FILTRY UV W KOSMETYKACH Wiadomości zebrała Anna Szymańska-Węckowska specjalnie dla portalu Światło słoneczne docierające do powierzchni ziemi dzielimy na dwa aktywne biologicznie przedziały długości fali. Pierwszy przedział to promieniowanie o długości fali od 285 do 320 nm. Drugi przedział stanowi promieniowanie, którego długość fali mieści się w granicach 320-400 nm. Promieniowania te mają pożądany efekt, ponieważ dzięki nim w naszym organizmie, a konkretnie w skórze, tworzy się witamina D 2 oraz D 3. Ergokalciferol, czyli witamina D 2, oraz cholekalcyferol, witamina D 3, regulują przemianę wapnia i fosforu oraz procesy wzmacniające kości w organizmie. Poza dobroczynnym działaniem światła słonecznego, ma ono również szkodliwy wpływ na organizm. Tym bardziej jest on szkodliwy, im dłużej nasza skóra narażona jest na oddziaływanie tego promieniowania. Frakcja, zwana inaczej parzącą, odpowiedzialna jest za powstawanie zmian skórnych nienowotworowych. Zmiany te to przede wszystkim: depigmentacja, rumień oraz keratoza. Frakcja natomiast dociera do głębszych warstw skóry i pobudza do wytwarzania melaminy. Długotrwałe wystawienie skóry na działanie tej frakcji powoduje zniszczenie skóry, przyśpiesza efekty starzenia oraz skłonność do rakowacenia skóry, jest również powodem powstawania uczulenia na światło słoneczne, a także na niektóre chemikalia. Ponad dziesięć lat temu większość kosmetyków posiadała jedynie filtry chroniące przed promieniowaniem, czyli tak naprawdę chroniły one nas tylko przed oparzeniem słonecznym. Kilka lat temu zwrócono uwagę na konieczność stosowania filtrów chroniących również przed promieniowaniem. Filtry UV zawarte w kosmetykach mogą działać na kilku zasadach: absorpcji, rozproszenia, lub odbicia promieniowania. Najskuteczniejsze z nich to te, które absorbują światło słoneczne, czyli filtry chemiczne. Filtry fizyczne powodują jedynie rozproszenie lub odbicie światła, co nie daje pełnej ochrony. Modyfikowane filtry fizyczne mogą absorbować cześć promieniowania i stanowią już dobrą ochronę. W przypadku filtrów chemicznych istnieje możliwość ich niestabilności chemicznej, ponieważ niektóre z nich mają tendencje do zmiany struktury chemicznej pod wpływem długiego oddziaływania promieniowania słonecznego oraz ciepła. Filtry fizyczne to związki nieorganiczne, do których zaliczamy dwutlenek tytanu oraz tlenek cynku. Chronią one przed promieniowaniem oraz częścią promieniowania. Jednak rynek surowców chemicznych wychodzi naprzeciw potrzebom rynku kosmetycznego i w ostatnich latach tworzone są takie rodzaje filtrów mineralnych, które pochłaniają promieniowanie UV w całym zakresie. Mają one zdolności częściowego absorbowania promieniowania, a modyfikacja wielkości ich cząstek zapewnia prawie pełną ochronę skóry. Tlenek cynku wykazuje również właściwości łagodzące, przeciwzapalne oraz ściągające. Zaletą filtrów nieorganicznych, poza ochroną przed, jest możliwość mieszania ich z filtrami organicznymi, a także ich całkowita stabilność. 1
Filtry chemiczne natomiast mają różne zdolności pochłaniania promieniowania. Do filtrów chroniących jedynie przed promieniowaniem zaliczamy: pochodne kwasu p-aminobenzoesowego: najczęściej używanym jest ester oktylodimetylowy PABA, który dobrze aktywuje się na skórze i ma dobrą stabilność na światło oraz ciepło, może z niego powstawać kwas, który jest alergenem; pochodne kwasu p-metoksylcynamonowego: prawnie dopuszczone do użycia są dwa estry z tej grupy: oktyb i izoamylo-4-metoksycynamonowy; ponieważ są to substancje dosyć szeroko stosowane jako filtry, wzrasta coraz bardziej ich działanie alergizujące; pochodne benzylidenokamfory: są to substancje bardzo stabilne na działanie światła i rzadko wywołują alergie, często stosowane w Europie to: 4-metylobenzylidenkamfora, benzylidenkamfora, kwas benzylidenkamforowy, poliakrylamidometylobenzylidenkamfora, metylosiarczan kamforobenzalkoniowy oraz kwas tereftalidenodikamforosulronowy; kwas fenylobenzoimidazolosulfonowy; oktokrylan: kwas 2-oksylo-2-cyjano-3,3-difenyloakrylowy. Filtry chroniące skórę przed promieniowaniem oraz to głównie: benzofenony: dopuszczone do stosowania w kosmetykach to benzofenon 3, 4 oraz 9; benzofenon-3 wykazuje właściwości alergizujące; fenylobenzotriazole: do tej grupy należy drometrizol trisiloksanu metyleno-bisbenzotriazolu oraz tetrametylobutylofenol; triazyna. Filtry chroniące jedynie przed promieniowaniem to: pochodne dibenzoilometanu: są niestabilne chemicznie, ulegają stałym przemianom izomerycznym między formą ketonową oraz enolową; pochodne benzylidenokamfory: są bardzo stabilne; fenylobenzimidazol. Ochronę przed promieniowaniem słonecznym wykazują również niektóre substancje podchodzenia naturalnego, które w swoim składzie posiadają związki chemiczne absorbujące różne długości promieniowania słonecznego. Rośliny produkują substancje takie jak: taniny, flawonoidy, pochodne naftochinonu, antrachinonu, salicylany, cynamoniany. Przykładowo wyciąg z rumianku pochłania część promieniowanie o długości fali 250-340 nm, a wyciąg z dziurawca 300-340 nm. Wyciąg z szakłaka pochłania znaczną część promieniowania o długości fali 270 nm. Inne wyciągi pochłaniające promieniowanie w dosyć szerokim spektrum to wyciągi z: aloesu, orzecha włoskiego, ratanii, rozmarynu lekarskiego oraz arniki górskiej. Część promieniowania pochłaniają również: olej z oliwek, olej kokosowy oraz olej sezamowy. Poniżej podana została tabela, w której zebrane zostały dostępne na rynku litry UV. Tabela podaje nazwy INCI wyszczególnione na opakowaniu, rodzaj filtra oraz pochłaniane promieniowanie UV. Pamiętać należy, że kosmetyki mogą zawierać w swym składzie mieszaninę kilku wymienionych poniżej filtrów. 2
Tabela 1. Zestawienie filtrów UV dostępnych na rynku. Nazwa INCI Rodzaj pochłanianego promieniowania FILTRY FIZYCZNE Titanium Dioxide, Silica, Dimethicone Zinc Oxide Zinc Oxide, Triethoxycaprylysilane Zinc Oxide,, Dimethoxydiphenylsilane, Triethoxycaprylysilane Crosspolymer Titanium Dioxide, Aluminium Hydroxide, Dimethicone/Methicone Copolymer Titanium Dioxide, Hydrated Silica, Dimethicone/Methicone Copolymer, Aluminium Hydroxide Titanium Dioxide, Dimethoxydiphenylsilane/Triethoxyca pryiysilane Crosspolymer, Hydrated Silica, Aluminium Hydroxide Titanium Dioxide, Aqua, Simethicone Titanium Dioxide, Alumina, Simethicone Aqua, Titanium Dioxide, Alumina, Sodium Hexametaphosphate, Phenoxyethanol, Sodium Methylparaben Titanium Dioxide, Silica Butylene Glycol Dicaprylate, Dicaprate, Titanium Dioxide, Silica, Polyglyceryl-2-Dipolyhydroxystearate Titanium Dioxide, Alumina, Stearic C12-C15 Alkyl Benzoate, Titanium Dioxide, Polyhydroxystearic, Aluminium Stearate, Alumina Titanium Dioxide, Isohexadecane, Triethylhexanoin, Aluminium Stearate, Alumina, Polyhydroxystearic Aqua, Titanium Dioxide, Isodeceth-6, Oleth-10, Aluminium Stearate, Alumina, Simethicone Zinc Oxide, C12-C15 Alkyl Benzoate, Polyhydroxystearic, Isostearic Triglyceride, Polyhydroxystearic, Isostearic 3
Zinc Oxide, C12-C15 Alkyl Benzoate, Isostearic, Polyhydroxystearic Zinc Oxide, C12-C15 Alkyl Benzoate, Polymetyylsilsesquioxane Triglyceride, Polymetyylsilsesquioxane Triglyceride, Stearic FILTRY CHEMICZNE Bis-Ethylhexyloxyphenol Methoxyphenyl Triazine Ethylhexyl Methoxycinnamate Butyl Methoxydibenzoylmethane Polysilicone-15 Phenylbenzimidazole Sulfonic Octocrylene Ethylhexyl Salicylate Homosalate Diethylamino Hydroxybenzoyl Hexyl Benzoate Ethylhexyl Tiazone Benzophenone-3 Benzophenone-4 Benzophenone-9 PEG-25 PABA Ethylhexyl Dimethyl PABA Octyl Methoxy Cinnamate FILTRY CHEMICZNO-FIZYCZNE Methylene Bis-Benzotriazolyl Tetramethylbutylphenol Aqua, Ethylhexyl Methoxycinnamate, Silica, PVP, Chlorphenesin, BHT Opracowanie to zawiera podstawowe dane na temat filtrów UV stosowanych w kosmetykach. Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę, iż ochrona przed promieniowaniem nie ogranicza się jedynie do miesięcy letnich. Zimą równie ważna jest ochrona przed niekorzystnym wpływem słońca na naszą skórę. Śnieg odbija bardzo dobrze promieniowanie słoneczne. Dlatego nie tylko lato powinno się nam kojarzyć z ochroną przed UV. Literatura: 1. Chemia piękna M. Molski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009; 2. Chemical Review nr 2/2009, J. Gibka Słońce a ochrona skóry temat ciągle aktualny ; 4
3. Kosmetologia i farmakologia skóry M-C. Martini, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007; 4. Rynek Chemiczny nr 9/2007, Zestawienie oferty rynkowej filtrów UV ; 5. Rynek Chemiczny nr 5/2007, J. Gibka Kosmetyki z filtrami UV podstawą zdrowego opalania ; 6. Chemia kosmetyków A. Marzec, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Stowarzyszenie Wyższej Użyteczności DOM ORGANIZATORA, Toruń 2005; 5