Inwentaryzacja przyrodnicza terenu przeznaczonego pod budowę zbiornika retencyjnego koło miejscowości Kobylany w gminie Terespol Autorzy opracowania: Anna Cwener Krzysztof Wojciechowski Lublin 2014
Teren objęty inwentaryzacją Teren objęty inwentaryzacją położony jest e dolinie rzeki Czapelki, dopływu Krzny, zlokalizowany jest w sąsiedztwie drogi powiatowej nr 1046L (od strony zachodniej) oraz drogi krajowej A2 (od południa). Obejmuje działki położone w miejscowości Kobylany, gmina Terespol, o nr ewidencyjnych: 137, 138, 139, 140, 141/1, 141/2, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 166, 167, 168, 169, 170, 172, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180, 183, 184, 185, 186, 198, 213, 861, 862, 863/1, 863/2. Łącznie zajmuje powierzchnię ok. 42 ha. Źródło: geoportal.gov.pl
Metody Inwentaryzacja botaniczna (wizja terenowa, kartowanie roślinności w terenie) prowadzona była w czerwcu czyli w optimum rozwoju roślinności. Spisywane były wszystkie występujące na terenie przeznaczonym pod inwestycje gatunki roślin, stąd łatwo było ocenić czy są wśród nich taksony objęte ochrona prawną, rzadkie bądź zagrożone. Zbiorowiska roślinne oraz ich pozycja syntaksonomiczna identyfikowane były zgodnie z kluczami do oznaczania zbiorowisk roślinnych (Szafer 1972, Matuszkiewicz 2007). Oceny przynależności zbiorowisk roślinnych do typów siedlisk chronionych dokonano w oparciu o podręczniki ochrony siedlisk Natura 2000 i przewodniki metodyczne monitoringu siedlisk przyrodniczych (Mróz i in. 2012). Podstawą metodyczną prowadzonych obserwacji ornitologicznych była metodyka opracowana na potrzeby projektu: KIK/25 Ochrona różnorodności gatunkowej cennych przyrodniczo siedlisk na użytkach rolnych na obszarach Natura 2000 w woj. lubelskim (do pobrania ze strony: http://www.otop.org.pl/obserwacje/monitoring/monitoring-efektywnosci-programurolnosrodowiskowego-na-lubelszczyznie/do-pobrania/) z pewnymi zmianami. Dotyczyły one powierzchni obszaru (ponad dwukrotnie większego niż kwadraty do liczeń) oraz terminów (krótsze odstępy czasowe między kontrolami). Taka właśnie metodyka przyjęta została z uwagi na jej zastosowanie przy inwentaryzacji ptaków na użytkach zielonych i gruntach ornych. Oba rodzaje zagospodarowania terenu występują na terenie objętym planowaną inwestycją. Obserwacje prowadzono w czerwcu (9 i 24) oraz w lipcu (3). Liczenia prowadzono w godzinach porannych (ok. pół godziny po wschodzie słońca, do godz. 9). Poza tym 3 lipca kontrolę prowadzono także wieczorem, ok. 21.00. Obserwator poruszał się 3 transektami: w oddaleniu ok. 50 m od drogi do Koroszczyna, drugi transekt w oddaleniu ok. 50 metrów od Czapelki i trzeci transekt przez środek terenu. Poza tym dodatkowe obserwacje prowadzone były z: północno-zachodniego narożnika obszaru objętego planowaną inwestycją (skrzyżowanie z drogą polną biegnącą do fortu Koroszczyn), betonowego obiektu przy drodze do Koroszczyna, i mostu na Czapelce. Prócz tego penetrowane były także zakrzaczenia i zadrzewienia położone w północnej części obszaru objętego planowaną inwestycją. Opis elementów przyrodniczych środowiska obszaru objętego planowanym przedsięwzięciem Na terenie przeznaczonym pod inwestycję zanotowano 121 gatunków roślin naczyniowych, tworzących głównie zbiorowiska łąkowe i szuwary turzycowe. Zbiorowiska łąkowe ze związku Arrhenatherion elatioris wykształcają się w miejscach wyżej wyniesionych (głównie działki: 163, 164, 147, 177, 178, 168, 169, 170, 184). Reprezentowane są przez ubogie łąki z dominacją wyczyńca łąkowego Alopecurus pratensis, których zgodnie z Przewodnikiem metodycznym monitoringu siedlisk przyrodniczych (Mróz
i in. 2012), nie można zaliczyć do siedliska 6510. Na łąkach tych oprócz wyczyńca łąkowego niewielki udział mają: rajgras wyniosły Arrhenatherum elatius, kupkówka pospolita Dactylis glomerata, kłosówka wełnista Holcus lanatus, miejscami trzcinnik piaskowy Calamagrostis epigejos i ostrożeń polny Cirsium arvense. Większą powierzchnię obszaru przeznaczonego pod planowaną inwestycję pokrywają szuwary wielkoturzycowe (Magnocaricion) tworzone głównie przez turzycę błotną (zespół Caricetum acutiformis) i turzycę brzegową (zespół Caricetum ripariae). Turzycom nielicznie towarzyszą żywokost lekarski Symphytum officinale, krwawnica pospolita Lythrum salicaria, tojeść pospolita Lysimachia vulgaris oraz na niewielkim fragmencie rutewka żółta Thalictrum flavum. W miejscach wilgotniejszych, wzdłuż rowów melioracyjnych wykształciły się szuwary złożone głównie z mozgi trzcinowatej Phalaris arundinacea, niekiedy pałki szerokolistnej Typha latifolia czy kosaćca żółtego Iris pseudoacorus. Na obniżonym, wilgotniejszym fragmencie działki nr 175 wykształciły się zarośla wierzbowe, w których rosną przeważnie wierzba szara Salix cinerea i wierzba pięciopręcikowa Salix pentandra oraz nielicznie wierzba purpurowa Salix purpurea, w runie duży udział ma sit rozpierzchły Juncus effusus. Wzdłuż granicy działek 176 i 177, niewielki fragment działki 177 zajmują zadrzewienia, w których drzewostan tworzą ok. 20 letnie topole osiki Populus tremula, w runie dominuje przytulia czepna Galium aparine i trybula leśna Anthricus sylvestris. Przy nasypie drogi powiatowej nr 1046 rosną pojedyncze osobniki roślin ciepłolubnych tj. macierzanka zwyczajna Thymus pulegioides, rzepik pospolity Agrimonia eupatoria, dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum czy rozchodnik ostry Sedum acre. Wzdłuż rzeki, niedawno poddanej zabiegom hydrotechnicznym, wykształciły się szuwary mozgowe złożone z mozgi trzcinowatej Phalaris arundinacea, a przy brzegach rzeki z manny mielec Glyceria maxima i przetacznika bobownika Veronica anagalis-aquatica. Rzeka Czapelka stosunkowo niedawno poddana została zabiegom hydrotechnicznym stąd koryto rzeki pozbawione jest roślinności, na badanym odcinku znaleziono jeden okaz grążela żółtego Nuphar lutea. Na terenie przeznaczonym pod inwestycję nie stwierdzono żadnego gatunku roślin, czy typu siedliska objętego ochroną prawną. W trakcie wizji terenowej zaobserwowano sarnę Capreolus capreolus oraz ślady bytności łosia Alces alces (odchody). Teren inwestycji jest miejscem żerowania zwłaszcza pierwszego gatunku. Nie zaobserwowano śladów obecności bobra Castor fiber czy wydry Lutra lutra. Koryto rzeki Czapelki i jej najbliższe otoczenie pozbawione jest drzew i uregulowane co nie sprzyja występowaniu bobra. Ok. 3 km od miejsca planowanej inwestycji, specjalnym obszarze ochrony siedlisk PLH060053 Terespol ochronione podlega jedno z
największych we wschodniej Polsce zimowisk mopka Barbastella barbasellus. Mopek żeruje głównie w lasach i zaroślach więc zniszczenie siedlisk łąkowych nie spowoduje zmniejszenia żerowisk tego gatunku. Według dra M. Piskorskiego (informacja ustna) zniszczenie fragmentu siedlisk łąkowych nie wpłynie negatywnie nawet na sporadycznie pojawiające się na tym terenie gatunki nietoperzy żerujących na siedliskach łąkowych. Jeśli chodzi o ptaki, to w oparciu o wizję terenową, wcześniejsze obserwacje prowadzone na tym terenie w maju oraz dane literaturowe można stwierdzić, że na terenie inwestycji bytuje 19 gatunków. Część z nich to gatunki gniazdujące, dla części z nich teren inwestycji stanowi miejsce żerowania. Gatunki gniazdujące to przede wszystkim drobne ptaki wróblowate terenów otwartych i zakrzaczeń. Stwierdzono gniazdowanie co najmniej 3 par potrzosa Emberiza schoeniclus (dorosłe ptaki z pokarmem) oraz 2 par pokląskwy Saxicola rubetra (ptaki z pokarmem wykazujące niepokój). W szuwarze nad Czapelką zaobserwowano parę rokitniczek Acrocephalus schoenobaenus wykazujących niepokój sugerujący bliskość gniazda oraz trzcinniczka Acrocephalus scirpaceus również zachowującego się niespokojnie. Poza tym w szuwarze odzywał się samiec trzciniaka Acrocephalus arundinaceus. Gatunkiem gniazdującym jest także cierniówka Sylvia communis. Śpiewające samce tego gatunku stwierdzono w trzech miejscach na terenie przeznaczonym pod inwestycję. Prawdopodobnie gniazduje na tym terenie także bażant Phasianus colchicus. Stwierdzono odzywającego się koguta, a teren otwarty w połączeniu z zakrzaczeniami stanowi atrakcyjne siedlisko dla tego gatunku. Innym ptakiem prawdopodobnie gniazdującym jest skowronek Aluda arvensis. Zaobserwowano cztery osobniki tego gatunku, w tym dwa śpiewające samce. Fragment obszaru w zachodniej części terenu, przy drodze do Koroszczyna (użytkowany jako pola uprawne) jest sprzyjającym siedliskiem dla tego gatunku. Gatunkiem gniazdującym w bezpośrednim sąsiedztwie opisywanego terenu jest remiz Remiz pendulinus. Jego zajęte gniazdo zaobserwowano na prawym brzegu Czapelki, zaś dorosłe osobniki żerowały na badanym terenie. Dla części gatunku obszar ten jest miejscem żerowania. Są to przede wszystkim duże gatunki ptaków drapieżnych, krukowatych i brodzących oraz niektóre gatunki wróblowatych. Nad opisywanym terenem zaobserwowano myszołowy Buteo buteo (2 os.) oraz samca błotniaka stawowego Circus aeruginosus. Na skoszonych fragmentach łąk żerowały bociany białe Ciconia ciconia (4 os.), sroki Pica pica (3 os.), młody kruk Corvus corax oraz grzywacze Columba palumbus (2 os.). Nad zagłębieniem terenu napełnionym wodą (w zachodniej części obszaru) obserwowane młode pliszki siwe Motacilla alba. Poza tym stwierdzono przelatujące śmieszki Larus ridibundus, wilgę Oriolus oriolus i ziębę zwyczajną
Fringilla coelebs. Spośród gatunków ptaków występujących na terenie przeznaczonym pod inwestycję 2 są wpisane do załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Poza tym 16 gatunków objętych jest ochroną ścisłą na mocy ustawodawstwa krajowego (Ustawa z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody), a dalsze 2 objęte są ochroną częściową. Nie stwierdzono występowania różanki Rhodeus sericeus. Prace hydrotechniczne prowadzone na Czapelce, również na odcinku objętym planowaną inwestycją sprawiły, że jest ona uregulowaną, szybko płynącą rzeką praktycznie bez roślinności przybrzeżnej, mulistego dna i zatok ze stojącą wodą. Są to zatem warunki bardzo niesprzyjające dla różanki. W trakcie wizji terenowej zaobserwowano typowe dla otartych siedlisk motyle strzępotka ruczajnika Coenonympha pamphilus, modraszka ikara Polyommatus icarus oraz czerwończyka nieparka Lycaena dispar, gatunek wpisany do załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Ewentualny niewielki spadek liczebności lokalnej populacji czerwończyka nieparka Lycaena dispar na skutek zmniejszenia powierzchni jego siedliska (o teren przeznaczony pod zbiornik retencyjny) nie będzie miało istotnego negatywnego wpływu dla populacji krajowej tego gatunku (opinia na podstawie konsultacji z dr K. Pałką). Mimo obecności rdestu wężownika Polygonum bistorta, rośliny żywicielskiej czerwończyka fioletka Lycaena helle, na inwentaryzowanym terenie nie stwierdzono obecności tego gatunku. Poza tym na terenie inwestycji odnaleziono oprzędy pospolitego na łąkach pająka darownika przedziwnego Pisaura mirabilis. Lista stwierdzonych na terenie planowanej inwestycji gatunków roślin naczyniowych: Achillea millefolium L. Achillea ptarmica L. Agrimonia eupatoria L. Agropyron repens (L.) P. BEAUV. Alnus glutinosa (L.) GAERTN. Alopecurus pratensis L. Anthoxanthum odoratum L. Anthriscus sylvestris (L.) HOFFM. Apera spica-venti (L.) P. BEAUV. Arctium lappa L. Arrhenantherum elatius (L.) P. BEAUV. ex J. PRESL & C. PRESL Artemisia campestris L. Avena fatua L. Betula pendula ROTH Bidens tripartita L. Briza media L. Bromus inermis LEYSS. Bromus secalinus L. Calamagrostis epigejos (L.) ROTH Calystegia sepium (L.) R. BR. Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. Cardamine pratensis L. s. s. Carduus crispus L. Carex acutiformis EHRH. Carex hirta L. Carex lepidocarpa TAUSCH Carex leporina L. Carex riparia CURTIS Carex spicata HUDS. Centaurea cyanus L. Centaurea jacea L Cerastium holosteoides FR. em. HYL. Cirsium arvense (L.) SCOP. Cirsium palustre (L.) SCOP. Cornus sanguinea L. Crataegus monogyna JACQ. Dactylis glomerata L. Deschampsia caespitosa (L.) P. BEAUV. Equisetum arvense L. Euonymus europaeus L. Euphorbia esula L. Festuca rubra L. s. s. Frangula alnus MILL. Galeopsis tetrahit L. Galium album MILL. Galium aparine L. Galium verum L. Geranium pratense L. Geum rivale L.
Glechoma hederacea L. Glyceria maxima (HARTM.) HOLMB. Hieracium pilosella L. Holcus lanatus L. Hordeum vulgare L. Humulus lupulus L. Hypericum perforatum L. Hypericum tetrapterum FR. Iris pseudacorus L. Juncus conglomeratus L. em. LEERS Juncus effusus L. Lathyrus palustris L. Lemna minor L. Linaria vulgaris MILL. Lychnis flos-cuculi L. Lysimachia nummularia L. Lysimachia vulgaris L. Lythrum salicaria L. Medicago falcata L. Myosotis arvensis (L.) HILL Myosotis palustris (L.) L. em. RCHB. Nuphar lutea (L.) SIBTH. & SM. Peucedanum palustre (L.) MOENCH Phalaris arundinacea L. Phleum pratense L. Phragmites australis (CAV.) TRIN. ex STEUD. Pimpinella saxifraga L. Plantago lanceolata L. Poa nemoralis L. Poa pratensis L. Poa trivialis L. Polygonum bistorta L. Polygonum persicaria L. Populus tremula L. Potentilla erecta (L.) RAEUSCH. Prunus spinosa L. Quercus robur L. Ranunculus acris L. s. s. Ranunculus repens L. Rorippa sylvestris (L.) BESSER Rubus caesius L. Rumex acetosella L. Rumex hydrolapathum HUDS. Rumex longifolius DC. Salix alba L. Salix caprea L. Salix cinerea L. Salix pentandra L. Salix purpurea L. Scirpus sylvaticus L. Scrophularia umbrosa DUMORT. Stachys palustris L. Stellaria graminea L. Stellaria palustris RETZ. Symphytum officinale L. Taraxacum officinale F. H. WIGG. Thalictrum flavum L. Tragopogon pratensis L. s. s. Trifolium repens L. Typha latifolia L. Urtica dioica L. Valeriana officinalis L. Veronica anagallis-aquatica L. Veronica beccabunga L. Veronica chamaedrys L. Vicia cracca L. Vicia hirsuta (L.) S. F. GRAY Salix fragilis L. Alnus incana (L.) MOENCH Acer negundo L. Matricaria maritima L. Carex flacca SCHREB. Lista gatunków ptaków stwierdzonych na terenie planowanej inwestycji (G gatunek gniazdujący): 1. cierniówka Sylvia communis G 2. potrzos Emberiza schoeniclus G 3. pokląskwa Saxicola rubetra G 4. skowronek Alauda arvensis G 5. trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus G 6. rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus G 7. trzciniak Acrocephalus arundinaceus 8. pliszka siwa Motacilla alba 9. zięba Fringilla coelebs 10. wilga Oriolus oriolus 11. remiz Remiz pendulinus 12. kruk Corvus corax 13. sroka Pica pica 14. grzywacz Columba palumbus 15. śmieszka Larus ridibundus 16. myszołów Butego buteo 17. błotniak stawowy Circus aeruginosus 18. bocian biały Ciconia ciconia 19. bażant Phasianus colchicus