K R KÓ W S T R M I S TO I K Z I M I R Z w w w. c a r ta b l a n c a. p l 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 1 22 23
K R KÓ W S T R M I S TO I K Z I M I R Z 20 w w w. c a r ta b l a n c a. p l 21 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 2
Rzadko można spotkać osobę, która nie zachwyciłaby się Krakowem. Na miłośników historii czeka Wawel królewski zamek nazywany perłą renesansu, z monumentalną katedrą i świetnie oddającymi charakter dawnych czasów komnatami. Stara żydowska dzielnica kusi gwarem urokliwych knajpek, pubów i kawiarni. Znawcy sztuki chętnie odwiedzą zapewne tradycyjne Muzeum zartoryskich i nowoczesne Muzeum Manggha. Po dniu pełnym wrażeń wystarczy przysiąść w cieniu Sukiennic i wsłuchać się w dźwięk hejnału z wieży kościoła Mariackiego, by poczuć niesamowitą atmosferę urokliwego grodu Kraka. Przy budowie kościoła Św. Krzyża [2] wykorzystano materiał, który pozostał po stawianiu murów broniących dostępu do miasta. udynek powstawał etapami od XIV do XVI w. To jedyny w Krakowie kościół jednofi larowy, który dotrwał do obecnych czasów w niezmienionym stanie. Warto zwrócić szczególną uwagę na chrzcielnicę z 1423 r. i stalle z początku XVI w. ardzo ciekawa jest polichromia wnętrza (XV XVII w.). Potężny budynek Teatru im. Juliusza Słowackiego [2] zaprojektował Jan Zawiejski. Teatr Miejski otwarto 21 października 1893 r. ył to pierwszy w Krakowie budynek mający światło elektryczne. wukondygnacyjną fasadę zdobią alegoryczne rzeźby przedstawiające Poezję, ramat, Komedię, Muzykę, Operę, Operetkę, Wesołość i Smutek. Można tu również zobaczyć rzeźby będące nawiązaniem do epopei dama Mickiewicza postaci Tadeusza i Zosi. Kurtyna Siemiradzkiego w teatrze im. J. Słowackiego [2] Słynna kurtyna jest dziełem enryka Siemiradzkiego. Powstała w latach 1893 1894. Na deskach teatru miało swój debiut wielu wybitnych aktorów, m.in. ustaw oloubek, dam anuszkiewicz, Tadeusz Łomnicki. Z tą sceną związany był także Ludwik Solski (1855 1954). Reżyserowali tu Kazimierz ejmek i Krystian Lupa. rama loriańska [1] orteczka, zwana arbakanem [1] lub rondlem, miała strzec miasta przed najazdem tureckim. Ta niezwykła budowla obronna, bardzo trudna do zdobycia, pojawiła się w Krakowie w końcu XV stulecia, jej fundatorem był król Jan Olbracht. Na murach widnieje siedem wieżyczek tworzących naprzemienny układ okrągłych i ośmiokątnych baszt. Prócz tego ostrzeliwanie nieprzyjaciela mogło odbywać się ze 130 specjalnych otworów rozlokowanych na trzech poziomach budowli. Środek rondla pozostawiono niezabudowany, by mógł służyć jako miejsce do grupowania oddziałów. Żeby zdobyć arbakan, należało pokonać szeroki na ok. 20 m i głęboki na 3 m rów z wodą. arbakan to jedna z trzech europejskich budowli obronnych tego typu, które przetrwały w niezmienionym kształcie i bardzo dobrej kondycji. Średniowieczny Kraków miał osiem bram. Ostatnią zachowaną jest rama loriańska [1]. Zabytek mierzy nieco ponad 34 m. Podchodząc do niego od strony Plant, warto zwrócić uwagę na płaskorzeźbę piastowskiego orła, zaprojektowaną przez Jana Matejkę. Orzeł zdobi mury od 1881 r. harak- Kramy w Sukiennicach [3] terystycznym elementem bramy jest postać św. loriana. XVIII-wieczne dzieło przedstawia świętego legionistę w scenie gaszenia pożogi. Kościół Przemienienia Pańskiego [1] został wzniesiony w latach 1718 1739; jego twórcami byli Kacper ażanka i projektant fasady ranciszek Placidi. arokowa budowla zamykająca ul. św. Jana przyciąga turystów iluzjonistyczną polichromią autorstwa ranciszka ksteina ten ciekawy zabieg malarski, zainspirowany kościołem św. Ignacego w Rzymie, powoduje, że wnętrze wydaje się mieć inne rozmiary niż w rzeczywistości. Nad wejściem do krypty umieszczono popiersie Stanisława Konarskiego, którego serce zostało zamurowane wewnątrz świątyni. Muzeum Książąt zartoryskich [2] posiada jedną z najstarszych polskich kolekcji. enne eksponaty najpierw były gromadzone w Puławach przez księżną Izabellę zartoryską. Po powstaniu listopadowym majątek zartoryskich został skonfi skowany, ale kolekcję udało się uratować ostatecznie trafi ła do Krakowa. Zbiory ucierpiały podczas okupacji Niemcy zagarnęli Rynek łówny [3] wiele cennych dzieł, m.in. obrazy Rembrandta i Rafaela. Najsłynniejszym eksponatem Muzeum zartoryskich jest obraz Leonarda da Vinci ama z gronostajem.warto zobaczyć także Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta i Zwiastowanie dzieło Mistrza Jerzego z Krakowa z 1. poł. XVI stulecia. Miłośnicy kultur starożytnych koniecznie powinni odwiedzić rsenał, gdzie zebrano eksponaty ilustrujące dorobek dawnych cywilizacji. Muzeum Książąt zartoryskich i rsenał Muzeum Książąt zartoryskich, ul. św. Jana 19, ul. Pijarska 8, tel. 012 422 55, 012 292 4 0, 10.00 15.30 (wt., czw., nd.), 10.00 18.00 (śr., pt., sb.), bilet normalny 9 zł, ulgowy zł, rodzinny 18 zł tylko na wystawy stałe: aleria Malarstwa uropejskiego, uropejskie Rzemiosło rtystyczne, Zbrojownia, aleria Sztuki Starożytnej Najbardziej znany rynek miejski w Polsce jest kwadratem o boku 200 m. Stanowi jednocześnie największy średniowieczny plac uropy. Rynek łówny [3] skupia w sobie wszystkie cechy Krakowa.Na płycie Rynku umieszczone są tablice upamiętniające wielkie wydarzenia: hołd pruski, przysięgę Tadeusza Kościuszki, wstąpienie Polski do U. WYRN NOLI lue otel [4] ul. Westerplatte 12/7, tel. 012 429 59 34 om turysty [3] ul. M. urie-skłodowskiej, tel. 012 421 44 44 otel reg & Tom [1] ul. Pawia 12/15, tel. 012 422 41 00 otel madeusz ( ) [4] ul. Mikołajska 20, tel. 012 429 0 70 otel lektor [2] ul. Szpitalna 28, tel. 012 423 23 17 otel rand ( ) [2] ul. Sławkowska 5/7, tel. 012 421 72 55 Old Town otel [2] pl. Szczepański /5, tel. 012 429 59 4 Pokoje krakowskie Janexim [2] ul. Karmelicka 11, tel. 012 429 11 18 otel Tournet [10] ul. Miodowa 7, tel. 012 292 00 88 Zodiakus otel [11] ul. ugustiańska 4, tel. 012 431 1 7 POLN RSTURJ ospoda u Zdzicha [4] Rynek łówny 24, tel. 012 430 2 43 Jadłodajnia Od Zmierzchu do Świtu [4] ul. św. Sebastiana 33, tel. 012 431 29 0 Kawiarnia Jama Michalika [2] ul. loriańska 45, tel. 012 422 15 1 Klub Pozytywka [10] ul. ożego iała 12, tel. 012 430 4 82 Pizzeria Trzy Papryczki [] ul. Poselska 17, tel. 012 292 55 32 Piwnica pod Kominkiem [5] ul. racka 13, tel. 012 430 21 30 Restauracja hłopskie Jadło [3] ul. św. Jana 3, tel. 012 429 3 19 Restauracja ohema [4] ul. ołębia 2, tel. 012 430 2 8 Restauracja Morskie Oko [2] pl. Szczepański 8, tel. 012 431 24 23 Restauracja Wierzynek [4] Rynek łówny 15, tel. 012 424 9 01 najtańsze najdroższe 3
Kościół Mariacki [3] Nazwa Pałacu Pod aranami [4] wywodzi się od godła, przedstawiającego dwa barany złączone ze sobą wspólną głową. Sława pałacu ożyła w XX w. za przyczyną niezwykłego kabaretu, który za swoją siedzibę obrał piwniczne pomieszczenia kamienicy. Ze słynnej Piwnicy pod aranami (powstała w 195 r.) wyszli artyści tej klasy, co wa emarczyk, Zygmunt Konieczny, Zbigniew Preisner czy rzegorz Turnau. Niezapomnianą postacią Krakowa był zmarły w 1997 r. twórca Piwnicy pod aranami Piotr Skrzynecki. Kamienica Pod Krzysztofory [3] z XVII w. zaliczana jest do najpiękniejszych pałaców Krakowa. Nazwa jest prawdopodobnie nawiązaniem do średniowiecznego posągu św. Krzysztofa, zdobiącego niegdyś budynek. Pałac przez lata związany był z działalnością Tadeusza Kantora i jego teatru ricot 2. W lutym 184 r. w czasie powstania krakowskiego w kamienicy miał siedzibę Rząd Narodowy, a dwa lata później, w okresie Wiosny Ludów, pałac gościł członków Komitetu Narodowego. zisiaj kamienica mieści oddział Muzeum istorycznego. Nazwa Sukiennic [3] pochodzi od towaru, który tutaj sprzedawano. yło nim głównie drogocenne sukno fl andryjskie, a także to sprowadzane z Niemiec. Początkowo kramy ustawione były w dwóch rzędach. Na początku XIV stulecia dwa równoległe rzędy sklepików połączono dachem. zięki renowacji po pożarze miasta z 1555 r. Sukiennice zyskały attykę ze słynnymi maszkaronami. awny styl gotycki zastąpiony został formułą renesansową. W latach 70. XIX w. wyburzono narosłe wokół Sukiennic budynki i budyneczki, dodając za to arkady. aleria Malarstwa, istniejąca od 1883 r., słynie z kolekcji XIX-wiecznej sztuki malarskiej. Ofi a- rowany społeczeństwu obraz enryka Siemiradzkiego Pochodnie Nerona stał się zaczątkiem zbiorów. Najbardziej znanymi i najchętniej oglądanymi obrazami są: Szał Władysława Podkowińskiego, ołd pruski Jana Matejki, Powiśle leksandra ierymskiego. Obecnie jest realizowany projekt Nowe Sukiennice Remont i modernizacja alerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach. o czasu zakończenia prac zbiory przeniesiono do Zamku Królewskiego w Niepołomicach. Z wielu atrakcji kościoła Mariackiego [3] wystarczy wymienić jedną: słynny ołtarz Wita Stwosza. rtysta z Norymbergi pracował nad swym dziełem 12 lat, wyrzeźbił niezwykle realistycznie 200 fi gur z drewna lipowego. oki szafy ołtarzowej opatrzone są dwoma parami skrzydeł: ruchomą i nieruchomą. Podstawę stanowi drzewo genealogiczne Jezusa i Marii. Środkową część zajmuje Zaśnięcie Matki ożej. Nad tym przedstawieniem umieszczona jest scena Wniebowzięcia. Pionowy układ zamyka Koronacja Matki ożej. Skrzydła ołtarza przedstawiają 18 scen ujętych w formie płaskorzeźb. Kiedy ołtarz jest otwarty, można zobaczyć cykl Sześć radości Marii. Przy zamkniętych skrzydłach ogląda się 12 scen związanych z Marią i Jezusem. Poprzedniczką bazyliki była świątynia utrzymana w stylu romańskim. dy w 1241 r. w czasie najazdu Tatarów została zniszczona, na jej miejscu, w latach 1290 1300, zbudowano gotycką, potężną budowlę z wieżami. Zwieńczeniem wyższej jest późnogotycki hełm z 1478 r. Okala go osiem wieżyczek, a szczyt ozdobiony jest złoconą miedzianą koroną. Z ejnalicy (czyli wieży wyższej) płynie hejnał mariacki. Przy wejściu dla zwiedzających wciąż straszą kuny, w które w średniowieczu zakuwano siejących zgorszenie. Polichromia jest dziełem Jana Matejki i jego uczniów. ardzo ciekawie prezentują się witraże powstałe według projektu Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera. Kościół Mariacki, 11.30 18.00, w nd. i święta zwiedzanie po nabożeństwach 14.00 18.00, ołtarz Wita Stwosza otwierany o 11.50, zwiedza się połowę kościoła, w tym prezbiterium i znajdujący się w nim główny ołtarz, wstęp do tej części płatny, bilet normalny zł, ulgowy 4 zł (emeryci i renciści) lub 3 zł (dzieci i młodzież) Wieża mariacka, V VIII 9.00 11.30 i 13.00 17.30 (wt., czw., sb.), wejście co 20 minut od ul. loriańskiej, tylko grupy, 10-osobowe, bilet normalny 5 zł, ulgowy 3 zł Przy placu Mariackim wznosi się kościół św. arbary [4]. udowla pochodzi z 2. poł. XIV w. W latach 180 87 kościół przeszedł przebudowę, jednak jego zewnętrznej postaci udało się utrzymać dawny, gotycki styl. To jednonawowa świątynia z półkolistą absydą. Przy wejściu znajduje się arkadowa kaplica z kruchtą zwaną Ogrójcem. Wnętrze urządzono w latach 0. XVIII stulecia. Polichromia widoczna na sklepieniu pochodzi z 175 r., jej twórcą jest ranciszek Ignacy Molitor. W ołtarzu głównym trzeba zwrócić uwagę na krucyfi ks (ok. 1420 r.). ardzo ciekawa jest kamienna Pieta z początków XV stulecia i obrazy Tomasza olabelli. Z lewej strony nawy znajduje się uważany za cudowny obraz Matki oskiej Jurowickiej, z 1. poł. XVI w. Stojący u wylotu ul. rodzkiej, niewielki kościół św. Wojciecha [4] jest jedną z najstarszych świątyń Krakowa. Powstał w 2. poł. XI bądź w początkach XII w. Z XVII stulecia pochodzi m.in. kopuła. Przy zwiedzaniu warto zwrócić uwagę na romańskie okna umieszczone we wschodniej i północnej ścianie. ardzo ciekawy jest także zakończony półkolem romański portal. Pomnik dama Mickiewicza [4] to najchętniej wybierane na spotkanie miejsce w Krakowie. Odsłonięto go w 1878 r. Oryginał według projektu Teodora Rygiera nie dotrwał do naszych czasów. Latem 1940 r. pomnik został zburzony przez Niemców. opiero w 1955 r. w setną rocznicę śmierci poety, w Krakowie na powrót pojawił się zrekonstruowany monument. Zbudowana na planie kwadratu wieża krakowskiego Ratusza [4] liczy 70 m wysokości. Stanowi zaledwie część dawnych zabudowań siedziby miejskich rajców. Przede wszystkim Planty [] brakuje dziś samego budynku Ratusza. Powstał on na przełomie XIII i XIV w. do wieży przylegał od strony północnej. Przy nim znajdowało się również miejsce kaźni, oddzielone od pozostałej części rynku murem. W poł. XVI w. powstał spichlerz, a od XVII stulecia w sąsiedztwie mieściła się siedziba miejskiej straży. W XIX w. ostatecznie rozebrano budynki. Uniwersytet Jagielloński [3] powstał jako druga uczelnia w uropie Środkowej. Swoje istnienie zawdzięcza Kazimierzowi Wielkiemu, który w 134 r. wydał przywilej, na mocy którego powołano Studium enerale. ollegium Maius [3] nosi zaszczytne miano najstarszego obiektu uniwersyteckiego w Polsce. Pozostałości dawnego, średniowiecznego budynku można jeszcze odnaleźć w partiach fundamentów. W poł. XIX stulecia został poddany przebudowie, która zmieniła jego styl na neogotycki. Po 100 latach prace prowadzone pod kierunkiem Karola streichera przywróciły budynkowi pierwotny charakter gotycki. W Librarii (sali bibliotecznej) należy zwrócić uwagę na późnogotyckie sklepienie składające się z 30 pól oraz wykonany ok. 1492 r. gotycki portal Porta urea (Złota rama). ardzo ciekawymi eksponatami są trzy zrekonstruowane instrumenty Mikołaja Kopernika: triquetrum, sfera armilarna i kwadrant. Izba Wspólna (Stuba ommunis) do końca XVIII stulecia była miejscem zebrań i jednocześnie jadalnią profesorską. ębowe gdańskie schody pochodzą z początku XVIII w. Warto przyjrzeć się gdańskiej barokowej szafi e z XVIII w., a także wystawionym w niej XVII XIX-wiecznym srebrom. W skarbcu w oszklonym sejfi e spoczywają insygnia rektorskie. Jednym z cenniejszych eksponatów jest lobus Jagielloński z 1. poł. XVI stulecia właśnie na nim po raz pierwszy w historii modeli kuli ziemskiej pojawiła się meryka. ruga część skarbca zawiera pamiątki po królu Stanisławie uguście Poniatowskim, a także wenecki kielich z XV stulecia oraz kałamarz, służący przy podpisywaniu Konstytucji 3 maja. ula ollegium Maius to najstarsza sala uniwersytetu. Jej niezwykłą ozdobą jest strop kasetonowy z epoki renesansu. W gmachu ollegium Maius czynna jest również stała ekspozycja Świat zmysłów. To interaktywna wystawa edukacyjna, na którą składa się około 40 modeli, obsługiwanych przez zwiedzającego według podanych instrukcji. ollegium Maius, ul. Jagiellońska 15, tel. 012 422 05 49, www.uj.edu.pl/muzeum, 4
info@maius.in.uj.edu.pl, 10.00 15.00 (pn., śr., pt.), 10.00 18.00 (wt., czw.), 10.00 14.00 (sb.), bilet normalny 12 zł, ulgowy zł, ostatnie wejście do muzeum na 40 min przed zamknięciem (zalecana jest rezerwacja, tel. 012 3 13 07), sb. wstęp wolny dla zwiedzających indywidualnie, grupy 100 zł za rezerwację, wstęp na dziedziniec możliwy jest codziennie do zmroku Świat zmysłów, 10.00 14.30 (pn. pt.), 10.00 13.30 (sb.), bilet normalny 7 zł, ulgowy 5 zł, w sb. 5 zł Kolegiata św. nny [3] zaliczana jest do najpiękniejszych kościołów barokowych na ziemiach polskich. Została zaprojektowana przez holenderskiego architekta Tylmana z ameren. Uwagę zwraca ambona z 1720 r. Została wykonana przez ntoniego rąckiewicza i Jana Olbrosowicza. W ołtarzu głównym, którego twórcą jest altazar ontana, znajduje się obraz nadwornego malarza króla Jana III Sobieskiego, Jerzego leutera Siemiginowskiego, przedstawiający św. nnę z Matką ożą i zieciątkiem. W transepcie warto zatrzymać się przy mauzoleum św. Jana Kantego (1390 1473), patrona uniwersytetu. utorem Konfesji św. Jana Kantego jest ontana dzieło powstało w latach 195 1703, a popiersie świętego wykonał w 1875 r. ranciszek Wyspiański ojciec słynnego dramaturga i malarza. Wśród wotów można odszukać tureckie buńczuki zdobycz pozostałą po odsieczy wiedeńskiej w 183 r. W organach Ulica Kanonicza [7] Kościół św. św. Piotra i Pawła oraz kościół św. ndrzeja [7] Widok na Wawel od strony Wisły [8] kościoła św. nny wciąż dzia ła oryginalny mechanizm z XVIII w. Powierzchnia słynnego (i jedynego tak dużego w Polsce) ogrodu miejskiego wynosi ok. 21 ha. Planty [] tworzą rodzaj pierścienia opasującego Stare Miasto. Jak wyliczono, obwód tego pierścienia mierzy 4 km. W 1820 r. władze miasta zdecydowały się na założenie ogrodu miejskiego na terenie zajmowanym dotąd przez umocnienia obronne. Nazwa krakowskiego parku pochodzi zresztą od słowa plantować, czyli wyrównywać teren. Ogrody urządzone są w różnych porządkach. Jest tu styl romantyczny, secesyjny, klasycystyczny. Krakowskie Muzeum rcheologiczne [] jest najstarszą polską placówką tego typu. Powstało w lutym 1850 r., początkowo jako Muzeum Starożytności. Obecnie w jego zbiorach znajduje się ok. 500 tys. zabytków. W ramach wystaw prezentowane są m.in. eksponaty z giptu, a także te pochodzące z rejonu zji Mniejszej czy nawet meryki Południowej. Niezwykle cenny eksponat to posążek Światowida pochodzi z przełomu IX i X stulecia. Interesująca jest też kolekcja srebrnych monet z czasów Mieszka I i olesława hrobrego. Muzeum rcheologiczne, ul. Poselska 3, tel. 012 422 75 0, 012 422 71 00, www.ma.krakow.pl, mak@ma.krakow.pl, 9.00 14.00 (pn. śr., nd.), 14.00 18.00 (czw.), 10.00 14.00 (pt.), bilet normalny 7 zł, ulgowy 5 zł, w nd. wstęp bezpłatny na wystawy stałe Kościół ranciszkanów [5] pochodzi z fundacji enryka II Pobożnego. Pierwsza świątynia stanęła tu w XIII w. Nie dotrwała jednak w swym dawnym kształcie do obecnych czasów. yła przebudowywana w XV w., dwa stulecia później nadano jej formę barokową. Obecnie to budynek o cechach gotyckich i neogotyckich. Kościół powstał na planie krzyża o nierównych ramionach. W nawie na szczególną uwagę zasługują ołtarze z późnego baroku ich kręcone kolumny są dziełem ranciszka Placidiego. Ołtarz główny powstał w 181 r. według projektu dwarda i Zygmunta Stehlików. Niezwykłe witraże zostały zaprojektowane przez Stanisława Wyspiańskiego w 1900 r. Zwraca uwagę znajdujący się nad chórem witraż óg Ojciec (Stań Się). ziełem artysty jest również polichromia w prezbiterium ot. igitouch/dam Kuras zwon Zygmunta w Katedrze Wawelskiej [8] i transepcie. W okresie Wielkiego Postu w piątki i w dzień Podwyższenia Krzyża Świętego (14 września) w kościele ranciszkanów odprawiane są widowiskowe nabożeństwa rcybractwa Męki Pańskiej. iegnąca ku wzgórzu wawelskiemu ulica Kanonicza [7] jest pełna zabytkowych domów. Przed wiekami zamieszkiwali ją głównie kanonicy katedry na Wawelu (stąd nazwa), a także rycerze. Warto zatrzymać się przy domu nr 2. udynek zwieńczony jest krenelażową attyką w całym Krakowie są jeszcze tylko trzy attyki tego typu. Jeden z najstarszych domów na Kanoniczej to om Kapituły pod nr 5. Na fasadzie umieszczony jest herb ługoszów Wieniawa. W kamienicy mieści się rchiwum Ośrodka okumentacji Sztuki Tadeusza Kantora. o roku 8 grudnia w rocznicę śmierci Kantora na ulicy Kanoniczej pojawiają się żywe pomniki, postaci z teatru wybitnego artysty: wóch hasydów z eską Ostatniego Ratunku i Wieczny Wędrowiec. Pałac biskupa razma iołka (nr 17) został wybudowany w XIV stuleciu. o dzisiejszych czasów przetrwał renesansowy portal. Warto zwrócić uwagę na herb z orłem w koronie z oplatającą go literą S inicjałem Zygmunta ugusta, ostatniego Jagiellona. Przy ulicy Kanoniczej 19 w latach 1951 193 mieszkał Karol Wojtyła. Obecnie mieści się tutaj Muzeum rchidiecezjalne. W ramach 5
wystawy stałej można zobaczyć sztukę sakralną z archidiecezji krakowskiej. U wylotu Kanoniczej znajduje się om ługosza (nr 25) słynny kronikarz mieszkał tu od 1450 r. Ośrodek okumentacji Sztuki Tadeusza Kantora rchiwum, ul. Kanonicza 5, tel. 012 422 83 32, archiwum@cricoteka.com.pl, 10.00 14.00 (pn. śr., czw. pt.), 14.00 18.00 (wt.) Muzeum rchidiecezjalne, Nawa główna w kościele ernardynów [9] Krypta Zasłużonych w kościele oo. Paulinów na Skałce [12] ul. Kanonicza 19, tel. 012 421 89 3, www.diecezja. krakow.pl, muzeumkra@diecezja.krakow.pl, 10.00 1.00 (wt. pt.), 10.00 15.00 (sb. nd.), bilet normalny 5 zł, ulgowy 3 zł, rodzinny 12 zł Kościół św. św. Piotra i Pawła [7] powstał w latach 1597 119. Jego fundatorem był Zygmunt III Waza, co poświadcza umieszczony na fasadzie kościoła herb. Wzorem dla budowniczych była rzymska świątynia Il esu. Przy wznoszeniu świątyni pracowało trzech architektów: budowę rozpoczął Józef ritius, jego następcą został Jan Maria ernardoni z omo, projekt kończył zaś Jan Trevano. Świątynia jest barokowa, posiada jedną nawę przedzieloną transeptem. Zanim wejdzie się do środka, warto przyjrzeć się ogrodzeniu. Nie jest to wprawdzie oryginał awida eela, lecz kopia Kazimierza Jęczmyka, jednak posągi 12 apostołów i tak robią duże wrażenie. Ołtarz główny, dzieło Kacpra ażanki, pochodzi z 1735 r. W ołtarzu znajduje się XIX-wieczny obraz Józefa rodowskiego Wręczenie kluczy św. Piotrowi. Warto odnaleźć chrzcielnicę z końca lat 20. XVI w. ustawiona Sala Poselska na Wawelu [8] jest przy fi larze, który podtrzymuje kopułę. Pochodzi ze zniszczonego kościoła Wszystkich Świętych. To jedyny element wyposażenia, który powstał przed XVIII w. Podziemia świątyni kryją kryptę urządzoną w 1884 r., gdzie pochowany został Piotr Skarga jezuita i wybitny kaznodzieja. Kościół św. św. Piotra i Pawła jest ponadto miejscem pokazów wahadła oucaulta, dzięki któremu można zyskać naoczny dowód ruchu obrotowego Ziemi. Kościół św. św. Piotra i Pawła, ul. rodzka 54, krypta 9.00 17.00, wstęp do krypty i transeptu płatny, pokazy wahadła 10.00, 11.00, 12.00 (czw. z wyjątkiem świąt) Kościół św. ndrzeja [7] ma charakter obronny. latego okna umieszczono wysoko, a mury kościoła mają grubość 1,5 m. Świątynia powstała pod koniec XI w. Uważana jest za jedną z pierwszych budowli sakralnych, jakie wzniesiono w Krakowie. yła jednak przebudowywana w XIII i XVII w. Wewnątrz na uwagę zasługuje stiukowa dekoracja wykonana przez altazara ontanę w 1701 r. Z tego samego okresu jest polichromia Karola ankwarta. W prezbiterium znajduje się marmurowy ołtarz w stylu barokowym z 185 r. W pamięć zapada ambona w kształcie łodzi, pochodząca z 2. poł. XVIII w. W kościele św. ndrzeja, na schodach jednej z wież, dotrwał do naszych czasów podpis budowniczego. Jest to jeden z najstarszych zapisów, jakich dokonano w języku polskim. Nazwa Wawelu [8] może oznaczać wąwóz, rzeczywiście istniejący niegdyś na wzgórzu wawelskim, ale nierzadkie są hipotezy, że wawel to wyspa wśród mokradeł. Przypuszcza się, że pierwszą budowlą postawioną na wzgórzu wawelskim była rotunda Najświętszej Marii Panny wzniesiono ją około 1000 r. Podczas panowania Leszka zarnego powstał zamek o charakterze wczesnogotyckim. Za rządów Władysława Łokietka dokonano również podziału na zamek wyższy i niższy. Kazimierz Wielki przebudował warownię w budowlę gotycką i rozbudował zamek o baszty: Jordankę, Złodziejską, Tęczyńską i Panieńską. Zakończyła się również budowa katedry gotyckiej. Za sprawą Zygmunta Starego i włoskich architektów na Wawelu pojawiła się renesansowa budowla zamek stał się jedną z najwspanialszych królewskich rezydencji swoich czasów. Po pożarze w 1595 r. Zygmunt III Waza dokonał zmian w architekturze zamku, przebudowując go według założeń barokowych. Po przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy dla dawnej królewskiej siedziby nastały złe czasy. Wawel, grabiony przez obce wojska, został ostatecznie po 184 r. przekształcony przez ustriaków w koszary. W 1905 r. ustriacy opuścili wzgórze wawelskie, jednak po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Krakowa przez Niemców stał się siedzibą gubernatora ansa ranka. W podziemiach zachodniego skrzydła zamku na Wawelu znajduje się podobno tajemniczy czakram. Żeby poczuć działanie jego niezwykłej energii, wystarczy stanąć w odpowiednim miejscu na dziedzińcu. Podobno dzięki działaniu czakramu można wyzbyć się złych emocji. Legenda mówi, że na Wawelu mieszkał niegdyś smok. o smoczej jamy pod Wawelem prowadzi 135 stopni. Korytarz, który udostępniono turystom, ma 81 m długości, cała jaskinia jest jednak dłuższa. Prawdopodobnie pieczara była zamieszkana przez ludzi przynajmniej do XVI w. Przy wyjściu z mroków smoczej jamy umieszczono rzeźbę smoka, zaprojektowaną przez ronisława hromego. Pierwsza katedra powstała na Wawelu już około 1020 r. Obecna świątynia wystawiona została jako trzecia w 134 r. zakończono budowę nawy głównej i naw bocznych. Katedrę otacza wieniec kaplic dobudowywane były już od XIV w. Najsłynniejsza jest Kaplica Zygmuntowska zwana perłą polskiego renesansu. Katedra wawelska jest miejscem pochówku wybitnych osobistości. W podziemiach spoczywają m.in. Tadeusz Kościuszko, książę Józef Poniatowski, król Jan III Sobieski, dam Mickiewicz, Juliusz Słowacki. Na Wieży Zygmuntowskiej podziwiać można pięć dzwonów: najsłynniejszy z nich, Zygmunt, uruchamiany jest tylko w doniosłych chwilach. Niegdyś na miejscu Kaplicy Zygmuntowskiej stała kaplica gotycka, powstała dzięki fundacji Kazimierza Wielkiego w 1340 r. Prace nad nową kaplicą powierzono artłomiejowi errecciemu rozpoczęły się w 1524 r. i trwały 9 lat. Jej zwieńczenie stanowi złocona kopuła ufundowana przez nnę Jagiellonkę. Ołtarz kaplicy, wzniesiony z fundacji Zygmunta Starego, został zaprojektowany przez ansa ürera. Naprzeciw ołtarza znajdują się grobowce ostatnich Jagiellonów. Nagrobna rzeźba Zygmunta
Synagoga Remuh na Kazimierzu [10] Starego została wykonana przez twórcę kaplicy, errecciego. Pomnik Zygmunta ugusta to dzieło Santiego ucciego. W skarbcu koronnym w pięciu pomieszczeniach rozlokowane są cenne rekwizyty, m.in. kielich Kazimierza Wielkiego i Szczerbiec miecz koronacyjny królów polskich. W zbrojowni warto zwrócić uwagę na husarską półzbroję w Polsce można znaleźć jeszcze tylko trzy egzemplarze tego typu wyposażenia. Na zwiedzających niezwykłe wrażenia czekają tuż po wejściu do komnat królewskich. Na parterze znajdują się portale z kamienia, których twórcą jest mistrz enedykt. Przepiękna ozdoba komnat to arrasy. Wśród nich jest 19 dużych dzieł przedstawiających motywy biblijne, 44 arrasy krajobrazowo- -zwierzęce (czyli tzw. werdiury) i dużo arrasów monogramowych, herbowych czy okołookiennych. Z dawnej kolekcji dotrwało do dziś 138 arrasów, dwa z nich są poza Wawelem. W sali Turniejowej odbywano przed wiekami narady, tutaj poselstwa oczekiwały na przyjęcie przez króla. Nazwa komnaty pochodzi od zdobiącego ją fryzu z 1535 r., autorstwa ansa ürera. Sala Poselska jest komnatą, w której odbywały się audiencje i obrady sejmu koronacyjnego. Ze 194 drewnianych wawelskich głów na kasetonowym stropie do obecnych czasów dotrwało zaledwie 30. Są one dziełem Sebastiana Tauerbacha z Wrocławia i Jana Snycerza. Salę Poselską zdobi fryz ansa ürera Tabula ebetis ukazujący koleje ludzkiego życia: od narodzin aż do śmierci. Można tu również obejrzeć słynny arras Rozmowa Noego z ogiem. W sali Pod Zodiakiem trzeba zobaczyć niewielkich rozmiarów obraz Imago Pietatis z 2. poł. XV stulecia. Są tu również arrasy z cyklu udowa wieży abel. iblijna opowieść o Noem opowiedziana została na arrasach wiszących w następnej sali zwanej salą Szklaną. W sali Pod Ptakami warto zwrócić uwagę na kominek z herbami Polski i Wazów, wykonany w stylu wczesnobarokowym. W sali Pod Orłem odbywały się sądy sprawowane przez króla. Wystawiony jest tam jeden z cenniejszych obrazów na Wawelu replika portretu Władysława Zygmunta Wazy, namalowanego przez Rubensa.W sieni, którą odwiedza się w następnej kolejności, warto zwrócić uwagę na XVIII- -wieczny kurdyban, którym jest pokryta. Sala Senatorska ma powierzchnię 240 m 2. To największa z zamkowych komnat, pięknie zdobiona cyklem pięciu zachwycających arrasów zieje Pierwszych Rodziców, a także sześcioma werdiurami. W prywatnych apartamentach królewskich warto zwrócić uwagę na niezwykłej urody portale. Stradom to część Krakowa oddzielająca Wawel od Kazimierza. Szczególnie godny uwagi jest kościół ernardynów [9]. W środku należy zwrócić uwagę na ołtarze pochodzące z lat 1758 171 i taniec śmierci, jeden z nielicznych obrazów tego rodzaju, które przetrwały w Polsce. Kościół oo. Misjonarzy [9] zbudowano w latach 1719 1732. Projektujący go Kacper ażanka za wzór stawiał sobie kościoły Rzymu. Świątynia posiada jedną nawę, wzdłuż której umieszczono kaplice. Warto zatrzymać się dłużej przed ołtarzem głównym, powstałym w latach 171 172. Szczególnie ciekawie prezentuje się tutaj obraz Tadeusza Kuntzego z 175 r. Nawrócenie św. Pawła. Perłą ołtarza jest tabernakulum o cechach późnobarokowych pochodzące z lat 1732 1733. Piękne schody ujęte balustradą z kamienia prowadzą do jednej z ważniejszych krakowskich świątyń kościoła oo. Paulinów na Skałce [12]. Miejsce to było świadkiem jednego z najgłośniejszych wydarzeń polskiej historii: zabójstwa biskupa Stanisława przez króla olesława Śmiałego. Na Skałce znajduje się krypta, w której spoczywają szczątki wybitnych Polaków. Pochowani są tutaj m.in.: Jan ługosz, Józef Ignacy Kraszewski, dam snyk, Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański, Karol Szymanowski, Lucjan Siemieński, Ludwik Solski oraz zesław Miłosz. W 1904 r. Muzeum Narodowe otworzyło dział, którego zadaniem było zbieranie zabytków kultury ludowej. 7 lat później powstało samodzielne Muzeum t no grafczne im. Seweryna Udzieli, [12] które od końca lat 40. XX w. mieści się w dawnym kazimierskim ratuszu. Obecnie zbiory liczą ok. 1 tys. eksponatów. Wśród wystawianych przedmiotów znajdują się nie tylko wytwory rodzimych twórców ludowych, lecz także zabytki innych kultur: afrykańskich, azjatyckich i amerykańskich. Muzeum tnograficzne im. Seweryna Udzieli, wystawy w dwóch budynkach: ul. Krakowska 4, tel. 012 430 0 23, pl. Wolnica 1, tel. 012 430 55 3, www. mek.krakow.pl, I IV, X XII 10.00 18.00 (pn.), 10.00 15.00 (śr. pt.), 10.00 14.00 (sb. nd.), V IX 10.00 17.00 (pn.), 10.00 17.00 (śr. pt.), 10.00 14.00 (sb. nd.), bilet normalny,50 zł, ulgowy 4 zł, nd. wstęp wolny Na Kazimierzu na środku placu Nowego mieści się okrągła hala handlowa kultowy okrąglak [10]. Przed laty była tu rytualna rzeźnia drobiu, dziś jest to popularne miejsce na zakupy. W niedzielę odbywa się tu ciekawy targ. Można na nim nabyć niezwykłe przedmioty, o które na próżno pytać w sklepach. Plac Nowy to również centrum kawiarnianego ksponaty muzealne w synagodze Starej [11] życia na Kazimierzu. Warto wstąpić tu do słynnej lchemii, wypić kawę przy starej maszynie do szycia w Singerze lub zajrzeć do Tajemniczego ogrodu. Na Kazimierzu jest dzisiaj siedem synagog: Stara (XV w.), Remuh (XVI w.), Wysoka (XVI w.), Poppera (XVII w.), Kupa (XVII w.), Izaaka (XVII w.), Tempel (XIX w.); czynna jest jednak tylko jedna synagoga Remuh, w której nabożeństwa odbywają się w piątek wieczorem i w sobotę rano oraz w żydowskie dni świąteczne. Synagoga Remuh [10] powstała w 1553 r. jako druga, po synagodze Starej, żydowska świątynia w Kazimierzu. Nazwa Remuh miała uczcić pamięć wielkiego żydowskiego rabina, fi lozofa i uczonego, założyciela szkoły talmudycznej Mojżesza Isserlesa, zwanego Rabbi Mosze, co skracano do imienia Remuh. W czasie okupacji niemieckiej w synagodze urządzono magazyn, a zabytki z wnętrza zostały ukradzione. Niezwykle cenna jest renesansowa skarbona. o dzisiaj w synagodze znajduje się też krzesło, które służyło przed wiekami samemu rabinowi Remuh. Położony przy świątyni cmentarz Remuh jest najstarszym zachowanym do naszych czasów miejscem pochówku Żydów. Przetrwały tu niezwykle cenne nagrobki z epoki renesansu i baroku. Synagoga Stara [11] mieszcząca się na ulicy Szerokiej 24 jest najstarszą świątynią polskich Żydów. Według legendy ufundował ją Kazimierz Wielki, ale historycy przyjmują, że powstała w końcu XV lub na początku XVI w. dzięki czeskim Żydom przybyłym do Kazimierza. W 1557 r. pożar całkowicie zniszczył bożnicę. Jej odbudowa skończyła się w 1570 r. prowadzona była pod kierownictwem włoskiego architekta Mateusza ucciego. W czasie okupacji Niemcy doprowadzili cenny zabytek do ruiny. Pamiątką po wielowiekowej tradycji jest renesansowy portal z 2. poł. XVI w. czy skarbona z 1. poł. XVII stulecia. Warto zwrócić uwagę na mającą cechy późnorenesansowe kamienną szafę ołtarzową. Ocalały również fragmenty malowideł. Obecnie w budynku synagogi mieści się oddział Muzeum istorycznego Miasta Krakowa W południowo-wschodnim rogu placu Wolnica wznosi się kościół ożego iała [12]. udowa świątyni ufundowanej przez Kazimierza Wielkiego rozpoczęła się ok. 1340 r., ukończono ją dopiero w 1405 r., choć pewne prace wykonywane były jeszcze przez wiele lat. Przy wejściu nie można pominąć umieszczonych tu cel osadzani w tym miejscu przestępcy byli wystawiani w niedzielę na widok publiczny. Wnętrze świątyni urządzone jest w stylu barokowym. Zachwyca piękny ołtarz główny, w którym umieszczono obraz Tomasza olabelli Narodzenie hrystusa. Pochodzące z 129 r. stalle są jednymi z najpiękniejszych w Krakowie. Kościół św. Katarzyny [12] jest klasycznym przykładem gotyku krakowskiego. Kościół został ufundowany przez Kazimierza Wielkiego dla zakonu augustianów w 133 r. Ogromne wrażenie na zwiedzającym robią gotyckie sklepienia naw bocznych, które pomyślano jako niższe. Ołtarz główny z 134 r. utrzymany jest w stylu wczesnego baroku. Środek ołtarza zajmuje XVII-wieczny obraz ndrzeja Wenesty Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny. Przy ambonie ustawiono XV-wieczną rzeźbę Matki oskiej z zieciątkiem. Na szczególną uwagę zasługują gotyckie krużganki z północnej strony świątyni, z XV-wiecznymi freskami. 7