Efekty wejścia w życie umowy o zasadach małego ruchu granicznego między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej PREZENTACJA WYNIKÓW BADANIA Mikołajki, październik 2013 1
cele badania i metodologia 2
cele badania 27 lipiec 2012 sierpień 2013 DIAGNOZA: ocena efektów wejścia w życie umowy z dnia 14 grudnia 2011 r. o zasadach małego ruchu granicznego (MRG), w pierwszą rocznicę jej obowiązywania 3
metodologia na projekt składały się następujące moduły badawcze. 8 FGI grup dyskusyjnych z mieszkańcami oraz przedsiębiorcami Wywiady telefoniczne (CATI) z: mieszkańcami (N=400), przedsiębiorcami (N=200) oraz samorządami (N=82) Analiza danych zastanych 4
Korzystanie z MRG 5
Na początku były same autobusy, wycieczki były w celach zakupowych. Tak jak myśmy kiedyś jeździli do Austrii, Niemiec, tak teraz oni do nas. Ale teraz to już się zrobiło tak troszeczkę inaczej, bo autobusy owszem, ale bardzo dużo samochodów też przyjeżdża. Oni przyjeżdżają sobie prywatnie, do sklepów, mało tego, na jarmark teraz też, bo dużo jest ich na jarmarku. W sklepach wszystko kupują hurtowo. Bardzo dużo prywatnych na parkingu stoi, wszędzie już stoją. [Gdańsk, mieszkańcy, młodsi] Korki na siódemce z Elbląga, to szczerze, ostatnio jechałem, co trzeci samochód to jest na rosyjskich numerach. Właśnie, bo przejechać praktycznie tutaj w stronę Ostródy, w stronę Olsztyna, no i zakorkowane są, no mówię, co trzeci samochód mniej więcej na rosyjskich blachach. [Olsztyn, mieszkańcy] 6
przekraczanie granicy polskorosyjskiej 7
Polacy niechętnie przyznają się do prawdziwego celu wyjazdów do Obwodu Kaliningradzkiego, a zarazem ujawniają bardzo duże oczekiwania w tym względzie [Olsztyn, mieszkańcy] [Olsztyn, mieszkańcy] [Gdańsk, mieszkańcy] My pojechaliśmy na przykład z dziećmi nad morze tam do tego Swietłagorska i tam byliśmy kilka dni i gospodarze byli super, bardzo pozytywnie nastawieni, bardzo też gościnni, to co pan tutaj mówił, że oni ostatnią koszulę by oddali, żeby tylko ugościć. Ale ja znam na przykład takie przypadki, gdzie dzieci fundują wycieczkę rodzicom, żeby pojechały w swoje strony, pierwszy raz od wielu, wielu lat, żeby zobaczyły, bo słyszą przez całe życie jak ja bym bardzo chciała czy tam chciał, zobaczyć, pojechać czy tam się coś zmieniło czy coś i znam przypadki [Olsztyn, mieszkańcy] Po pierwsze to, że jestem właśnie studentem Filologii rosyjskiej i to było mi jakoś tak blisko, po drodze, po drugie blisko w sensie dosłownym, bo Kaliningrad to jest kilka godzin tylko jazdy busem, a po trzecie tanio bardzo, bo tam byłem na trzy dni i ogólnie wyszło z dojazdem 100-120 złotych. 8
posiadający zezwolenie MRG pomorski północny: 3% pomorski południowy: 8% warmińsko mazurski zachodni: 6% warmińsko mazurski środkowy: 13% warmińsko mazurski wschodni:13% 9
Wiedza na temat MRG 10
wiedza na temat MRG 65% uważa, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy nastąpiły zmiany w zakresie przekraczania granicy z obwodem kaliningradzkim 80% potwierdza, że słyszało o wprowadzeniu MRG 69% uważa, że ich gmina jest objęta MRG (44% ma taką pewność), 14% uważa, że gmina nie jest objęta MRG 11
wiedza na temat przynależności do MRG pomorski północny: 69% pomorski południowy: 48% warmińsko mazurski zachodni:73% warmińsko - mazurski środkowy:73% warmińsko mazurski zachodni:78% 12
obszar uprawnieni dokumenty wiedza na temat MRG jest fragmentaryczna, potoczna i często intuicyjna 44%: część woj. pomorskiego 52%: część woj. warmińsko-mazurskiego 33%: cały Obwód Kaliningradzki 25%: całe woj. warmińsko mazurskie 19%: cześć Obwodu Kaliningradzkiego 20%: część woj. podlaskiego 13%: całe woj. pomorskie 49%: obywatele Obwodu Kaliningradzkiego mieszkający na stałe w strefie MRG od 3 lat 55%: Obywatele Polski mieszkający w strefie MRG od 3 lat 22%: nie wiem 20%: wszyscy obywatele Rosji i Polski 50% - paszport 39% - zezwolenie 38% - dowód osobisty 24% - wiza 13
Cena i miejsce uzyskania zezwolenia mała jest wiedza na temat zasad uzyskania zezwolenia w ramach MRG 21%: konsulat ogólnie 19% : konsulat Rosji w Gdańsku 8-9% : Centrum Wizowe Olsztyn/Gdańsk 19%: urząd miasta/gminy 5-9%: biuro paszportowe, biuro podróży 31%: nie wiem Zaniżona cena Zawyżona cena Nie wiem 80-120 złotych Zawyżona cena 14
Ocena konsekwencji MRG 15
Gastronomia się rozwija, bo przecież hotele, Krasicki chociażby w Lidzbarku, tam przecież ruina była, a teraz jak to tętni, tam większość na przykład Rosjanie są. [Olsztyn, mieszkańcy, młodsi] A byłem ostatnio w Gdańsku, to na przykład oni są zachwyceni, bo większość Rosjan robi zakupy w galeriach handlowych i zachwyceni wszyscy, no bo się kręci, Rosjanie wchodzą, to wychodzą z pełnymi koszami [Olsztyn mieszkańcy, młodsi] jeżeli jest osoba bezrobotna, ma bardzo niską emeryturę, na jaki towar tam nie jest wskazywany to jest bliskość tej granicy, no, jeżeli ma chęć wyrobić sobie tą kartę, no to zawsze sobie coś tam dorobi, to trzeba przyznać, bo to jest bardzo fajne. [Bartoszyce, mieszkańcy, starsi] 16
pozytywne konsekwencje MRG Ożywienie gospodarcze, ogólny rozwój Rozwój turystyki Poprawa relacji sąsiedzkich, przełamywanie stereotypów Kontakty społecznokulturalne i współpraca na szczeblu samorządowym Współpraca na gruncie naukowym 17
świadomość korzyści płynących z MRG jest powszechna 84% mieszkańców i 94% przedsiębiorców uważa że dobrze się stało, że wprowadzono MRG 57% samorządów dostrzega pozytywny wpływ MRG na swoim terenie Tylko 24% respondentów dostrzega minusy MRG Ponad 70% respondentów: wprowadzenie MRG przynosi korzyści: Polsce, Rosji, Obwodowi Kaliningradzkiemu, regionowi, lokalnym powiatom, przedsiębiorcom i zwykłym mieszańcom Ponad 50% respondentów: dostrzega pozytywny wpływ MRG na współpracę: biznesową, samorządową, obywatelską Jedna trzecia respondentów uważa, iż MRG przyczynia się do poprawy stosunków polsko rosyjskich 18
postrzegane korzyści z MRG osobiste: 30% dla miejsca zamieszkania: 84% tak nie 19
postrzegane korzyści z MRG Bartoszyce Braniewo Gołdap Mieliśmy ograniczenie - ciężko się handluje, czy ciężko się pracuje, bo mamy możliwość poruszania się tylko w jedną stronę - do Olsztyna, bo z drugiej strony nas ściana hamuje, płot, siatka i tu już się nie rozwijamy. Jak taki znajomy mówi ja mam holowanie, zobacz gdybym był na przykład w Poznaniu to mam dwieście kilometrów wokół Poznania a tutaj mam załóżmy dwieście w tą stronę, ale tylko piętnaście w tą i łącznie idzie z całą ekonomią, nie ma rozwoju infrastruktury, sieci i czegoś tam. [Bartoszyce, mieszkańcy, starsi] 20
postrzegane korzyści z MRG 21
postrzegane minusy MRG Obawy dotyczące wprowadzenia Małego Ruchu Granicznego okazały się bezpodstawne 22
postrzegane minusy MRG 25% mieszkańców dostrzega problemy związane z MRG 23
Konsekwencje MRG dla firm 24
Wciąż trwa jeszcze okres rozpoznania możliwości, jakie otworzyły się przed przedsiębiorcami ponad rok temu oraz warunków działania na nowym obszarze. Ogromne zainteresowanie i nadzieje Obawy i stereotypy Ja jeszcze nie przekraczałam nigdy granicy, zamierzam dopiero. Na razie jest osoba, która po prostu przyjeżdża z tego Kaliningradu i załatwiamy interesy tutaj. A chciałabym pozyskać innych przedsiębiorców, troszeczkę bym poszperała, że tak powiem, branża dziecięca, jeśli chodzi o szycie i w tej kwestii mogłabym też trochę więcej, ale wtedy musiałabym rzeczywiście jechać tam. Ja powiem państwu z punktu widzenia biznesowego to jest jeden i wyłącznie, tylko i wyłącznie jeden problem, w Rosji dotychczas czy do dnia dzisiejszego się załatwia wszystko pod stołem, jak pani nie jest swoja, to z panią nikt nie rozmawia, tak jest w całej Rosji, a to jest przecież Rosja, co tu dużo mówić. Tam nie ma czegoś takiego jak w Polsce czy w Europie, że jest jakiś wolny rynek, jest jakaś konkurencja, nie ma czegoś takiego jak konkurencja, tam jest konkurencja jak Putin powie, że ma być konkurencja, jak Putin powie, że nie będzie konkurencji, to nie ma konkurencji. 25
konsekwencje MRG dla firm 12% zmodyfikowało ofertę handlową 10% wprowadziło nowy produkt/ usługę 5% podpisało kontrakt handlowy 26
konsekwencje MRG dla firm Przedstawiciele przedsiębiorstw, częściej niż mieszkańcy regionu dostrzegają indywidualne korzyści z MRG. Nieco bardziej sceptyczni są w ocenie wpływu MRG na kondycję firmy Pozytywny wpływ MRG w szczególności widoczny jest w przypadku firm działających w branży turystycznej oraz transportowej tak nie 27
konsekwencje MRG w wymiarze społecznym 28
konsekwencje MRG w wymiarze społecznym Jeden taki aspekt pozytywny, który widzę, to jest polityczny, dlatego że mieliśmy niekorzystne stosunki z Rosją i one zauważcie, jak ładnie zaczęły się prostować. A w tej chwili, no nie ma jakichś napięć. [Olsztyn, przedsiębiorcy] Przenikanie kultur, chęć uczenia się i poznawania nawzajem Przełamywanie stereotypów, Nowe znajomości przyjaźnie, miłości Współpraca samorządów sport, rekreacja, wymiany Nowy kapitał społeczny we wzajemnych relacjach 29
konsekwencje MRG w wymiarze społecznym Rosjanie stali się najbardziej lubianym narodem w strefie MRG Jeszcze jeden może pozytyw tutaj dla tych cudzoziemców, którzy tu przyjeżdżają w dość dużych ilościach nie, my nie mamy żadnych problemów, jeżeli chodzi o łamanie prawa z nimi. Oni kupują, parkują tam gdzie trzeba, dostosowują się i jadą do siebie. Nie ma tam jakichś pijaństwa i tak dalej, że on tu przyjechał, nie ma. Naprawdę trzeba powiedzieć, że dobrze się zachowują. Czyli zależy im tu żeby przyjeżdżać, bo ta karta pewnie tam też ma jakieś zobowiązania pewnie i się boi, że jakąś pieczątkę dostanie i załóżmy będzie się przejmował, bo to jest zagrożenie, że on musi się zachowywać właściwie. [Bartoszyce, mieszkańcy, starsi] 30
MRG z punktu widzenia samorządów 31
MRG z punktu widzenia samorządów Jednoznacznie pozytywna ocena MRG Umiarkowana aktywność w zakresie wspierania MRG Umiarkowana aktywność we współpracy transgranicznej 32
MRG z punktu widzenia samorządów Działania wspierające przedsiębiorców 33
MRG z punktu widzenia samorządów Działania promujące MRG 34
wnioski z badania 35
główne wnioski z badania Duże zainteresowanie MRG i pozytywna ocena Pozytywny bilans korzyści i strat niezasadność zgłaszanych obaw Wielowymiarowość korzyści dla całego regionu Korzyści dla przedsiębiorców z branży handlowej, turystycznej i transportu, Ogromne efekty w wymiarze społecznym, rodzący się kapitał społeczny Umiarkowana wiedza operacyjna na temat MRG Istniejące pewne obawy związane z wyjazdami do Obwodu Kaliningradzkiego Mała aktywność przedsiębiorstw na rynku rosyjskim 36
Dziękujemy za uwagę 37