LALKA Tom I Rozdział I Jak wygląda firma J. Mincel i S. Wokulski przez szkło butelek? Rozdział ten jest wprowadzeniem w akcje, która rozpoczyna się w 1878r. Przy kuflu piwa spotyka się kilku kupców, którzy rozmawiają na temat interesów. Ich rozmowa ukazuje światopogląd mieszczaństwa Warszawy na ten temat. Podczas rozmowy pojawia się nazwisko Stanisława Wokulskiego, który jest postrzegany jako awanturnik. Uważają go oni za wariata, gdyż porzuciwszy sklep, wyjechał na wojnę z gotówka odziedziczoną po zmarłej żonie, aby zbić majątek. Po tym zdarzeniu wszyscy przypuszczali, że sklep upadnie. Tak się jednak nie stało, dzięki przyjacielowi i zastępcy Wokulskiego - Ignacemu Rzeckiemu. Rozdział II Rządy starego subiekta Narrator ukazuje postać starego subiekta - pana Rzeckiego. Opisuje jego wygląd zewnętrzny, jego zwyczaje. Dokładnie opisany jest skromny wystrój mieszkania subiekta. dowiadujemy się także o tym, iż jest on miłośnikiem Napoleona, a także, ze w sekrecie przed wszystkimi pisał pamiętnik. Z opisu możemy też dowiedzieć się o życiu w sklepie, pracujących tam osobach. Klein ukazany jest jako socjalista, Lisiecki zaś jest zagorzałym antysemitą. Ukazany jest także Mraczewski jako ulubieniec kobiet, które były klientkami w sklepie Wokulskiego. Rozdział III Rozdział ten jest fragmentem pamiętnika Ignacego Rzeckiego. Subiekt opowiada o swoim dzieciństwie, o tym jak mieszkał razem z ciotką w dwu małych pokoikach. Jego ojciec był zagorzałym zwolennikiem Napoleona, przygotowywał syna do takiej samej postawy i wierności wobec tego wodza. Jednak dowiadujemy się, iż ojciec umarł Rzeckiemu wcześnie. Chłopca posłano do sklepu starego Mincla, gdzie przygotowywał się do zawodu subiekta. Mincel był osobą o niezwykłej dyscyplinie pracy. Za nieposłuszeństwo, zarówno Jgnacy jak i bratankowie Mincla : Jan i Tranz byli bici. W jego domu panował szacunek dla pracy i obowiązków. Pod koniec tego rozdziału dowiadujemy się o śmierci starego Mincla. Mówi także o sytuacji politycznej i o tym, iż wdowa po Minclu oddała rękę Wokulskiemu, który dzięki temu odziedziczył majątek dwóch pokoleń Minclów. Rozdział IV Powrót Narrator opowiada o Rzeckim, który siedząc w domu gra na gitarze i rozmyśla. Jednak te czynności przerywa mu przyjście niespodziewanego gościa, którego w pierwszej chwili Rzecki nie może rozpoznać. Po chwili poznaje w tajemniczej osobie Stanisława Wokulskiego. wygląda on znakomicie i wcale nie przypomina kupca. Wokulski opowiada o pobycie w Bułgarii. Jednocześnie wypytuje subiekta o miejscowe nowiny. Najbardziej interesuje go wiadomość, iż panna Izabela Łęcka wraz z ojcem bierze kredyt w jego sklepie. Cieszy się wieścią, iż wokół niej nie ma starających się o jej rękę. Rozdział V 1
Demokratyzacja pana i marzenia panny z towarzystwa Rozdział rozpoczyna się prezentacja rodziny Łęckich. Pan Tomasz Łęcki to mężczyzna sześćdziesięciokilkuletni, niewysoki, krwisty, pełnej tuszy, arystokrata. Mieszka z córką Izabelą Łęcką. Jest to piękna i pełna wdzięku kobieta. Jej osobowość kształtuje świat w jakim się wychowała. Podczas rozmowy Izabeli z kuzynką hrabiną Karolową dowiadujemy się, iż Łęcki jest praktycznie bankrutem. Hrabina próbuje wytłumaczyć Izabeli, iż mogą oni wyjść z tej sytuacji tylko poprzez jej małżeństwo. Jednak obaj kandydaci na męża ( dwukrotnie starsi od niej ) chorowity baron i obrzydliwy marszałek budzą w niej odrazę. Rozdział VI W jaki sposób nowi ludzie ukazują się nad starymi horyzontami Panna Izabela dowiaduje się od kuzynki Florentyny, iż ich srebrną zastawę stołową wykupił Wokulski. Izabela czuje, iż przez ten gest pragnie on się do niej zbliżyć. Zaczyna się go bać i czuje do niego wstręt. Upokarzające jest dla niej także to, iż wykupił on dłużne weksle jej ojca. Rozmowa z Karolową okazuje się faktem - jej ojciec a wraz z nim ona stają się bankrutami. Rozdział VII Gołąb wychodzi na spotkanie węża W Wielką Środę panna Izabela wraz z Karolową postanawia przejechać się po mieście. Po drodze zatrzymuje się przed sklepem Wokulskiego. Stwierdza, iż chce kupić rękawiczki. Jednak nie był to główny powód wejścia do jego sklepu. Izabela postanowiła dowiedzieć się od Wokulskiego dlaczego kupił ich srebra i serwis. Po jej wyjściu obsługujący ją subiekt Mraczewski stwierdza, iż panna Izabela się nim zainteresowała. Zwraca także uwagę na temat jej reputacji. Zdenerwowany Wokulski postanawia go zwolnić. Rozdział VIII Medytacje Po spotkaniu z Izabelą a także po uwagach Mraczewskiego Wokulski wpadł w ponury nastrój. Podczas samotnego spaceru dostrzegł przygnębiające widoki. Doprowadziły go one do refleksji, iż kraj dąży jedynie do spodlenia, wytępienia rasy. Dostrzega niesprawiedliwość w świecie. Stwierdza, że nawet jednostka z inicjatywą tak naprawdę walczy o nic, gdyż życie i tak jej się sprzeniewierzy. Następnie dowiadujemy się o tym jak Wokulskiego zauroczyła w teatrze panna Izabela. Od tamtej pory Wokulski postanowił robić wszystko, aby się do niej zbliżyć. Właśnie dlatego chciał zdobyć duży majątek. Wiedział, że tylko wtedy zwróci ona na niego uwagę. Rozdział IX Kładki na których spotykają się ludzie różnych światów Tytułowa,,kładka" oznacza działalność charytatywną. W Wielki Piątek panna Izabela z hrabiną Karolową znajdowały się przy grobach. Zaś następnego dnia Wokulski postanowił pójść do kościoła, aby ofiarować dużą sumę pieniędzy dla ubogich. Chciał to zrobić, bo wiedział, że będzie tam Izabela. Będąc już w kościele podszedł do Izabeli i hrabiny kładąc na tacę zwój imperiałów. Przy okazji zamienia z nimi kilka zdań. Gdy Izabela złośliwie zaczęła mówić po angielsku, iż spodziewała się go z workiem złota, Wokulski postanawia uczyć się angielskiego. Następnie Izabela prosi go, by przywrócił do pracy Mraczewskiego, na co Wokulski obiecuje, że 2
otrzyma on jeszcze lepiej płatną pracę w Moskwie. Po opuszczeniu pań Wokulski zauważa kobietę z córeczką. Jego zainteresowanie budzi też modląca się i płacząca dziewczyna lekkich obyczajów. Postanawia jej pomóc. Wysyła ją z listem do sióstr magdalenek. Chce dać jej szansę, aby zerwała z dotychczasowym życiem. W Wielką Niedzielę odwiedza Karolową. Po przybyciu wiele osób okazuje zainteresowanie nim. Spotyka tam także prezesową Zasławską. Opowiada mu ona o wielkiej miłości do jego stryja. Jednak różnice w ich pochodzeniu nie pozwoliły im być razem. Rozdział X Kolejny rozdział jest poświęcony pamiętnikowi Rzeckiego. Opisany jest w nim sposób patrzenia starego subiekta na sytuację polityczną w Europie. Wspomina udział w wojnie węgierskiej. Opisy Rzeckiego ukazują obraz walk a także jego tułaczkę po kapitulacji. Wszędzie gdzie przebywał spotykała go bieda i tęsknota za ojczystym krajem. Rzecki powrócił do Warszawy dzięki pomocy pieniężnej Jana Mincla. Po tych wspomnieniach subiekt pisze o Wokulskim i jego braku zainteresowania sklepem. Stwierdza, że jego nowe znajomości (Anglik Collin, pani Meliton) mają charakter polityczny. Nie domyśla się, że Wokulski robi to wszystko dla Izabeli. Rzecki pisze także o stosunkach w sklepie. Znajdujemy informację o Żydzie Szlangbaumie, który tam pracuje. Rozdział XI Stare marzenia i nowe znajomości W rozdziale tym narrator zwraca uwagę na osobę pani Meliton, która ułatwiała ludziom zawieranie znajomości. Organizowała przypadkowe spotkania Wokulskiego z panną Łęcką. jedno z nich mające się odbyć w Łazienkach nie dochodzi do skutku, gdyż książę zabrał Wokulskiego na spotkanie spółki do handlu z Rosją. Na spotkaniu Wokulski poznaje Juliana Ochockiego, młodego wynalazcę, który jest dla niego konkurentem o rękę Izabeli. Dopiero, ggy zauważa, że Ochockiego interesuje nauka i sława a nie małżeństwo, zaczyna nabierać do niego sympatii. Jeszcze bardziej utwierdza się w tym przekonaniu po wspólnej rozmowie podczas spaceru po mieście. Rozdział XII Wędrówki za cudzymi interesami W rozdziale tym Wokulski otrzymuje list od pani Meliton i dowiaduje się o licytacji kamiennicy Łęckich. Wie też, że jedynym kupcem ma być ich kuzynka a zarazem nieprzyjaciółka, baronowa Krzeszowska. Pani Meliton informuje także Wokulskiego, iż panna Izabela byłaby zadowolona gdyby nabył on wyscigową klacz Krzeszowskich. Pani Meliton radzi Wokulskiemu, by spełniał kaprysy Izabel, a wtedy panna będzie należała do niego. Następnie dowiadujemy się, że Wokulski za pośrednictwem Maruszewicza nabywa klacz, a także postanawia kupić kamiennicę powyżej ceny rynkowej. Zakupu ma dokonać Szlangbaum z pomocą podstawionych ludzi. Rozdział XIII Wielkopańskie zabawy Nadszedł dzień wyścigów. Wokulski pragnie wygranej klaczy którą kupił i tak też się staje. zauważa wielka radość Izabeli i jest z tego powodu szczęśliwy. Następnie między nim a Krzeszowskim dochodzi do nieporozumienia. w efekcie Wokulski wyzywa barona na pojedynek. Całą tę sytuacje obserwuje panna Izabela. 3
Widać, że postawa Wokulskiego jej się spodobała. Wokulski po usłyszeniu z jej ust jednego słowa - merci, wpada w niepohamowaną radość. Mimo przeprosin barona dochodzi do pojedynku, w wyniku którego baron stracił ząb. Rozdział XIV Dziewicze marzenia Rozdział ten poświęcony jest rozmyślaniom panny Izabeli. Narrator odsłania jej dusze. W sposobie patrzenia na Wokulskiego zaszły w niej zmiany. Nie czuje już dawnej urazy za wykupienie srebra. Myśląc o sobie jest skłonna do tego, aby Wokulski był jej wiernym sługą, powiernikiem i przyjacielem domu. Wyobraża go sobie jako osobę, która będzie jej dawać wszystko to, czego zapragnie. Myśli, że po jej Śmierci odebrałby sobie życie na jej grobie. Mając dobry nastrój postanawia go zaprosić na obiad. Rozdział XV W jaki sposób duszą ludzką szarpie namiętność, a w jaki rozsądek Po otrzymaniu zaproszenia na obiad od Tomasza Łęckiego, Wokulskim szarpią rozterki. Oczekiwanie na dzień spotkania z nią jest dla niego ogromnym przeżyciem. Zastanawia się jak ma się ubrać, zachować w jej towarzystwie. Jednocześnie stara się do togo podchodzić obojętnie. W Wokulskim walczy romantyk z rozsądnym pozytywistą. Rozdział XVI,, Ona" -,, On" - i ci inni Nadszedł dzień obiadu w domu Łęckich. Panna Izabela nie za bardzo zwracała uwagę na mający się odbyć obiad, gdyż dowiedziała się o przybyciu do Warszawy włoskiego artysty teatralnego - Rossiego. Izabela była w nim platonicznie zakochana i wszystkie jej myśli skupiły się na nim. W tym czasie Tomasz Łęcki rozmyślał o pomnożeniu swojego majątku. w rozmowie z Łęckim Wokulski godzi się wypłacać mu procent od kapitału ze sprzedanej kamiennicy. Podczas obiadu Wokulski mówi o swoich planach wyjazdu do Paryża na wystawę. Gdy okazuje się, że panna Izabela marzy o tej wystawie, rodzą się plany wspólnego wyjazdu. Rozdział XVII Kiełkowanie rozmaitych zasiewów i złudzeń Wokulski w doskonałym humorze wraca do domu. Będąc w doskonałym humorze postanawia darować Obermanowi jego dług, na wieść, że zgubił on czterysta rubli. W tym wspaniałym nastroju chce spełniać dobre uczynki. Poznaną w kościele prostytutkę Marię umieszcza na stacji u Wysockiego. Pragnie odwiedzić Krzeszowskiego. Kilka dni później otrzymuje list od pani Meliton, aby przybył do Łazienek. tam także spotyka Izabelę. Następnie zostaje zaskoczony propozycją spaceru ze strony Izabeli. Okazuje się, że chodzi jej tylko o to, aby Wokulski zorganizował serdeczne powitanie w teatrze dla Rossiego. Wokulski godzi się i angażuje swoich pracowników. Rozdział XVIII Zdumienia, przywidzenia i obserwacje starego subiekta Rzecki jest zaniepokojony zachowaniem Wokulskiego, który prosi go o wręczenie albumu Rossiemu. Subiekt udaje się do teatru. Obserwuje jak Stach jest wpatrzony w lożę Łęckich. Nic z tego nie rozumie. Przy piwie pragnie zapomnieć o 4
tym dniu. Rano zaspał i pierwszy raz spóźnił się do pracy. Zostaje mu przekazany anonim do Wokulskiego, w którym ktoś szkalował go za kupno kamiennicy Łęckich. Zaniepokojony Rzecki postanowił pójść na tę licytację. Jest jej świadkiem i widzi jak zostaje kupiona za dziewięćdziesiąt tysięcy rubli. Rozdział XIX Pierwsze ostrzeżenie Po powrocie z sądu Rzecki dowiaduje się od Mraczewskiego, że Wokulski dostał interesującą propozycję wyjazdu z Suzinem do Paryża. Jednak nie przyjął on tej oferty. W tym czasie przyszedł list do Wokulskiego od Łęckich, który dostarczył mu sam subiekt. Między nimi dochodzi do sprzeczki i gdy Rzecki dowiaduje się, że to dla panny Izabeli zrezygnował z wyjazdu. Rozmowę przerywa przybycie Łęckiego. Wzburzony stwierdził, iż jego kamiennica została sprzedana zbyt tanio. W tym czasie Izabela, że ich dom kupił sam Wokulski. Jest tym oburzona. Czuje upokorzenie. Kiedy Wokulski pojawił się w ich domu, atakuje go ostro za to co zrobił. W tym czasie wchodzi Starski a panna Izabela całą uwagę skupia właśnie na nim. Zaczynają rozmawiać po angielsku, co oburza Wokulskiego, który z gniewem opuszcza dom Łęckich. Wychodząc mówi Łęckiemu, iż wyjeżdża do Paryża Rozdział XX i XXI Wyjazd Wokulskiego z powodu panny Izabeli zaskoczył Rzeckiego. W swoim pamiętniku wspomina moment jego wyjazdu. Po jego odjeździe Rzecki i Szuman rozmawiali o Wokulskim, a także o kobietach w życiu mężczyzn. Po rozmowie z Szumanem Rzecki jest już prawie przekonany, że dla Stacha nie liczy się tak naprawdę polityka, a kobieta, która jest Izabela. W ostatnim rozdziale pierwszego tomu Rzecki rozważa na tematy polityki. Przewiduje, że w Europie będzie wojna. Z polecenia Wokulskiego to on teraz zarządza nabytą kamiennicą. Odwiedza on lokatorów. Poznajemy rządcę Wirskiego, studentów, którzy nie płacą czynszu, baronową Krzeszowską z mężem, a także budzącą sympatię w Rzeckim pani Stawska. Utrzymuje ona siebie i swoją córeczkę z udzielonych lekcji. Rzecki poznaje historię tej kobiety, ciężko dotkniętej przez los. Tom II Rozdział I Szare dnie i krwawe godziny Na Wokulskiego w Paryżu czekał Suzin, z którym prowadził on interesy w Rosji. Po odpoczynku zwiedza miasto. Podziwia Paryż i jego wspaniałą architekturę. Jednak cały czas towarzyszą mu wspomnienia związane z panną Łęcką i tego jak został przez nią upokorzony. Rozdział II Widziadło Wokulskiego odwiedza uczony Geist. Spotkanie z tym człowiekiem, który wydaje się być szaleńcem, skłania Wokulskiego do zastanowienia się nad swoim życiem. Geist widząc, że Wokulski jest nieszczęśliwie zakochany pokazuje mu swój wynalazek - metal lżejszy od powietrza. Ponadto zachęca go do udziału w badaniach i odwiedzeniu jego laboratorium. Wokulski obiecuje mu, że kiedyś zjawi się u niego jako pracownik. Jednak po otrzymaniu listu od prezesowej Zasławskiej postanawia 5
wrócić do Warszawy, a przede wszystkim do Izabeli. Rozdział III Człowiek szczęśliwy z miłości Gdy Wokulski wrócił do Warszawy dostał zaproszenie odwiedzin Zasławka. W pociągu spotyka barona Dalskiego, który oświadczył się wnuczce prezesowej - Ewelinie Janockiej. Rozdział IV Wiejskie rozrywki Przebywając w Zasławku Wokulski spotyka Starskiego, Ochockiego, Wąsowską czy prezesową. Wszyscy oni spacerują, jeżdżą konno, rozmawiają. Wokulski od Wąsowskiej dowiaduje się bardzo wiele o kobiecej psychice. Przekonuje się, że kobietom najbardziej podobają się tacy mężczyźni jak Starski, a nie romantycy. W Zasławku widzi także jak prezesowa rozumnie gospodaruje swoją posiadłością. Widzi parobków, którzy tam pracowali, porządne czworaki, a także psa łańcuchowego. Rozdział V Pod jednym dachem W rozdziale tym dowiadujemy się dlaczego Wokulski został zaproszony do Zasławka. Stało się to za przyczyną panny Izabeli, która opowiedziała prezesowej, o tym jak potraktowała Wokulskiego. Liczyła się ona z tym, iż będzie musiała za niego wyjść. Wiedziała, że Starskiego będzie interesowała wyłącznie panna z posagiem. dlatego tez prezesowa zaaranżowała to spotkanie w Zasławku, mając nadzieję, że Izabela i Wokulski zbliżą się do siebie. Gdy Wokulski przybył do Zasławka, wywołał swoją osobą wielke zainteresownie wśród kobiet co niejako zadziwiło Izabelę. W Zasławku Wokulski zapomina dawne urazy i ponownie jest oczarowany osobą Izabeli. Rozdział VI Lasy, ruiny i czary Goście Zasławka wyjechali na grzybobranie. Wokulski został przydzielony przez Wąsowską jako towarzysz panny Izabeli. Korzystając z takiej bliskości przebywania z ukochaną Wokulski zaczyna nieśmiało wyrażać swoje uczucia wobec niej. Izabela po wysłuchaniu go daje mu pewne nadzieję. Kolejne dni upływają na wiejskich rozrywkach i spacerach we dwoje. Pewnego dnia wybierają się do ruin zamku w Zasławiu. Spotykają tam bardzo zdolnego miejscowego rzemieślnika Węgięłka. Opowiada im on legendę o śpiącej królewnie. Na jej zakończenie Wokulski pyta Izabelę :,, Obudzisz się ty, moja królewno...?" na co ona dając mu nadzieję odpowiedziała :,, Nie wiem, może ''. wokulski wracając do Warszawy zabiera Węgiełka do Warszawy, aby dać mu szansę rozwinięcia swojego talentu, a także dlatego, iż spalił mu się warsztat stolarski. Rozdział VII Zapiski subiekta stanowią kolejne trzy rozdziały. Rozważa w nich na tematy polityczne. Poza tym opisuje opinie, z którymi spotkał się na temat Wokulskiego. Dowiaduje się z nich, że ludzie twierdzą, iż jest on osoba nieuczciwą w interesach, ze zamierza sprzedać sklep i żenić się z panną Łęcką. Następnie opisuje w swoim 6
pamiętniku o procesie wytoczonym Stawskiej przez baronową Krzeszowską o kradzież lalki. Z zapisków subiekta wynika, iż Stawska pracowała kiedyś u Krzeszowskiej. Zaś baronowa oskarżyła ją o kradzież lalki z pokoju jej zmarłej córeczki. Jednak sprawa ta została rozstrzygnięta na korzyść Stawskiej. Następnie dowiadujemy się o próbach swatania Wokulskiego ze Stawską przez Rzeckiego. Wspomina o pomocy Wokulskiego pani Stawskiej. Martwi się o swojego przyjaciela i po rozmowie z Szumanem chce powstrzymać Stacha przed ośmieszeniem się. twierdzi, że jego wchodzenie,, na siłę '' w krąg arystokracji jest ośmieszeniem. Wokulski po rozmowie z Rzeckim nie idzie na bal, na który został zaproszony. zamiast tego wieczór spędza na rozmowie ze Stawską. Rzecki już myślał, że udało mu się otworzyć jego oczy, jednak traci tę nadzieję widząc Stacha pod oknami pałacu księcia, gdzie była Izabela. Rozdział VIII Damy i kobiety Izabela Łęcka jest coraz bardziej zdecydowana na małżeństwo z Wokulskim z powodu jej trudnej sytuacji materialnej w jakiej się znalazła. Zrobiłaby to pod wpływem nacisku środowiska, a nie jej rzeczywistych uczuć do Wokulskiego. Jednak w swych przemyśleniach nadal widzi siebie jako salonową lalkę i kobietę, która lubi flirtować z mężczyznami. Jej sposób podejścia do małżeństwa jest zupełnie inny niż Wokulskiego, który coraz bardziej zaczyna mieć wątpliwości co do wyboru kobiety, która miałaby zostać jego żoną i która odwzajemniłaby jego uczucia. Rozdział IX W jaki sposób zaczynają się otwierać oczy Rozdział rozpoczyna się rozmową Rzeckiego i Szumana na temat Wokulskiego i jego życiu, które według nich zmierza ku katastrofie. W tym czasie panna Izabele na wieść o przyjeździe do Warszawy włoskiego skrzypka i uwodziciela kobiet Molinariego chce za wszelką cenę się z nim zapoznać. W tym celu prosi Wokulskiego, aby namówił skrzypka na koncert dobroczynny. Wokulski spełnia jej prośbę. Widząc jej zachwyt tym człowiekiem, zaczyna powoli odkrywać prawdziwe oblicze panny Izabeli. Prawda ta jest niezgodna z oczekiwaniami Wokulskiego wobec niej. Rozdział X Pogodzeni małżonkowie Rozdział ten poświęcony jest małżeństwu Krzeszowskich. Baron wraca po przegranej gonitwie do domu. Okazuje się, że przy kupnie klaczy, Maruszewicz jako pośrednik zawłaszczył dwieście rubli i sfałszował podpis barona. Jednak cała ta sytuacja niewiele obchodzi Wokulskiego, który jest zachwycony, że panna Izabela przyjęła jego oświadczyny. W przypływie szczęścia drze sfałszowany weksel. Rozdział XI Tempus fugit, aeternitas manet ( Czas ucieka, wieczność czeka ) Po przyjęciu oświadczyn Wokulskiego przez Izabelę, Stach zapragnął czynić dobro w swoim otoczeniu. W tym celu udzielał się dobroczynnie, między innymi przeznaczył Lisieckiemu i Kleinowi po cztery tysiące jako odszkodowanie za szkody jakie im wyrządził sprzedając sklep Szlangbaumowi. Węglikowi wyprawił wesele, zaś jego dziecko trzymał do chrztu. Ponadto zatroszczył się o przyszłość Stawskiej. Pod wpływem szczęścia jaki przeżywał nie wziął udziału w pogrzebie prezesowej 7
Zasławskiej. w tym samym czasie Wokulski został zaproszony przez Łęckich do wspólnej podróży do Krakowa, aby odwiedzić chorą siostrę Tomasza Łęckiego. Wokulski z przyjemnością zgadza się na tę propozycję. Okazuje się, że tym samym pociągiem będzie podróżował Starski. W przedziale dzieje się coś szokującego dla Wokulskiego, który jest świadkiem cseny miłosnej Starskiego i Izabeli. Rozmawiają oni także w języku angielskim o Wokulskim, który doskonale rozumie każde ich słowo. Widząc i słysząc to wszystko Wokulski postanawia natychmiast wysiąść. Pozoruje, iż musi wysiąść gdyż otrzymał ważny telegram. Oświadcza Izabeli że zrozumiał całą ich rozmowę i, że ma dosyć ich towarzystwa. Po wyjściu z pociągu w geście rozpaczy Wokulski próbuje popełnić samobójstwo. Jednak zostaje uratowany przez Wysockiego, brata człowieka, któremu kiedyś pomógł. Rozdział XII Rzecki nie najlepiej się czyje, narzeka na zdrowie. Czuje pustkę w swoim życiu po tym jak Szlangbaum przejął sklep Wokulskiego. Zauważa zły stosunku Szlangbauma do swoich pracowników, którymi pogardza. Jego złe samopoczucie jest także spowodowane tym, iż dowiedział się o kłótni Wokulskiego z Łęcką i dziwnym zachowaniem Wokulskiego. Rzecki postanawia wyjechać na wieś, jednak w pociągu wyskakuje po trzecim dzwonku, nie mogąc opuścić ukochanej Warszawy. Rozdział XIII Dusza w letargu Rozdział ten opisuje przeżycia Wokulskiego po rozstaniu z Izabelą. Czuje się on jakby został zahipnotyzowany. Myśl o tym co się stało nie pozwala mu normalnie funkcjonować. Nie jest w stanie poinformować listownie Stawską o śmierci jej męża. Rozwiązuje spółkę do handlu z cesarstwem, gdyż nie jest w stanie jej już prowadzić. Nic nie jest w stanie zmobilizować go do wyjścia z tej depresji. Ludzie chcą mu pomóc, jednak nic to nie daje. Wąsowska widząc jego cierpienie nawet próbowała ich pogodzić, ale jej pomysł się nie powiódł. Wokulski po rozmowie z Rzeckim, który próbował go namówić do ślubu ze Stawską, postanawia wyjechać w interesach do Moskwy. Gdy minęło kilka dni po tej rozmowie, Wokulski wyjechał w nieznanym nikomu kierunku, sprzedając wszystko co miał Szlangbaumowi. Rozdział XIV W ostatnich zapiskach Rzeckiego, można zauważyć nieład, dysharmonię. Widać, że pisał je człowiek starszy i schorowany. Pamiętnik zdradza nam stan psychiczny subiekta i jego przygnębienie. Ostatni rozdział powieści oznaczony jest znakiem zapytania. Narrator opisuje osobę Rzeckiego i jego zły stan zdrowia. Rozmawia z Ochockim o Izabeli i Wokulskim. Z jego relacji dowiadijemy się, że Izabela często odwiedzała Zasławek, odmówiła ręki Ochockiego, przez co doprowadziła ojca do ataku, a następnie jego śmierci. Dowiedział się on także od Szumana, że Wokulski niegdyś próbował popełnić samobójstwo. Wiadomość ta doprowadziła go do zasłabnięcia. Gdy doktor Szuman przybył do chorego, zastał Rzeckiego martwego. w tym czasie Ochocki dowiedział się, że panna Izabela postanowiła wstąpić do klasztoru. Zakończenie utworu i postawiony znak zapytania oznaczają dalsze losy Wokulskiego, które nie są nikomu do końca znane. Niektórzy twierdzą, że Wokulski 8
wysadził ruiny zamku w Zasławku ( widziano go jak kupował dynamit pod Dąbrowie ) i tam też zginął. jednak nie wiemy czy tak było naprawdę. Możliwe, że Wokulski powrócił do Geista tak jak mu kiedyś obiecał. Jednak faktem jest, że przegrał. Do upadku doprowadziła go jego romantyczna natura, która wygrała z pozytywistą. 9