KURS ZAWODOWY DRWAL-PILARZ 1. Nazwa szkolenia: Drwal pilarz 2. Czas trwania szkolenia: 120 godzin. 3. Główny cel szkolenia: nabycie i opanowanie przez kandydatów umiejętności z zakresu: zasad działania pilarki spalinowej, jej obsługi oraz konserwacji zapewniającej sprawne działanie urządzenia oraz bezpieczeństwo użytkowania, technik pracy pilarką spalinową. 4. Szczegółowe cele szkolenia: nabycie i opanowanie wiedzy oraz praktycznych umiejętności w zakresie: zasady działania pilarki spalinowej, jej obsługi oraz konserwacji zapewniającej sprawne działanie urządzenia oraz bezpieczeństwo użytkowania; Kursanci powinni samodzielnie określić przyczyny oraz skutki powstających w trakcie pracy pilarką uszkodzeń oraz samodzielnie usunąć w warunkach terenowych proste awarie. technik ścinki drzew wraz z elementami ergonomii; Na tej podstawie kursanci powinni samodzielnie określać zagrożenia występujące w trakcie ścinki drzew oraz podejmować decyzje w zakresie doboru techniki ścinki drzewa uwzględniając w szczególności bezpieczeństwo i higienę pracy. sprzętu pomocniczego wykorzystywanego w trakcie procesu ścinki drzew; Kursanci powinni samodzielnie dokonywać doboru sprzętu pomocniczego w zależności od techniki ścinki drzewa oraz zagrożeń wynikających z budowy drzewa, ukształtowania terenu i warunków atmosferycznych. technik wyrobu drewna wraz z elementami ergonomii; Na tej podstawie kursanci powinni samodzielnie określić zagrożenia występujące w trakcie okrzesywania i przerzynki drewna oraz podejmować decyzje uwzględniające ich minimalizację. 5. Sposób organizacji szkolenia: szkolenie zostanie zorganizowane między innymi w formie wykładów i ćwiczeń na podstawie szczegółowego programu szkolenia opracowanego przez Wykonawcę, według zasad świadomości i aktywności, indywidualizacji nauczani, stopniowania trudności oraz zachowania zdrowotności (zapewnienie ćwiczącemu maksymalnego bezpieczeństwa podczas zajęć). Podczas szkolenia stosowane będą odpowiednie środki dydaktyczne, w szczególności filmy i prezentacje multimedialne. Planowana jest również indywidualna autoprezentacja oraz dyskusja wprowadzająca, odwołująca się do dotychczasowych doświadczeń uczestników. Rozwiązywanie przedstawionych problemów na zasadzie burzy mózgów". W trakcie ćwiczeń praktycznych stosowany będzie przede wszystkim pokaz, jako metoda odtwórcza nauczania techniki ruchu. Z uwagi na złożoność prac pozyskiwaniowych oraz duże zagrożenie wypadkowe w omawianym szkoleniu, nie zaleca się przeważnie eksperymentowania z samodzielnym dochodzeniem ucznia do rozwiązywania zadania
ruchowego (metody twórcze) [Sowa i in. 1999]. Wśród metod nauczania odtwórczego pilarzy, wymienić należy: syntetyczną (polegającą na nauczeniu całego ruchu), analityczną (polegającą na nauczaniu fragmentów większych ewolucji), kompleksową (podział czynności na fragmenty i stosunkowo szybkie łączenie ich w całość). 6. Wykaz literatury oraz niezbędnych środków i materiałów dydaktycznych, w tym wykaz materiałów jakie otrzymują uczestnicy szkolenia: Literatura: Tomczak A., Jelonek T., Grzywiński W. 2012. Pozyskiwanie drewna pilarką. G & P, Poznań. Więsik J. 2005. [red.] Pilarki przenośne - budowa i eksploatacja. Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa. Środki dydaktyczne: tablica, prezentacja multimedialna, film, pilarka spalinowa, narzędzia do obsługi pilarek spalinowych. Materiały dydaktyczne: Sowa. J., Szewczyk G., Leszczyński K., Kulak D., Stańczykiewicz A. 1999. Metodyka szkolenia instruktorów operatorów pilarek spalinowych. Kraków [mskr.]. Praca pilarką. Bezpieczna i wydajna praca pilarką - podręcznik. Husqvarna. Wykaz materiałów jakie otrzymają uczestnicy szkolenia: Tomczak A., Jelonek T., Grzywiński W. 2012. Pozyskiwanie drewna pilarką. G & P, Poznań. 7. Uzyskanie kwalifikacji: następuje w momencie pozytywnego zaliczenia egzaminu umożliwiającego ocenę poziomu opanowania wybranych zagadnień, złożonego z dwóch części tj. teoretycznej i praktycznej. Nie wykazanie przez kandydata w części teoretycznej wiedzy podstawowej skutkuje nie zaliczeniem tej części egzaminu oraz nie dopuszczeniem do dalszego postępowania egzaminacyjnego. W przypadku nie zaliczenia części praktycznej kandydat nie otrzymuje zaświadczenia o ukończeniu szkolenia. Osoba, która zdała egzamin otrzymuje zaświadczenie potwierdzające nabycie umiejętności zawartych w Głównym celu szkolenia". 8. Po ukończeniu szkolenia uczestnicy otrzymują zaświadczenie, którego wzór określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 stycznia 2012 roku w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz. U. z 2012r., poz. 186 z późń. zm.).
9. Ramowy program szkolenia (plan nauczania): Lp. Tematy i treść zajęć edukacyjnych Wymiar zajęć (ilość godz. zeqarowych) Teoretyczne Praktyczne Razem 1 Otwarcie kursu - cele, zadania i orqanizacja 1-1 2 Bezpieczeństwo i higiena pracy na stanowisku drwala operatora 3-3 pilarki 3 Budowa silników spalinowych dwusuwowych i ich działanie 1-1 4 Budowa pilarek wg układów 2 6 8 5 Charakterystyka pilarek używanych w leśnictwie 1-1 6 Paliwa, oleje i smary 1 2 3 7 Przygotowanie pilarki do pracy i utrzymanie właściwego stanu 2 6 8 techniczneqo 8 Narzędzia i sprzęt pomocniczy do pozyskania drewna 2 2 4 9 Techniki ścinki i obalania drzew oraz usuwanie złomów 4 54 58 10 Technika okrzesywania drzew ściętych 1 6 7 11 Technika przerzynki kłód i dłużyc oraz usuwanie wywrotów 1 6 7 12 Zasady organizacji procesu technologicznego pozyskania drewna w 1 6 7 aspekcie wydajności i ochrony pracy 13 Udzielanie pierwszej pomocy w nagłych wypadkach 2 2 4 14 Egzamin wewnętrzny 2 6 8 RAZEM 24 96 120 10. Szczegółowy zakres szkolenia (treści w ramach poszczególnych zajęć): Lp. Tematy i treść zajęć edukacyjnych 1 Otwarcie kursu - cele, zadania i organizacja a) wstęp (wykładowcy, frekwencja, egzamin itp.), b) omówienie szczegółowego celu szkolenia, c) organizacja szkolenia (wymagany sprzęt ochrony indywidualnej, miejsce ćwiczeń terenowych oraz dojazd, narzędzia itp.). 2 Bezpieczeństwo i higiena pracy na stanowisku drwala operatora pilarki I. Sprzęt ochrony osobistej osoby obsługującej pilarkę: a) kask z ochronnikami słuchu i wzroku, b) spodnie z wkładką antyprzepięciową, c) buty, d) rękawice, e) opatrunek osobisty. II. Zasady ogólne. III. Typowe wypadki obrazujące naruszanie zasad BHP. IV. Skutki ekspozycji człowieka na działanie hałasu, wibracji, czynników środowiska na człowieka oraz sposoby ich minimalizacji. V. Kodeks Pracy - obowiązki oraz odpowiedzialność pracodawcy i pracobiorcy, postanowienia oraz przepisy wykonawcze w zakresie środków ochrony oraz odzieży i obuwia roboczego, badań profilaktycznych. 3 Budowa silników spalinowych dwusuwowych i ich działanie a) Ogólny podział silników; b) Systemy zasilania; c) Systemy chłodzenia; d) Systemy zapłonu; e) Różnice w budowie, działaniu i obsłudze silników dwu- i czterosuwowych.
4 Budowa pilarek wg układów a) Geneza zastosowania pilarek i ich rozwój; b) Układ tłokowo-korbowy (tłok, pierścienie, cylinder, korbowód, łożyska, obudowa - tłumik, wlot paliwa i wylot gazów, główne awarie wynikające z błędów eksploatacji); c) Układ zasilania (zbiornik paliwa, przewody paliwowe, filtr powietrza, gaźnik i zasady jego regulacji, główne awarie - przyczyny i sposoby zapobiegania); d) Układ zapłonowy (rodzaje zapłonu, świece zapłonowe - rozmiary, oznakowania i wartość cieplna, przewody i końcówki, wyłącznik zapłonu, główne awarie - przyczyny i sposoby zapobiegania); e) Układ rozruchowy (kółko linowe, sprężyna, zbieraki i wychwytnik, sprzęgło, główne awarie - przyczyny i sposoby zapobiegania); f) Układ chłodzenia (owiewki, wentylatory, czyszczenie i obsługa układu chłodzenia); g) Układ tnący (prowadnice - ich budowa i konserwacja, końcówka prowadnicy - budowa i konserwacja, piła łańcuchowa - podziałka, rodzaje ogniw i sposoby ich łączenia, przebieg skrawania drewna w rzazie przez piłę łańcuchową i jego wpływ na wygląd trocin, pilniki i ostrzenie, ostrzarki i szablony, przyrządy pomocnicze do naprawy piły łańcuchowej, czyszczenie układu tnącego, konserwacja układu tnącego - kąpiele olejowe i smarowanie, błędy eksploatacyjne, awarie układu tnącego - przyczyny i sposoby zapobiegania); h) Montaż i demontaż poszczególnych układów oraz całej pilarki. 5 Charakterystyka pilarek używanych w leśnictwie a) Pilarki spalinowe i elektryczne - zakres stosowania i przydatność do pracy w leśnictwie; b) Charakterystyka pilarek (ciężar, szybkość posuwu piły tnącej, parametry hałasu i wibracji); c) Urządzenia pomocnicze do pracy pilarką (osłona prowadnicy, uchwyty do pracy w pozycji stojącej). 6 Paliwa, oleje i smary a) mieszanka paliwowo - olejowa do silników dwusuwowych (skład i proporcje, przygotowanie, przechowywanie, transport); b) oleje maszynowe (zastosowanie w pilarce); c) smary (zastosowanie w pilarce); d) BHP i zasady bezpieczeństwa pożarowego przy pracy z paliwami i smarami. 7 Przygotowanie pilarki do pracy i utrzymanie właściwego stanu technicznego a) Przygotowanie pilarki do pracy: - wymiana i czyszczenie filtra; - sprawdzenie działania świec; - przygotowanie mieszanki; - sprawdzenie systemu smarowania; - ostrzenie i konserwacja piły łańcuchowej; - regulacja gaźnika; - wymiana amortyzatorów drgań. b) Usuwanie usterek - wymiana sprężyny rozrusznika, wymiana koła zębatego, naprawa piły łańcuchowej itp. 8 Narzędzia i sprzęt pomocniczy do pozyskania drewna a) siekiery (rodzaje i przeznaczenie); b) kliny (rodzaje i przeznaczenie); c) dźwignia - obracak (budowa i przeznaczenie - obalanie drzew, usuwanie zawieszeń, obracanie okrzesywanego surowca; zasady BHP); d) motyka; e) tyczka kierunkowa (budowa i zastosowanie, zasady BHP); f) haki i kleszcze; g) ściągacz linowy (tirfor), liny, bloczki kierunkowe. 9 Techniki ścinki i obalania drzew oraz usuwanie złomów a) Podstawy poprawnej techniki ścinki drzew: wybór kierunku obalania, przygotowanie stanowiska roboczego i sposób rozłożenia narzędzi, określenie strefy niebezpiecznej i wyznaczenie dróg odejścia od padającego drzewa, poprawna technika ścinki i bezpieczne odejście od obalającego się drzewa; b) Zasady prowadzenia ścinki drzew w sposób kontrolujący kierunek i czas obalenia - pojęcia i znaczenie rzazu podcinającego oraz ścinającego, progu bezpieczeństwa oraz zawiasy (niedopiłu); c) Parametry pniaka po prawidłowo ściętym drzewie: głębokość rzazu podcinającego (podcięcia), wysokość pnia, wielkość progu i zawiasy (niedopiłu). Skutki przecięcia zawiasy lub braku progu bezpieczeństwa i technika pracy zapewniająca ich uzyskanie; d) Ścinka drzew o grubości nie przekraczającej długości prowadnicy oraz grubości nie przekraczającej podwójnej długości prowadnicy; e) Ścinka drzew pochylonych w kierunku obalania oraz pochylonych w kierunku przeciwnym do zamierzonego kierunku obalania: - konieczność zróżnicowanego wykonywania podcięcia drzewa ścinanego w zależności od wielkości i kierunku pochylenia, - rola cięcia sztyletowego oraz zastosowanie ściągaczy linowych przy ścince drzew pochylonych, - zabezpieczanie ścinanych drzew przed rozłupaniem wzdłużnym pnia. f) Ścinka drzew grubszych od podwójnej długości prowadnicy - rzaz dordzeniowy (sercowy); g) Ścinka i obalania dwójek;
h) Ścinka i obalanie drzew zmurszałych; i) Obalanie i wyrób złomów i wywrotów; j) Usuwanie drzew zawieszonych: rodzaje zawieszeń i ich likwidacja; k) Dopuszczalne sposoby likwidacji zawieszenia ścinanych drzew, narzędzia i środki techniczne przydatne przy usuwaniu drzew zawieszonych i zasady ich zastosowania. 10 Technika okrzesywania drzew ściętych a) zasady i metody okrzesywania przy zastosowaniu siekiery; b) zasady i metody okrzesywania przy zastosowaniu pilarki (metoda wahadłowa, dźwigniowa i wahadłowo - dźwigniowa). 11 Technika przerzynki kłód i dłużyc oraz usuwanie wywrotów a) przerzynka drewna nienaprężonego; b) przerzynka drewna naprężonego; c) bezpieczeństwo pracy. 12 Zasady organizacji procesu technologicznego pozyskania drewna w aspekcie wydajności i ochrony pracy a) Technologie stosowane w procesie pozyskania drewna: metoda sortymentowa, metoda drewna długiego, metoda całej strzały; b) Praca zespołowa - organizacja i zasady bezpieczeństwa drwali; c) Podział pracy i faktyczny czas ekspozycji na wibrację przy poszczególnych operacjach procesu pozyskania drewna; d) Łączenie ścinki drzew z operacją zrywki drewna. 13 Udzielanie pierwszej pomocy w nagłych wypadkach a) Skaleczenia, rany, krwotoki zewnętrzne i wewnętrzne; b) Stłuczenia, zwichnięcia i złamania; c) Omdlenia, wstrząsy i utrata przytomności; d) Porażenia prądem oraz porażenia piorunem; e) Odmrożenia i oparzenia oraz udar cieplny i słoneczny. 14 Egzamin wewnętrzny