Zmiany w zakresie zasiłku macierzyńskiego, zasiłku chorobowego oraz zasiłku opiekuńczego od 1 stycznia 2009 r. Z dniem 1 stycznia 2009 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 237, poz. 1654). Przepisy tej ustawy zmieniają m. in. przepisy Kodeksu pracy w części dotyczącej urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zmiany od 1 stycznia 2009 r. I. Zmiany w ustawie Kodeks pracy 1. Zmiana wymiaru urlopu macierzyńskiego Powołaną na wstępie ustawą znowelizowano Kodeks pracy i wprowadzono zmiany w wymiarze urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 180 1 Kodeksu pracy, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze: 1) 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, 2) 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, 3) 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, 4) 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, 5) 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Przepis art. 180 2 Kodeksu pracy został uchylony, gdyż obowiązujący wymiar urlopu macierzyńskiego uzależniony jest wyłącznie od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu. 2. Przerwa w urlopie macierzyńskim W art. 180 Kodeksu pracy dodane zostały przepisy 6 1-6 3 wprowadzające możliwość przerwania urlopu macierzyńskiego przez pracownicę oraz korzystania z urlopu macierzyńskiego przez pracownika ojca wychowującego dziecko. W przypadku, gdy pracownica wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu przez nią urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni po porodzie, pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi pobytu pracownicy w szpitalu. W takim przypadku, urlop macierzyński pracownicy przerywa się na okres, w którym z urlopu macierzyńskiego korzysta pracownik - ojciec wychowujący dziecko. Łączny wymiar urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przez pracownicę i pracownika ojca wychowującego dziecko nie może jednak przekraczać wymiaru określonego w art. 180 1 Kodeksu pracy.
3. Zmiana wymiaru urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego Zgodnie z nowym brzmieniem art. 183 1 Kodeksu pracy, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego został wydłużony i uzależniony do liczby dzieci przyjętych na wychowanie. Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze: 1) 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka, 2) 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci, 3) 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci, 4) 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci, 5) 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia. Minimalny wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w razie przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do ukończenia 7 lat albo odpowiednio 10 lat, ulega wydłużeniu do 9 tygodni. II. Zmiany w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa art. 5 ustawy z dnia 6 grudnia 2008r. 1. Okres wyczekiwania Od 1 stycznia 2009 r. okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, po upływie którego osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie nabywają prawo do zasiłku chorobowego wynosi 90 dni. 2. Okres zasiłkowy dla ubezpieczonych, których niezdolność do pracy przypada na okres ciąży Zgodnie z nowym brzmieniem art. 8 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., od 1 stycznia 2009 r. okres zasiłkowy dla ubezpieczonych, których niezdolność do pracy przypada na okres ciąży, został wydłużony do 270 dni. Prawo do nowego, dłuższego okresu zasiłkowego przysługuje, jeżeli dotychczasowy, 182-dniowy okres zasiłkowy przysługujący ubezpieczonej w okresie ciąży, upłynął 31 grudnia 2008 r. lub po tej dacie. Ubezpieczona ma prawo do zasiłku chorobowego na podstawie zaświadczeń lekarskich na druku ZUS ZLA. Wyjątek od tej zasady przewidziany jest w art. 17 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r., zgodnie z którym prawo do 270-dniowego okresu zasiłkowego nie przysługuje osobom, którym przed 1 stycznia 2009 r. została wydana przez ZUS decyzja przyznająca świadczenie rehabilitacyjne. Osobom tym przysługuje świadczenie rehabilitacyjne przyznane tą decyzją. Także, gdy 182-dniowy okres zasiłkowy został przez ubezpieczoną wykorzystany przed 31 grudnia 2008 r. (najpóźniej 30 grudnia
2008r.), to na wniosek ubezpieczonej złożony przed 1 stycznia 2009 r. albo po tej dacie, zostanie ustalone prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na dotychczasowych zasadach. 3. Okresy wypłaty zasiłku macierzyńskiego Z uwagi na zmiany w przepisach Kodeksu pracy dotyczące urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz wprowadzeniem dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego, dokonano nowelizacji art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., zapewniając prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres wszystkich tych urlopów. 4. Przerwa w urlopie macierzyńskim w związku z pobytem ubezpieczonej matki dziecka w szpitalu Od 1 stycznia 2009 r. pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres sprawowania opieki nad dzieckiem, odpowiadający okresowi pobytu pracownicy w szpitalu w przypadku, gdy pracownica wymaga opieki szpitalnej. Pracownica, po przedłożeniu zaświadczenia lekarskiego na druku ZUS ZLA, ma za ten okres prawo do zasiłku chorobowego na ogólnych zasadach. Łączny okres zasiłku macierzyńskiego wypłaconego pracownicy i pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko nie może przekraczać wymiaru urlopu macierzyńskiego określonego w art. 180 1 Kodeksu pracy. Zasada ta dotyczy odpowiednio ubezpieczonych innych niż pracownicy. Ubezpieczonego ojca dziecka, któremu przyznano prawo do zasiłku macierzyńskiego należy poinformować, że zasiłek macierzyński przysługuje wyłącznie za okres pobytu matki dziecka w szpitalu oraz o tym, że powinien niezwłocznie poinformować płatnika zasiłku macierzyńskiego o wypisaniu ubezpieczonej matki dziecka ze szpitala oraz udokumentować datę wypisania ze szpitala. 5. Zasiłek opiekuńczy Od 1 stycznia 2009 r. w ustawie z 25 czerwca 1999 r. dodany został art. 32a, na podstawie którego ubezpieczonemu ojcu dziecka przysługuje dodatkowo, niezależnie od zasiłku określonego w art. 32 i art. 33 tej ustawy, zasiłek opiekuńczy w wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni, w okresie korzystania przez pracownicę z urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni po porodzie i jej pobytu w szpitalu. Wymiar zasiłku opiekuńczego, o którym mowa w art. 32a, nie jest związany z rokiem kalendarzowym. Przysługuje z tytułu osobistego sprawowania opieki nad nowourodzonym dzieckiem, którego matka przebywa w szpitalu będąc na urlopie macierzyńskim. Przepis ten ma zastosowanie do ubezpieczonego ojca dziecka lub innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Zasada ta dotyczy odpowiednio ubezpieczonych innych niż pracownicy.
III. Zasady ustalania prawa do zasiłku macierzyńskiego w okresie przejściowym Obowiązujący od 1 stycznia 2009 r. wymiar urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, o którym mowa w znowelizowanych przepisach art. 180 i 183 1 i 2 Kodeksu pracy, a w związku z tym nowy okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego, ma zastosowanie także do pracownic i pracowników korzystających z takich urlopów w dniu wejścia w życie ustawy, czyli w dniu 1 stycznia 2009 r. Jeżeli w dokumentacji będącej w posiadaniu płatnika zasiłku macierzyńskiego podana jest liczba dzieci, które pracownica urodziła przy jednym porodzie, okres pobierania zasiłku macierzyńskiego należy przedłużyć do wymiaru odpowiadającego liczbie urodzonych dzieci i przedłożonych skróconych odpisów aktów urodzenia dzieci. Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego ulega przedłużeniu z mocy ustawy bez konieczności składania wniosku w tej sprawie. Przykład: Pracownica uzyskała prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego na pierwsze dziecko od 4 września 2008 r. do 7 stycznia 2009 r. (18 tygodni). Ponieważ w dniu wejścia w życie przepisów ustawy, tj. w dniu 1 stycznia 2009 r., korzysta z urlopu i zasiłku macierzyńskiego, okres wypłaty zasiłku zostanie przedłużony z mocy ustawy o 2 tygodnie, do dnia 21 stycznia 2009 r. Przykład: Pracownik przyjął na wychowanie 6-miesięczne dziecko w ramach rodziny zastępczej spokrewnionej z dzieckiem. W dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 1 stycznia 2009 r., pracownik przebywa na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz pobiera zasiłek macierzyński. Przysługuje mu prawo do zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni. Ponadto nowy wymiar urlopu i zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka przysługuje także pracownicom, które urodziły dziecko i do dnia wejścia w życie ustawy nie wykorzystały całego urlopu macierzyńskiego lub jego części (w dotychczasowym wymiarze) oraz w dniu wejścia w życie ustawy nie korzystają z urlopu macierzyńskiego z powodu: 1) przerwy w urlopie macierzyńskim w związku z pobytem dziecka w szpitalu, 2) korzystania z urlopu bezpłatnego, 3) korzystania z urlopu wychowawczego. Przedstawione wyżej zasady dotyczące okresu, za który przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego, wynikające z przepisów przejściowych, mają zastosowanie także do ubezpieczonych niebędących pracownikami, którzy w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. pobierają zasiłek macierzyński oraz którzy w tym dniu nie pobierają zasiłku macierzyńskiego ze względu na pobyt dziecka w szpitalu, jeżeli nie został wykorzystany pełny okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego w dotychczasowym wymiarze.
Zmiany od 1 stycznia 2010 r. i w terminach późniejszych IV. Zmiany w ustawie Kodeks pracy 1. Dodatkowy urlop macierzyński Zgodnie z przepisami art. 182 1 182 2 Kodeksu pracy, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. oraz zgodnie z art. 12 tej ustawy, od 1 stycznia 2010 r. wprowadzono dodatkowy urlop macierzyński, którego wymiar wynosi: 1) w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie: a) od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. do 2 tygodni, b) od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. do 4 tygodni, c) od 1 stycznia 2014 r. do 6 tygodni, 2) w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie: a) od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. do 3 tygodni, b) od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. do 6 tygodni, c) od 1 stycznia 2014 r. do 8 tygodni. Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela pracodawca na pisemny wniosek pracownicy, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Pracownica korzystająca z dodatkowego urlopu macierzyńskiego może łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku, dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy. Podjęcie pracy w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego następuje na pisemny wniosek pracownicy, złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. We wniosku pracownica wskazuje wymiar czasu pracy oraz okres, przez który zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy. Z dodatkowego urlopu macierzyńskiego wraz z możliwością jego łączenia z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił dodatkowego urlopu macierzyńskiego, może skorzystać pracownik ojciec wychowujący dziecko, w przypadku gdy urlop macierzyński wykorzystała pracownica albo gdy zrezygnowała z pozostałej części urlopu macierzyńskiego, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu, a niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego udzielono pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko. 2. Urlop ojcowski Zgodnie z przepisami art. 182 3 Kodeksu pracy, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. oraz zgodnie z art. 14 tej ustawy, pracownik ojciec wychowujący dziecko ma prawo od 1 stycznia 2010 r. do urlopu ojcowskiego w wymiarze:
1) od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. - 1 tygodnia, 2) od 1 stycznia 2012 r. - 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. Urlop ojcowski przysługuje niezależnie od urlopu macierzyńskiego przysługującego pracownicy oraz ewentualnego korzystania przez pracownika ojca wychowującego dziecko z urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Urlopu ojcowskiego udziela pracodawca na pisemny wniosek pracownika ojca wychowującego dziecko, złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. 3. Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Zgodnie z art. 183 3 Kodeksu pracy, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. oraz zgodnie z art. 12 tej ustawy, od 1 stycznia 2010 r. wprowadzono dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, którego wymiar wynosi: 1) w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka: a) od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. do 2 tygodni, b) od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. do 4 tygodni, c) od 1 stycznia 2014 r. do 6 tygodni, 2) w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka: a) od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. do 3 tygodni, b) od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. do 6 tygodni, c) od 1 stycznia 2014 r. do 8 tygodni, 3) w przypadku korzystania z uprawnień do minimalnego wymiaru urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego: a) od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. do 1 tygodnia, b) od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r. do 2 tygodni, c) od 1 stycznia 2014 r. do 3 tygodni. 4. Zasady postępowania w okresie przejściowym Pracownicy korzystający z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w dniu 1 stycznia 2012 r. lub 1 stycznia 2014 r. mają prawo do części dodatkowego urlopu w wymiarze odpowiadającym różnicy między podwyższonym a dotychczasowym wymiarem dodatkowego urlopu. Dodatkowego urlopu udziela się jednorazowo w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, na pisemny wniosek pracownika. Zasada ta dotyczy również urlopu ojcowskiego, z którego pracownik ojciec wychowujący dziecko korzysta w dniu 1 stycznia 2012 r.
V. Zmiany w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa W związku ze zmianami w przepisach ustawy Kodeks pracy, dokonano nowelizacji art. 29 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. poprzez dodanie nowego ust. 7, zgodnie z którym zmianie ulegną zasady ustalania wysokości zasiłku macierzyńskiego w przypadku, gdy pracownica lub pracownik będą łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu. W takim przypadku, wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie pomniejszana proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik pracuje w czasie korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z art. 29 ust. 7 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., zasada ta dotyczy wyłącznie pracowników i nie będzie miała zastosowania do ubezpieczonych innych niż pracownicy.