Zachęcamy do lektury artykułu George'a Smeatona, będącego chronologicznym przeglądem tekstów biblijnych dotyczących Ducha Świętego. Przegląd ten rozpoczyna się cytatem z I Księgi Mojżeszowej, a kończy fragmentem z Objawienia. KSIĘGI MOJŻESZOWE I KSIĘGA JOBA Poniżej znajdziemy kilka fragmentów dotyczących Ducha Świętego zaczerpniętych z najstarszych ksiąg Biblii. Duch Boży unosił się nad powierzchnią wód [1]. Określenie Duch ( ruach w języku hebrajskim) oznacza oddech, wiatr, lecz także rozumną, myślącą istotę. Od jego tchnienia (albo Ducha) rozjaśnia się niebo [2]. Oznacza to, że osobowy Duch gdzie indziej nazwany palcem Bożym i mocą Bożą ozdobił niebiosa i ukształtował je, by ukazywały Bożą chwałę. Duch Boży stworzył mnie, a tchnienie Wszechmocnego ożywiło mnie [3]. Odniesienie do istoty powiązanej z Bogiem w szczególny sposób, pochodzącej od Boga, lecz będącej odrębną osobą, jest zbyt wyraźne, by je zignorować. 1 / 14
Rozważmy teraz szczegółowo słowa zawarte w 1 Księdze Mojżeszowej 2,7: Ukształtował Pan Bóg człowieka z prochu ziemi i tchnął w nozdrza jego dech życia. Wtedy stał się człowiek istotą żywą. Gdy Bóg tchnął w człowieka dech życia, powinniśmy przez to rozumieć życie Ducha Świętego (tj. życie duchowe), jak również życie fizyczne i umysłowe. Słowa te nie odnoszą się wyłącznie do ożywienia ciała. Przed upadkiem w grzech Adam i Ewa mieli Ducha Świętego (a tym samym życie duchowe), lecz kiedy zgrzeszyli, Duch Święty ich opuścił i w tej samej chwili stali się duchowo martwi, tak jak zapowiedział Bóg. Zgodnie z I Księgą Mojżeszową 6,3 Nie będzie przebywał duch mój w człowieku na zawsze, gdyż jest on tylko ciałem. Oznacza to, że mężczyźni i kobiety żyjący przed potopem odrzucili poselstwo Ducha o konieczności pokuty i zawierzenia Bogu, które głosili im ludzie napełnieni Duchem. Abraham nazwany został prorokiem, a zatem miał w sobie Ducha [4]. Kontynuację tego samego daru widzimy w Józefie, na co wyraźnie wskazują słowa faraona: Czy moglibyśmy znaleźć innego męża, który miałby ducha Bożego tak jak ten? [5]. Jeśli chodzi o Mojżesza, znajdujemy wyraźne stwierdzenia, że został powołany i wyposażony przez Ducha do potężnego zadania prowadzenia Bożego ludu [6]. Duch Święty natchnął go również do dzieła spisywania Bożego Słowa, które odtąd zaczęło w ogromnym stopniu przyczyniać się do duchowego dobra ludzi. Działanie Ducha dostrzegamy również w duchowym oświeceniu wielkiej rzeszy prawdziwie wierzących, którzy kochają Słowo Boże. W końcu, w dalszej części Starego Testamentu znajdujemy dwa godne odnotowania fragmenty mówiące o pocieszającej mocy Ducha podczas wędrówki Izraelitów po pustyni. 2 / 14
Słowa te, zarówno wówczas, jak i teraz, dotyczą wszystkich, nie tylko garstki szczególnie obdarowanych wiernych: Dałeś im swego dobrego ducha, aby ich pouczał [7] ; oraz: Gdzież jest Ten, który włożył Ducha swego Świętego do ich serc? [8] ; a ponadto: Jak bydło, które schodzi w dolinę, tak ich prowadził Duch Pana do odpoczynku [9]. OD CZASÓW JOZUEGO DO DAWIDA W całej księdze Jozuego nie znajdujemy ani jednej wzmianki na temat Ducha Świętego. Jednakże dalsza obecność Ducha jest oczywista, skoro sam Jozue pełen był ducha mądrości [ 10]. W księdze Sędziów opisującej okres duchowego upadku znajdujemy liczne odniesienia do Ducha Bożego zstępującego na ludzi, którzy mieli wybawić Izrael od ciemięzcy. Każdy ze wspomnianych bohaterów Izraela Otniel, Gedeon, Jefta, Samson nadzwyczajną moc i dary zawdzięczał Duchowi Bożemu. Po bezładnych czasach sędziów nastał okres przebudzenia za Samuela, ostatniego z sędziów, którego duch proroctwa napełnił w szczególny sposób. Odtąd pojawia się szereg proroków, z których każdy miał odegrać znaczącą rolę w historii Izraela. Wszyscy polegali na Duchu Bożym, ufając, że wyposaży ich odpowiednio do powierzonej im funkcji. Przemawiali jako prorocy Boga, tak jak prowadził ich za rękę Duch [11], nie we własnej mocy. Wynik naszych dotychczasowych poszukiwań pokazuje, że Duch Boży nie jest jedynie właściwością ducha ludzkiego. W najstarszych księgach Biblii, a także na przestrzeni całej późniejszej historii zawsze jawi się jako osobowy, stwarzający Duch Boży. 3 / 14
OD DAWIDA DO WYGNANIA W tym czasie powstało wiele psalmów, a także księga Salomona, Ozeasza, Joela, Micheasza, oraz Izajasza. We wszystkich znajdujemy wyraźne odwołania do Ducha Świętego. Gdy Dawid został przez Samuela namaszczony na króla, czytamy, że od tego dnia Duch Pański spoczął na Dawidzie i pozostał na nim nadal [12]. Ten sam Duch wyposażył go w dary niezbędne do sprawowania władzy królewskiej oraz duchowe przymioty, dzięki którym pozostał wierny Bożemu Słowu. Ponadto Dawid otrzymał natchnienie: Duch Pana przemawia przeze mnie, a słowo jego jest na języku moim [13] i za sprawą Ducha wypowiedział proroctwa dotyczące narodzin, cierpienia, śmierci, zmartwychwstania i chwały Chrystusa, potomka Dawidowego. W Psalmie 51,13 Dawid modli się: Nie odrzucaj mnie od oblicza swego i nie odbieraj mi swego Ducha Świętego. Bardzo zgrzeszył przeciwko Bogu i w tym psalmie, który wyraża jego upamiętanie, błaga, aby Duch Święty nie został mu odebrany. W tym miejscu po raz pierwszy odnajdujemy słowo święty w powiązaniu z Duchem Bożym. Jest on więc nie tylko Duchem mądrości i Duchem mocy, ale także Duchem Świętym. W innym psalmie nazwany jest dobrym Duchem [14]. Prawdziwie piękno samych pism świadczy o obecności Ducha w autorach Psalmów. Z pewnością psalmiści otrzymali obfitość mocy i obecności Ducha, co pozwoliło im stworzyć tak piękne dzieła. Przejdźmy teraz do proroków, u których znajdujemy wiele wzmianek na temat Ducha Świętego. Można je podzielić następująco: 4 / 14
(1) niektóre odnoszą się do określonego czasu i sposobu, w jaki Duch pomagał prorokom pełnić ich służbę; (2) niektóre odnoszą się do wielkiego wylania Ducha na kościół, które ma dokonać się w przyszłości; (3) pozostałe dotyczą wylania Ducha na oczekiwanego Mesjasza, centralny punkt religii żydowskiej, podobnie jak każdej objawionej religii. Ozeasz, prawdopodobnie najstarszy z piszących proroków, mówi o mężu Ducha [15]. Sami prorocy byli takimi właśnie mężami Ducha. Joel zapowiada wielkie wylanie Ducha, przeznaczone na dni ostateczne: A potem wyleję mojego Ducha na wszelkie ciało [16]. Izajasz i Micheasz w szeregu fragmentów z wielkim naciskiem odnoszą się do Ducha Bożego. Izajasz w swych proroctwach wielokrotnie wspomina Ducha Bożego. W szczególności mówi o Duchu jako tym, który namaszcza Mesjasza. Sługę Pana (tj. Mesjasza) przedstawia słowami: A teraz Wszechmogący, mój Pan, posłał mnie i jego Duch [17]. Wiele jest podobnych fragmentów, np. Iz. 11,2; 42,1; 61,1. Inny zbiór fragmentów z księgi Izajasza dotyczy daru Ducha dla Kościoła. Na przykład: Gdyż wyleję wody na spieczoną ziemię i strumienie na suchy ląd; wyleję mojego Ducha na twoje potomstwo i moje błogosławieństwo na twoje latorośle [18]. OD POCZĄTKU WYGNANIA DO KOŃCA STAREGO TESTAMENTU W księdze Ezechiela, Daniela, Aggeusza, Zachariasza, Kronik i Nehemiasza znowu napotykamy wiele wzmianek na temat Ducha Świętego. 5 / 14
W księdze Jeremiasza i Daniela nie występują bezpośrednie odniesienia, jednakże pojawiające się aluzje są bardzo wyraźne. Jeremiasz opisany jest jako uświęcony już w łonie matki, który jako prorok otrzymał jedno z najbardziej wyraźnych objawień kiedykolwiek przekazanych człowiekowi, w szczególności zaś objawienie nowego przymierza wraz z jego wszystkimi duchowymi błogosławieństwami [19]. Podobnie jest u Daniela. Na pewno dostrzegamy działanie Ducha we wszystkich tłumaczeniach snów, wizjach dotyczących przyszłości oraz wzmiankach o namaszczeniu Najświętszego [20]. W pismach Ezechiela wyrażenie Duch, Duch Boży, lub mój Duch, pojawia się bardzo często; wystarczy choćby spojrzeć na następujące wersety: 2,2; 3,14.24; 8,3; 11,24. Co więcej, wszystkie wielkie obietnice zapowiedziane przez Ezechiela bardzo jasno odnoszą się do przemieniającej i dokonującej nawrócenia łaski Ducha, obiecanej Izraelowi w połączeniu z ich odnową [21]. Aggeusz zapowiedział ludowi Izraela, że chociaż zewnętrzna chwała drugiej świątyni będzie dla nich rozczarowaniem w porównaniu z pierwszą, to jednak nie powinni być zniechęceni, gdyż Duch Boży jest obecny wśród nich jako źródło łaski, światła, siły i świętości. W księdze Zachariasza znajdujemy dwie bezpośrednie wzmianki o działaniu Ducha jedna dotyczy czasów proroka, a druga odległej przyszłości Bożego ludu. Pośród zniechęcenia, które w przeciwnym razie mogłoby ogarnąć władcę Zorobabela, prorok został upoważniony, by ukazać, że: po pierwsze, przetrwanie Kościoła nie zależy od bogactwa królestw tego świata, ale od Bożego Ducha [22] ; a po drugie, w czasach ostatecznych Duch będzie Duchem łaski dla domu Dawida i doprowadzi do nawrócenia całego narodu, pośród wyrazów najgłębszego smutku i żałoby [23]. EWANGELIE I DZIEJE APOSTOLSKIE 6 / 14
Ostatniego ze starotestamentowych proroków oraz czas, gdy Duch Boży ponownie przemówił przez objawienie, dzieli blisko czterysta lat. Ledwie jednak wsłuchamy się w opowieści ewangelistów o wcieleniu Jezusa Chrystusa, odkrywamy, że Duch Święty zajmuje tu równie ważne miejsce. Wszyscy ewangeliści, pisząc o narodzeniu, chrzcie i kuszeniu Pana Jezusa, wspominają o Duchu Świętym (por. kolejne rozdziały). Jeśli chodzi o nauczanie Jezusa, stanowi ono znaczący materiał na temat Ducha Świętego, szczególnie fragmenty Ewangelii Jana. Na przykład, Jezus obiecał wierzącym uczniom Ducha Świętego, który ugasi ich duchowe pragnienie niczym rzeki wody żywej [24]. WYLANIE DUCHA W DNIU PIĘĆDZIESIĄTNICY Nowe objawienie Boże dla człowieka, jakim z pewnością był dzień Pięćdziesiątnicy, z konieczności musiało zaznaczyć się ponadnaturalnymi znakami i cudami. Tak jak ustanowieniu starego przymierza na Synaju towarzyszyły cudowne znaki, podobnie musiało być z nowym przymierzem w dniu Pięćdziesiątnicy. Wylanie Ducha Świętego było obok wcielenia i ofiary Jezusa największym wydarzeniem w całej historii, ponieważ odtąd aż do końca świata Duch rozlewa strumienie Bożego życia między ludźmi. Dzień Pięćdziesiątnicy był wielkim dniem Ducha Świętego, otwierającym rzeki wody życia, dniem narodzin chrześcijańskiego Kościoła. W tym dniu moc Ducha przemieniła apostołów: bojaźliwi stali się odważni, samolubni gotowi do wyrzeczeń, a wyniośli nabrali pokory. 7 / 14
Duch przemienił także ich poznanie: otrzymali wiedzę, jakiej nie mieli nigdy przedtem o wielkim dziele Jezusa, którego dokonał dla zbawienia człowieka i nie łudzili się już, że królestwo Mesjasza będzie z tego świata. Lecz jeśli chodzi o ponadnaturalne dary zesłane przez panującego Chrystusa w dniu Pięćdziesiątnicy, trzeba tu poczynić pewne zastrzeżenie. Dary te manifestowały się na przestrzeni całej ery apostołów, będąc jednak całkowicie różne od darów zbawienia i usługiwania, które ubogacają Kościół w ciągu całej jego historii. Owe ponadnaturalne i nadzwyczajne dary były tymczasowe i miały zaniknąć wraz z utwierdzeniem Kościoła oraz zakończeniem i zamknięciem kanonu Pisma; były bowiem zewnętrznym znakiem wewnętrznego natchnienia apostołów przez Ducha Świętego. Do tych tymczasowych, ponadnaturalnych darów należały: proroctwo, mówienie innymi językami, tłumaczenie języków, słowo mądrości, słowo wiedzy, dar wiary (nie zbawiającej, lecz czyniącej cuda), dar uzdrawiania i czynienia cudów, rozróżnianie duchów. Dar języków był mocą do mówienia w obcych językach, których się nigdy wcześniej nie uczono. Piotr, zdany na siebie samego, posługiwał się jedynie dialektem galilejskim, który łatwo go zdradzał, jak to widzimy na dziedzińcu pałacu [25]. Jednakże teraz, w dniu Pięćdziesiątnicy, mógł wraz ze swoimi towarzyszami bez trudu przyciągnąć uwagę wykształconych słuchaczy, którzy słyszeli cudowne dzieła Boże głoszone w swym własnym języku. Wielu ludzi, interpretując drugi rozdział Dziejów Apostolskich w świetle dwunastego rozdziału I Listu do Koryntian, uważa dar języków za ekstatyczny, niezrozumiały rodzaj języka. Jest to jednak złe zrozumienie wszystkich związanych z tym fragmentów. Dar ten był w pełni nadprzyrodzony. Apostołowie otrzymali nadzwyczajną moc wypowiadania słów całkowicie im nieznanych i w ten sposób wyrażali duchowe prawdy, które przyciągały, przekonywały i oświecały umysły tych, których Duch prowadził do Zbawiciela. Jakichkolwiek trudności przysparzałoby nam dzisiaj to cudowne wydarzenie, nie ma wątpliwości, że wobec napływu ludzi z obcych krajów trudno było o lepszy sposób rozgłaszania ewangelii niż za pomocą obcych języków, jak miało to miejsce w dniu Pięćdziesiątnicy. Wydarzenie to wyraźnie wskazywało, że ewangelia, w przeciwieństwie do ograniczeń judaizmu, nie jest skierowana do jednego tylko narodu, lecz do wszystkich ludzi w każdym kraju. 8 / 14
Słuchacze byli zdumieni. Mówienie nowym językiem pod nieoczekiwanym wpływem Ducha przekraczało wszystkie naturalne moce, będąc wyraźnym znakiem obecności i wszechmocy Ducha Świętego. Jednak w samym Kościele miało to stosunkowo niewielką wartość, bowiem języki nie były znakiem dla wierzących, lecz niewierzących [26]. Dlatego apostoł Paweł słysząc, że dar ten ceniono jedynie z powodu zewnętrznego widowiska, nie omieszkał napomnieć Koryntian za to wypaczenie [27]. LISTY APOSTOLSKIE Zajmiemy się tu nauczaniem Pawła, Piotra, Jakuba, Judy i Jana. Ich nauczanie można by krótko podsumować w następujący sposób. Każdy z nich uznaje za rzecz oczywistą ogólne zepsucie ludzkiej natury, w Duchu upatrując autora i źródło zbawczej, uświęcającej i umacniającej łaski, której doświadczają chrześcijanie [28]. Najpełniejsze nauczanie na temat Ducha Świętego w Nowym Testamencie oferuje Paweł. Oto kilka przykładów: Duch obmywa, uświęca, usprawiedliwia [29] ; oświeca duchową wiedzą [30] ; przynosi dar zbawczej wiary [31] ; jest zadatkiem, gwarancją przyszłości człowieka wierzącego [32] ; wydaje duchowy owoc w życiu chrześcijańskim [33]. Tę listę moglibyśmy ciągnąć. Jednakże najpełniej nauczanie o Duchu Świętym rozwija Paweł w ósmym rozdziale Listu do Rzymian, pragnąc dowieść pewności zbawienia wierzącego na podstawie prowadzenia Ducha Bożego. Jakub wspomina o Duchu tylko raz, choć cały list uznaje konieczność jego odnawiającej łaski. Zachęca tych, którym brakuje mądrości, by w modlitwie z wiarą prosili o nią Boga [34]. Zakłada pośrednictwo Ducha mówiąc, że każdy dobry i doskonały dar zstępuje z góry 9 / 14
[35]. Za fundament tego wszystkiego uznaje dzieło Ducha, jakim jest odrodzenie poprzez słowo prawdy. Z treści listu wynika, że Duch Święty, dawca wiary, wchodzi najpierw do serca chrześcijanina jako do swego domu, by następnie uczynić je świątynią godną jego samego. Piotr naucza, że chrześcijanin w obliczu prześladowań cieszy się obecnością spoczywającego na nim Ducha chwały. Naucza także, że Duch jest sprawcą uświęcenia (tj. wzrastania w świętości) człowieka wierzącego [36]. W swym Drugim Liście Piotr mówi, że prorocy wypowiadali słowo Boże będąc natchnieni Duchem Świętym [37]. Juda zachęca nas, aby modlić się w Duchu Świętym [38]. Ma na myśli życie w społeczności z Duchem Świętym, życie modlitwy, płynące z tej właśnie społeczności. Rzeczywiście, każda prawdziwa modlitwa możliwa jest jedynie w Duchu Świętym, który otwiera nasze oczy, byśmy odkryli swoje duchowe ubóstwo i wartość rzeczy duchowych. Apostoł Jan mówi o Duchu w powiązaniu z chrześcijańską pewnością: po tym Duchu, którego nam dał, poznajemy, że w nas mieszka [39]. Tak jak Paweł nazywa Ducha zadatkiem [40], tak Jan stwierdza, że Duch Święty dany chrześcijanom obdarza ich wiedzą i zapewnieniem o Bożej miłości. Na koniec w księdze Objawienia znajdujemy liczne wzmianki na temat Ducha Świętego. Na początku apostoł Jan powiada: W dzień Pański popadłem w zachwycenie [41]. Chrystus, posyłając listy do siedmiu zborów, nakazuje im słuchać, co mówi do nich Duch [42] ; bowiem to osoba Ducha Świętego przemawia w samej ewangelii, jak i poprzez nią. Księgę Objawienia zamyka wezwanie: A Duch i oblubienica mówią: Przyjdź! [43] co znaczy, że Kościół poruszony przez Ducha mówi do Pana Jezusa Chrystusa: Przyjdź. Fragment książki George'a Smeatona & Johna Owena, pt. "Żyjąc żywym Bogiem" 10 / 14
wydanej przez Fundację Ewangeliczną. Wykorzystano za zgodą wydawcy. [1] I Mojż. 1,2 [2] Job 26,13 [3] Job 33,4 [4] I Mojż. 20,7 [5] I Mojż. 41,38 [6] IV Mojż. 11,17.25 [7] Neh. 9,20 [8] Iz. 63,11 [9] Iz. 63,14 [10] V Mojż. 34,9 11 / 14
[11] I Piotra 1,21 [12] I Sam. 16,13 [13] II Sam. 23,2 [14] Ps. 143,10 [15] Oz. 9,7 (tłum. G.S.) [16] Joel 3,1 [17] Iz. 48,16 [18] Iz. 44,3 por. 59,21 [19] Jer. 31,31 [20] Dan. 9,24 [21] Ez. 36,25-27 12 / 14
[22] Zach. 4,6 [23] Zach. 12,10 [24] Jan. 7,37-39 [25] Mat. 26,73 [26] I Kor. 14,22 [27] I Kor. 14,20-31 [28] Ef. 3,16; Rz. 15,13 [29] I Kor. 6,11 [30] I Kor. 2,14 [31] II Kor. 4,13 [32] II Kor. 1,22 [33] Gal. 5,22-23 13 / 14
[34] Jak. 1,5 [35] Jak. 1,17 [36] I Piotra 1,2 [37] II Piotra 1,21 [38] Judy 20 [39] I Jana 3,24; zob. 4,13 [40] II Kor. 1,22 [41] Obj. 1,10 (w przekładzie ang.: W dzień Pański byłem w Duchu - przypis G.S.) [42] Obj. 2,7 [43] Obj. 22,17 14 / 14