Wykorzystanie urządzeń rejestrujących w kontroli ruchu drogowego w Warszawie (wybrane dane za okres styczeń-październik 2014 r.) Mniej zdarzeń drogowych, brak ofiar śmiertelnych, mniej osób rannych, ograniczone skutki społeczno-ekonomiczne wypadków i kolizji, a także zmiana zachowania kierujących pojazdami na odcinkach dróg kontrolowanych z wykorzystaniem urządzeń rejestrujących warszawskiej straży miejskiej. Kolejny rok funkcjonowania urządzeń na stołecznych drogach potwierdza skuteczność budowanego przez straż miejską systemu kontroli, który uzupełnia działania podejmowane przez inne służby bezpieczeństwa i porządku publicznego a także zarządców dróg. System kontroli z wykorzystaniem urządzeń rejestrujących jest rozbudowywany od 2012 r., kiedy to w ramach pilotażu pierwszy system fotoradarowy wprowadzono na skrzyżowaniu ul. Sobieskiego/Witosa. Kolejne punkty kontrolne są wprowadzane na podstawie analiz bezpieczeństwa, wskazań służb bezpieczeństwa i porządku publicznego, zarządców dróg a także lokalnej społeczności. W skład systemu kontroli ruchu drogowego Straży Miejskiej m.st. Warszawy wchodzi obecnie 17 punktów kontroli stacjonarnych oraz 42 miejsca tzw. kontroli mobilnych. Rysunek 1. Lokalizacja punktów kontrolni stacjonarnej i mobilnej Straży Miejskiej m.st. Warszawy (stan w dn. 24.11.2014 r. Straż miejska budując system kontroli na terenie stolicy nie ograniczyła się jedynie do wykorzystania urządzeń do pomiarów prędkości, ale również wprowadziła rozwiązania, które pozwalają ujawniać przypadki wjazdu przy czerwonym świetle na wytypowanych skrzyżowaniach. Podstawą tych działań są m.in. analizy bezpieczeństwa Policji, z których wynika, że wśród głównych przyczyn wypadków spowodowanych przez kierujących pojazdami są niedostosowanie prędkości do warunków ruchu i wjazd przy czerwonym świetle. 1
Ze względu na dużą liczbę zdarzeń drogowych zdecydowano się również na wprowadzenie w szerszym zakresie mobilnej kontroli fotoradarowej. Stanowi ona uzupełnienie kontroli prowadzonych z wykorzystaniem stacjonarnych urządzeń rejestrujących. Punkty są bowiem wyznaczane m.in. na dłuższych odcinkach dróg, gdzie zlokalizowane są również stacjonarne punkty kontrolne. Pozwala to m.in. na prowadzenie działań, których celem jest wyeliminowanie przypadków złudnego stosowania się przez kierujących do przepisów. Istotnym elementem w przypadku konieczności wprowadzania kontroli mobilnych są nie tylko wskazania wynikające z tzw. wypadkowości, ale również oczekiwania społeczne poparte właściwymi analizami bezpieczeństwa. Wyznacznikami są również: zlokalizowane w rejonie punktów kontroli placówki oświatowe czy obiekty użyteczności publicznej. Wprowadzenie kontroli mobilnej pozwala na szybszą niż w przypadku kontroli stacjonarnych reakcję, jeśli określony odcinek drogi uznany zostaje za niebezpieczny i wymaga natychmiastowego nadzoru. W 2013 r. na podstawie zdjęć zarejestrowanych przez tzw. fotoradary założono ok. 165 tys. spraw. Od stycznia do października 2014 r., założono natomiast ok. 124 tys. spraw, w tym 82 proc. dotyczyło niestosowania się kierujących pojazdami do ograniczenia prędkości. Ze wstępnych analiz wynika, że w 2014 r. przy wciąż rozbudowywanym systemie kontroli ruchu drogowego i uruchamianych kolejnych punktach kontrolnych odnotowywany jest spadek liczby rejestrowanych wykroczeń zarówno dotyczących niestosowania się do ograniczenia prędkości (spadek o 17,9 proc.), jak i wjazdu przy czerwonym świetle na skrzyżowanie (18,5 proc.) - Wykres 1. Wykres 1. Liczba spraw z podziałem na kategorie czynu zarejestrowana w 2013 r. i I-X 2014 r. Analogicznie, jak w latach wcześniejszych w większości sprawcami wykroczeń ujawnionych przez strażników miejskich są mężczyźni (Wykres 2). 2
Wykres 2. Sprawcy wykroczeń zdarzeń zarejestrowanych przez fotoradary w 2013 i 2014 r. Na przestrzeni 2013 i 2014 r. strażnicy miejscy wszczynali czynności wobec blisko 40 tys. kierujących, którzy wielokrotnie naruszyli przepisy ruchu drogowego. Najczęściej, bo w przypadku 73 %, wszczynane były czynności wobec sprawców, którzy dwukrotnie niestosowali się do przepisów. Kolejne wielokrotności są zdecydowanie niższe (Wykres 3). Odnotowano też szczególne sytuacje. W przypadku kierowcy, który 11 krotnie przekroczył prędkość i próbował uniknąć odpowiedzialności maskując tablice rejestracyjne, straż miejska skierowała 11 wniosków o ukaranie do sądu. W 9 sprawach zapadły wyroki orzekające karę grzywny na łączną kwotę 8100 zł. i dodatkowo koszty postępowania sądowego 1110 zł. - łącznie 9210 zł. W dwóch sprawach skierowanych przez Policję zapadły wyroki orzekające karę grzywny na łączną kwotę 2800 zł Wykres 3. Liczba popełnionych przez kierujących wielokrotnie wykroczeń w latach 2013-2014 Zauważalna jest natomiast zmiana zachowania kierowców legitymujących się immunitetami. Szczególnie dotyczy to osób posiadających immunitety dyplomatyczne. Niemal dwukrotnie spadła liczba zdarzeń ujawnianych z ich udziałem. W 2013 r. odnotowano 644 zdarzenia związane z przedstawicielami misji zagranicznych. W 2014 r. liczba ta spadła do 372. 3
Kontrole z wykorzystaniem stacjonarnych urządzeń rejestrujących (wybrane przykłady) Skrzyżowaniu ul. Sobieskiego/Witosa jest pierwszym gdzie w 2012 r. wprowadzono system fotoradarowy (urządzenia stacjonarne) prowadzący kontrole w systemie ciągłym. Po niemal trzech latach prowadzenia kontroli liczba zdarzeń drogowych, a także osób poszkodowanych w ich wyniku, radykalnie spadła w porównaniu do 2011 r., a więc okresu przed wprowadzeniem kontroli. W bieżącym roku nie doszło w rejonie skrzyżowania do wypadków, nie było również ofiar śmiertelnych. Mimo, iż odnotowano 13 kolizji, to jednak można przypuszczać, że ze względu na wyhamowanie prędkości pojazdów ich skutki były zdecydowanie mniejsze. W wyniku zdarzeń do których doszło w obrębie skrzyżowania nikt bowiem nie został ranny (Wykres 4). Wykres 4. Porównanie liczby zdarzeń drogowych oraz ich skutków w rejonie skrzyżowania ul. Sobieskiego/Witosa Utrzymuje się tendencja spadkowa dotycząca liczby rejestrowanych wykroczeń, szczególnie w przypadku niestosowania się kierowców do ograniczenia prędkości, gdzie spadek jest trzykrotny w porównaniu do pierwszego roku prowadzenia kontroli. Zaś w przypadku wjazdu przy czerwonym świetle w 2014 r. w porównaniu do analogicznego okresu 2013 r. odnotowano spadek o ok. 14 proc. (Wykres 5). Wykres 5. Porównanie liczby zdarzeń dotyczących przekroczenia prędkości i wjazdu przy czerwonym świetle zarejestrowanych przez system fotoradarowi na skrzyżowaniu ul. Sobieskiego/Witosa 4
Obecność urządzeń dyscyplinuje również kierujących pojazdami. Spada średnia prędkość pojazdów rejestrowanych na skrzyżowaniu przez urządzenia (Wykres 6). Wykres 6. Średni spadek prędkości pojazdów rejestrowanych przez system fotoradarowy na skrzyżowaniu ul. Sobieskiego/Witosa O 10 km/h spadła natomiast średnia prędkość pojazdów rejestrowanych przez system fotoradarowi (urządzenia stacjonarne) na skrzyżowaniu ul. Grójecka/Dickensa (Wykres 7). km/h Wykres 7. Średni spadek prędkości pojazdów rejestrowanych przez system fotoradarowy na skrzyżowaniu ul. Grójecka/Dickensa Obserwowany jest również spadek rejestrowanych wykroczeń. W 2014 r. system zarejestrował w sumie 18458 wykroczeń, w tym 71 proc. dotyczyło niestosowania się do ograniczenia prędkości. (Wykres 8). W przypadku wykroczeń dotyczących przekroczenia prędkości odnotowano spadek liczby rejestrowanych na wykroczeń o 49 proc., zaś przy wjeździe na czerwonym świetle o 25 proc. 5
Wykres 8. Porównanie liczby zdarzeń dotyczących przekroczenia prędkości i wjazdu przy czerwonym świetle zarejestrowanych przez system fotoradarowy na skrzyżowaniu ul. Grójecka/Dickensa Efektem zmiany zachowania kierowców, a więc mniejszej liczby ujawnianych wykroczeń, a także tzw. wyhamowania prędkości, jest znaczący spadek liczby zdarzeń odnotowanych w obrębie skrzyżowania. W 2014 r. nie doszło do wypadków, nie było ofiar śmiertelnych ani osób rannych, a liczba kolizji spadła dwukrotnie (Wykres 9). Wykres 9. Porównanie liczby zdarzeń drogowych oraz ich skutków w rejonie skrzyżowania ul. Grójecka/Dickensa Analogicznie kształtuje się skuteczność urządzeń w pozostałych lokalizacjach objętych przez straż miejską kontrolą z wykorzystaniem tzw. stacjonarnych fotoradarów. 6
Kontrole w al. KEN z wykorzystaniem mobilnych urządzeń rejestrujących zostały wprowadzone w uzgodnieniu z władzami miasta i zarządcą drogi w związku ze śmiertelnymi wypadkami do jakich doszło w pierwszej połowie 2014 r. Odnotowano wówczas 6 wypadków w wyniku których zginęły trzy osoby, w tym dziecko. Wykres 10. Porównanie zdarzeń drogowych oraz ich skutków w okresie przed (2013 r., 01.01.-18.07.2014 r.) oraz po (19.07.-31.10.2014 r.) wprowadzeniu kontroli mobilnych w al. KEN. Po wprowadzeniu mobilnego systemu kontroli fotoradarowej w al. KEN liczba zdarzeń drogowych i ich skutków z 15 wypadków i 16 osób rannych w roku 2013 oraz 6 wypadków, 3 osób zabitych i 6 osób rannych w roku 2014, zmniejszyła się do 3 wypadków 0 zabitych i 3 osób rannych w 2014 r. (Wykres 10). 7
W pierwszym tygodniu prowadzonych kontroli zarejestrowano ponad 360 wykroczeń, a kierujący dopuszczalną prędkość przekraczali nawet dwukrotnie. Wykres 11. Średni spadek prędkości w wybranych punktach kontroli ruchu drogowego w al. KEN W punktach kontroli ruchu drogowego prowadzonych przez Straż Miejską m.st. Warszawy w al. KEN odnotowano spadek średniej prędkości, z jaką poruszali się kierowcy naruszający przepisy o ograniczeniu prędkości. Na przestrzeni okresu sierpień październik 2014, czyli zaledwie 3 miesięcy, stwierdzono średni spadek prędkości o 13 km/h z 82 km/h do 69 km/h (Wykres 11). Koszty społeczno-ekonomiczne zdarzeń drogowych w wybranych punktach kontrolnych Ograniczenie występowania zdarzeń drogowych spowodowało również znaczący spadek kosztów społeczno-ekonomicznych zdarzeń drogowych. Tabela 1. Liczba zdarzeń drogowych oraz ich skutki (wraz z kosztami społecznymi) odnotowane w punkcie kontrolnym na skrzyżowaniu ul. Sobieskiego/Witosa 8
Przed wprowadzeniem kontroli na skrzyżowaniu ul. Sobieskiego/Witosa koszty społeczne zdarzeń drogowych oszacowano na 11 mln. 815 tys. zł w 2011 r. Po ponad dwóch latach stałych kontroli koszty spadły aż o 98,3 % (, do kwoty 195 tys. zł. (Tabela 1). Tabela 2. Liczba zdarzeń drogowych oraz ich skutki (wraz z kosztami społecznymi) odnotowane w punkcie kontrolnym na skrzyżowaniu ul. Grójecka/Dickensa Rodzaj zdarzenia koszt jednostkowy [tys. zł] wypadki 80 zabici 2500 ranni 1100 kolizje 15 Lata 2013 do 31.10.2014 14 0 1120 0 1 0 2500 0 13 0 14300 0 18 8 270 120 18190 120 Przed wprowadzeniem kontroli w al. KEN koszty społeczne oszacowano na 18 mln. 190 tys. zł w 2013 r. Zaś po wprowadzeniu kontroli koszty spadły o 98,9 %, do kwoty 120 tys. zł. (Tabela 2). Tabela 1. Liczba zdarzeń drogowych oraz ich skutki (wraz z kosztami społecznymi) odnotowane w punktach kontrolnych w al. KEN Rodzaj zdarzenia koszt jednostkowy [tys. zł] wypadki 80 zabici 2500 ranni 1100 kolizje 15 Lata 2013 19.07.2014-31.10.2014 15 3 1200 720 0 0 0 0 16 3 17600 3300 141 35 2115 525 20915 4545 Przed wprowadzeniem kontroli w al. KEN koszty społeczne oszacowano na 20 mln. 915 tys. zł w 2013 r. Zaś po wprowadzeniu kontroli koszty spadły o 78,26 %, do kwoty 4 mln. 545 tys. zł. (Tabela 3). 9
Symulacje wyliczeń kosztów społecznych przeprowadzono na podstawie danych Zakładu Ekonomiki Instytutu Badawczego Dróg i Mostów. "Metoda oraz wycena kosztów wypadków i kolizji drogowych na sieci dróg w Polsce na koniec 2012 r. z wyodrębnieniem średnich kosztów społeczno-ekonomicznych zdarzeń drogowych na sieci TEN-T. W ocenie Straży Miejskiej m.st. Warszawy wprowadzenie w szerszym zakresie kontroli z wykorzystaniem urządzeń rejestrujących wpłynęło na poprawę stanu bezpieczeństwa w ruchu drogowym. W miejscach objętych kontrolami ograniczono liczbę zdarzeń drogowych oraz ich skutki. System fotoradarowy oraz skuteczność i konsekwencja działań straży miejskiej, w tym również nieuchronność kary, oddziaływuje prewencyjnie na kierujących pojazdami. W punktach kontroli obserwowana jest zmiana zachowań kierowców, zmniejszenie występowania przypadków niebezpiecznej i brawurowej jazdy, spowolnienie ruchu, a także udrożnienie niektórych odcinków dróg. W ocenie straży miejskiej, aby działania realizowane na stołecznych drogach z wykorzystaniem urządzeń rejestrujących, w dalszej perspektywie czasowej, nadal przynosiły oczekiwane społecznie efekty, muszą być kontynuowane i realizowane cyklicznie. Stąd też warszawska straż miejska oprócz bieżących analiz realizowanych przez siebie działań, stale obserwuje sytuację na stołecznych drogach i dynamicznie reaguje w przypadku konieczności objęcia kolejnych odcinków dróg nadzorem, wykorzystując posiadany obecnie sprzęt. W 2014 r. rozpoczęto prace związane z objęciem kontrolami skrzyżowań al. Solidarności/Jana Pawła, ul. Globusowa/Dźwigowa oraz ul. Wołowska/Domaniewska. Do końca roku systemy, które rejestrują tylko wjazd na czerwonym świetle, zostaną uruchomione. 10