Warszawa, dnia 16 listopada 2012 r. KIGEiT/1093/11/2012 Szanowna Pani Magdalena Gaj Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej ul. Kasprzaka 18/20 01-211 Warszawa Stanowisko konsultacyjne Krajowej Izby Gospodarczej Elektorniki i Telekomunikacji w zakresie usługi powszechnej Działając w imieniu Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji (dalej KIGEiT lub Izba ), w nawiązaniu prowadzonego postępowania konsultacyjnego w celu zebrania opinii na temat ewentualnej konieczności wyznaczenia przedsiębiorcy/-ów zobowiązanych do świadczenia usługi powszechnej, w przypadku gdy usługi należące do usługi powszechnej nie są dostępne na określonym obszarze lub nie są świadczone z zachowaniem dobrej jakości i po przystępnej cenie, przedstawiam stanowisko Izby odnoszące się do następujących pytań: 1) Czy zasadne jest wyznaczenie przedsiębiorcy/-ów zobowiązanych do świadczenia usługi przyłączenia do sieci w stałej lokalizacji? Jeżeli tak, to dlaczego i na jakich warunkach? 2) Czy zasadne jest wyznaczenie przedsiębiorcy/-ów zobowiązanych do świadczenia usługi abonamentu? Jeżeli tak, to dlaczego i na jakich warunkach? 3) Czy zasadne jest wyznaczenie przedsiębiorcy/-ów zobowiązanych do świadczenia usług połączeń telefonicznych krajowych i międzynarodowych? Jeżeli tak, to dlaczego i na jakich warunkach? 4) Czy zasadne jest wyznaczenie przedsiębiorcy/-ów zobowiązanych do świadczenia usługi ogólnokrajowej informacji o numerach telefonicznych (OBN)? Jeżeli tak, to dlaczego i na jakich warunkach? ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa, tel.: +48 22 8510309, 8406522, fax: +48 22 8510300, e-mail: kigeit@kigeit.org.pl http://www.kigeit.org.pl; NIP 526-00-29-121 Konto: BNP PARIBAS O/Warszawa nr: 52160013740003005222791001
Ad. 1) 5) Czy zasadne jest wyznaczenie przedsiębiorcy/-ów zobowiązanych do świadczenia usługi udostępniania ogólnokrajowego spisu abonentów? Jeżeli tak, to dlaczego i na jakich warunkach? 6) Czy zasadne jest wyznaczenie przedsiębiorcy/-ów zobowiązanych do świadczenia usług telefonicznych za pomocą aparatów publicznych lub innych punktów dostępowych umożliwiających komunikację głosową? Jeżeli tak, to dlaczego i na jakich warunkach? W ocenie KIGEiT nie jest zasadne wyznaczenie przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usługi przyłączenia do sieci w stałej lokalizacji. Uzasadniając powyższe stanowisko należy zwrócić uwagę na następujące czynniki: brak popytu na usługi przyłączenia do sieci w stałej lokalizacji i towarzyszące mu nasycenie usług w telefonii ruchomej. Zgodnie z danymi zawartymi w raporcie bieżącym Grupy Kapitałowej Telekomunikacji Polskiej S.A. z dnia 24 października 2012r. (http://www.orange-ir.pl/~/media/files/t/telekom-polska/pdf/current-report/rb%20131-2012%20wybrane%20dane%203q2012.pdf) łączna liczba łączy POTS (uwzględniająca łącza wykorzystywane przez TP oraz przez PTK Centertel i pozostałych operatorów na zasadach WLR) systematycznie spada. Analizując dane obejmujące tylko 2011 rok oraz 3 pierwsze kwartały roku 2012 r. można zaobserwować ponad 15% spadek liczby łączy (z ponad 6,5 mln do 5,6 mln łączy), co w sposób ewidentny świadczy o schyłkowości usług świadczonych w stałej lokalizacji, a co za tym idzie, o braku popytu na takie usługi. Poniższy wykres ilustruje spadek liczby wykorzystywanych łączy POTS. 6 800 6 600 6 400 6 200 6 000 5 800 5 600 5 400 5 200 5 000 6 647 6 520 6 388 6 232 6 004 5 825 1Q2011 2Q2011 3Q2011 4Q2011 1Q2012 2Q2012 3Q2012 5 632 LICZBA POTS Biorąc pod uwagę również dane z roku 2010, Prezes UKE w Raporcie z zapewnienia przez rynek poszczególnych usług wchodzących w skład usługi powszechnej po wygaśnięciu 2
obowiązku w tym zakresie spoczywającym na operatorze wyznaczonym (tj. po 8 maja 2011 r.) (dalej Raport USO ) stwierdza, że w 2011 r. w porównaniu z rokiem 2010 liczba łączy z dostępem analogowym zmniejszyła się o ponad 700 tys. łączy. W porównaniu z całym rynkiem telefonii stacjonarnej gdzie odnotowano w 2011 r. spadek liczby łączy o 12,78 %, liczba łączy samej TP zmniejszyła się o 14,95 %. Z drugiej strony, obserwujemy rosnącą penetrację rynku w zakresie usług telefonii ruchomej. Zgodnie z danymi zawartymi w Raporcie o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2011 roku (dalej Raport 2011 ) wskaźnik penetracji na koniec 2011 r. wyniósł 131,6%, co oznacza ponad 50 mln kart SIM. Wzrost wskaźnika penetracji w okresie od 2005 r. przedstawia się następująco: 60 50 40 30 20 10 76,4 29,2 131,6% 117,4 123,2 115,2% 108,6% 96,3% 36,7 41,4 43,9 44,8 47 50,1 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Obserwując powyższe dane można wyciągnąć wniosek, iż usługa przyłączenia do sieci w stałej lokalizacji staje się usługą schyłkową. Biorąc z kolei pod uwagę stopień penetracji usługami telefonii ruchomej (w kontekście zasady neutralności technologicznej) należy uznać, że potrzeby społeczeństwa w zakresie zapewnienia podstawowych usług są zaspokojone. Powyższe zdaje się potwierdzać również treść Raportu USO gdzie stwierdza się, iż w związku z obserwowanym od dłuższego czasu zjawiskiem rezygnacji z telefonu stacjonarnego na rzecz telefonu komórkowego respondenci, którzy nie posiadali telefonu stacjonarnego odpowiadali na pytanie co skłoniłoby ich do jego zainstalowania? Najczęściej padającą odpowiedzią było stwierdzenie, że nic nie jest w stanie zachęcić badanego do zainstalowania telefonu stacjonarnego (tak odpowiedziało 64,3 % badanych). Z kolei 22,8 % podało, że niska cena za połączenia byłaby zachętą do założenia telefonu stacjonarnego. Atrakcyjne usługi przekonałyby 7,9 % respondentów. 3
W świetle powyższych danych należy uznać, że nie ma uzasadnienia dla wyznaczenia przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usługi przyłączenia do sieci w stałej lokalizacji. Rynek zaspokaja bowiem zapotrzebowanie na podstawowe usługi telekomunikacyjne, zaś brak popytu na usługi telefonii stacjonarnej powoduje, iż ingerencja regulacyjna w tym zakresie nie przyniesie żadnych pozytywnych skutków, może zaś spowodować powstanie kosztów dla wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych (w związku z przyjętym w Polsce systemem finansowania usługi powszechnej). Ad. 2) W ocenie KIGEiT nie ma również podstaw dla wyznaczenia przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usługi abonamentu. Analiza wariantów cenowych usług oferowanych zarówno w telefonii stacjonarnej, ruchomej oraz usługach zapewnianych przez telewizje kablowe pokazuje, że rynek zaspokaja zapotrzebowanie na usługi abonamentowe. Użytkownicy mają możliwość korzystania z usług przedpłaconych (w zakresie telefonii ruchomej) oraz usług abonamentowych w wielu wariantach. W tym kontekście trzeba zwrócić uwagę na ostatnie warianty usług abonamentowych, wśród których znajdujemy tzw. oferty no limit u wszystkich operatorów telefonii ruchomej (np. oferta PTK Centertel Sp. z o.o. z abonamentem za 88,88 zł z nielimitowanymi połączeniami do wszystkich sieci oraz nielimitowanymi wiadomościami SMS) oraz w TP (przy umowie na 24 miesiące abonament za 49 złotych z nielimitowanymi połączeniami lokalnymi i międzystrefowymi, międzynarodowymi w ramach Unii Europejskiej oraz Szwajcarii, Norwegii, USA, Kanady i Australii oraz na numery komórkowe w USA i Kanady). Różnorodność obowiązujących na rynku ofert w zakresie abonamentu potwierdza również treść przygotowanego przez Audytel Sp. z o.o. Raportu z zapewnienia przez rynek poszczególnych usług wchodzących w skład usługi powszechnej po wygaśnięciu obowiązku w tym zakresie spoczywającym na operatorze wyznaczonym (tj. po 8 maja 2011 r.) (dalej Raport Audytel ), w którym wskazuje się, że przystępność cenowa planów telefonicznych TP polega na oferowaniu zróżnicowanej oferty cenowej. Klienci mają wybór w zakresie doboru odpowiednich dla siebie warunków cenowych opłaty abonamentowe kształtują się w wysokości od 34,00 zł brutto do 90,74 zł brutto. Dodatkowo Raport Audytela stwierdza, że Każdy z uwzględnionych powyżej operatorów świadczy od kilku do kilkunastu planów telefonicznych na zróżnicowanych warunkach cenowych. Powyższe dane potwierdzają panujący na rynku telefonii stacjonarnej trend im wyższa opłata abonamentowa, tym większa pula minut przedpłacona w opłacie abonamentowej i tym niższe ceny za połączenia płatne poza pulą. Ponadto większość operatorów ma w swojej ofercie plany z nielimitowaną pulą minut. Operatorzy alternatywni, w tym operatorzy telewizji kablowej uwzględniają w ramach puli minut dostępnej w opłacie abonamentowej również możliwość realizowania połączeń międzynarodowych, w szczególności do krajów Unii Europejskiej, USA i Kanady. 4
Należy również zwrócić uwagę na oferty promocyjne TP. Otóż, od dnia 1 kwietnia 2012 r. obowiązuje promocja TP Wyjątkowy Abonament (dalej Promocja ), z której mogą skorzystać Abonenci, dla których usługa uruchomiona byłaby w lokalu, w którym w okresie co najmniej 12 miesięcy poprzedzających dzień złożenia zamówienia nie była świadczona żadna usługa przez TP ani przez żadnego innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego na bazie łącza TP. Abonent korzystający z promocji, wybierając: okres obowiązywania umowy 24 miesiące, jedną z następujących taryf: Plan Startowy lub Plan Domowy 60 poniesie następujące koszty: Plan taryfowy Plan Startowy Plan Domowy 60 Czas trwania umowy 24 miesiące 24 miesiące Abonament przez pierwsze dwanaście miesięcy Abonament przez kolejne dwanaście miesięcy Opłata instalacyjna Suma opłat Suma detalicznych opłat podzielona na 24 miesiące 3,98 zł 32,52 zł 0,81 zł 438,81 zł 18,28 zł 3,98 zł 37,4 zł 0,81 zł 497,37 zł 20,72 zł Z powyższego wynika, że z tytułu ww. usługi średnia, miesięczna wysokość abonamentu wyniesie 18,28 zł. Z kolei wysokość opłat za WLR, zgodnie z Ofertą SOR przedstawia się następująco: Miesięczna opłata za Usługę WLR [Usługa POTS]: Jednorazowa opłata za Przyłączenie Abonenta: 20,05 zł 10 zł Biorąc powyższe pod uwagę średni miesięczny koszt WLR wyniesie 20,47 zł. Koszt ten jest zatem o 2,19 zł wyższy niż opłata pobierana od Abonentów TP w ramach Promocji, co w sposób obiektywny uniemożliwia operatorom alternatywnym możliwość stworzenia konkurencyjnej oferty (powyższe dane nie zawierają, co oczywiste, kosztów własnych i marży operatora alternatywnego). Niejako na marginesie zasadne jest postawienie pytania, w jaki sposób doszło do zaakceptowania przez Prezesa UKE oferty detalicznej TP, co do której operatorzy alternatywni nie mają żadnej możliwości przedstawienie oferty konkurencyjnej? Biorąc z kolei pod uwagę plany abonamentowe skierowane do osób o niskich dochodach należy zauważyć, że jeszcze w okresie obowiązywania decyzji, która wyznaczyła TP jako 5
przedsiębiorcę zobowiązanego do świadczenia usługi powszechnej, jedynym planem spełniającym wymagania ustawowe był plan TP Przyjazny. Zgodnie z Raportem Audytel kryteria pakietu dla osób o niskich dochodach wypełnił oferowany dopiero od 1 czerwca 2008 r. plan tp przyjazny, z którego mogą skorzystać osoby otrzymujące zasiłki stałe z Ośrodka Pomocy Społecznej (OPS) i złożą potwierdzony przez OPS imienny bon, uprawniający do korzystania z pakietu przez 12 miesięcy. Cena abonamentu oraz połączeń w planie tp przyjazny wynoszą odpowiednio: opłata abonamentowa 15 zł netto miesięcznie (wliczone 30 minut na połączenia do sieci stacjonarnych); połączenia do sieci stacjonarnych 0,26 zł netto za 1 minutę połączenia (w szczycie). W planie tp przyjazny dostępne są ulgi dla osób niepełnosprawnych oraz (płatnie) usługi dodatkowe, w tym dostęp szerokopasmowy neostrada tp, czy nawet dostęp świadczony przez innego operatora w trybie BSA. Niska popularność planu tp przyjazny (według Raportu o realizacji obowiązku świadczenia usługi powszechnej przez Telekomunikację Polską S.A. za okres 8 maja 2006 r. 31 grudnia 2009 r.) może wskazywać, że rolę pakietu socjalnego przejmują najtańsze oferty usług operatorów sieci kablowych i komórkowych. Odnosząc się do cytowanej poniżej niskiej popularności planu TP przyjazny należy wskazać za Raportem Audytel, że pomimo ustania obowiązku z dniem 8 maja 2011 r., TP świadczy go do dnia dzisiejszego dla około 1 tysiąca abonentów. Powyższe oznacza, że również w zakresie abonamentów kierowanych do osób o niskich dochodach rynek zaspokaja zapotrzebowanie klientów. Ad. 3) W zakresie tego pytania za aktualne należy uznać argumenty przedstawione w pkt Ad. 1) i 2) powyżej. W szczególności zaś należy powtórzyć, że popyt na usługi, w tym na usługi połączeń krajowych i międzynarodowych jest w pełni zaspokojony przez usługi już świadczone przez operatorów stacjonarnych, operatorów telefonii ruchomej, telewizji kablowej oraz usługi w technologii VoIP. Ad. 4) Również w zakresie zasadności wyznaczenia przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usługi ogólnokrajowej informacji o numerach telefonicznych (OBN) należy udzielić odpowiedzi przeczącej. Izba zwraca uwagę, że pomimo braku obowiązków w tym zakresie Telekomunikacja Polska S.A. w dalszym ciągu świadczy taką usługę. Skoro zatem rynek zaspokaja popyt na taką usługę bez potrzeby interwencji regulacyjnej, to ewentualne działania w tym zakresie byłyby w ocenie Izby sprzeczne z zasadą proporcjonalności i subsydiarności. 6
Niezależnie od powyższego należy zwrócić uwagę na dający się zaobserwować trend malejącego zainteresowania usługą ogólnokrajowej informacji o numerach telefonicznych. Zgodnie z danymi wynikającymi z Raportu USO liczba połączeń do biura numerów systematycznie maleje. W roku 2009 wynosiła ona 37.941.920, w 2010 30319808 a w 2011 25.773.003. Z kolei w 2012 r. do dnia 8 maja suma połączeń wyniosła 7.719.043 i była o 20% niższa od analogicznego okresu w roku 2011. Ad. 5) W ocenie Izby nie ma potrzeby wyznaczenia przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia usługi udostępniania ogólnokrajowego spisu abonentów. Jak wynika z Raportu USO TP planuje w 2012 r. wydać OSA dla 27 stref numeracyjnych, w formie elektronicznej na płytach CD. Przedmiotowy spis będzie dostępny dla klientów w salonach sprzedaży TP. Wydanie OSA 2012 obejmie dane abonentów wszystkich operatorów, którzy przekazali/przekażą TP dane do publikacji. Jednocześnie publikacja będzie poprzedzona wystąpieniem TP do OA z informacją w zakresie wydania OSA 2012 i możliwością złożenia zamówienia, po uprzednim uzyskaniu przez OA informacji od swoich abonentów w zakresie zapotrzebowania na ww. spis. Ponadto TP planuje docelowo uruchomienie na stronach internetowych OSA w formie wyszukiwarki. TP poinformowała, iż powyższa usługa będzie świadczona za drobną opłatą. Wysokość ww. opłaty będzie stanowiła, w ocenie TP, sumę kosztów jej dostarczenia i świadczenia. Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, zwłaszcza w kontekście malejącego zapotrzebowania na ogólnokrajowy spis abonentów, że tego rodzaju usługa w dobie powszechnej cyfryzacji i coraz większej penetracji usług dostępu do Internetu, wydaje się zbędna. Zwraca uwagę choćby fakt planowanego przez Telekomunikację Polską udostępnienia spisu abonentów w formie wyszukiwarki na stronie internetowej, co w jeszcze większym stopniu zmniejszy zapotrzebowanie na klasyczny spis abonentów, czy to w formie książkowej czy elektronicznej na płycie CD. Jak wynika z powyższego cytatu, brak obowiązków w zakresie świadczenia usługi udostępniania ogólnokrajowego spisu abonentów nie wpłynął w negatywnym stopniu na jej dostępność, Telekomunikacja Polska planuje bowiem wydanie spisu również w 2012 r. Należy zatem powtórzyć uwagę z pkt Ad. 4), że nie ma potrzeby ingerencji regulacyjnej w sytuacji, w której rynek w sposób naturalny zaspokaja potrzeby abonentów. Ad 6) W ocenie Izby nie jest również zasadne wyznaczanie przedsiębiorcy wyznaczonego do świadczenia usług telefonicznych za pomocą aparatów publicznych lub innych punktów 7
dostępowych umożliwiających komunikację głosową. Oprócz wspominanej już bardzo wysokiej penetracji usług telefonii ruchomej, należy również zwrócić uwagę na utrzymywanie przez Telekomunikację Polską S.A. aparatów samoinkasujących pomimo braku obowiązków w tym zakresie oraz na spadające zapotrzebowanie na usługi świadczone z wykorzystaniem PAS, co potwierdza Raport USO ( Pomimo, że TP nie jest aktualnie zobowiązana do świadczenia usług za pomocą PAS, to usługę taką oferuje, tyle że na warunkach ogólnych. ). Jak wynika z Raportu USO z wyników wspomnianych powyżej badań ankietowych, jakie zostały w tym zakresie przeprowadzone na zlecenie UKE w roku 2006 i 2009, wynikało, że Polacy coraz rzadziej i mniej chętnie korzystają z aparatów publicznych. Odsetek osób, które w 2009 r. nie korzystały z PAS wzrósł do 92%, podczas gdy w 2006 r. wynosił on 83%. Zatem tylko 8% ogółu respondentów w 2009 korzystało z PAS. Te same badane osoby spytane o powody nie korzystania z tego rodzaju usług najczęściej tłumaczyły ten fakt posiadaniem własnego telefonu oraz brakiem potrzeby wykonywania rozmów telefonicznych. Brak jest niestety świeższych danych, jednak biorąc pod uwagę dynamikę spadku zainteresowania usługami PAS można przypuszczać, że odsetek osób korzystających z PAS jest obecnie znacznie niższy. Spadek zainteresowania tymi usługami potwierdzają również dane dotyczące przychodów uzyskiwanych z tego tytułu. Zgodnie z Raportem USO w latach 2006-2011 spadek ten kształtował się na poziomie 67,2 mln zł (z 78,2 mln zł w roku 2006 do 11 mln zł w roku 2011). Raport USO wskazuje również, że niekorzystne zmiany obserwowane były również w częstotliwości korzystania z aparatów publicznych wśród osób z nich korzystających. Osoby korzystające z aparatów publicznych coraz rzadziej dzwonią z tych aparatów - maleje odsetek użytkowników korzystających z tych usług raz w miesiącu (w 2009 r. - 9%, a w 2006 r. - 18 %) lub częściej niż raz w miesiącu (w 2009 r. 11%, w 2006 r. - 28 %). W świetle powyższego, tj. braku zapotrzebowania na usługę PAS przy jednoczesnym utrzymywaniu aparatów (głównie przez Telekomunikację Polską S.A.) przy braku obowiązków w tym zakresie, ingerencja regulacyjna w postaci wyznaczenia przedsiębiorcy zobowiązanego do świadczenia takiej usługi jest zbędna. Prezes Zarządu Stefan Kamiński 8