz.1029), rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. z 2012 r., poz.1034). Przedmiotowa ocena sporządzona została zgodnie z Wytycznymi do wykonania rocznej oceny jakości powietrza w strefach za 2013 rok zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska na podstawie obowiązującego prawa krajowego i UE, zatwierdzonymi przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zaleconymi do stosowania pismem z dnia 12 marca 2014 r. znak: DM-073-01/02/2014/BT. Celem oceny jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji zanieczyszczających powietrze na obszarze poszczególnych stref w zakresie umożliwiającym: - dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o obowiązujące kryteria, - uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń na obszarze strefy, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych, - wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach.
Aktualnie, zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy Poś, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie, strefę stanowi: - aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy, - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Kryteriami klasyfikacji stref są: - poziomy dopuszczalne (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przypadków przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określonych dla niektórych zanieczyszczeń), - poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu powiększone o margines tolerancji (dozwolone przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego odnoszą się także do jego wartości powiększonej o margines tolerancji), - poziomy docelowe substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przypadków przekroczeń, określonej w odniesieniu do ozonu), - poziom celu długoterminowego (dla ozonu). Zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska, wojewódzki inspektor ochrony środowiska dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni, oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref, w których: 1) poziom stężeń przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, 2) poziom stężeń mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji, 3) poziom stężeń nie przekracza poziomu dopuszczalnego, 4) poziom stężeń przekracza poziom docelowy, 5) poziom stężeń nie przekracza poziomu docelowego, 6) poziom stężeń przekracza poziom celu długoterminowego, 7) poziom stężeń nie przekracza poziomu celu długoterminowego. Uwzględniając ww. wytyczne, wynikiem oceny dla kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony roślin, dla wszystkich substancji podlegających ocenie, jest zaliczenie strefy do jednej z poniższych klas (klasyfikacja podstawowa): klasa A - jeżeli stężenia substancji na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych bądź poziomów docelowych, klasa B jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, klasa C - jeżeli stężenia substancji na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne bądź poziomy docelowe, natomiast dla parametru jakim jest poziom celu długoterminowego dla ozonu, przewidziane są: klasa D 1 jeżeli poziom stężeń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego, klasa D 2 - jeżeli poziom stężeń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego. 2
2. Informacje ogólne o województwie lubelskim 2.1. Obszar, ludność, topografia Województwo lubelskie sąsiaduje z województwami: podlaskim, mazowieckim, świętokrzyskim i podkarpackim. Od wschodu graniczy z Ukrainą i Białorusią. Jest trzecim pod względem wielkości regionem w kraju. Zajmuje obszar 25 122 km 2 (8% powierzchni Polski) i liczy 2 165 651 mieszkańców (5,6% ludności Polski) wg stanu na 31.12.2012 r. Średnia gęstość zaludnienia w województwie wynosi 86,2 osoby na km 2 (w Polsce 123,2 osoby na km 2 ). Gęstość zaludnienia w Aglomeracji Lubelskiej wynosi 2 365, a w strefie lubelskiej 73 osoby na km 2. Administracyjnie województwo obejmuje 24 powiaty, w tym 4 miasta na prawach powiatu i 213 gmin, z których 20 to gminy miejskie, 21 miejsko wiejskie i 172 gminy wiejskie. Topografia województwa wykazuje nachylenie ku północy. Rzeźba terenu układa się w 3 pasy: kotlin podgórskich, wyżyn i nizin. Część południowa: Kotlina Sandomierska, to rozległe obniżenie tektoniczne z dominującymi równinami piaszczystymi. Część środkową stanowią: pofałdowana i pocięta wąwozami lessowymi - Wyżyna Lubelska oraz wypiętrzona Wyżyna Wołyńska i Roztocze. Północną część województwa stanowią równiny Mazowsza, południowego Podlasia i Polesia Lubelskiego. Według danych Urzędu Statystycznego w Lublinie 22,7 % powierzchni województwa to prawnie chronione obszary o szczególnych walorach przyrodniczych. 2.2 Ogólna charakterystyka warunków meteorologicznych (Opracowano na podstawie danych IMGW w Warszawie, stacje meteorologiczne w Lublinie, Terespolu i Włodawie) Średnia obszarowa temperatura w województwie lubelskim dla roku 2013 wynosiła: 8,3 C, w sezonie zimnym 1,5 C, w sezonie ciepłym 15,1 C. Najzimniejszym miesiącem był styczeń ze średnią miesięczną temperaturą -4,1 C. Najzimniejszy dzień z temperaturą dobową -15 C odnotowano 27 stycznia w Terespolu, gdzie też zaobserwowano w nocy z 26 na 27 stycznia absolutne minimum temperatury powietrza w województwie dla roku 2013, wynoszące -21,8 C. Najcieplej było w lipcu, średnia miesięczna temperatura wynosiła 18,8 C. Najcieplejszym dniem w województwie, z temperaturą dobową 27,1 C był 29 lipca w Lublinie. Średnie miesięczne temperatury powietrza przedstawiono na rys. 1. [ C ] Średnie miesięczne temperatury w 2013 r. 20 15 10 5 0-5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Lublin Terespol Włodawa Rys.1. Średnie miesięczne temperatury na stacjach meteorologicznych woj. lubelskiego Dla województwa lubelskiego rok 2013 był bardziej obfity w opady atmosferyczne niż rok poprzedni: na stacji w Lublinie o 23 % więcej, w Terespolu o 9%, we Włodawie o 26 %. 3
Roczne sumy w 2013 r. wynosiły: w Lublinie 650 mm, w Terespolu 599 mm, we Włodawie 668mm. W Lublinie najwięcej opadów wystąpiło w maju, czerwcu i lipcu ich wielkość wyniosła 47% rocznego opadu, w Terespolu: w maju, czerwcu i wrześniu 48% rocznego opadu, we Włodawie: maj, czerwiec, lipiec i wrzesień 58% rocznego opadu. Najbardziej skąpymi w opady były: sierpień, październik i grudzień (rys.2). Rys.2. Miesięczne sumy opadów atmosferycznych na stacjach meteorologicznych woj. lubelskiego Mapa 1. Roczna suma opadu atmosferycznego w 2013 r. (źródło: Biuletyn Monitoringu Klimatu Polski) W 2013 r. w sezonie letnim dominowały wiatry nadciągające z kierunków zachodniego i południowego. Natomiast w sezonie zimnym, zwłaszcza w grudniu i styczniu, przeważały wiatry wschodnie. Zazwyczaj były to wiatry słabe i umiarkowane, od 2 do 10 m/s (rys. 3). 4
Rys. 3. Roczne i sezonowe róże wiatrów dla stacji meteorologicznych woj. lubelskiego w 2013 r. 5
2.3. Główne punktowe źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza Województwo lubelskie jest zróżnicowane pod względem rozmieszczenia źródeł emisji. Duża część województwa to obszary typowo rolnicze. Największe punktowe źródła emisji zlokalizowane są w większości w miastach. Emisja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych, tj. z sektora energetyczno-przemysłowego województwa lubelskiego w 2012 r. wynosiła (wg danych GUS): 2,098 tys. ton pyłów (4% emisji krajowej), 5 325,4 tys. ton gazów (2,5% emisji krajowej), co ustawia województwo lubelskie na: 12 miejscu pod względem emisji pyłów, 12 miejscu pod względem emisji gazów. Ponadto na obszarze województwa lubelskiego znaczącymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza mającymi duży procentowy udział w stężeniach pyłu PM10 były: emisja powierzchniowa z indywidualnego ogrzewania budynków oraz emisja liniowa tj. komunikacja, głównie transport samochodowy. 3. Opis systemu oceny Ocena za 2013 r. została wykonana w oparciu o kryteria określone rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu ocenie podlegają następujące substancje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM10 i PM2,5, arsen, kadm, nikiel, benzo/α/piren dla kryteriów określonych ze względu na ochronę zdrowia, dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon dla kryteriów określonych ze względu na ochronę roślin. Oceny poziomu substancji w powietrzu na obszarze województwa lubelskiego dokonano na podstawie funkcjonującej w 2013 r. wojewódzkiej sieci pomiarowej, określonej w Programie Państwowego Monitoringu Środowiska województwa lubelskiego na lata 2013-2015 (mapa 2). Sieć pomiarową tworzyły: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz Roztoczański Park Narodowy. Stanowiska, z których wyniki uwzględniono w ocenie, wyszczególnione są w tabelach 10.3-10.14 zawierających zestawienia danych za 2013 r. Ponadto w ocenie wykorzystano: dane pomiarowe z województwa podlaskiego i świętokrzyskiego, wyniki pomiarów 1h udostępnione przez Zakłady Azotowe Puławy w Puławach, dane meteorologiczne pozyskane z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz wyniki modelowania stężeń ozonu troposferycznego za 2013 r., wykonane w ramach pracy pt. Wspomaganie systemu oceny jakości powietrza z użyciem modelowania w zakresie ozonu troposferycznego dla lat 2012 i 2013 i przekazane przez GIOŚ do stosowania pismem z dnia 31.03.2013 r. znak: DM/5102-26/04/2014/EP. 6
Lp. Adres stacji SO 2 NO 2 C 6 H 6 Pb, As, CO PM10 Cd, Ni B/a/p PM2,5 Ozon Inne 1. Biała Podlaska ul. Orzechowa o o o c m c 2. Jarczew c c 3. Radzyń ul. Sitkowskiego 1 B c 4. Puławy ul. Lubelska 5 (1) 5. Puławy ul. Skowieszyńska 51 c 6. Lublin ul. Śliwińskiego 5 c m m c 7. Lublin ul. Obywatelska (2) (3) 8. Wilczopole 9. Chełm ul. Jagiellońska 64 o o c m c 10. Kraśnik ul. Koszarowa 10 A o c m 11. Zamość ul. Hrubieszowska 69A o c m m c (1) 12 Biały Słup (RPN) (1) Oznaczenia: (1) - NOx, NO, (2) - NOx, NO, Toluen, m,p-ksylen, o-ksylen, etylobenzen, (3) - benzo(a)antracen, benzo(b)fluoronten, benzo(j)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren, dibenzo(a,h)antracen w pyle PM10, c - pomiary 24h codzienne, o - pomiary 24h okresowe (zgodnie z rozporządzeniem MŚ w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu), m - oznaczenia w próbie uśrednionej z jednego miesiąca, - stanowisko prowadzące pomiary automatyczne - stanowisko prowadzące pomiary manualne. Mapa 2. Lokalizacja stacji i stanowisk pomiarowych funkcjonujących w 2013 r. 7
Wyniki pomiarów będące podstawą oceny obejmowały: zweryfikowane wyniki pomiarów manualnych prowadzonych codziennie, wyniki pomiarów okresowych, a także serie pomiarowe ze stacji automatycznych. O klasie strefy decydowały obszary o najwyższych stężeniach zanieczyszczenia na terenie strefy. Podstawę klasyfikacji stanowiły metody oceny zastosowane w tych obszarach. Wynikiem rocznej oceny jakości powietrza w strefie jest określenie klasy strefy dla konkretnego zanieczyszczenia, oddzielnie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ze względu na ochronę roślin (z wyjątkiem stref wyłączonych z klasyfikacji pod kątem ochrony roślin). W przypadku zanieczyszczeń, dla których standardy określone są dla dwu parametrów (czasów uśredniania), klasyfikacji dokonano dla każdego z nich, przyjmując ostateczną klasę dla zanieczyszczenia według mniej korzystnego parametru. 4. Klasy stref i wymagane działania wynikające z oceny Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami dotyczącymi działań na rzecz poprawy jakości powietrza, bądź utrzymania jakości na dotychczasowym poziomie, co pokazują tabele 4.1, 4.2, 4.3. Tabela 4.1. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczeń, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom dopuszczalny i margines tolerancji Klasa strefy Poziom stężeń zanieczyszczenia Wymagane działania A nie przekraczający poziomu - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego dopuszczalnego oraz dążenie do utrzymania B przekraczający poziom dopuszczalny lecz nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji najlepszej jakości powietrza - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, - określenie przyczyn przekroczeń, podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji C powyżej poziomu dopuszczalnego - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, - opracowanie programu ochrony powietrza, - kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, - opracowanie programu ochrony powietrza w celu osiągnięcia poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji (określonego dla pyłu PM2,5) 8
Tabela 4.2. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczeń, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom docelowy Klasa strefy Poziom stężeń zanieczyszczenia Wymagane działania A nie przekraczający poziomu docelowego 1) Brak C powyżej poziomu docelowego 1) - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych, - opracowanie lub aktualizacja programu ochrony powietrza w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu 1) z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMS w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu Tabela 4.3. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń ozonu z uwzględnieniem poziomu celu długoterminowego Klasa strefy Poziom stężeń ozonu Wymagane działania D 1 D 2 nie przekraczający poziomu celu długoterminowego powyżej poziomu celu długoterminowego Brak - dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do 2020 r. W ocenie dotyczącej pyłu PM2,5, na potrzeby raportowania, dokonano dodatkowej klasyfikacji. Klasy stref określane w oparciu o poziom dopuszczalny PM2,5 dla tzw. fazy II, równy 20 µg/m 3, z terminem osiągnięcia do 1 stycznia 2020 r.: Klasa A1 brak przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla fazy II Klasa C1 i C2 przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla fazy II Klasy stref określane w oparciu o poziom docelowy PM2,5 wynoszący 25 µg/m 3 (równy wartości obecnego poziomu dopuszczalnego): Klasa A brak przekroczenia poziomu docelowego Klasa C2 przekroczenie poziomu docelowego. 5. Strefy w woj. lubelskim Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r., poz. 914), na obszarze woj. lubelskiego ocenie jakości powietrza ze względu na ochronę zdrowia ludzi podlegają 2 strefy, ocenie jakości powietrza ze względu na ochronę roślin - 1 strefa (tabela 5.1). Tabela 5.1. Lista stref województwa lubelskiego, w których dokonuje się oceny jakości powietrza pod kątem wszystkich wymaganych zanieczyszczeń. L.p. 1. Nazwa strefy Aglomeracja Lubelska Kod strefy Klasyfikacja wg kryteriów dot. ochrony roślin Powierzchnia strefy [km 2 ] Liczba mieszkańców strefy * Teren wchodzący w skład strefy PL0601 nie 147 347 678 m. Lublin 2. Strefa lubelska PL0602 tak 24 975 1 817 973 *) stan na 31.12.2012. (wg zamieszkania) obszar województwa poza aglomeracją 9
6. Wyniki oceny i klasyfikacji stref według kryteriów ochrony zdrowia 6.1. Dwutlenek siarki Tabela 6.1.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. dwutlenek siarki, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom SO 2 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 1 godz. 350 24 razy 24 godz. 125 3 razy W rocznej ocenie jakości powietrza klasyfikacji stref dla SO 2 dokonano na podstawie dwóch parametrów: stężeń 24-godz. i 1-godz. Podstawę klasyfikacji stanowiły wyniki pomiarów uzyskanych łącznie z 6 stanowisk, których zestawienie przedstawia tabela 10.3. Do analizy poziomu stężeń wykorzystano również wyniki pomiarów 1h wykonywanych przez Zakłady Azotowe Puławy S.A. w Puławach w punktach zlokalizowanych na granicy zakładu. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężeń 1-godz. i 24-godz. sprawdzono na podstawie wyników pomiarów automatycznych prowadzonych przy ul. Obywatelskiej. Stężenie średnie roczne wynosiło 3,8 μg/m 3. Nie występowały wartości stężeń 1-godz. i 24-godz. wyższe od dopuszczalnych. Maksymalne stężenie 1-godz. wynosiło 41 μg/m 3 (11,7% poziomu dopuszczalnego), 24 godzinne 16,3 μg/m 3 (13% poziomu dopuszczalnego). W strefie lubelskiej - dotrzymanie stężeń 1-godz. i 24-godz. sprawdzono na podstawie 3 serii wyników pomiarów ciągłych: manualnych prowadzonych w Jarczewie i automatycznych prowadzonych w Zamościu i Białym Słupie, serii składanej ze stanowiska LbZamoscHrubieszowsk automatycznego i LbZamoscHrubieszowsk manualnego, wyników pomiarów okresowych wykonywanych w 2 punktach zlokalizowanych w Chełmie i Zamościu.. Do analizy poziomu stężeń SO 2 wykorzystano również wyniki pomiarów wykonywanych przez Z.A. Puławy. Stężenie średnie roczne wynosiło od 2,1 μg/m 3 do 3,9 μg/m 3. Nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych stężeń godzinowych i 24-godz. Najwyższe stężenie zarówno 1-godz. jak i 24-godz. wystąpiło w Zamościu i wynosiło odpowiednio 23,7 μg/m 3 (6% poziomu dopuszczalnego) i 11,8 μg/m 3 (9% poziomu dopuszczalnego). Z uwagi na powyższe, Aglomerację Lubelską i strefę lubelską wg kryteriów ochrony zdrowia dla SO 2 zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla SO 2 przedstawia tabela 6.1.2. Tabela 6.1.2. Klasyfikacja stref na podstawie parametrów kryterialnych określonych dla SO 2, w celu ochrony zdrowia Klasa strefy dla poszczególnych Nazwa strefy Kod strefy Lp. czasów uśredniania stężeń SO 2 Klasa strefy dla SO 2 1 h 24 h 1 2 3 4 5 6 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A A A 2. Strefa lubelska PL0602 A A A 10
6.2. Dwutlenek azotu Tabela 6.2.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. dwutlenek azotu, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom NO 2 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 1 godz. 200 18 razy rok kalendarzowy 40 nie dotyczy W rocznej ocenie jakości powietrza dla NO 2 klasyfikacji dokonano na podstawie dwóch parametrów: stężeń średnich rocznych i 1-godz. Podstawę klasyfikacji w obu strefach stanowiły wyniki pomiarów uzyskanych łącznie z 7 stanowisk. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.5. Do analizy poziomu stężeń wykorzystano również wyniki pomiarów godzinowych wykonanych przez Zakłady Azotowe Puławy S.A. w Puławach. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężeń 1- godz. i średnich rocznych sprawdzono na podstawie wyników pomiarów automatycznych prowadzonych przy ul. Obywatelskiej. Stężenie średnie roczne wynosiło 19,6 μg/m 3, co stanowi 49% stężenia dopuszczalnego. Najwyższe stężenie jednogodzinne wynosiło 142,5 μg/m 3 (71,3 % dopuszczalnego). Dotrzymane były zatem dopuszczalne stężenia dla obu parametrów. W strefie lubelskiej dotrzymanie stężeń 1-godz. i średniorocznych sprawdzono na podstawie serii wyników pomiarów automatycznych prowadzonych w Puławach, Zamościu i Białym Słupie, manualnych prowadzonych w sposób systematyczny w Jarczewie i wyników pomiarów okresowych wykonywanych w 2 punktach zlokalizowanych w Białej Podlaskiej i Chełmie, a także wyników pomiarów 1-godz. wykonywanych przez Z.A. Puławy S.A.w Puławach. Stężenia średnie roczne nie przekraczały poziomu dopuszczalnego i wynosiły od 9 µg/m 3 do 18,8 µg/m 3, co stanowi maksymalnie 47 % stężenia dopuszczalnego. Najwyższe stężenie jednogodzinne wynosiło 158,6 μg/m 3 (79,3 % dopuszczalnego). Z uwagi na brak przekroczeń na stanowiskach zlokalizowanych na obszarach o potencjalnie najwyższych spodziewanych stężeniach: Aglomeracji Lubelskiej, Puławach, Zamościu, a także w oparciu o wyniki pomiarów okresowych prowadzonych w miastach grodzkich: Białej Podlaskiej i Chełmie, obie strefy wg kryteriów ochrony zdrowia dla NO 2 zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla NO 2 przedstawia tabela 6.2.2. Tabela 6.2.2. Klasyfikacja stref na podstawie parametrów kryterialnych określonych dla NO 2, pod kątem ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla poszczególnych czasów uśredniania stężeń NO 2 Klasa strefy dla NO 2 1 h rok wynikowa 1 2 3 4 5 6 10 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A A A A 2. Strefa lubelska PL0602 A A A A 11
6.3. Pył zawieszony PM10 Tabela 6.3.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. pył zawieszony PM10, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom PM10 w powietrzu [μg/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 24 godz. 50 35 razy rok kalendarzowy 40 nie dotyczy Klasyfikacji stref dokonano z uwzględnieniem dwóch wartości kryterialnych: stężeń 24-godzinnych i średnich rocznych uzyskanych z 7 stanowisk pomiarów manualnych i 1 automatycznego. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.6. Na wszystkich stanowiskach zostało dotrzymane dopuszczalne stężenie średnie roczne. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężeń 24-godz. i średnich rocznych sprawdzono na podstawie wyników pomiarów automatycznych prowadzonych przy ul. Obywatelskiej i wyników pomiarów manualnych wykonywanych przy ul. Śliwińskiego. Serie te charakteryzowała ponad 85% kompletność. Stężenia średnie roczne wynosiły odpowiednio 29,6 μg/m 3 (74% dopuszczalnego) i 29,3 μg/m 3 (73,3% poziomu dopuszczalnego). Na stanowisku przy ul. Śliwińskiego stwierdzono przekroczenie dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego. Ponadto percentyl 90,4 wyznaczony z serii pomiarowych z obu stanowisk był wyższy od 50 μg/m 3. Charakterystyka stanowisk: Lublin ul. Śliwińskiego 5, kompletność serii pomiarowej 99,7% Kod krajowy stacji: LbLublin_Sliwins_5 Współrzędne geograficzne: długość - 22 o 33 06,03, szerokość - 51 o 16 23,08 Liczba dni z przekroczeniami - 40 Percentyl 90,4 53 μg/m 3 Lublin ul. Obywatelska, kompletność serii pomiarowej 87,7% Kod krajowy stacji: LbLublinWIOS Współrzędne geograficzne: długość - 22 o 34 08,88, szerokość - 51 o 15 33,95 Liczba dni z przekroczeniami - 35 Percentyl 90,4 53,5 μg/m 3 W strefie lubelskiej dotrzymanie stężeń 24- godz. i średniorocznych sprawdzono na podstawie serii wyników pomiarów manualnych prowadzonych na 6 stanowiskach. Serie posiadały ponad 90% kompletność. Na wszystkich stanowiskach dotrzymane były stężenia średnie roczne, najwyższe 33,6 μg/m 3 stanowiło 84% poziomu dopuszczalnego. Na 3 stanowiskach odnotowano przekroczenie dopuszczalnego stężenia 24-godzinnego. Były to: Puławy ul. Skowieszyńska, Zamość ul. Hrubieszowska i Kraśnik ul. Koszarowa. Charakterystyka stanowisk: Puławy ul. Skowieszyńska 51 Kod krajowy stacji: LbPulawySkowieszynska Współrzędne geograficzne: długość - 21 o 58 35, szerokość - 51 o 24 38 Liczba dni z przekroczeniami - 61 Percentyl 90,4 60,0 μg/m 3 12
Zamość ul. Hrubieszowska 69A Kod krajowy stacji: LbZamoscHrubieszowsk Współrzędne geograficzne: długość - 23 o 17 24,89, szerokość - 50 o 42 59,86 Liczba dni z przekroczeniami - 45 Percentyl 90,4 57,2 μg/m 3 Kraśnik ul. Koszarowa Kod krajowy stacji: LbKrasnikKoszarowa Współrzędne geograficzne: długość - 22 o 13 41,91, szerokość - 50 o 55 41,66 Liczba dni z przekroczeniami - 41 Percentyl 90,4 55,6 μg/m 3 Ze względu na przekroczenie 24-godz. stężeń pyłu PM10 wg kryterium ochrony zdrowia zarówno Aglomeracja Lubelska jak i strefa lubelska zostały zaliczone do klasy C. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla pyłu PM10 przedstawia tabela 6.3.2. Tabela 6.3.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów dla różnych czasów uśredniania stężeń PM10, ochrona zdrowia Klasa strefy dla poszczególnych Nazwa strefy Kod strefy Lp. czasów uśredniania stężeń PM10 Klasa strefy dla PM10 24 h rok 1 2 3 4 5 6 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 C A C 2. Strefa lubelska PL0602 C A C Liczbę dni ze stężeniami powyżej poziomu dopuszczalnego na tle średnich miesięcznych zmian temperatur na stacjach ze stwierdzonymi przekroczeniami w 2013 r. zilustrowano na rys.4. Analiza serii pomiarowych kolejny raz potwierdziła występowanie znacznie wyższych stężeń w sezonie chłodnym. Wartości średnie dla sezonu chłodnego były około dwukrotnie wyższe od średnich z sezonu ciepłego. Sezonowy rozkład stężeń pyłu PM10 wykazujący występowanie przekroczeń wyłącznie w sezonie grzewczym nasuwa wniosek, iż istotny wpływ na uzyskiwane stężenia ma emisja ze spalania paliw do celów grzewczych. Serie pomiarowe uzyskane z pozostałych stanowisk będących podstawą oceny nie przekraczały obowiązujących kryteriów, zarówno dla rocznego jak i 24-godzinnego okresu uśredniania wyników pomiarów. W 2013 r. stwierdzonymi obszarami przekroczeń stężeń 24-godz. pyłu PM10 w strefie lubelskiej były tereny położone w miastach: Puławy, Kraśnik, Zamość. 13
Rys.4. Przekroczenia pyłu PM10 na tle warunków termicznych w 2013 r. 14
Rys. 5. Przebieg 24 godzinnych stężeń pyłu PM10 i temperatur w 2013 r. 15
6.4. Pył zawieszony PM2,5 Tabela 6.4.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. - Pył zawieszony PM2,5 - ochrona zdrowia Wartość marginesu Poziom dopuszczalny PM2,5 Okres uśredniania Poziom dopuszczalny PM2,5 stężeń w powietrzu [μg/m 3 tolerancji w 2013 r. w powietrzu powiększony ] [μg/m 3 ] o margines tolerancji 1) [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 25 1 26 Okres uśredniania Poziom docelowy PM2,5 w powietrzu Poziom dopuszczalny PM2,5 dla II fazy stężeń [μg/m 3 ] [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 25 20 Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 dotyczą rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Podstawę klasyfikacji stanowiły wyniki pomiarów uzyskanych łącznie z 4 stanowisk manualnych. Zestawienie wyznaczonych średnich rocznych z wszystkich serii pomiarowych w województwie przedstawia tabela 10.7. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężeń średnich rocznych sprawdzono na podstawie serii wyników pomiarów prowadzonych w Lublinie przy ul. Śliwińskiego. Stężenie średnie roczne wynosiło 21,4 µg/m 3, co stanowi 85,6% stężenia dopuszczalnego. W strefie lubelskiej - dotrzymanie stężeń średnich rocznych sprawdzono na podstawie wyników pomiarów wykonywanych na terenie 3 miast: Biała Podlaska, Chełm i Zamość. Stężenie średnie roczne na obszarze Chełma wynosiło 21,3 μg/m 3, co stanowi 85,2% poziomu dopuszczalnego, zaś w Zamościu i Białej Podlaskiej odpowiednio 22,4 μg/m 3 i 20,4 μg/m 3, co stanowi 89,6% i 81,6% poziomu dopuszczalnego. Z uwagi na powyższe Aglomerację Lubelską i strefę lubelską ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla pyłu PM2,5, według poziomu dopuszczalnego, zaliczono do klasy A (tabela 6.4.2.). Odnosząc uzyskane wyniki pomiarów do poziomu dopuszczalnego dla fazy II, określonego dyrektywą 2008/50/WE stwierdzić należy, że na 3 stanowiskach wystąpiło jego przekroczenie; tj.: w Lublinie przy ul. Śliwińskiego (stężenie średnie roczne -21,4 μg/m 3 ), w Chełmie przy ul. Jagiellońskiej (stężenie średnie roczne 21,3 μg/m 3 ), w Zamościu przy ul. Hrubieszowskiej (stężenie średnie roczne -22,4 μg/m 3 ). Z tego względu Aglomerację Lubelską i strefę lubelską ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla pyłu PM2,5, według poziomu dopuszczalnego dla fazy II, zaliczono do klasy C1 (tabela 6.4.2.). Zgodnie z rozporządzeniem MŚ z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu dla pyłu PM2,5 został określony również poziom docelowy wynoszący 25 μg/m 3 dla stężeń średnich rocznych (równy wartości obecnego poziomu dopuszczalnego). Terminem osiągnięcia był 1 stycznia 2010 r. W obu strefach województwa lubelskiego poziom docelowy pyłu PM2,5 został dotrzymany. Z uwagi na powyższe Aglomerację Lubelską i strefę lubelską ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla pyłu PM2,5 według poziomu docelowego, zaliczono do klasy A (tabela 6.4.2.). 16
Tabela 6.4.2. Klasyfikacja stref dla pyłu PM2,5 ochrona zdrowia Klasa strefy wg Lp. Nazwa strefy Kod strefy poziomu dopuszczalnego Klasa strefy wg poziomu docelowego Klasa strefy wg poziomu dopuszczalnego- faza II 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A A C1 2. Strefa lubelska PL0602 A A C1 6.5. Benzen Tabela 6.5.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. benzen, ochrona zdrowia Dopuszczalny poziom C Okres uśredniania wyników pomiarów 6 H 6 w powietrzu [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 5 Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia benzenem dotyczą rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Podstawę klasyfikacji stanowiły wyniki pomiarów uzyskanych łącznie z 4 stanowisk (w tym 1 automatyczne, 3 z pomiarami okresowymi). Zestawienie wyznaczonych średnich rocznych z wszystkich serii pomiarowych w województwie przedstawia tabela 10.8. W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężenia dopuszczalnego sprawdzono na podstawie serii wyników pomiarów prowadzonych w Lublinie przy ul. Obywatelskiej. Stężenie średnie roczne wynosiło 1,64 µg/m 3, co stanowi 32,8% stężenia dopuszczalnego. W strefie lubelskiej dotrzymanie stężenia dopuszczalnego sprawdzono na podstawie wyników pomiarów okresowych wykonanych na terenie 3 miast: Biała Podlaska, Zamość, Kraśnik. Stężenie średnie roczne wynosiło od 1,7 μg/m 3 do 1,87 μg/m 3, co stanowi maksymalnie 37,4% stężenia dopuszczalnego. Z uwagi na powyższe Aglomerację Lubelską i strefę lubelską, wg kryterium ochrony zdrowia dla benzenu, zaliczono do klasy A. Tabela 6.5.2. Klasyfikacja stref na podstawie kryteriów określonych dla benzenu pod kątem ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla benzenu 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 6.6. Ołów Tabela 6.6.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. ołów, ochrona zdrowia Dopuszczalny poziom Pb Okres uśredniania wyników pomiarów w powietrzu [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 0,5 Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia ołowiem dotyczą rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na dwóch stanowiskach. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.8. 17
W Aglomeracji Lubelskiej dotrzymanie stężenia dopuszczalnego sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbLublin_Sliwins_5. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,0119 µg/m 3, co stanowi 2,4% poziomu dopuszczalnego. W strefie lubelskiej dotrzymanie stężenia dopuszczalnego sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbZamoscHrubieszowsk. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,0133 µg/m 3, co stanowi 2,7% poziomu dopuszczalnego. Ze względu na śladowe zanieczyszczenie powietrza ołowiem zarówno Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską, dla kryterium ochrony zdrowia, zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla ołowiu przedstawia tabela 6.6.2. Tabela 6.6.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla ołowiu w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla ołowiu 1 2 3 4 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 6. 7. Tlenek węgla Tabela 6.7.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. tlenek węgla, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom CO w powietrzu [μg/m 3 ] 8 godzin 10 000 Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia tlenkiem węgla dotyczą stężeń 8-godzinnych. Wartość dopuszczalna określona jest jako maksymalna średnia ośmiogodzinna, spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby. W 2013 r. na terenie województwa lubelskiego funkcjonowało jedno stanowisko, gdzie monitorowano stężenia tlenku węgla. Jest to stanowisko zlokalizowane w Aglomeracji Lubelskiej przy ul. Obywatelskiej, w miejscu o spodziewanych wysokich stężeniach tlenku węgla. W 2013 r. maksymalne ośmiogodzinne stężenie w Lublinie wynosiło 3 675 µg/m 3 tj. 36,8% poziomu dopuszczalnego. Poziom stężeń w strefie lubelskiej oszacowano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych w aglomeracji o spodziewanych wysokich stężeniach tlenku węgla. Z uwagi na dotrzymanie obowiązujących norm tlenku węgla dla kryterium ochrony zdrowia Aglomerację Lubelską i strefę lubelską zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji przedstawia tabela 6.7.2. 18
Tabela 6.7.2. Klasyfikacja stref na podstawie kryteriów określonych dla tlenku węgla w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla CO 1 2 3 6 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 6.8. Ozon Tabela 6.8.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. ozon, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Docelowy poziom O 3 w powietrzu Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu docelowego w roku kalendarzowym Termin osiągnięcia poziomu docelowego O 3 w powietrzu 8 godzin 120 μg/m3 25 dni 2010 r. Okres uśredniania wyników Poziom celu długoterminowego Termin osiągnięcia poziomu celu pomiarów O 3 w powietrzu długoterminowego O 3 w powietrzu 8 godzin 120 μg/m3 2020 r. Kryteria oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia ozonem dotyczą stężeń 8-godzinnych. Poziom docelowy oraz poziom celu długoterminowego ozonu w powietrzu określony jest jako maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród średnich kroczących obliczanych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Poziom docelowy uznaje się za dotrzymany, jeśli liczba dni przekraczających wartość 120 μg/m 3, uśredniona w ciągu kolejnych trzech lat, wynosi nie więcej niż 25. Termin osiągnięcia poziomu docelowego O 3 określono na 2010 r. Poziom celu długoterminowego jest dotrzymany, jeżeli nie występują dni ze stężeniami o wartościach powyżej 120 μg/m 3. Termin osiągnięcia poziomu celu długoterminowego O 3 w powietrzu określono na 2020 r. Zestawienie wyznaczonych parametrów dla poszczególnych stanowisk pomiarowych przedstawia tabela 10.10. Liczba dni (średnia z lat 2011-2013) z przekroczeniami wartości 120 μg/m 3 wynosiła: Lublin ul. Obywatelska 13-3, Jarczew - 13,3, Biały Słup (teren RPN) - 12,3, Biała Podlaska - 9, Wilczopole - 10. Na wszystkich stanowiskach zlokalizowanych w woj. lubelskim dotrzymana była dopuszczalna częstość przekroczeń. Wyniki modelowania stężeń ozonu wykonane na poziomie krajowym wykazały, że na przeważającym obszarze województwa lubelskiego liczba dni z przekroczeniami 120 μg/m 3 waha się od 16 do 26. Na niewielkim obszarze, położonym w południowo-zachodniej części graniczącej z woj. podkarpackim, liczba przekroczeń jest większa niż 25 dni. We wschodniej części 19
województwa przekroczeń jest mniej w granicach 11-15 dni. Wyniki pomiarów stężeń ozonu prowadzone na 5 stacjach nie potwierdzają występowania przekroczeń na obszarze województwa, z których 3 zlokalizowane są na terenach, gdzie wyniki modelowania wykazały przekroczenia. Z uwagi na to, że pomiary traktowane są priorytetowo, Aglomeracja Lubelska i strefa lubelska zostały zaliczone do klasy A. Mapa 3. Liczba dni z przekroczeniami wartości docelowej w województwie lubelskim obliczona modelem GEM-AQ dla 2013 r. (źródło: GIOŚ) Maksymalna średnia ośmiogodzinna w ciągu roku była wyższa od 120 μg/m, co oznacza, że na każdej stacji wystąpiło przekroczenie drugiego kryterium, jakim jest poziom celu długoterminowego. Wyniki modelowania potwierdzają występowanie dni ze stężeniami wyższymi od 120 μg/m 3. Zatem w obu strefach nastąpiło przekroczenie poziomu celu długoterminowego ozonu wg kryterium ochrony zdrowia i z tego względu zostały one zaliczone do klasy D 2. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla ozonu przedstawia tabela 6.8.2. 20
Tabela 6.8.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla ozonu, w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy wg poziomu docelowego Klasa strefy według poziomu celu długoterminowego 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A D 2 2. Strefa lubelska PL0601 A D 2 6.9. Arsen Tabela 6.9.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. arsen, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Docelowy poziom arsenu w powietrzu [ng/m 3 ] Termin osiągnięcia docelowego poziomu arsenu w powietrzu rok kalendarzowy 6 2013 Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia arsenem dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na dwóch stanowiskach. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.8. W Aglomeracji Lubelskiej analizę poziomu stężeń przeprowadzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbLublin_Sliwins_5. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,55 ng/m 3, co stanowi 9,2% poziomu docelowego. W strefie lubelskiej dotrzymywanie poziomu stężeń sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbZamoscHrubieszowsk. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,67 ng/m 3, co stanowi 11,2% poziomu docelowego. Ze względu na niewielkie zanieczyszczenie powietrza arsenem dla kryterium ochrony zdrowia, zarówno Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską, zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla arsenu przedstawia tabela 6.9.2. Tabela 6.9.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla arsenu, w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla arsenu 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 21
6.10. Kadm Tabela 6.10.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. kadm, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Docelowy poziom kadmu w powietrzu [ng/m 3 ] Termin osiągnięcia docelowego poziomu kadmu w powietrzu rok kalendarzowy 5 2013 Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia kadmem dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na dwóch stanowiskach. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.8. W Aglomeracji Lubelskiej analizę poziomu stężeń przeprowadzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbLublin_Sliwins_5. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,43 ng/m 3, co stanowi 8,6% poziomu docelowego. W strefie lubelskiej dotrzymanie poziomu stężeń sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbZamoscHrubieszowsk. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,54 ng/m 3, co stanowi 10,8% poziomu docelowego. Ze względu na niewielkie zanieczyszczenie powietrza kadmem i dotrzymanie norm dla kryterium ochrony zdrowia zarówno, Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji obu stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla kadmu przedstawia tabela 6.10.2. Tabela 6.10.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla kadmu, w celu ochrony zdrowia Klasa strefy dla kadmu Lp. Nazwa strefy Kod strefy 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 6.11. Nikiel Tabela 6.11.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. nikiel, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników pomiarów Docelowy poziom niklu w powietrzu [ng/m 3 ] Termin osiągnięcia docelowego poziomu niklu w powietrzu rok kalendarzowy 20 2013 Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia niklem dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na dwóch stanowiskach. Zestawienie wyznaczonych parametrów przedstawia tabela 10.8. 22
W Aglomeracji Lubelskiej analizę poziomu stężeń przeprowadzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbLublin_Sliwins_5. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,8 ng/m 3, co stanowi 4% poziomu docelowego. W strefie lubelskiej dotrzymanie poziomu stężeń sprawdzono na podstawie serii pomiarowej ze stanowiska LbZamoscHrubieszowsk. Stężenie średnie roczne wynosiło 0,43 ng/m 3, co stanowi 7,2% poziomu docelowego. Ze względu na niewielkie zanieczyszczenie powietrza niklem i dotrzymanie norm dla kryterium ochrony zdrowia, zarówno Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla niklu przedstawia tabela 6.11.2. Tabela 6.11.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla niklu, w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla niklu 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 6.12. Benzo/ά/piren Tabela 6.12.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. benzo/ά/piren, ochrona zdrowia Okres uśredniania wyników Docelowy poziom benzo/ά/pirenu Termin osiągnięcia docelowego poziomu pomiarów w powietrzu [ng/m 3 ] benzo/ά/pirenu w powietrzu rok kalendarzowy 1 2013 Kryterium oceny jakości powietrza pod względem zanieczyszczenia benzo/ά/pirenem dotyczy rocznego okresu uśredniania wyników pomiarów. Oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów prowadzonych na 5 stanowiskach. Zestawienie parametrów wyznaczonych z poszczególnych serii pomiarowych, stanowiących podstawę oceny, przedstawia tabela 10.9. Wartości średnie roczne na wszystkich stanowiskach wynosiły 1 ng/m 3. W oparciu o ww. wartości benzo/ά/pirenu Aglomerację Lubelską jak i strefę lubelską wg kryterium ochrony zdrowia zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony zdrowia dla benzo/ά/pirenu przedstawia tabela 6.12.2. Tabela 6.12.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla benzo/ά/pirenu, w celu ochrony zdrowia Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla benzo/ά/pirenu 1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A 2. Strefa lubelska PL0602 A 23
6.13. Zbiorcze zestawienie klas stref dla poszczególnych zanieczyszczeń - kryteria ochrony zdrowia W tabeli 6.13.1. przedstawiono wyniki klasyfikacji stref dla poszczególnych zanieczyszczeń w województwie lubelskim ze względu na kryterium ochrony zdrowia. Tabela 6.13.1. Klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia klasyfikacja podstawowa Nazwa strefy Aglomeracja Lubelska Strefa lubelska Kod strefy Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy SO 2 NO 2 PM10 Pb C 6 H 6 CO O 3 As Cd Ni BaP PM2,5 PL0601 A A C A A A A A A A A A PL0602 A A C A A A A A A A A A 7. Wyniki oceny i klasyfikacji stref według kryteriów ochrony roślin 7.1. Dwutlenek siarki Tabela 7.1.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. dwutlenek siarki, ochrona roślin Dopuszczalny poziom SO Okres uśredniania wyników pomiarów 2 w powietrzu Rok kalendarzowy 20 μg/m 3 Pora zimowa (od 1.X do 31.III) 20μg/m 3 Kryteria oceny jakości powietrza w zakresie SO 2, prowadzonej pod kątem ochrony roślin, dotyczą roku kalendarzowego i pory zimowej. Podstawą klasyfikacji są wyniki pomiarów prowadzonych w Jarczewie i Białym Słupie na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Przeprowadzone pomiary nie wykazały przekroczeń wartości kryterialnych. Wyniki pomiarów prowadzonych w Jarczewie wykazały, że stężenie średnie roczne wynosiło 2,1 µg/m 3, tj. 10,5% poziomu dopuszczalnego, stężenie średnie dla pory zimowej wynosiło 3,4µg/m 3, tj. 17 % poziomu dopuszczalnego dla tego okresu. Stężenie średnie roczne wyznaczone na podstawie wyników pomiarów automatycznych wykonywanych w Białym Słupie wynosiło 3,1 µg/m 3 tj. 15,5% poziomu dopuszczalnego (przy kompletności 73,4%), stężenie średnie dla pory zimowej wynosiło 3,5 µg/m 3, tj. 17,5% poziomu dopuszczalnego dla tego okresu (przy kompletności 76,2%). Wartości średnie dla pory zimowej wyznaczono dla okresu od 1.X.2012 r. do 31.III.2013 r. Na terenie woj. lubelskiego występują generalnie bardzo niskie stężenia SO 2, nawet na obszarach potencjalnie najbardziej zanieczyszczonych. Stężenie średnie roczne w Aglomeracji Lubelskiej (chociaż Aglomeracja nie podlega ocenie pod względem ochrony roślin) wynosiło 3,8 μg/m 3, zaś w porze zimowej 5,6 μg/m 3, co stanowi odpowiednio 19% i 28% poziomu dopuszczalnego określonego dla obszarów poza aglomeracją. W oparciu o ww. dane pomiarowe SO 2 strefę lubelską dla kryterium ochrony roślin zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji ze względu na kryterium ochrony roślin dla dwutlenku siarki przedstawia tabela 7.1.2. 24
Tabela 7.1.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych dla SO 2 w celu ochrony roślin Lp. Nazwa strefy Kod strefy Klasa strefy dla poszczególnych czasów uśredniania stężeń SO 2 rok pora zimowa Klasa strefy dla SO 2 kalendarzowy (1.X- 31.III) 1. Strefa lubelska PL0602 A A A 7.2. Tlenki azotu Tabela 7.2.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. tlenki azotu, ochrona roślin Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom NOx w powietrzu Rok kalendarzowy 30 μg/m 3 Kryterium oceny jakości powietrza w zakresie NO x, prowadzonej pod kątem ochrony roślin, dotyczy roku kalendarzowego. Podstawą klasyfikacji są wyniki pomiarów automatycznych prowadzonych w Białym Słupie na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Przeprowadzone pomiary nie wykazały przekroczeń poziomu dopuszczalnego. Stężenie średnie roczne wynosiło 16,6 µg/m 3, tj. 55,3% poziomu dopuszczalnego, przy kompletności serii pomiarowej 70,5%. Do klasyfikacji strefy wykorzystano również wyniki pomiarów NO x prowadzonych w sąsiednich województwach, tj. na stacji SkSwKrzyzZM zlokalizowanej w woj. świętokrzyskim oraz na stacji Borsukowizna w woj. podlaskim (kod: PdBorsuWiejska). Stężenie średnie roczne wynosiło odpowiednio 15,7 μg/m 3 przy kompletności 86% i 3,6 μg/m 3 przy kompletności 85%, co stanowi 52,3% i 12% poziomu dopuszczalnego. Dodatkową informacją wspomagającą ocenę strefy pod względem zanieczyszczenia tlenkami azotu były stężenia uzyskane na stanowiskach tła miejskiego w Zamościu oraz Puławach, nie spełniających kryteriów ochrony roślin w zakresie lokalizacji. Stężenia średnie roczne NO x na tych stanowiskach wynosiły odpowiednio 21 μg/m 3 i 29 μg/m 3, co stanowi 70% i 96,7% poziomu dopuszczalnego, przy kompletności obu serii powyżej 90%. Z uwagi na brak przekroczeń poziomu dopuszczalnego tlenków azotu strefę lubelską wg kryterium ochrony roślin, zaliczono do klasy A. Wyniki klasyfikacji stref ze względu na kryterium ochrony roślin dla tlenków azotu przedstawia tabela 7.2.2. Tabela 7.2.2. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych dla NOx, w celu ochrony roślin Lp. Nazwa strefy Kod strefy Symbol klasy dla obszaru strefy 1 2 3 4 1. Strefa lubelska PL0602 A 25
7.3. Ozon Tabela 7.3.1. Kryteria będące podstawą rocznej oceny jakości powietrza za 2013 r. ozon, ochrona roślin Docelowy poziom O Okres uśredniania wyników pomiarów 3 Poziom celu długoterminowego O 3 w powietrzu w powietrzu Okres wegetacyjny (1V-31VII) 18000 μg/m 3 h 6000 μg/m 3 h Wskaźnikiem oceny jakości powietrza dla ozonu pod kątem ochrony roślin jest parametr AOT40. Jego wartość oblicza się ze stężeń 1-godzinnych, jako sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim 1-godzinnym, a wartością 80 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8.00 a 20.00 czasu środkowoeuropejskiego, dla której stężenie jest większe niż 80 μg/m 3. Wartość tę traktuje się jako dotrzymaną, jeżeli nie przekracza jej średnia z takich sum obliczona dla okresów wegetacyjnych z pięciu kolejnych lat. W przypadku braku danych pomiarowych z pięciu lat dotrzymanie tej wartości sprawdza się na podstawie danych pomiarowych z co najmniej trzech lat. Dla kryterium ochrony roślin oceny i klasyfikacji stref dokonano na podstawie wyników pomiarów z 3 stanowisk zlokalizowanych w Jarczewie, Białym Słupie i Wilczopolu. Średnia wartość parametru AOT40 wyznaczonego z lat 2009-2013 na podstawie serii pomiarowych z Jarczewa wynosi 10 588 μg/m 3 h, natomiast średnia wartość parametru skorygowanego współczynnikiem wynikającym z braków w serii pomiarowej wynosi 10 700 μg/m 3 h. W Białym Słupie średnia wartość parametru AOT40 wyznaczonego na podstawie serii pomiarowych z lat 2009-2013 wynosi 8139 μg/m 3 h, natomiast średnia wartość parametru skorygowanego współczynnikiem wynikającym z braków w serii pomiarowej wynosi 9294 μg/m 3 h. W Wilczopolu średnia wartość parametru AOT40 wyznaczonego na podstawie serii pomiarowych z lat 2011-2013 wynosi 9609 μg/m 3 h, natomiast średnia wartość parametru skorygowanego współczynnikiem wynikającym z braków w serii pomiarowej wynosi 10263 μg/m 3 h. Wyniki obliczeń modelowych wykonane na poziomie krajowym wykazały, że wartość AOT40 na przeważającym obszarze województwa zawiera się od 10 000 do 18 000 μg/m 3 h. Na niewielkim obszarze położonym w południowo-zachodniej części graniczącej z woj. podkarpackim stwierdzono minimalne przekroczenie wartości dopuszczalnej. W centralnej i zachodniej części województwa wartości AOT40 wynoszą miejscami poniżej 10 000 μg/m 3 h. Wyniki pomiarów prowadzonych w Jarczewie, tj. na obszarze gdzie wyniki modelowania stwierdzają przekroczenie, wykazały wartość parametru AOT40 znacznie poniżej wartości kryterialnych. Na stanowisku w Wilczopolu oraz Białym Słupie również nie stwierdzono przekroczeń. Z uwagi na powyższe, według kryterium poziomu docelowego dla ozonu, strefę lubelską zaliczono do klasy A. Uzyskane wyniki pomiarów oraz wyniki obliczeń modelowych nie dotrzymują natomiast poziomu celu długoterminowego dla ozonu. Ze względu na to kryterium strefę lubelską zaliczono do klasy D 2. 26