Xfestiwal Kraków 25 31 III 2013
fot. Paolo Morello W naszych czasach, coraz trudniejszych zarówno dla gospodarki, jak i kultury, krakowski Festiwal Misteria Paschalia ze względu na jakość i oryginalność swoich artystycznych propozycji stał się europejskim punktem odniesienia. Najważniejsze zespoły muzyki dawnej spotkały się na tym festiwalu z niecodzienną gościnnością oraz żywiołową publicznością, wykazującą się ogromną wiedzą i ciekawością. Badania nad interpretacją starodawnych utworów wokalnych, znanych albo niepublikowanych, trwają również dzięki możliwościom stworzonym przez Festiwal Misteria Paschalia. Najserdeczniejsze podziękowania w imieniu wszystkich muzyków i miłośników sztuki! Giovanni Antonini fot. Simon Fowler Po tych wszystkich latach współpracy z krakowskim Festiwalem cieszę się, że mogę stwierdzić, iż Misteria Paschalia to jedno z najbardziej śmiałych, odważnych i profesjonalnie zorganizowanych przedsięwzięć muzycznych w Europie. Kraków jest niemal jedynym miejscem, w którym mogę prezentować całą serię oryginalnych i unikatowych projektów, z dala od wyobcowujących strategii światowego rynku muzycznego, w klimacie poszukiwań i odkrywania na nowo, co jest dla mnie najważniejszą cechą naszego repertuaru. Chciałbym skorzystać z tej okazji i podziękować organizatorom Festiwalu, w szczególności jego dyrektorowi, za danie nam tej możliwości możliwości zrealizowania naszych marzeń. Fabio Biondi 12
Wielki Wtorek 26 marca 39
26 marca Wielki Wtorek, godz. 20.00 Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej ul. Augustiańska 7 Koncert pod honorowym patronatem Ministra Spraw Zagranicznych, Pana Radosława Sikorskiego Copernicus Jordi Savall viola da gamba sopranowa, kierownictwo artystyczne La Capella Reial de Catalunya Magdalena Podkościelna sopran David Sagastume kontratenor Lluís Vilamajó tenor Víctor Sordo tenor Marc Mauillon baryton Daniele Carnovich bas Hespèrion XXI Sergi Casademunt viola da gamba tenorowa Imke David viola da gamba basowa Lorenz Duftschmid viola da gamba basowa Rolf Lislevand vihuela da mano, gitara Andrew Lawrence-King harfa Jean-Pierre Canihac kornet Béatrice Delpierre szałamaja Elies Hernandis puzon Josep Borràs dulcian Pedro Estevan instrumenty perkusyjne Nedyalko Nedyalkov kaval Driss El Maloumi oud Hakan Güngör kanun Dimitri Psonis santur, morisca 40
Układ słoneczny według Mikołaja Kopernika, O obrotach sfer niebieskich, 1543 r. Projekt wspierany przez Departament Kultury Rządu Katalońskiego, Instytut Ramona Llulla oraz Program Kultura Unii Europejskiej Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Projekt lub publikacja odzwierciedlają jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość merytoryczną.
Mikołaj Kopernik (1473 1543) Armonia Universalis 1466 Pokój Toruński Bartolomé Ramos de Pareja: Mundus et musica et totus concentus (canon perpetum)* 1473 Narodziny Mikołaja Kopernika w Toruniu, 19 lutego Anonim polski: O nadroższy kwiatku 1475 Inwazja Turków na Bośnię, Hercegowinę i Wołoszczyznę, okupacja Półwyspu Krymskiego Anonim: Marsz turecki Turna * 1477 Maria Burgundzka poślubia cesarza Maksymiliana I Habsburga Anonim: Dit le bourguignon* 1491 Kopernik studiuje sztuki wyzwolone na Akademii Krakowskiej do 1495 r. Mikołaj z Radomia? (Stanisław Ciołek): Laus Cracoviæ 1492 Wygnanie Żydów z Hiszpanii przez Królów Katolickich (Izabela I Kastylijska i Ferdynand II Aragoński) Anonim sefardyjski: El pan de la aflicción 1496 Kopernik studiuje prawo kanoniczne w Bolonii Johannes Cornago: Basse dance Mappa mundi * 1497 Kopernik obejmuje kanonię warmińską Anonim polski: Angelus ad Virginem missus 1499 Wojny włoskie: Lodovico Sforza odzyskuje Mediolan 1500 Pobyt Kopernika w Rzymie Anonim: Palle, palle (fanfary Sforzy)* 1501 Kopernik podejmuje studia medyczne w Padwie Jerzy Liban z Legnicy (Wincenty z Kielczy): Ortus de Polonia 1503 Kopernik w Ferrarze otrzymuje tytuł doktora prawa kanonicznego Joan Ambrosio Dalza: Pavana alla ferrarese* 1512 Zaślubiny króla Zygmunta I z Barbarą Zapolyą w Krakowie Sebastian z Felsztyna: Alleluja 1515 Pierwszy Kongres Wiedeński z udziałem cesarza rzymskiego narodu niemieckiego Maksymiliana I i Jagiellonów, braci: Władysława II, króla Czech i Węgier oraz Zygmunta I, króla Polski Heinrich Isaac: Fortuna desperata 42
* * * 1516 Inwazja Cesarstwa Osmańskiego na Syrię, Palestynę i Egipt Anonim turecki: Makam Muhayer pesrev * 1517 Marcin Luter wiesza 95 tez na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze Heinrich Isaac (Martin Luther): O Welt, ich muss dich lassen 1519 Kopernik organizuje obronę warowni diecezji warmińskiej w czasie wojny krzyżacko polskiej Clément Janequin / Jan z Lublina: Pavane La Guerre * 1519 Śmierć Maksymiliana Austriackiego, Karol I Hiszpański przejmuje koronę cesarską pod imieniem Karola V Niemieckiego Josquin des Prez: In te Domine speravi 1525 Traktat Krakowski. Koniec wojny polsko-krzyżackiej. Hołd Pruski Anonim polski: Wesel się, Polska Korona 1529 Niepowodzenie Turków pod Wiedniem Anonim turecki: Lament turecki* 1531 Kopernik kończy De revolutionibus orbium cœlestium Wacław z Szamotuł: Nakłoń Panie, ku mnie ucho Twoje 1533 Johann Albrecht Widmannstetter wysyła papieżowi streszczenie teorii heliocentrycznej Kopernika Valentin Bakfark: Czarna krowa* 1539 Opinia Lutra o Koperniku Johann Walter (Martin Luther): Christ lag in Todesbanden 1543 Wydanie w Norymberdze De revolutionibus orbium cœlestium, śmierć papieża Pawła III Anonim / Codex Speciálnik: Omnis mundus jocundetur* 1543 24 maja umiera Mikołaj Kopernik Josquin des Prez: Proch dolor * utwory instrumentalne 43
Program ten poświęcony jest polskiemu astronomowi i matematykowi Mikołajowi Kopernikowi, postaci kluczowej dla świata nauki, która w burzliwym XVI wieku, gdy Europie groziły wojny religijne między katolikami a protestantami, pozostała wierna starożytnemu przekonaniu (Kopernik zaprezentował je jako nowość), że Słońce stanowi ośrodek wszechświata, a Ziemia i wszystkie ciała niebieskie krążą wokół niego. Chociaż jego poglądy rozpowszechniane były w tajemnicy i z narażeniem życia, a publiczne podziękowania za wytrwałość złożył Kopernik swoim uczniom i zwolennikom dopiero pod koniec życia, to heliocentryczna teoria układu słonecznego zrewolucjonizowała zarówno astronomię, jak i teologię, stanowiąc kamień milowy na drodze do współczesnych koncepcji wszechświata. Niczym ślepcowi uparcie badającemu drogę przed sobą za pomocą laski, Kopernikowi udało się rzucić światło na wszechświat, który według trwających zbyt wiele stuleci przekonań obracał się wokół Ziemi. W okresie renesansu, który po długim, mrocznym i burzliwym średniowieczu w końcu umieścił człowieka w centrum wszystkiego, Kopernik strącił swoją planetę na pozycję podrzędną Słońcu. Była to doskonała lekcja pokory. Od wczesnych lat studiów, podjętych we Włoszech, po lata gdy sprawował funkcję kanonika we Fromborku, poświęcił swoje życie obserwacji gwiazd. Życie, zilustrowane w niniejszym programie przez utwory muzyczne opowiadające o najważniejszych wydarzeniach historycznych z końca XV i początku XVI wieku. Motety i pieśni, psalmy i modlitwy, batalie i lamenty, fantazje i tańce, taksimy i makamy kompozytorów z Europy północnej i południowej (burgundzkich, germańskich, hiszpańskich, francuskich i włoskich, takich jak Josquin des Prez, Heinrich Isaak, Johannes Cornago, Joan Ambrosio Dalza czy twórców anonimowych) oraz Europy wschodniej (polskich, czeskich i otomańskich, w tym Sebastiana z Felsztyna, Jerzego Libana z Legnicy, Jana z Lublina, Wacława z Szamotuł, Valentina Bakfarka oraz anonimowych) będą towarzyszyć nam w tej fascynującej wizji. Przez swoje stale odnawiane emocje i piękno muzyka pozwala nam przenieść się w czasy Kopernika i przeżyć niejako najważniejsze momenty jego życia, jak gdybyśmy byli rzeczywiście w nich obecni. W tym niezwykle ważnym okresie historii Europy, w którym kontynent szarpany był wojnami, a narodziny reformacji zakończyły się rozlewem krwi, teorie Kopernika zmusiły myślicieli i hierarchów Kościoła do opowiedzenia się albo po stronie przestarzałych teorii geocentrycznych, albo oszałamiająco nowych lecz nie mniej krytykowanych danych astronomicznych i matematycznych, które przedstawił w swoim dziele De revolutionibus orbium cœlestium. Z mrocznych północnych rubieży Polski wyłoniło się światło. Koncert ten pomyślany został jako hołd dla człowieka, który, mimo iż nie dysponował odpowiednimi instrumentami pomiarowymi czy w pełni poprawnymi obliczeniami, stworzył model Harmonii niebiańskiej, ostatecznie zaakceptowany przez potomnych. Niezwykła skromność Mikołaja Kopernika nie pozwoliła mu za życia rozkoszować się chwałą tego osiągnięcia. Jakaż szlachetność kryła się w tej pokorze! Manuel Forcano i Jordi Savall tłum.olga Słowik-Matys