STOSUNKI POLSKO ROSYJSKIE W 70. ROCZNICĘ WYBUCHU II WOJNY ŚWIATOWEJ



Podobne dokumenty
Biuletyn OPINIE. Nr 9/2008. Europa Środkowa wobec nowej koncepcji polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej. Łukasz Polinceusz

STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW

. omasz Stępniewskr. ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG. ^, w pozimnowojennym świecie

Bezpieczeństwo ' polityczne i wojskowe

Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego

Projekt Sarmatia szanse i zagrożenia

Współpraca ze wschodnimi partnerami Polski jak działać pomimo trudnej sytuacji politycznej

Przemyślenia na temat polityki wobec Rosji

Traktat Lizboński a struktury wojskowe UE

PRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI EUGENIUSZ SMOLAR POLSKA ROSJA 2

NOWA STRATEGIA ENERGETYCZNA UE

_ A AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ. WYDZIAŁ STRATEGICZNO-OBRONNY Katedra Prawa i Bezpieczeństwa Międzynarodowego QD KONFLIKTÓW DO PARTNERSKIEJ WSPÓŁPRACY

NATO a problem bezpieczeństwa energetycznego

Uwarunkowania historyczne, polityczne i ekonomiczne stosunków UE-Rosja. 1.Rosyjskie zasoby surowców energetycznych oraz zarys historyczny odkryć

NOWA TOŻSAMOŚĆ NIEMIEC I ROSJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

B8-0146/2016 } B8-0169/2016 } B8-0170/2016 } B8-0177/2016 } B8-0178/2016 } RC1/Am. 2

Nr 22/2009. Warszawa, sierpień Dominik JANKOWSKI WYBORACH NADCHODZĄ ZMIANY?

Obietnice wyborcze wobec krajów Partnerstwa Wschodniego i Rosji: Kampania wyborcza do Sejmu i Senatu przed wyborami 9 października 2011

Relacje Gruzja NATO a wzrost napięcia na Kaukazie. Piotr A. MACIĄŻEK. FAE Policy Paper nr 12/2012. Warszawa, Strona 1

Spis treści: WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP

B8-0025/2014 } B8-0029/2014 }

Warszawa, maj 2014 ISSN NR 59/2014 WYDARZENIA NA UKRAINIE A POCZUCIE ZAGROŻENIA W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ

POLICY PAPERS. DNIESTR KARYKATURA śelaznej KURTYNY. Piotr A. MaciąŜek. Nr 19/2011. Warszawa, 30 czerwca 2011 roku

Europejska Wspólnota Energetyczna. Szanse dla gospodarki i perspektywy zmian.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Plan wynikowy z historii poziom podstawowy na rok szkolny 2016/2017 dla klasy I a

Polityka zagraniczna Unii Europejskiej opinie Polaków i Niemców

Znaczenie punktu wsparcia logistycznego w Tartusie dla Federacji Rosyjskiej

problemy polityczne współczesnego świata

Spis treści CZĘŚĆ I. PODSTAWOWE POJĘCIA, PODSTAWY PRAWNE I ZASADY FUNKCJONOWANIA DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ

Warszawa, grudzień 2009 BS/172/2009 WYDARZENIE ROKU 2009 W POLSCE I NA ŚWIECIE

Koło historyczne 1abc

KAUKASKI KONCERT MOCARSTW

POLITYKA ZAGRANICZNA I ODZYSKANIE NIEPODLEGŁOŚCI

UNIWERSYTET WARSZAWSKI III Uniwersyteckie Dni Dyplomacji r. Stanisław Koziej ISTOTA I CHARAKTER NOWEJ ZIMNEJ WOJNY.

Środkowoeuropejskie debaty o rozszerzeniu UE o Turcję i Ukrainę. Piotr Kaźmierkiewicz 5 grudnia 2005

Spis treści. Wprowadzenie. I. KSZTAŁCENIE OBRONNE MŁODZIEśY W POLSCE (TRADYCJE I WSPÓŁCZESNOŚĆ)

Obietnice wyborcze wobec krajów Partnerstwa Wschodniego i Rosji: Kampania wyborcza do Sejmu i Senatu przed wyborami 25 października 2015 r.

Problemy polityczne współczesnego świata

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

Wykaz przedmiotów i modułów, które umożliwiają studentom powracającym z programów ERASMUS i MOST realizację kierunkowych efektów kształcenia

Seminaria europejskie

ZŁOTY WIEK NA WSCHODZIE? GEOPOLITYCZNE PRZYCZYNY POLSKO ROSYJSKIEGO RESETU

Wspólnota Niepodległych Państw stan faktyczny i perspektywy

Ekspozycje w Galerii Plenerowej Łazienek Królewskich (ogrodzenie od Alei Ujazdowskich) dostępne będą do 30 września 2018 roku. ***

STRATEGICZNE FORUM BEZPIECZEŃSTWA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP

70 lat później Jak Polacy oceniają stosunki polsko-niemieckie i niemiecką politykę europejską?

BIAŁORUŚ BIULETYN ELEKTRONICZNY 08 / LISTOPAD 2013

EnlargEducation! Europejska walizka na rzecz rozszerzenia UE

6052/16 mkk/gt 1 DG C 2A

Spis treści. Wprowadzenie. Łączenie realizmu z wizją przyszłości... 13

NOWY WYMIAR ROSYJSKIEJ BLISKIEJ ZAGRANICY

Warszawa, luty 2014 NR 22/2014 POLACY O ROZWOJU SYTUACJI NA UKRAINIE

ROSYJSKA DOKTRYNA MILITARNA NA POTRZEBY NOWEJ ZIMNEJ WOJNY

Obietnice wyborcze wobec krajów Partnerstwa Wschodniego i Rosji: Kampania wyborcza do Sejmu i Senatu przed wyborami 25 października 2015 r.

Stosunki międzynarodowe studia niestacjonarne Seminaria dyplomowe w roku akademickim 2017/2018 Spis treści

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE STUDIA II STOPNIA

Azja w stosunkach międzynarodowych. dr Andrzej Anders

Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy.

Rozkład materiału. kl. III/podręcznik :Poznać, zrozumieć, WSiP 2009/

olityka zagraniczna i bezpieczeństwa RFN

PL Zjednoczona w róŝnorodności PL A8-0162/1. Poprawka. Tamás Meszerics, Heidi Hautala, Peter Eriksson w imieniu grupy Verts/ALE

, , WARSZAWA, MAJ 95

- Temat: Europejska polityka Rosji u progu XXI wieku Kierownik tematu: prof. dr hab. Bogdan Łomiński

KOMUNIKAT KOMISJI. Zwiększone zaangażowanie na rzecz równości między kobietami i mężczyznami Karta Kobiet

, , POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA W OPINII SPOŁECZNEJ WARSZAWA, PAŹDZIERNIK 95

Wstęp. CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne

Obietnice wyborcze wobec krajów Partnerstwa Wschodniego i Rosji: Kampania wyborcza do Sejmu i Senatu przed wyborami 25 października 2015 r.

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

YADEMECUM NATO. Wydanie jubileuszowe. Dom Wydawniczy Bellona. przy współpracy. Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON

Uchwała Nr XIX/346/08 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 3 listopada 2008r.

Dokument z posiedzenia B7-0436/2014 PROJEKT REZOLUCJI

PREZENTACJA SYLWETEK PROMOTORÓW

Spis treści: Wykaz skrótów Podziękowania Wstęp

Mateusz Czasak * JÓZEF M. FISZER, TOMASZ STĘPNIEWSKI, POLSKA I UKRAINA W PROCESIE TRANSFORMACJI, INTEGRACJI I WYZWAŃ

PODSTAWA PROGRAMOWA (zakres podstawowy)

Spis treści. Część I Eksperci Polski i Niemiec o przyszłości Unii Europejskiej i stosunkach polsko-niemieckich Wstęp... 7 Główne wnioski...

Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r.

Pan. Donald Tusk. W związku z licznymi wątpliwościami jakie wywołała informacja o planowanym na

Fundacja Pro Memoria Problemy współczesności

PL Zjednoczona w różnorodności PL B8-0441/3. Poprawka. Igor Šoltes w imieniu grupy Verts/ALE

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0055/4. Poprawka. Sofia Sakorafa w imieniu grupy GUE/NGL

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

UCHWAŁA NR XIV/289/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 23 listopada 2015 r.

Kierunek Stosunki Międzynarodowe. Studia I stopnia. Profil ogólnoakademicki. Efekty kształcenia:

Przemówienie ambasadora Stephena D. Mulla Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego, Kielce 2 września 2013 r.

KLASA II GIMNAZJUM. Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej. Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca

UZASADNIONA OPINIA PARLAMENTU NARODOWEGO W SPRAWIE POMOCNICZOŚCI

, , OPINIA SPOŁECZNA O BEZPIECZEŃSTWIE POLSKI I WEJŚCIU DO NATO WARSZAWA, LISTOPAD 1993

PL Zjednoczona w róŝnorodności PL B7-0571/2010 } B7-0577/2010 } B7-0578/2010 } RC1/Am. 10. Poprawka

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0048/160

BEZPIECZEŃSTWO POLSKI W OBLICZU WYZWAŃ XXI WIEKU

Na Zachodzie lepiej niż u nas w Rosji - Rosjanie o Rosji, Polsce i Niemczech

KOMUNIKATzBADAŃ. Najważniejsze dla Polski i dla świata wydarzenia roku 2016 NR 178/2016 ISSN

Zagadnienia na egzamin licencjacki z tematyki europejskiej

Dofinansowanie projektów w ramach Programu Europa dla Obywateli na rok 2017

Partnerstwo Wschodnie

ostatnie lata nie były najbardziej owocne. Ostatnio w relacjach obu państw dostrzega się nawet pewne obniżenie aktywności.

PARTNERSTWO WSCHODNIE A IDEA EUROPEJSKIEJ INTEGRACJI. MOŻLIWOŚCI, OGRANICZENIA I POLA WSPÓŁPRACY Z PUNKTU WIDZENIA POLSKI I UKRAINY

BADANIE DIAGNOSTYCZNE

Transkrypt:

POLICY PAPERS Nr 27/2009 Łukasz POLINCEUSZ STOSUNKI POLSKO ROSYJSKIE W 70. ROCZNICĘ WYBUCHU II WOJNY ŚWIATOWEJ Warszawa, wrzesień 2009

Historia to świadek czasów, światło prawdy, Ŝywa pamięć, mistrzyni Ŝycia, zwiastunka przyszłości. Liwiusz Ostatnie tygodnie w stosunkach polsko-rosyjskich obfitujące w negatywny język wypowiedzi, płynący głównie z kręgów historyków i mediów moskiewskich odbiły się szerokich echem zarówno na niwie dyplomatycznej, jak i we wzajemnych doniesieniach prasowych. Nasilające się oskarŝenia o rzekomy tajny pakt Polski z Hitlerem, niemieckie agenturalne powiązania ministra spraw zagranicznych Józefa Becka, czy teŝ współpracę z wywiadem brytyjskim premiera Mikołajczyka pozostawiają rysę na wzajemnych relacjach w obliczu 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Na uroczystości upamiętniające 1 września 1939 roku do Gdańska, oprócz polskiej delegacji na czele z prezydentem i szefem rządu, przybyli szefowie rządów lub głowy państw wielu państw europejskich, w tym takŝe premier Rosji Władimir Putin. Tym bardziej dziwi fakt ukazywania przez rosyjską stronę własnej, często nie popartej Ŝadnymi analizami historii. W jednej z ostatnich wypowiedzi prezydenta Miedwiediewa wynika, iŝ postrzeganie minionych dekad przez Rosję i Polskę odbywa się na zupełnie innych płaszczyznach i oparte jest niestety na subiektywnym postrzeganiu rzeczywistości minionych lat. Taka postawa sprawia, iŝ budowanie wzajemnych, dobrych relacji na linii Warszawa Moskwa wciąŝ jest utrudnione. Warte prześledzenia pozostają ostatnie dwie dekady we wzajemnych bilateralnych stosunkach. Ukazują one, iŝ proces pełnego unormowania relacji, opartego na zaufaniu, prawdzie historycznej i dąŝeniu do przybliŝenia na szczeblu polityczno-gospodarczym napotyka wciąŝ powaŝne trudności. W chwili, gdy na przełomie lat 80. i 90. upadł dwubiegunowy model stosunków międzynarodowych, Polska znalazła się w nowej sytuacji geopolitycznej. Przestał istnieć Układ Warszawski, swą moc straciły dotychczasowe pakty i porozumienia. Wzajemne oczekiwania, zwrócone ku przełamaniu zimnowojennych podziałów, przyniosły w kolejnych latach historyczną zmianę, kształtującą na nowo polityczną mapę Europy. Podstawą tego procesu nie były jednak rozwiązania narzucone komukolwiek przemocą, lecz suwerenny wybór państw i społeczeństw. Istniejąca potrzeba zbudowania od nowa stosunków traktatowych z Rosją na początku lat 90. oraz rozstrzygnięcie wszystkich kwestii spornych pozostałych po ZSRR, to priorytety działania polskiego MSZ od czasu reform transformacyjnych. W pewnej mierze udało się to osiągnąć, choć nie brakowało i nie brakuje przy tym potknięć i dalszych napięć. 2

Polityka Polski wobec Rosji po 1991 roku (podobnie jak polityka USA i większości państw europejskich) opierała się na załoŝeniu, Ŝe upadek komunizmu nieuchronnie doprowadzi do jednoznacznego wyboru demokracji i gospodarki rynkowej, jako ostatecznego celu rozwoju państwa rosyjskiego. Jednym z podstawowych załoŝeń polityki polskiej było przy tym silne przekonanie, ze najskuteczniejszą drogą budowania partnerstwa i współpracy jest jak najszybsze rozpoczęcie procesu pojednania obu narodów 1. Lata 1991 1993 w stosunkach polsko-rosyjskich zdominowały trzy zasadnicze problemy: konieczność stworzenia - właściwie od "zera" - najpierw bazy, a później takŝe infrastruktury prawno-traktatowej, negocjacje dotyczące wyprowadzenia wojsk radzieckich z Polski oraz ostateczne wyjaśnienie zbrodni katyńskiej. Traktat o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy między Polską i Rosją został podpisany w Moskwie 22 maja 1992 roku w trakcie wizyty prezydenta Lecha Wałęsy. Stworzył on podwaliny pod nowe stosunki oparte na poszanowaniu suwerenności, partnerstwie i dobrosąsiedztwie. Tekst traktatu ostatecznie nie zawierał kontrowersyjnych klauzul dotyczących bezpieczeństwa i nie odbiegał od międzynarodowych standardów. Strony uznawały nienaruszalność swoich granic i wyrzekały się roszczeń terytorialnych, deklarowały pokojowe rozstrzyganie sporów i nieagresję, zobowiązywały się do konsultacji w razie zagroŝenia bezpieczeństwa, deklarowały Ŝyczliwą neutralność w przypadku konfliktu z państwami trzecimi, zobowiązywały się rozwijać stosunki gospodarcze i kulturalne (włącznie ze zwrotem dóbr kultury), współpracę regionalną, ekologiczną, naukową, w walce z przestępczością itd. 2 Traktat, choć waŝny z punktu widzenia politycznego, dziś wydaje się przede wszystkim dokumentem kurtuazyjnym, w pewnej mierze pozbawionym stopnia realizacji jego postanowień. Początek lat 90. to takŝe kontrowersje wokół wycofania Armii Czerwonej. W tej kwestii kością niezgody pozostawały roszczenia finansowe i sprawy własnościowe. Proces wycofania wojsk, rozpoczęty w 1991 roku, zakończył się w uzgodnionych terminach. Było to doniosłe dla Polski wydarzenie, symbolicznie kończące - trwający od końca II wojny światowej - okres zaleŝności od Moskwy w sferze bezpieczeństwa i otwierające Warszawie szerokie pole manewru w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa. NiezaleŜnie jednak od nieporozumień, napięć i drobnych konfliktów regularny dialog polsko-rosyjski na najwyŝszych szczeblach trwał do jesieni 1993 roku. Kluczowy dla tego okresu pozostaje fakt podpisania przez Borysa Jelcyna w sierpniu 1993 roku Deklaracji warszawskiej, która uznała publicznie prawo Rzeczypospolitej do suwerennego wyboru opcji w polityce zagranicznej oraz zawierania sojuszy zgodnych z jej strategicznym interesem. 1 A. Magdziak-Miszewska, Stosunki polsko-rosyjskie: próba bilansu, www.omp.org.pl 2 R. Kuźniar, K. Szczepanik, op. cit., s.218. 3

Sytuacja taka sprawiła, iŝ Polska mogła otwarcie określić członkostwo w NATO jako waŝny cel swej polityki zagranicznej. Wkrótce Moskwa zaczęła przeciwko temu protestować, a problem rozszerzenia NATO zaczął negatywnie wpływać na stosunki polsko-rosyjskie. Pomimo polskich prób zdynamizowania stosunków z Rosją dochodziło do ich znaczącego pogorszenia. Przez prawie całe lata 90. kwestia rozszerzenia NATO nie przestała dzielić Warszawy i Moskwy, do tego dochodziły kontrowersje związane z przekraczaniem granic w Obwodzie Kaliningradzkim, drobne uszczypliwości i niefortunne zbiegi okoliczności, jak choćby pobicie obywateli rosyjskich w Warszawie, co jeszcze bardziej podkreślało trudne relacje. Wejście Polski do NATO w marcu 1999 roku stworzyło nową sytuację dla stosunków polsko-rosyjskich. Warszawa uzyskała bowiem długo oczekiwane gwarancje bezpieczeństwa. Na szczęście sam fakt wejścia Polski do Sojuszu nie spowodował gwałtownie istotnej zmiany w stosunkach polsko-rosyjskich. Pewnego rodzaju ochłodzenie wynikało w duŝej mierze z udziału Polski w operacji NATO przeciwko Jugosławii. W stosunkach wzajemnych było wiele do zrobienia. Moskwa sądziła, iŝ problemy historyczne zostały ostatecznie zamknięte wraz z uroczystym otwarciem polskich cmentarzy wojskowych w Katyniu i Miednoje. Polska jednak tak nie uwaŝała. Jak widać takŝe po ostatnich kontrowersyjnych wypowiedziach w mediach rosyjskich, w dalszym ciągu aspekt historyczny rodzi wiele znaków zapytania i trudności. Głównymi nierozwiązanymi problemami historycznymi wciąŝ pozostają: zakończenie śledztwa katyńskiego, zadośćuczynienie polskim ofiarom stalinowskich represji, uznanie Polaków za naród represjonowany w Związku Radzieckim. Wybory parlamentarne 2001 roku i nowy polski rząd dawały szanse na zdynamizowanie stosunków polsko-rosyjskich. W istocie kontakty dwustronne stały się częstsze, a atmosfera - lepsza. Większość jednak problemów w stosunkach wzajemnych pozostała nierozwiązana. Pojawiły się natomiast nadzieje na poprawę stosunków gospodarczych. W trakcie wizyty premiera Millera w Moskwie w grudniu 2001 roku podpisano Deklarację o rozwoju współpracy gospodarczej, handlowej, finansowej i naukowo-technicznej. Strona rosyjska z zainteresowaniem przyjęła polskie propozycje udziału w budowie elektrowni w Kaliningradzie i była zadowolona z zapowiedzi budowy autostrady Kaliningrad-Elbląg. W ostatnich latach wydarzeniem, które negatywnie wpłynęło na obecne stosunki polskorosyjskie, była pomarańczowa rewolucja na Ukrainie. Rosji nie podobało się to, Ŝe Polska popierała opozycyjnego kandydata Wiktora Juszczenkę, podczas gdy sama popierała sprzyjającego jej Wiktora Janukowycza. Moskwa odbierała zaangaŝowanie Polski jako wtrącanie się w strefę wpływów rosyjskich. Ukraina jest dla Rosji waŝnym obszarem strategicznym. Rosja obawia się, Ŝe zbliŝenie Ukrainy do Europy zachodniej spowoduje rozciągnięcie stref wpływów w tym rejonie 4

przez Unię Europejską i NATO. Na relacje polsko - rosyjskie duŝy wpływ mają takŝe czynniki zewnętrzne (niezaleŝne od Warszawy): zarówno ze strony istotnych aktorów międzynarodowych, jak i wynikające z rozwoju sytuacji wewnętrznej w państwach Europy wschodniej. Wydaje się, iŝ ostatnie lata ponownie przypominają, choć w nieco mniejszej skali globalny bipolarny układ z okresu zimnej wojny, który wytworzył się w stosunkach międzynarodowych z Rosją. Z jednej strony obserwujemy Rosję, która aktywnie dąŝy do zapewnienia swego bezpieczeństwa, dąŝąc do odsunięcia od swych granic jakiekolwiek groźby militarnej, w tym takŝe amerykańskiego systemu obrony antyrakietowej, którego elementy mogą znaleźć się na terytorium naszego kraju oraz Republiki Czeskiej. Z drugiej zaś strony widzimy zapewnienia o chęci wyeliminowania uŝycia siły zbrojnej bez zgody społeczności międzynarodowej, co w kontekście ubiegłorocznego konfliktu w Gruzji, wydaje się być jedynie deklaracją, a nie realnym działaniem. W dalszym ciągu historyczną linią podziału pozostaje takŝe Sojusz Północnoatlantycki. Według Moskwy, Sojusz stara się podporządkowywać sobie mniejsze kraje europejskie, zmuszając je do wyboru jednej z dróg z nami czy przeciwko nam. W tym kontekście Rosja musi uzyskać większy i realny wpływ na kształtowanie bezpieczeństwa europejskiego i międzynarodowego, będąc współodpowiedzialną w obliczu globalnego zagroŝenia terrorystycznego. NaleŜy bowiem pamiętać, iŝ Rosja nie tylko posiada odpowiednią pozycję geograficzną, ale takŝe wystarczające doświadczenie i środki. Mocarstwowe zapędy i chęć górowania w tej części świata, naleŝy przede wszystkim umiejętnie wykorzystać dla poprawy stabilności struktur bezpieczeństwa zbiorowego. Rosja winna być wciągana w jej tworzenie, a Polska mogłaby w tym pomóc. Oceniając ostatnie dziewiętnaście lat polskiej polityki zagranicznej w relacjach z Rosją moŝna uznać, iŝ Warszawa zdołała zabezpieczyć swoje podstawowe interesy polityczne i bezpieczeństwa, a takŝe zapobiec próbom utrwalenia nierównoprawności w stosunkach z nią. Z drugiej jednak strony były w polskiej polityce wschodniej błędy, wyraźne poraŝki czy znikome sukcesy. Polska nie wykorzystała w pełni potencjału gospodarczych, kulturalnych i politycznych stosunków z Rosją. W szczególności nie zdołała zmniejszyć poziomu zaleŝności energetycznej od Rosji i wystarczająco zabezpieczyć interesów polskich eksporterów na rynku rosyjskim i innych rynkach wschodnich. Większość starych problemów stosunków dwustronnych pomiędzy Moskwą i Warszawą do dziś nie została rozwiązana. Szef rosyjskiej dyplomacji Siergiej Ławrow podczas swojej ubiegłorocznej wizyty w Warszawie, przypomniał, Ŝe aksjomatem rosyjskiej polityki zagranicznej jest pięć zasad [ ]: poszanowanie prawa międzynarodowego, multilateralny ład światowy, gotowość do rozwijania 5

przyjaznych stosunków ze wszystkimi państwami, obrona Ŝycia i godności obywateli Rosji za granicą oraz istnienie regionów uprzywilejowanych interesów Rosji 3. Pomimo, iŝ załoŝenia te wydają się stanowić zgoła o pozytywnym obrazie rosyjskiej polityki zagranicznej, ich podtekst moŝe budzić zastrzeŝenia i pewną ostroŝność. Kryzys gruziński dowiódł [ ], Ŝe rosyjskie władze nadal są mistrzami politycznych gierek słownych, w czym konkurować moŝe z nimi niewielu przywódców zachodnich 4. Zachowawcze działanie zachodnich partnerów względem Federacji Rosyjskiej, a takŝe polityka balansowania Stanów Zjednoczonych pod rządami gabinetu Baracka Obamy, stanowi charakterystykę kontaktów multilateralnych ostatnich kilku miesięcy. W tym kontekście takŝe stanowisko rządu polskiego nie powinno odbiegać od kanonu dobrej dyplomacji. Pomimo słownych zaczepek i utarczek Polska winna dąŝyć do stabilizacji stosunków z Rosją, przy jednoczesnym utrzymaniu twardego stanowiska tam, gdzie wydaje się ono wystarczająco uzasadnione i poparte choćby historyczną, pogłębioną analizą, wokół której dziś toczy się najwięcej kontrowersji. WciąŜ z duŝą dozą optymizmu naleŝy przyjąć prowadzone prace wspólnej komisji ds. trudnych. Profesor Adam Daniel Rotfeld, współprzewodniczący Komisji, podkreśla, iŝ wstępem do rozwiązywania wspólnych wzajemnych problemów są partnerskie stosunki, oparte na zaufaniu i dobrej woli. Trudne sprawy historyczne nie powinny być przedmiotem gry politycznej [ ], wymagają one ze strony polityków i badaczy odwagi i odpowiedzialności w ich wyjaśnianiu i rozwiązywaniu [za: A.D. Rotfeld]. Płynąca z tej wypowiedzi konkluzja daje zamknąć się w stwierdzeniu, iŝ o historii przede wszystkim naleŝy dyskutować, pamiętając o duchu wzajemnej tolerancji i prawdy. Przeszłości nie da się juŝ zmienić, ale w imię budowania wspólnoty narodów, naleŝy o niej rozmawiać i wzajemnie się słuchać. Kluczem do sukcesu i poprawy stosunków pozostaje dialog. Wiele spraw dzieli, ale równie wiele łączy narody regionu, w tym Polskę i Rosję. Warto zatem zacząć prowadzić politykę otwartości, budując odpowiednią atmosferę do rozmów i działania, nawet wtedy, gdy jedna ze stron tego nie okazuje, starając się przy tym ze wszechmiar niwelować wzajemne animozje. Taka postawa moŝe skłaniać do odstąpienia Moskwy od kreowania przez nią twardej, asertywnej polityki zagranicznej, która i tak z gruntu rzeczy skazana jest na niepowodzenie. Polska w dalszym ciągu winna wykazywać chęć pojednania i polepszania relacji z Moskwą, co obrazuje choćby zielone światło do wznowienia dialogu UE Rosja, ale jednocześnie nie moŝe być daleka od europejskiej solidarności. 3 Ł. Adamski, Polityka Rosji wobec Polski i UE po wojnie w Gruzji, Biuletyn nr 43 (511) z 18 września 2008, PISM, Warszawa 2008. 4 N. Davies, Słowo wstępne Normana Daviesa, [w:] Nowa zimna wojna, E. Lucas, Poznań 2008, s. 12. 6

Rekomendacje: Konsekwentna i dobrze przeprowadzona, oparta na ponadpartyjnym porozumieniu wokół podstawowych interesów państwowych polityka Polski wobec Rosji, uwzględniająca historyczną pamięć opartą na prawdzie i pogłębionej analizie faktów, skutkować moŝe polepszaniem się wzajemnych relacji. Polski rząd nie powinien ulegać presji opinii publicznej w piętnowaniu w sposób publiczny negatywnych głosów płynących z Rosji. Ministerstwo Spraw Zagranicznych kanałami dyplomatycznymi winno czynić starania w celu wyjaśnienia kontrowersyjnych treści ukazujących się w mediach rosyjskich i w odpowiedni sposób oczekiwać na wyjaśnienia. Permanentny, wielopłaszczyznowy dialog z władzami Federacji Rosyjskiej stanowić powinien jeden z podstawowych wyzwań i celów polskiej polityki zagranicznej. * * * Łukasz Polinceusz Ekspert w zakresie dyplomacji, stosunków międzynarodowych i bezpieczeństwa; dyrektor Instytutu Badań i Analiz Politologicznych, współpracownik Fundacji Amicus Europae oraz ekspert Fundacji Pułaskiego. Tezy przedstawiane w serii POLICY PAPERS Fundacji Amicus Europae odzwierciedlają wyłącznie poglądy ich autorów. 7

Nadrzędną misją Fundacji AMICUS EUROPAE jest popieranie integracji europejskiej, a takŝe wspieranie procesów dialogu i pojednania, mających na celu rozwiązanie politycznych i regionalnych konfliktów w Europie. Do najwaŝniejszych celów Fundacji naleŝą: Wspieranie wysiłków na rzecz budowy społeczeństwa obywatelskiego, państwa prawa i umocnienia wartości demokratycznych; Propagowanie dorobku politycznego i konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej; Propagowanie idei wspólnej Europy i upowszechnianie wiedzy o Unii Europejskiej; Rozwój Nowej Polityki Sąsiedztwa Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Ukrainy i Białorusi; Wsparcie dla krajów aspirujących do członkostwa w organizacjach europejskich i euroatlantyckich; Promowanie współpracy ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki, szczególnie w dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego i rozwoju gospodarki światowej; Integracja mniejszości narodowych i religijnych w społeczności lokalne; Propagowanie wiedzy na temat wielonarodowej i kulturowej róŝnorodności oraz historii naszego kraju i regionu; Popularyzowanie idei olimpijskiej i sportu. FUNDACJA AMICUS EUROPAE Al. Przyjaciół 8/5, 00-565 Warszawa, TEL. +48 22 622 66 33, FAX +48 22 629 48 16 www.kwasniewskialeksander.pl e-mail: fundacja@fae.pl 8