Piłkarska Liga Finansowa - rok 2014 Pieniądze w polskiej piłce - stagnacja czy pogoń za Europą? Warszawa, Lipiec 2015 r.

Piłkarska Liga Finansowa - rok 2014 Pieniądze w polskiej piłce - stagnacja czy pogoń za Europą? Warszawa, Lipiec 2015 r.

Dopóki piłka w grze, wszystko jest możliwe Kazimierz Górski 2

Spis treści 4 Podsumowanie 5 Nota metodologiczna 7 Ranking przychody polskich klubów i ich zmiany 13 Struktura przychodów poszczególnych klubów Ekstraklasy w 2014 roku 16 Perspektywy jak wygląda przyszłość Ekstraklasy? 18 Ekstraklasa na tle innych lig 26 Frekwencja 34 Przegląd klubów szczegółowe wyniki Piłkarskiej Ligi Finansowej 56 Etyka, bezpieczeństwo i zaangażowanie społeczne, czyli odpowiedzialność klubów piłkarskich Piłkarska Liga Finansowa 2015 3

Podsumowanie Tegoroczny raport Piłkarska Liga Finansowa jest dziewiątą edycją opracowania przygotowanego przez firmę doradczą Deloitte we współpracy z klubami Ekstraklasy. Opracowanie przedstawia przychody (za rok kalendarzowy 2014) klubów piłkarskich, uczestniczących w rozgrywkach Ekstraklasy. Dodatkowo dla wzbogacenia raportu, do udziału zaproszono kluby, które wraz z zakończeniem sezonu 2014/2015 wywalczyły awans do najwyższej klasy rozgrywkowej w Polsce (tj. Zagłębie Lubin i Termalica Bruk-Bet Nieciecza). Porównując tegoroczne zestawienie do danych ubiegłorocznych, 13 klubów zanotowało wzrost łącznych analizowanych przychodów, natomiast 3 zanotowały spadek. W tegorocznej edycji rankingu, największe zmiany miały miejsce w środkowej części tabeli, podczas gdy na podium zaszła tylko jedna zmiana w stosunku do roku ubiegłego. Na miejscu pierwszym uplasowała się Legia Warszawa, na miejscu drugim stanął Lech Poznań. Trzecie miejsce w tegorocznym raporcie przypadło Wiśle Kraków. Warto zaznaczyć, że podczas gdy pierwsze dwa miejsca na podium przypadły tym samym drużynom co rok temu, Wisła Kraków wskoczyła na miejsce trzecie z miejsca piątego, na którym uplasowała się w poprzedniej edycji raportu. Pierwszą piątkę zamykają Lechia Gdańsk oraz Pogoń Szczecin. Legia Warszawa uplasowała się na najwyższym miejscu na podium już czwarty rok z rzędu. Jest to zasługa dobrze rozwiniętych przychodów komercyjnych, które stanowią największą grupę przychodów klubu. Awans do fazy grupowej Ligi Europy, jak również wygranie swojej grupy eliminacyjnej dodatkowo pozytywnie wpłynęły na wysokość uzyskanych przychodów w roku 2014. Warszawska drużyna jest przykładem tego, jak w udany sposób można rozwijać budżet poprzez udane występy na arenie międzynarodowej. Wraz z rozpoczęciem sezonu 2015/2016 klub ponownie stanie przed szansą występów w fazie grupowej Ligi Europy. Warunkiem koniecznym jest zwycięstwo w eliminacjach. Prócz warszawskiej drużyny udział w eliminacjach biorą jeszcze Jagiellonia Białystok oraz Śląsk Wrocław. Tegoroczny Mistrz Polski, Lech Poznań stoi przed trudniejszym zadaniem, jakim są eliminacje do Ligi Mistrzów. Zdobywca pierwszego miejsca w sezonie 2014/2015 rozpoczyna batalię o Ligę Mistrzów od drugiej rundy eliminacji, w której zmierzy się z bośniackim FK Sarajewo. Warto przy tym pamiętać, że wraz z wyższym poziomem rozgrywek, w których o udział biją się największe europejskie marki, zwiększają się również przychody. Niewykluczone, że dzięki udanym występom i awansowi do fazy grupowej Ligi Mistrzów, Lech Poznań stanąłby przed szansą detronizacji drużyny z Warszawy. Jest to trudna droga, jednak Lech już we wcześniejszych latach udowodnił, że potrafi grać z europejskimi sławami jak równy z równym. Porównując tegoroczne zestawienie do danych ubiegłorocznych, 13 klubów zanotowało wzrost łącznych analizowanych przychodów, natomiast 3 zanotowały spadek. 4

Nota metodologiczna Analogicznie do poprzednich rankingów polskich klubów piłkarskich, tegoroczna edycja jest oparta na wielkości przychodów pochodzących z działalności sportowej. Wpływy klubów nie uwzględniają takich kategorii jak np. transfery bądź wypożyczenia piłkarzy, gdyż są to często wydarzenia jednorazowe i nie odzwierciedlają możliwości generowania stałych przychodów przez klub (transfery nie stanowią trwałego źródła budowania całościowej wartości futbolu, ponieważ przychody z transferu dla jednego klubu są kosztem dla innego). Ponadto w rankingu nie zostały uwzględnione przychody z niesportowej działalności gospodarczej (np. dzierżawa gruntu). Przychody sportowe, które zostały wzięte pod uwagę, podzieliliśmy na trzy kategorie, stanowiące źródło budowania wartości klubu: wpływy ze sprzedaży biletów, karnetów oraz catering na stadionie. wpływy klubów z transmisji telewizyjnych i radiowych, a także z premii za udział w pucharach krajowych oraz zagranicznych. wpływy z umów sponsorskich, reklam, sprzedaży koszulek, pamiątek klubowych itp. Do udziału w rankingu zostały zaproszone kluby, które w sezonie 2014/2015 grały w Ekstraklasie bądź wywalczyły awans do Ekstraklasy. Dane, w wyżej przedstawionym podziale, zostały dostarczone bezpośrednio przez kluby (cześć danych historycznych pochodzi z poprzednich edycji rankingu). Część klubów decyduje się na przejście z okresów sprawozdawczych równych latom kalendarzowym na rzecz sprawozdań za okres lipiec- czerwiec. Jest to spowodowane specyfiką działalności, w której przesunięty rok obrotowy najlepiej odzwierciedla sezon rozgrywek rozpoczynających się w połowie roku. Nasze rankingi zostały przygotowane za lata kalendarzowe: 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013 oraz 2014. Poniżej przedstawiamy kluby, które co do zakresu danych prezentowanych w rankingu, odbiegają od lat kalendarzowych: Korona Kielce dane obejmują sezony 2007/2008, 2008/2009, 2009/2010, 2010/2011, 2011/2012 oraz 2012/2013. Zdecydowano się na prezentację danych za okres styczeń- grudzień 2013 r. oraz styczeń- grudzień 2014 r. Lechia Gdańsk dane obejmują sezony 2009/2010, 2010/2011, 2011/2012 oraz 2012/2013. Zdecydowano się na prezentację danych za okres styczeń-grudzień 2013 r. oraz styczeń-grudzień 2014 r. Piast Gliwice dane obejmują sezony 2009/2010, 2010/2011, 2011/2012 oraz 2012/2013. Dane za sezon 2009/2010 nie zawierają rozbicia na wpływy z praw do transmisji oraz komercyjne (oba źródła są przypisane do kategorii komercyjne ). Zdecydowano się na prezentację danych za okres styczeń- grudzień 2014 r. Ruch Chorzów dane obejmują sezony 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2012/2013 oraz 2014. Zdecydowano się na prezentację danych za okres styczeń-grudzień 2014 r. Piłkarska Liga Finansowa 2015 5

W kilku przypadkach występowały drobne różnice pomiędzy danymi dostarczonymi przez kluby w poprzedniej i obecnej edycji rankingu. Każdorazowo takie różnice były wyjaśnianie z klubami, tak aby zawarte w rankingu dane możliwie najpełniej odzwierciedlały rzeczywiste przychody wygenerowane z działalności sportowej. Ze względu na zaokrąglenie wartości przychodów na wykresach przedstawiających strukturę oraz zmianę wpływów klubów w ostatnich latach, mogą pojawić się na nich drobne różnice wartości. Przy tej okazji chcielibyśmy serdecznie podziękować za współpracę oraz przekazanie danych niezbędnych na potrzeby raportu. Bez pomocy osób zaangażowanych w poszczególnych klubach ten raport by nie powstał. W tegorocznym raporcie udział wzięły wszystkie kluby uczestniczące w rozgrywkach Ekstraklasy w sezonie 2014/2015. Dzięki uczestnictwu wszystkich klubów, raport pokazuje jak bardzo w ciągu ostatnich lat zwiększyła się transparentność w polskiej piłce nożnej. Oprócz danych finansowych przekazanych przez kluby, w niniejszym raporcie wykorzystano również szereg publicznie dostępnych informacji oraz opracowania przygotowane przez Deloitte Wielka Brytania: Football Money League (Europa) oraz Annual Review of Football Finance (skala światowa). Wszelkie konieczne przeliczenia z euro na złotówki (bądź odwrotnie) zostały dokonane po średniorocznym kursie EUR /PLN (np. dla przeliczenia przychodów Ekstraklasy w 2014 roku wykorzystano średnioroczny kurs EUR/PLN z 2014 roku). W tegorocznym zestawieniu sklasyfikowaliśmy kluby występujące w Ekstraklasie w sezonie 2014/2015 oraz kluby które wraz z zakończeniem sezonu awansowały do najwyższej polskiej klasy rozgrywkowej. Dane wykorzystane do stworzenia rankingu pochodzą bezpośrednio od klubów piłkarskich i nie były weryfikowane przez firmę Deloitte. 6

Ranking Przychody polskich klubów i ich zmiany Ranking łącznych przychodów w roku 2014 (mln PLN) 2014 2013 1 Legia Warszawa 101,5 7% +6,6 1 2 Lech Poznań 44,6 4% +1,7 2 3 Wisła Kraków 26,7-2% -0,7 5 4 Lechia Gdańsk 24,9 7% +1,7 6 5 Pogoń Szczecin 21,6 20% +3,6 8 6 Śląsk Wrocław 19,5-32% -9,3 4 7 Cracovia Kraków 18,3 35% +4,8 9 8 Ruch Chorzów 17,1 32% +4,1 10 9 Górnik Zabrze 15,5-14% -2,6 7 10 GKS Bełchatów 15,5 40% +4,4 N/A 11 Jagiellonia Białystok 14,4 20% +2,4 11 12 Korona Kielce 11,7 11% +1,1 12 13 Zawisza Bydgoszcz 11,5 11% +1,2 N/A 14 Podbeskidzie Bielsko - Biała 11,4 33% +2,9 15 15 Górnik Łęczna 11,0 66% +4,4 N/A 16 Piast Gliwice 10,2 1% +0,1 13 Awans Spadek Bez zmian Nowość Różnice w przychodach Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby Piłkarska Liga Finansowa 2015 7

Różnice w przychodach klubów pomiędzy 2014 a 2013 rokiem (mln PLN) 8 7% Pomimo znacznego spadku przychodów Śląska, łącznie kluby występujące w Ekstraklasie w sezonie 2014/2015 zanotowały wzrost przychodów o ponad 26 mln złotych. Co zatem spowodowało, że łączna wartość przychodów Ekstraklasy nieznacznie spadła w stosunku do raportu ubiegłorocznego? Głównym powodem obniżenia wartości przychodów był spadek z ligi Zagłębia Lubin. Klub z Lubina zanotował w 2013 roku przychody na poziomie 38 mln złotych, a tym samym uplasował się na 3 miejscu w zeszłorocznym raporcie. Wraz ze spadkiem Zagłębia oraz awansem do najwyższej klasy rozgrywkowej klubów o niższych budżetach pomimo poprawy w 13 z 16 klubów, zaobserwowano spadek łącznej wartości przychodów w roku 2014. 6 6,6 35% 40% 66% 32% 20% 4 2 4,8 4,4 4,4 4,2 3,5 33% 2,8 20% 2,4 4% 1,7 7% 1,7 11% 11% 1,6 1,1 0,1 1% Wisła Kraków Górnik Zabrze Śląsk Wrocław 0-2 -4 Legia Warszawa Cracovia Kraków GKS Bełchatów Górnik Łęczna Ruch Chorzów Pogoń Szczecin Podbeskidzie Bielsko-Biała Jagiellonia Białystok Lech Poznań Lechia Gdańsk Zawisza Bydgoszcz Korona Kielce Piast Gliwice -0,7-2% -2,6-14% -6-8 -9,3-10 Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby. -32% 8

Struktura przychodów Ekstraklasy w 2014 roku EKSTRAKLASA 2014 46% 19% 35% Polska Ekstraklasa w roku 2014 zanotowała łączny spadek przychodów o 1% w stosunku do roku ubiegłego. Największą kategorią wartościową, która zanotowała spadek były przychody komercyjne, które spadły o 8%. Jest to efekt spadku z ligi wraz z końcem sezonu 2013/2014 Zagłębia Lubin którego 80% łącznych wpływów w roku 2013 stanowiły wpływy od sponsorów. Na uwagę zasługuje wzrost przychodów z tytułu transmisji, które w badanym okresie zwiększyły się o 9%. Pomimo dużego wzrostu tej kategorii nie udało się zniwelować spadku przychodów związanych ze sponsoringiem i reklamą. Pomimo lepszej średniej frekwencji podczas sezonu 2014/2015 w stosunku do sezonu poprzedniego, przychody z dnia meczu nie zanotowały istotnej procentowej zmiany, jednocześnie notując spadek w stosunku do roku ubiegłego o mniej niż 1%. Wpływ na przychody meczowe miały zamknięte trybuny na stadionach oraz protesty, które istotnie zaniżyły średnią frekwencję. Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby Piłkarska Liga Finansowa 2015 9

Analizując poszczególne kategorie przychodów według procentowych udziałów widzimy, że wraz ze spadkiem wartości, również wartość udziałów przychodów komercyjnych spadła w stosunku do roku ubiegłego o 4 punkty procentowe do poziomu 46%. Drugie pod względem udziałów, przychody z tytułu transmisji w związku ze spadkiem kategorii wpływów komercyjnych, zanotowały wzrost oraz 35% udział w łącznej wartości. Przychody z dnia meczu w roku 2014 utrzymały się na poziomie 19% udziałem nie notując zmian w stosunku do roku ubiegłego. W porównaniu do lig zagranicznych takich jak liga holenderska, belgijska, czy austriacka, struktura przychodów w polskiej Ekstraklasie jest podobna. Spośród analizowanych mniejszych lig zagranicznych, tylko Szkoci notują wyższe wpływy w kategorii przychodów z dnia meczu, podczas gdy pozostałe mniejsze ligi notują najwyższe przychody z tytułu usług sponsorskich i reklamowych. W przypadku przychodów z transmitowanych spotkań sytuacja jest podobna. Jest to druga co do wielkości kategoria, ustępująca przychodom komercyjnym (oprócz ligi szkockiej gdzie na drugim co do wielkości przychodów miejscu znajdują się przychody komercyjne oraz holenderskiej gdzie drugą siłą są wpływy z dnia meczu). W większości lig zachodnich kategorią o najmniejszym udziale w łącznych wpływach są przychody z dnia meczu. Wyjątkiem od tej reguły jest szkocka liga, w której najmniejszą kategorią budżetową są wpływy z tytułu transmisji, a w holenderskiej transmisj. Po zeszłorocznym dużym wzroście przychodów Ekstraklasy, rok 2014 to okres spokojniejszy. W następnych latach, wraz z podpisaniem nowej umowy na krajowe oraz międzynarodowe prawa do pokazywania spotkań Ekstraklasy, jak również awansu Zagłęgia Lubin, spodziewamy się dalszego wzrostu przychodów. Jeśli klubom walczącym w pucharach europejskich uda się awansować do fazy grupowej (Ligi Mistrzów bądź Ligi Europy), prawdopodobne są wzrosty z tytułu transmisji od UEFA. 10

Przychody Ekstraklasy (mln PLN) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 120,8 102,3 125.8 136,9 167,5 186,0 189,1 173,7 48,1 80,0 105,2 106,3 126,5 100,2 119,9 131,2 33,6 44,9 30,6 59,8 69,5 66,6 70,7 70,5 202,5 227,2 261,6 303,0 363,5 352,8 379,7 375,4 ZMIANY ZMIANY ZMIANY ZMIANY ZMIANY ZMIANY ZMIANY ZMIANY 11% -15% 23% 9% 22% 11% 2% -8% 1% 66% 32% 1% 19% -21% 20% 9% 30% 34% -32% 95% 16% -4% 6% 0% 12% 15% 16% 20% 8% -3% -1% WARTOŚĆ WARTOŚĆ WARTOŚĆ WARTOŚĆ WARTOŚĆ WARTOŚĆ WARTOŚĆ WARTOŚĆ 60% 45% 48% 45% 46% 53% 50% 46% 24% 35% 40% 35% 35% 28% 31% 35% 17% 20% 12% 20% 19% 19% 19% 19% Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby. Piłkarska Liga Finansowa 2015 11

Chodzi o to żeby strzelić jedną bramkę więcej od przeciwnika Kazimierz Górski 12

Struktura przychodów poszczególnych klubów Ekstraklasy w 2014 roku Kluby występujące w Ekstraklasie odróżnia nie tylko poziom osiąganych przychodów, lecz także ich struktura. Każdy z klubów posiada inną politykę finansowania swojej działalności z badanych przez Deloitte kategorii (dzień meczu, transmisje, komercyjne). Optymalną sytuacją dla klubu jest zrównoważony budżet, w którym wpływy z poszczególnych kategorii są wyrównane. Taka sytuacja pozwala lepiej zabezpieczyć przychody klubu w sytuacji osłabienia kondycji któregoś ze źródeł. Polska Ekstraklasa prezentuje strukturę przychodów zbliżoną do europejskich średniaków. W większości klubów uczestniczących w polskich rozgrywkach na najwyższym poziomie, najistotniejsze są przychody komercyjne. Wśród drużyn ze środka tabeli zdarza się, że to przychody z tytułu transmisji są największą pozycją w klubowym budżecie. Można dodatkowo zaobserwować trend, w którym w grupie mistrzowskiej trzonem są przychody komercyjne, natomiast w klubach z grupy spadkowej najistotniejsze są przychody komercyjne bądź z tytułu transmisji. Pozycja w rankingu Klub Dzień Meczu (%) (%) (%) 1 Legia Warszawa 30% 33% 37% 2 Lech Poznań 26% 26% 48% 3 Wisła Kraków 22% 32% 46% 4 Lechia Gdańsk 21% 32% 47% 5 Pogoń Szczecin 10% 21% 69% 6 Śląsk Wrocław 19% 28% 53% 7 Cracovia Kraków 15% 28% 57% 8 Ruch Chorzów 7% 64% 29% 9 Górnik Zabrze 5% 53% 42% 10 GKS Bełchatów 3% 20% 77% 11 Jagiellonia Białystok 10% 30% 60% 12 Korona Kielce 11% 40% 49% 13 Zawisza Bydgoszcz 6% 70% 24% 14 Podbeskidzie Bielsko-Biała 6% 56% 38% 15 Górnik Łęczna 6% 29% 65% 16 Piast Gliwice 11% 51% 38% Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby Piłkarska Liga Finansowa 2015 13

Kluby takie jak: Legia Warszawa, Lech Poznań czy Śląsk Wrocław cechuje struktura przychodów o dominujących wpływach komercyjnych. Warto zaznaczyć, że 4 spośród analizowanych w tym roku klubów posiada strukturę, w której przychody komercyjne stanowią 60% bądź więcej. Rekordzistą jest GKS Bełchatów, którego 77% łącznych wpływów pochodzi ze źródeł komercyjnych. Warto jednak zaznaczyć, że klub jest tegorocznym beniaminkiem oraz że zlokalizowany jest w mniejszym, w porównaniu do czołówki, mieście, co w znaczny sposób utrudnia zdywersyfikowanie budżetu. W roku 2014 sytuacja, w której to przychody z transmisji generowały największą część łącznych przychodów klubu miała miejsce w niektórych klubach walczących w grupie spadkowej tj. Zawisza Bydgoszcz, Ruch Chorzów, czy Piast Gliwice. Zawisza Bydgoszcz zanotował w 2014 roku ponad 8 mln złotych przychodów z tytułu transmisji, co udziałowo przełożyło się na 70% budżetu klubu. Drugi pod tym względem był Ruch Chorzów, którego 64% łącznych wpływów to kategoria związana z transmisją spotkań. Trzecie pod tym względem - Podbeskidzie Bielsko-Biała zanotowało 56%. Podczas analizy bielskiego klubu należy jednak pamiętać o stadionie w budowie. Wraz z oddaniem obiektu do użytkowania spodziewamy się większego zdywersyfikowania przychodów. Analizując przychody z dnia meczu należy zwrócić uwagę na Legię Warszawa, Lecha Poznań, Wisłę Kraków oraz Lechię Gdańsk. Wszystkie z wymienionych wyżej klubów uzyskały przychody z dnia meczu przekraczające 20% łącznych budżetów. Rekordzistą pod względem generowania przychodów z dnia meczu w roku 2014 była Legia Warszawa, która 30% swojego budżetu zawdzięcza wpływom z tej kategorii. Duża w tym zasługa zróżnicowanej oferty biznesowej klubu. Drugi pod względem udziału Lech zanotował 26% przychodów z dnia meczu. To zrozumiałe, bo Lech zarówno w sezonie 2013/2014 jak i 2014/2015 mógł pochwalić się najwyższymi frekwencjami w lidze. Ruch Chorzów, który w tegorocznym raporcie zajął 8 lokatę, był pierwszym odstępstwem od reguły i pierwszym klubem pod względem wielkości budżetu którego największą kategorią przychodów były wpływy z transmisji. Prócz chorzowian, jeszcze 5 innych drużyn mogło pochwalić się przychodami z tytułu transmisji przewyższającymi wartościowo oraz udziałowo przychody komercyjne. W każdym z klubów biorących udział w raporcie, najmniejszą część budżetu stanowiły przychody ze sprzedaży biletów i karnetów. Należy przy tym zaznaczyć, że różnica pomiędzy klubem generującym najwyższe przychody z dnia meczu, którym była w ubiegłym roku Legia Warszawa a GKS-em Bełchatów, który w badanym okresie zajął najniższą wartość, jest ponad 30 mln złotych różnicy. W tegorocznym raporcie, pod względem zbilansowania prezentowanego budżetu najlepiej wypadły: Legia Warszawa, Lech Poznań oraz Wisła Kraków, w których odchylenia pomiędzy największą a najmniejszą udziałowo kategorią przychodów wyniosły odpowiednio 7 pp., 22 pp. oraz 24pp. Dodatkowo, odchylenie na poziomie poniżej 30% osiągnęły Lechia Gdańsk (26%). Klubem o największym odchyleniu pomiędzy udziałami jest żegnający się z Ekstraklasą GKS Bełchatów. Należy jednak pamiętać że bełchatowianie tylko przez pół roku 2014 występowali w Ekstraklasie, co miało istotne znaczenie dla generowanych przez klub przychodów. Spośród analizowanych lig zagranicznych, ligi: angielska, hiszpańska oraz włoska mogły pochwalić się przychodami z tytułu transmisji, jako tymi najistotniejszymi, podczas gdy w ligach niemieckiej i francuskiej trzonem wpływów były przychody komercyjne. Co ciekawe wszystkie ligi BIG 5 (przypomnienie red. Premier League, Bundesliga, Primera Division, Serie A oraz Ligue 1) charakteryzują się przychodami z dnia meczu jako najmniej wartościową kategorią spośród 3 analizowanych. Pomimo spadku udziałów w łącznej strukturze przychodów Ekstraklasy, wpływy komercyjne pozostały największą z kategorii. Miało to miejsce za sprawą klubów o najwyższych budżetach, w których przychody komercyjne stanowią największą ich część. Łącznie 10 klubów występujących w rozgrywkach uzyskało najwyższe wpływy z tytułu sponsoringu i reklamy. 14

32% 54% 49% 59% 47% 27% 31% 30% 40% 50% 19% 21% 20% 11% 10% ANGLIA NIEMCY HISZPANIA WŁOCHY FRANCJA Inaczej prezentują się przychody klubów z mniejszych lig europejskich. Na potrzeby tegorocznej analizy firma Deloitte postanowiła zbadać przychody lig europejskich, które nie załapały się do największej piątki, jednak które stanowią rozpoznawalną markę w Europie. Do analizowanych lig należą holenderska Eredivisie, belgijska Jupiler League, austriacka T-Mobile Bundesliga, duńska SAS Ligaen oraz szkocka Premier League. Spośród mniejszych lig europejskich tylko w lidze szkockiej przychody komercyjne nie są najistotniejszą pozycją. W lidze szkockiej najistotniejsze są przychody z dnia meczu. Jest to jednocześnie jedyna spośród analizowanych lig gdzie przychody meczowe są najwyższymi spośród analizowanych kategorii. Trzonem pozostałych lig są przychody komercyjne. 18% 46% 56% 58% 29% 26% 25% 18% 68% 32% 30% 12% 14% 37% 31% HOLANDIA BELGIA AUSTRIA DANIA SZKOCJA Piłkarska Liga Finansowa 2015 15

Perspektywy jak wygląda przyszłość Ekstraklasy? Komentarz Dariusza Marca Prezesa zarządu Ekstraklasy S.A. od lipca 2015. na wdrożenie systemu finansowego wsparcia Akademii Piłkarskich w oparciu między innymi o środki Ekstraklasy i Klubów. Sezon 2015/16 może być przełomowym w rozwijaniu tego obszaru. 16 Ekstraklasa S.A. jest dzisiaj stabilnie rozwijającą się organizacją, o solidnych podstawach biznesowych i finansowych. Od kilku lat realizowana jest spójna wizja rozwoju nakreślona przez Radę Nadzorczą spółki oraz kluby, które są jej akcjonariuszami. Jest to idealny moment, by przyjrzeć się obszarom, w których cała liga i wszystkie kluby z osobna posiadają największy potencjał do dalszego rozwoju. Mam tu na myśli przede wszystkim podniesienie poziomu sportowego odczuwalnego przez kibiców. Jest to oczywiście obszar, którego nie zmienia się z dnia na dzień. Jednak już dziś można poczynić wyraźne kroki, których efekty będą widoczne w kolejnych latach. Dokonać tego można między innymi poprzez stymulowanie ujednolicenia systemu rozwijania Akademii Piłkarskich w klubach Ekstraklasy, promującego dalszy wzrost liczby młodych zawodników w nadchodzących latach (na wzór niemieckiej Bundesligi). Do tej pory część klubów inwestowała wyraźne środki w Akademie Piłkarskie, jednak daleko nam do tego co zbudowali sąsiedzi Polski nie tylko zza zachodniej, ale i za wschodniej granicy. Dlatego też nadszedł czas Innym elementem związanym nierozerwalnie z Ekstraklasą i klubami jest podniesienie atrakcyjności dnia meczowego z punktu widzenia kibica. Dla osiągnięcia tego celu pierwszym krokiem będzie kontynuacja skutecznych działań Ekstraklasy i klubów w zakresie komunikowania wysokiego poziomu bezpieczeństwa na stadionach - pozwala to na przełamywanie stereotypu o niebezpiecznych stadionach, obecnego głównie w głowach tych osób, które od lat nie miały okazji być na meczu Ekstraklasy. W tym samym czasie niezwykle ważne będzie wdrożenie we wszystkich klubach programu podnoszenia jakości dnia meczowego. Oferta i obsługa jaką kibic otrzymuje na stadionie powinny być na najwyższym poziomie - przykładów nie tylko z zagranicy mamy aż nadto, więc można je systematycznie adaptować do polskich realiów, co zresztą robi już część klubów Ekstraklasy. Uproszczeniu z pewnością powinny ulec zasady, na jakich można dostać się na stadion. Tutaj nie wszystko leży w rękach Ekstraklasy i klubów bowiem wiele zależy od nowelizacji prawa powszechnego, czyli Ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych. Wszystkie te działania powinny stymulować powstawanie kultury przychodzenia na mecze, która dzisiaj ogranicza się do stałej bazy kibiców, obecnych na stadionach od lat. Dwa z wymienionych wyżej działań powinny w efekcie przełożyć się na wzrost frekwencji na stadionach. W porównaniu do innych lig sportowych w Polsce czy też innych imprez komercyjnych mecze Ekstraklasy notują wysokie wyniki frekwencyjne, a mecze z widownią wyższą niż 20 tysięcy widzów nie są już rzadkością. Uwagę zwraca jednak procent zapełnienia nowoczesnych i komfortowych stadionów, które są większością w Ekstraklasie. Wskaźnik na poziomie 40 procent zdecydowanie nie jest zadowalający i jego podniesienie powinno być jednym z nadrzędnych celów dla całej Ekstraklasy na najbliższe lata.

Piłka jest okrągła, a bramki są dwie Kazimierz Górski Piłkarska Liga Finansowa 2015 17

Ekstraklasa na tle innych lig Przychody lig Wielkiej Piątki w sezonie 2013/2014 (mln EUR) Anglia Niemcy Hiszpania Włochy Francja 737,0 ENG 482,0 GER 388,0 190,0 144,0 2 104,0 ENG 717,0 GER DE ESP 949,0 ESP ITA 1 001,0 ITA FRA 605,0 FRA 1 057,0 1 076,0 596,0 508,0 749,0 3 898,0 2 275,0 1 933,0 1 699,0 1 498,0 RÓŻNICA 1 623,0 RÓŻNICA 342,0 RÓŻNICA 234,0 RÓŻNICA 201,0 ZMIANY 952,0 ZMIANY 257,0 ZMIANY 74,0 ZMIANY 17,0 ZMIANY 201,0 32% 13% 4% 1% 15% Źródło: Deloitte Annual Review of Football Finance; analiza Deloitte na podstawie danych przesłanych przez kluby. 18

W sezonie 2013/2014 ligi Wielkiej Piątki zanotowały łączny wzrost przychodów o 1 501 mln EUR (o 15%) do poziomu 11 303 mld EUR. W analizowanym okresie wszystkie największe ligi zanotowały wzrost przychodów w porównaniu do sezonu ubiegłego. Anglia Po raz kolejny największą pod względem generowanych przychodów jest angielska Premier League. Kluby z najwyższej ligi osiągnęły łączne przychody na poziomie 3 898 mld EUR. Tym samym Premier League zanotowała wzrost przychodów rok do roku na poziomie 32%. Głównym motorem napędowym generowanych wzrostów były przychody z tytułu transmisji, które wzrosły aż o 714 mln EUR. Wzrost o 51% to zasługa nowych umów zarówno na rynek krajowy jak i zagraniczny na prawa transmisyjne. Przychody komercyjne zanotowały 21% wzrost dzięki nowo podpisanym umowom sponsorskim przez główne marki ligi jak Manchester United (umowa z Chevrolet), Tottenham (AIA), czy Arsenal (Puma). W przyszłych latach spodziewane są dalsze wzrosty przychodów z tytułu transmisji. Niewykluczone, że już w przyszłym sezonie najwyższa liga angielska uzyska najwyższe przychody w każdej z 3 analizowanych kategorii, jednocześnie wyprzedzając obecnego lidera pod względem przychodów komercyjnych Bundesligę. Niemcy Druga, co do wielkości generowanych przychodów Bundesliga zanotowała łącznie 13% wzrost przychodów. Warto przypomnieć, że jest to już ósmy rok z rzędu, kiedy najwyższa niemiecka liga notuje wzrost. Bundesliga już od lat wyprzedza rywali w kategorii przychodów komercyjnych. W ubiegłym sezonie było podobnie - przychody komercyjne były najistotniejszą częścią łącznych wpływów. Ubiegłoroczne inwestycje firmy Allianz w Bayern Monachium czy Evonik Industries w Borussię Dortmund tylko potwierdziły znaczenie tej kategorii. Również przychody z tytułu transmisji zanotowały 16% wzrost, za sprawą nowo podpisanych krajowych umów. Nowo podpisane prawa transmisyjne dla pierwszej i drugiej Bundesligi są warte 628 mln EUR rocznie. W efekcie słabszych występów w rozgrywkach międzynarodowych w stosunku do sezonu 2012/2013 (kiedy to 2 niemieckie kluby uczestniczyły w finale Ligi Mistrzów) Bundesliga zanotowała tylko 16% wzrost w kategorii przychodów transmisyjnych. Już po raz kolejny Niemcy zanotowali najlepszą średnią frekwencję spośród lig Wielkiej Piątki na poziomie ponad 42 tysięcy i zapełnieniem stadionów na poziomie 90%. Hiszpania W tegorocznym zestawieniu lig zaliczanych do Wielkiej Piątki hiszpańska La Liga utrzymała się na 3 miejscu notując wzrost przychodów na poziomie 4%, odpowiadający 74 mln EUR. Spośród analizowanych kategorii, wzrosty zanotowały przychody komercyjne i z tytułu transmisji, podczas gdy przychody z dnia meczu spadły. Wzrost przychodów komercyjnych to zasługa dwóch głównych graczy ligi hiszpańskiej: Barcelony oraz Realu Madryt. Przychody z tytułu transmisji wzrosły głównie za sprawą dobrych występów na arenie europejskiej, gdzie zarówno mistrzem Ligi Europy, jak i Ligi Mistrzów została drużyna hiszpańska. Wraz z rokiem 2015, decyzją hiszpańskiego ministerstwa sportu, prawa transmisyjne, zaczynając od sezonu 2016/2017, będą sprzedawane grupowo. Dzięki grupowej umowie na sprzedaż zapewniony będzie bardziej zrównoważony podział przychodów z tego tytułu. Sprzedaż praw telewizyjnych dla całej ligi łącznie powinna wygenerować dla La Liga większą wartość i wyrównać przepaść pomiędzy czołowymi klubami a ligowymi średniakami. Przed podpisaniem umowy sprzedaży liga hiszpańska cechowała się największą amplitudą jeśli chodzi i pieniądze przyznawane z tytułu transmisji. Wskaźnik przyznawanych pieniędzy pomiędzy czołówką a dołem tabeli wynosił nawet 7.4:1, gdzie dla porównania Serie A notowała wskaźnik na poziomie 5.3:1, Ligue 1 3.4:1, Bundesliga 2:1, a Premier League 1.6:1. Włochy Czwarte miejsce w tegorocznym zestawieniu zajęła włoska Serie A, która wygenerowała przychody na poziomie 1 699 mln EUR oraz zanotowała 1% wzrost względem roku ubiegłego. Liga włoska zanotowała najniższy wzrost łączny spośród analizowanych lig Wielkiej Piątki. Co ciekawe wzrost Serie A na poziomie 17 mln EUR jest wyższy od wzrostu 2 mniejszych lig zachodnioeuropejskich (belgijskiej i austriackiej), które zanotowały łącznie 15 mln EUR. W ostatnim czasie Włosi ogłosili zainteresowanie organizacją spotkań ligowych za granicami kraju. Zgodnie z założeniami miałoby to zwiększyć oglądalność oraz zainteresowanie włoską piłką, co z kolei zaowocowałoby zwiększeniem potencjału generowanych przychodów. Piłkarska Liga Finansowa 2015 19

Francja Zestawienie Wielkiej Piątki pod względem łącznych przychodów w sezonie 2013/2014 zamyka francuska Ligue 1, która zanotowała rok do roku wzrost na poziomie 201 mln EUR, co jest 15% wzrostem w stosunku do roku ubiegłego. Pod względem wzrostu łącznej wartości przychodów jest to drugi najlepszy wynik. Tylko Premier League może poszczycić się większym łącznym wzrostem procentowym. Łączny wzrost przychodów ligi to głównie zasługa PSG oraz Monaco. Tylko Paryżanie zanotowali przychody większe o 75 mln EUR w stosunku do zeszłego sezonu. Również wzrost przychodów z dnia meczu to głównie zasługa drużyny ze stolicy, która zanotowała 10 mln EUR wzrost przy 95% średnim zapełnieniu stadionu Parc de Princes. PSG potwierdza, że jest dominującym klubem w swojej lidze po raz kolejny sięgając po mistrzostwo kraju. Analizując największe ligi europejskie i porównując osiągane w nich przychody do tych z mniejszych zachodnioeuropejskich możemy dojść do wniosku, że w przeciągu ostatnich lat różnica dzieląca największych od europejskich średniaków pogłębia się. Podczas gdy Wielka Piątka z roku na rok notuje coraz większe wzrosty za sprawą nowych umów sponsorskich i praw transmisyjnych, ligi mniejsze notują spadki przychodów. W sezonie 2013/2014 łączna wartość przychodów lig holenderskiej, belgijskiej, austriackiej, duńskiej i szkockiej wyniosła 1 180 mln EUR i skurczyła się w stosunku do roku ubiegłego o 29 mln EUR czyli 2%. Jedną z przyczyn takiego pogłębiania się różnic jest większy potencjał największych lig, które skupiają na sobie coraz to nowych sponsorów. W przypadku mniejszych lig, istotne są wpływy z tytułu udziałów w pucharach europejskich. Z tego względu duńska Superliga zanotowała 12% spadek, głównie ze względu na słabsze występy w pucharach, co z kolei zaowocowało mniejszymi wpływami od UEFA. Sytuacja ma się podobnie w przypadku ligi szkockiej, która to zawdzięcza 6% spadek słabszym występom Celticu Glasgow, który jest głównym motorem napędowym ligi. Z analizowanej powyżej piątki tylko liga belgijska oraz austriacka zanotowały odpowiednio 4% oraz 2% wzrost, co jest niewspółmierne do rezultatów wielkich braci. Wielkość europejskiego rynku piłki nożnej Analizując dane uzyskane przez kluby polskiej Ekstraklasy oraz porównując otrzymane wartości do innych lig zachodnioeuropejskich marek należy pamiętać o możliwościach rozwoju dla poszczególnych lig. Podczas gdy ligi Wielkiej Piątki dzięki renomie wypracowanej dekady temu osiągają przychody znacznie przekraczające przychody polskiej ligi, polska Ekstraklasa dopiero od niedawna wraz z nowymi prawami transmisyjnymi docierającymi poza granice do większej liczby państw staje się marką pracującą nad rozpoznawalnością na świecie. Na przełomie ostatnich sezonów widzimy, jak spośród wszystkich lig europejskich, kształtuje się rozwój dla poszczególnych rozgrywek. Podczas gdy, łącznie, pierwsze ligi Wielkiej Piątki zanotowały wzrost na poziomie 4,2 mld EUR oraz 59%, pierwsze ligi pozostałych lig europejskich odnotowały wzrost o 1,2 mld EUR, co przenosząc na wskaźniki oznacza wzrost o 36%. To właśnie Wielka Piątka na przestrzeni analizowanych przedziałów czasowych była najlepiej rozwijającą się, pod kątem analizowanych przychodów, ligą. Porównując procentowy przyrost przychodów Ekstraklasy oraz zestawiając jej dane z danymi europejskimi, polska liga prezentuje się jako dynamiczna, o wysokim rozwoju na przełomie ostatnich kilku lat. Łączny wzrost generowanych przychodów Ekstraklasy w porównaniu do sezonu 2006/2007 (był to pierwszy okres dla którego Deloitte sporządził analizę przychodów), wyniósł w przybliżeniu 45 mln EUR, co jest równoznaczne z przyrostem przychodów w analizowanych okresach o 96%. Spośród analizowanych źródeł wpływów, największy wzrost zanotowały przychody transmisyjne. Dzięki nowo podpisanej umowie z platformą NC+ w przyszłym sezonie spodziewamy się kolejnych wzrostów tej kategorii. Prócz przychodów z tytułu transmisji meczów, również przychody komercyjne zaprezentowały wzrost o 48%, a przychody z dnia meczu aż o 141%. Biorąc pod uwagę stan obiektów sportowych w sezonie 2006/2007 należy uznać ostatnie 8 lat za okres dobrze przepracowany, w którym większość polskich klubów dorobiło się stadionów europejskiej klasy. Analizując poszczególne ligi, warto również zwrócić uwagę na strukturę ich przychodów i to ilokrotnie przewyższały one przychody rodzimej Ekstraklasy. 20