Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01 Piotr Guzowski Białystok Spis parafian Zarzecza Delatyńskiego z 1 roku W latach 1, 1 i 1 na terenie greckokatolickiej eparchii lwowskiej przeprowadzono trzy kościelne, tak zwane namiestnicze 1 spisy ludności, których podstawą były dane zebrane przez proboszczów. Dokumentacja dwóch z nich (z lat 1 i 1), mających charakter spisów spowiedniczych, zachowała się na poziomie zestawień dekanalnych, będących od wielu lat przedmiotem badań Zdzisława Budzyńskiego, który wykorzystał je do ustalenia stanu i różnych aspektów struktury populacji kresów południowo-wschodnich Rzeczypospolitej. W wypadku spisu z roku 1 dysponujemy nie tylko danymi zsumowanymi przez dziekanów, ale także źródłami wytworzonymi w parafiach. Parochowie mieli utworzyć listy wiernych według czterech zasad: Primum: każdy ks. paroch liczbę dusz parochian obrządku swego wiele w jego parochii znajdzie się nie tylko podeszłych ale i dzieci ma podać; Secundum: liczbę ludzi obrządku łacińskiego etiam dzieci podparochskich każdego parocha między Rusią mieszkających; Tertium: liczbę osób po imionach i przezwiskach opisanych obojej płci, tych którzy obrządek swój porzuciwszy do łacińskiego przenieśli się, jak dawno, z jakiej przyczyny.[.] o tym informacją zebrawszy na regestra każdy z swojej parochii wiernie i przed sumieniem podać; Quartum: ślubów 1 O organizacji eparchii lwowskiej, zob. Igor Skoczylas, Galicka (lvivska) eparchia XII XVIII stuletia. Organizacyjna struktura ta prawowyj status, Lwów 0. Zdzisław Budzyński, Nieznane spisy dekanalne eparchii lwowskiej jako źródła do dziejów pogranicza polsko-ruskiego w drugiej połowie XVIII wieku, [w:] Historia. Archiwistyka. Ludzie. Księga pamiątkowa w pięćdziesiątą rocznicę powołania Archiwum Państwowego w Rzeszowie, Warszawa-Rzeszów 000, s. ; tenże, Spisy unickie eparchii kamienieckiej z lat 1 1 jako źródło do dziejów społecznych Podola, les Academiae Pedagogicae Cracoviensis 1, Studia Historica III. Księga Pamiątkowa dedykowana profesorowi Feliksowi Kirykowi, Kraków 00, s. ; tenże, Kresy południowo-wschodnie w drugiej połowie XVIII wieku, t. 1, Przemyśl-Rzeszów 00 00; tenże, Ludność polska i ruska Podola w świetle spisów unickich z lat 1 1, [w:] Od Lwówka Śląskiego do Lwowa. Studia i materiały z dziejów południowej Polski, Rzeszów 01, s. 1. Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Piotr Guzowski wiele może być takich, gdzie jedno ruskiego, drugie łacińskiego obrządku i wiele parocha łacińskiego bez spowiedzi w parochii ruskiej, albo bez testimonium u parocha ruskiego pobrali. Oznaczało to spisanie mieszkańców według nieco uproszczonego formularza rzymskokatolickich ksiąg status animarum wraz z dodatkowymi informacjami dotyczącymi wiernych obu obrządków katolickich. W praktyce o zakresie podawanych informacji decydowało zaangażowanie parafialnych duchownych, co wpłynęło na bardzo zróżnicowany sposób przedstawiania przez nich danych i stopień szczegółowości. Zazwyczaj zachowały się imienne zestawienia gospodarczy i ich żon, sporządzone w języku ruskim lub polskim (często greckich katolików paroch notował po rusku, a rzymskich katolików po polsku). Zamiast imion dzieci, sług i komorników najczęściej podawano ich liczbę, zwykle z rozróżnieniem na zdolnych i niezdolnych do spowiedzi i komunii. Rzadko odnotowywany był wiek członków gospodarstwa domowego, a jeśli już to robiono to w wypadku dzieci. Bardzo zróżnicowana było też zastosowana terminologia w wypadku członków gospodarstwa domowego spoza rodziny biologicznej: sługi, kuchary, najmity, komorniki. Nie wskazywano też związków pokrewieństwa między tymi mieszkańcami domostwa a głową gospodarstwa. Wszystkie te braki sprawiają, że zakres możliwej analizy demograficznej tego typu źródeł wydaje się ograniczony, aczkolwiek warto zastanowić się nad opracowaniem metodologii umożliwiającej wykorzystanie tego dosyć jednorodnego i bogatego materiału, zachowanego w imponującej liczbie kilkuset rejestrów parafialnych przechowywanych w archiwach i muzeach Lwowa i Warszawy. Warto też pamiętać, że wzorując się na spisie w eparchii lwowskiej podobny sporządzono w roku 1 w eparchii przemyskiej. Prezentowany w tym miejscu spis dotyczy wiernych parafii Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, znajdującej się na przedmieściu Delatyna wsi zwanej Zarzecze Delatyńskie, w dekanacie Żuków. Na tle innych zachowanych materiałów wyróżnia się starannością wykonania. Jest to w pełni spis imienny, Taki zakres spisu sugeruje notatka z dekanalnego spisu gliniańskiego Ukraińska Narodowa Biblioteka Naukowa im. W. Szewczenki we Lwowie, Kolekcja A. Czołowskiego, rkps III, k. 1. Część informacji tego typu (dotyczących zmiany obrządku) wydano w serii Archiv Jugo Zapadnoj Rosii, cz. 1, t., Kijów, s. 1 0. Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie, fond 01, opis a, sprawy,, 1, oraz w aktach metrykalnych poszczególnych parafii (fond 01, opis 1); Muzeum Narodowe im. Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie, rkps 1 0; Ukraińska Narodowa Biblioteka Naukowa im. W. Szewczenki we Lwowie, Kolekcja A. Czołowskiego, rkps III; Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, rkps. Archiwum Państwowe w Przemyślu 1, rkps. Według wizytacji z lat 1 1, zob. Muzeum Narodowe im. Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie, rkps 1, k. 0 0v. Witold Kołbuk, Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1 roku, Lublin 1, s. 1. Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Spis parafian Zarzecza Delatyńskiego z 1 roku obejmujący 0 gospodarstw, w którym został podany wiek dzieci. Niestety, wadą źródła jest zestawienie rodzin komorniczych na końcu listy bez powiązania z opisanymi wcześniej gospodarstwami. Pierwsza, zasadnicza część źródła została sporządzona po polsku, alfabetem łacińskim, drugą (komorniczą) spisano po rusku, cyrylicą. Wszystkie dane zostały ujęte w postaci tabel. Rękopis źródła jest przechowywany w dziale rękopisów Muzeum Narodowego im. Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie pod sygnaturą 1. Składa się on z kart, przy czym strony 1v i v nie zostały zapisane. W publikacji, zgodnie z zaleceniami instrukcji wydawniczej, starano się ujednolicić i zmodernizować pisownię imion (także w części cyrylickiej, na przykład zamieniono Иоанъ na Іванъ). ANEKS Zarzecze Delatyńskie, połowa lipca 1 roku Spis parafian Zarzecza Delatyńskiego w dekanacie żukowskim z 1 roku. Żródło: Muzeum Narodowe im. Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie, sygn. 1. [1] Laudatur Jesus Christus Metryka żyjących Parochian Wsi Zarzycza Delatyna Spisana A(nno) 1 diebus mediis Julii [1v] a [] Metryka Parochian Cerkwi Zarzycza Delatyńskiej Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX w., Wrocław 1. a Strona niezapisana. Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Piotr Guzowski Lp Mężowie i żony Synów Lata Córek Lata Sług Lata Służnic, skąd i czyi Lata 1.......... [k. ] 1 Semen Kaszuba, Fedor Slusarow, i jego matka Eudoksja Sawka 1 Josef Warwaruk Jakow Eudoksja Afia Jarema Michajło Starąski, Anton Pietrowicz Starąski, i jej rodzic Hrehory Wyrinicik Ilko Łukaszow, i jego ojciec Kowaluk, Kataryna Hryhor Oleksa Hryhora, cia, Afia Fedora cia i jego ojciec Fedor, Petro Fedora cia, Oleksa Ihnatikow Kataryna Jurko 1 Paraska 1 1 Eudoksja Fedor Eudoksja Anastazja Paraska Fedor 0 1 Kataryna Paraska 0 1 1 Bracia tegoż parochianina służące Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Spis parafian Zarzecza Delatyńskiego z 1 roku 1.......... Fedor Ihnatiuk, Olena i jego macocha Olena Ihnat Jurko [k. v] 1 Sawka Ihnatiuk, Mikołaj Michał 1 Michajło Kowaluk, Marusia 1 Ihnatiuk, Leś Tymko 1 Jakow Starąski, Onufry 1 Maniło Starąski, Jego zięć Dymytro Hodowaniec 1 Romanicha wdowa, Starąska 1 Demian ciow, Połahna Fedor Fedor Semen 1 0 1 1 Kataryna 1 Tatiana Nastunia 1 0 1 Jurko ciow, Olena 1 0 Andrej Heito, Paraska Maruniak Inhat Kiliszczak 1 Stefan Pastuch, Stefan Ciurak, 0 1 Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
0 Piotr Guzowski 1.......... Dmitro Abramiuk, Fesia Nastusia Paraska Kopeniak, Fedor Jakubow, Tatiana 1 Afia Abramiuk, Połahna Andrej Aleksa [k. ] Kindrat Korz, Kataryna 0 1 Olena Kurt Duik Oleksa Paraska Anton Dzura, Jewdokia 0 Kowaluk Hryhor 0 Afia 1 Jurko Hawryluk, Olena Josyf Bulelik, Małanka Hryhor Maniło Fedor Bulelik, Michał Sawka Doszkar, Olena Matwiej Hryhor 1 0 1 Jewdokia 1 Afia 1 1 1 1 1 1 1 1 Andrej Annicik Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Spis parafian Zarzecza Delatyńskiego z 1 roku 1 1.......... Kość Bayczuk, inka Michał Jakow Fedor Humennik, Uhnat Fesia Eudoksja Fedor Iwasiuk, Eudokia 1 Oleksa Korz Ihnatydzn, Paraska 1 Andrej Iwasiukow, 0 Jakow Skitczuk, Stefan 1 Afia Fesia [k. v] 1 Stefaniuk, Olena Jakow 1 Polahna Petro Ihnatydzyn i jego ojciec Ihnat Josef Humeniak, Fesia Hryhor Stefan Humeniak, Kataryna Paweł Kataryna Hryhor Korz, Paraska Petro Marka Afia Fedor Czubej, Połahna Jakow Michalczuk, Zagorka Oleksa 1 1 0 0 Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Piotr Guzowski 1.......... Sawa iuk, Marusza b Roman Prokop Sawa Kaszuba, Paraska Fedor Michajło 1 Eudokia Marusia Jewdokia Marusza 0 Kaszubiakow, Eudokia 1 Wachow, Tetiana Paweł Fedor Petro Fedor 1 1 1 1 Fedor Romaniuk, Afia Hryhor Doktoruk, Paraska Jurko Petro Doktoruk, Olena [k. ] Oleksa Hawryluk, Dosia Fedor Mikołaj Humeniak, Paraska Fedor 0 0 Kataryna Jarema Humeniak, Jewdocha Petrowiczka córka Petra Slusara Stefan Klimiuk, Michał Jakow Pytczuk, Olena Andrej b Skreślone: Eudokia. 1 1 0 Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Spis parafian Zarzecza Delatyńskiego z 1 roku 1.......... 0 Fedor Moczerny, Paraska Jakow 1 Bihun, Hnat 1 1 Kataryna Hryhor Kalebczuk syn a Kaleby Stefan Bihunow, Połahna Andrej Oleksa Nastuniak Andrej Klimiuk, Petro Onofry Fedor Klimiuk, Połahna Andrej Okeksa Mikita Michajło Abramiuk, Afia 1 1 Nastunnia Fedor Walkow, Połahna Hryhor Szystka, Połahna Połahna Fedor Abramiuk, Nastunia Michajło 1 Afia Olena Eudoksja 1 1 Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Piotr Guzowski 1.......... [k. v] Hryhor Admaszczuk, Marta 0 Jerema Stelmaszczuk, Marusia 1 Obujniki jego ojciec Hryhor Michał Juryszyn, Marusia Petro Wacyk, Paraska Michał Paweł Prokopow, Prokopa Wacyka Petro Wymnik, Marusia Prokop e Andrej Flis Jeryna i jego syn Prokop, Paruska Ilko c 0 Afia d Paraska Olena 1 1 Afia 1 Josyf Ewdocha 1 1 1 1 Paraska Marusia Petro Marunczak, Mychajło 1 Sawa Wacykow, Olena 1 Wepryk, Roman Petro Prokop c Wpisana błędnie w rubryce: lata synów. d Wpisana błędnie w rubryce: lata synów. e Wykreślony. 1 1 0 Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Spis parafian Zarzecza Delatyńskiego z 1 roku 1.......... 0 Dmitro Stelmach, Nastunia Michał Jakim Fedor Marusia Tetiana Eudoksja 1 Oleksa Wacykow, Olena Czych, Paraska Andrej Jurko Hryhor [k. ] Mielnik, Olena i jego brat Fedor, [k. v] f Jakow Wowkiw i jego ojciec Semen, Jawdocha Praznik, Oleksa Semen Obudnik, Petro Daniło Stelmaszczuk Wenedykt Hryhor Strahorak, Ilko Andrej Gardzeniuk, 0 Semen Doktoruk, Paraska 1 Nastunia Jawdocha Olena 0 1 Hryhor 0 1 Michał 1 1 Nastunia f Strona niezapisana. Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Piotr Guzowski Мѳтрика живущихь парохьанъ коморництвъ Lp Полъ мужский и женский Сини и дучери Лета Синовъ и дучерей 1.... [k. ] 1 Іванъ Сакалокъ, Евдокиа Анна g [k. v] Івань Петровичъ, Пелагиа Михаи[ло] Синночка, Меланиа Анастасиа Мариа Анна Савчиха Старунчанка, Анастасиа Іванъ Григоръ Журакъ, Евдокиа Мариа Семенъ Наумиакъ, Анастасиа Григоръ Иосиффъ Олекса Ткугсивъ, Анна Сава Петро Шевериaкъ, Параска Никита Шевериaкъ, Анна Варвара Петро Гугсей, Мариа Игнатъ h Анрей Федорашак, Анастасиа Вас[ил] Шишкевичъ, Мариа 1 Илковъ Огьдник, Мариа Алексей Іванъ i 1 Вас[ил] Докторокъ, Элена Стеффанъ Іванъ, Михайло 1 Михайло Ковалоkовъ, Анастасиа Мариа 1 1 Петро Мацдусиак, Магдалена Стеффанъ 1 Стеффанъ Игнатица, Агаффиа Игнатй Фтеодоръ 1 Григоръ Дутичъ 1 Вас[ил] Марунвачка Романъ Анастасиа 1 Стеффанъ Ивасоковъ Агаффиа Мариа 0 Романъ Вациков Мариа g Dopisane Ерина 1. h Zdublowana numeracja. i Dopisane Петро 1. Николай Петро 1 Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Spis parafian Zarzecza Delatyńskiego z 1 roku 1.... 1 Стеффанъ Жвико Неимчукъ Мариа Екатарина Слуга [ ] j синъ Ивана Всирика Василиха Кикишка Мариа Екатарина Параска Радзениокова Фтеодоръ Марусиа цорка Олексы Пальчника Матрона j Wyraz nieczytelny. 0 Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01
Przeszłość Demograficzna Polski 1, 01