Robert Wanic Krzysztof resz SILNIKI OJAZDÓW SAMOCHODOWYCH oradnik metodyczny dla nauczyciela 1
rojekt okładki: Joanna lakiewicz Redakcja: ożenna Chicińska Redaktor prowadzący: Stanisław Grzybek Wydawnictwo REA, Warszawa 2010 ISN 978-83-7544-285-4 Wydawnictwo REA s.j. 01-217 Warszawa, ul. Kolejowa 9/11 tel./fax: (22) 631-94-23, 632-21-15, 632-69-03, 632-68-82 http://www.rea-sj.pl e-mail: handlowy@rea-sj.pl odręcznik i wszystkie pomoce dydaktyczne są chronione prawem. Każdorazowe ich wykorzystanie w innych niż zastrzeżone prawem przypadkach wymaga pisemnego zezwolenia wydawnictwa. 2 Skład: WMC s.c.; Warszawa ul. Frascati 1; wmcsc@wp.pl Druk i oprawa:
Spis treści 1. Wstęp 5 2. Kwalifikacje w zawodzie technik pojazdów samochodowych 7 2.1. odstawy prawne wykonywania zawodu 7 2.2. Opis zawodu i stanowiska pracy technika pojazdów samochodowych. 8 2.3. Ogólna charakterystyka wymagań egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie technik pojazdów samochodowych. 10 2.4. Zadania zawodowe technika pojazdów samochodowych 13 3. odstawa programowa kształcenia w zawodzie technik pojazdów samochodowych 15 3.1. Opis kwalifikacji zawodowych absolwenta w zawodzie technik pojazdów samochodowych 15 3.2 Cele kształcenia i treści bloków programowych w zawodzie technik pojazdów samochodowych 17 3.2.1 lok Techniczne podstawy zawodu 17 3.2.2 lok Konstrukcja pojazdów samochodowych 19 3.2.4 lok Eksploatacja pojazdów samochodowych 21 3.2.4 lok odstawy działalności zawodowej 23 4. lany nauczania dla zawodu technik pojazdów samochodowych 25 4.1. lan nauczania technikum czteroletnie 25 4.2. lan nauczania technikum uzupełniające 26 4.3. lan nauczania szkoła policealna 27 5. orównanie programu nauczania z treściami podręcznika Silniki pojazdów samochodowych 29 5.1 Szczegółowe cele nauczania przedmiotu Silniki pojazdów samochodowych 29 5.2 Materiał nauczania a treści podręcznika 30 5.3 orównanie programu nauczania z treściami podręcznika Silniki pojazdów samochodowych 33 3
6. Ćwiczenia i środki dydaktyczne w programie nauczania. 46 7. Wskazówki metodyczne 50 8. lanowanie pracy nauczyciela 54 8.1. ropozycja nauczycielskiego planu wynikowego do przedmiotu Silniki pojazdów samochodowych opracowana na podstawie programu nauczania 311[5]/T,TU,S/MEN/2007.07.18 i podręcznika Silniki pojazdów samochodowych 55 8.2 rzykładowe scenariusze lekcji 72 8.3 rzykładowy test z rozwiązaniami 95 ibliografia 115 4
1. Wstęp rzedstawiamy aństwu poradnik, który będzie pomocny nauczycielowi w zaplanowaniu i zorganizowaniu procesu kształcenia w zawodzie technik pojazdów samochodowych, opracowany na podstawie podręcznika Silniki pojazdów samochodowych (Wydawnictwo REA). W poradniku zamieszczono: podstawy prawne wykonywania zawodu, opis zawodu i stanowiska pracy technika pojazdów samochodowych, ogólną charakterystykę wymagań egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie technik pojazdów samochodowych, zadania zawodowe technika pojazdów samochodowych, wybrane zagadnienia podstaw programowych kształcenia w zawodzie technik pojazdów samochodowych, porównanie programu nauczania z treściami podręcznika Silniki pojazdów samochodowych, ćwiczenia i środki dydaktyczne w programie nauczania, przykładowe scenariusze lekcji i ćwiczenia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego, wykaz literatury. Zawód technika pojazdów samochodowych został wyodrębniony w klasyfikacji zawodów w 2007 roku. rogram nauczania obejmujący treści nauczania z zakresu mechaniki pojazdów samochodowych był realizowany wcześniej w ramach zawodu technik mechanik. W momencie opracowania tego poradnika nie zostały jeszcze opublikowane standardy kwalifikacji zawodowych, opisujące kwalifikacje niezbędne do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład tego zawodu i akceptowane przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych oraz pracodawców. Zamiast kwalifikacji zawodowych zamieszczono w poradniku standardy wymagań egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, opracowane na potrzeby egzaminu zawodowego organizowanego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. W poradniku zamieszczono również wybrane zagadnienia z podstawy programowej kształcenia w zawodzie technik mechanik samochodowy. Zarówno standardy wymagań egzaminacyjnych, podstawa programowa, przykładowe scenariusze lek- 5
cji, zamieszczone ćwiczenia i testy mogą być przydatne do opracowania przez nauczyciela własnych scenariuszy, ćwiczeń i testów. Opracowane przez autora narzędzia pomiarowe mają swoje odniesienia do treści podręcznika, mogą być także wykorzystane w trakcie nauczania przedmiotu silniki pojazdów samochodowych na podstawie podręcznika Silniki pojazdów samochodowych (Wydawnictwo REA). odręcznik Silniki pojazdów samochodowych podzielono na rozdziały, których treść odpowiada kolejnym działom programu nauczania: 1. odstawowe wiadomości o silnikach 2. roces spalania w silnikach 3. arametry pracy silnika, charakterystyka silnika 4. Układ korbowy 5. Układ rozrządu 6. Kadłuby i głowice 7. Układy zasilania silników z zapłonem iskrowym 8. Układy zasilania silników z zapłonem samoczynnym 9. Układ chłodzenia 10. Układ smarowania 11. Układy dolotowe i wylotowe 12. Napędy alternatywne pojazdów samochodowych Cechą wyróżniającą podręcznik Silniki pojazdów samochodowych jest połączenie aktualnej wiedzy o nowoczesnych rozwiązaniach konstrukcyjnych stosowanych w silnikach pojazdów samochodowych z praktyką. W tym podręczniku łączenie teorii z praktyką to także właściwa proporcja pomiędzy zagadnieniami teoretycznymi służącymi zrozumieniu sposobu działania silników a metodami i technikami obsługi, weryfikacji i naprawy silników. Zaletą jest także łączenie tematyki dotyczącej kilku zagadnień: budowy, obsługi, badania oraz naprawy układów i elementów silnika. odczas realizacji programu nauczania celowe jest stosowanie treści ilustrowanych przykładami, rysunkami, wykresami ułatwiającymi jego zrozumienie. Charakterystyczną cechą podręcznika jest bardzo staranne opracowanie treści, w logicznej kolejności, z dużą liczbą kolorowych rysunków, wykresów, schematów. o każdej partii materiału zamieszczono pytania sprawdzające, na które uczeń powinien odpowiedzieć. oradnik metodyczny do podręcznika Silniki pojazdów samochodowych ułatwi nauczycielowi pracę. Może być wykorzystany w kształceniu modułowym, jak również w formach kształcenia pozaszkolnego (kursy, szkolenia). Autorzy 6
2. Kwalifikacje w zawodzie technik pojazdów samochodowych 2.1. odstawy prawne wykonywania zawodu Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 1991 nr 95 poz. 425). Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. rawo o ruchu drogowym (Dz. U. 1997 nr 98 poz. 602 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. 2002 nr 166 poz. 1360). Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i olskim iurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2003 nr 124 poz. 1152 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o kompatybilności elektromagnetycznej (Dz. U. 2007 nr 82 poz. 556). Rozporządzenie Ministra racy i olityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz jej stosowania (Dz. U. 2010 nr 82 poz. 537). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. 2007 nr 83 poz. 562 z późniejszymi zmianami). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 7 grudnia 2007 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać analizatory spalin samochodowych, oraz szczegółowego zakresu sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych (Dz. U. 2007 nr 241 poz. 1765). Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 24 października 2005 r. w sprawie homologacji typu pojazdów samochodowych i przyczep (Dz. U. 2005 nr 238 poz. 2010). 7
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i racy z dnia 19 sierpnia 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla silników spalinowych w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń gazowych i cząstek stałych przez te silniki (Dz. U. 2005 nr 202 poz. 1681). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. 2008 nr 199 poz. 1228). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. 2001 nr 118 poz. 1263). Rozporządzenie Ministra racy i olityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. 1998 nr 148 poz. 973). Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. 2002 nr 191 poz. 1596). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (Dz. U. 2010 nr 103 poz. 652). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r., w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. Nr 124, poz. 860 z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. nr 43 poz. 393) 8 2.2. Opis zawodu i stanowiska pracy technika pojazdów samochodowych Technik pojazdów samochodowych kieruje zespołem pracowników; organizuje, nadzoruje i wykonuje obsługę techniczną oraz naprawę pojazdów samochodowych; ocenia ich stan techniczny z zastosowaniem metod diagnostycznych; wykrywa i usuwa przyczyny awarii oraz uszkodzeń; wymienia zużyte lub uszkodzone elementy lub zespoły w pojazdach samochodowych. owinien posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną, technologiczną i eksploatacyjną oraz oprogramowaniem komputerowym dotyczącym eksploatacji pojazdów samochodowych.
Technik pojazdów samochodowych interpretuje zjawiska i prawa z zakresu mechaniki, technologii mechanicznej, termodynamiki, maszynoznawstwa, elektrotechniki, elektroniki i automatyki, dotyczące pojazdów samochodowych. Identyfikuje pojazdy samochodowe, wyjaśnia procesy zachodzące w maszynach i urządzeniach; charakteryzuje materiały stosowane do ich budowy i eksploatacji oraz maszyny, urządzenia i narzędzia stosowane w technice motoryzacyjnej. Technik pojazdów samochodowych powinien określić stan techniczny pojazdów samochodowych; rozpoznawać budowę i działanie układów lub zespołów, ich usterki i uszkodzenia oraz sposób ich naprawy. Dobiera sposoby obsługi i naprawy pojazdów samochodowych, narzędzia, przyrządy i urządzenia do badań diagnostycznych. Do obsługi i naprawy pojazdów dobiera niezbędne części zamienne i materiały eksploatacyjne. Wiedzę i umiejętności wykorzystuje podczas komunikowania się z klientem. Wyjaśnia zakres niezbędnej naprawy i obsługi technicznej, stosując techniki komunikowania, porozumiewa się także w języku obcym w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań zawodowych. Sporządza kalkulację kosztów oraz dokumentację wykonanych czynności. Wszystkie zadania zawodowe wykonuje, przestrzegając przepisów prawa oraz stosując podczas planowania, organizowania wykonania i odbioru prac przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Technicy pojazdów samochodowych mogą podejmować prace w stacjach obsługi pojazdów samochodowych, zakładach produkcyjnych i naprawczych pojazdów samochodowych, stacjach kontroli pojazdów, salonach sprzedaży pojazdów samochodowych, przedsiębiorstwach transportu samochodowego, instytucjach zajmujących się obrotem pojazdami samochodowymi i ich częściami, przedsiębiorstwach zajmujących się likwidacją pojazdów samochodowych, instytucjach zajmujących się ewidencją pojazdów samochodowych oraz ubezpieczeniami komunikacyjnymi, przedsiębiorstwach doradztwa technicznego dotyczącego motoryzacji. Zawód technika pojazdów samochodowych stwarza duże możliwości zatrudnienia i należy do zawodów, w których powstaje wiele nowych stanowisk pracy. Jest to związane z postępem technicznym w sektorze motoryzacji, rosnącą liczbą pojazdów samochodowych oraz wprowadzaniem nowych i innowacyjnych technologii w samochodach. Obserwuje się wzrost zapotrzebowania na specjalistów w tym zawodzie, istnieje także możliwość prowadzenia własnej działalności gospodarczej przez absolwentów szkół technicznych kształcących się w tym zawodzie. 9
10 2.3. Ogólna charakterystyka wymagań egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie technik pojazdów samochodowych Standardy wymagań egzaminacyjnych są podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodach objętych klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, w których kształcenie odbywa się w zasadniczych szkołach zawodowych, technikach, technikach uzupełniających i szkołach policealnych. ropozycję standardów opracowała Centralna Komisja Egzaminacyjna, zakładając, że wymagania egzaminacyjne powinny uwzględniać cele i zadania edukacyjne, zakres treści nauczania oraz umiejętności i osiągnięcia uczniów zawarte w odpowiednich podstawach programowych. Opracowanie wymagań egzaminacyjnych umożliwiło, w procedurze egzaminowania absolwenta szkoły, ocenę poziomu opanowania wiadomości i umiejętności z zakresu danego zawodu. Standard wymagań jest obecnie obowiązującym źródłem wymagań, wykorzystywanym w celu potwierdzania kwalifikacji w zawodach objętych klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego. Standardy obowiązują niezależnie od tego, jaki program nauczania realizuje dana szkoła. Egzaminy zawodowe mogą zdawać absolwenci wszystkich typów szkół zawodowych ponadgimnazjalnych i policealnych, które kształcą w zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. ozytywna ocena kwalifikacji absolwenta kończy się wydaniem Dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe jego posiadacz uzyskuje kwalifikacje w danym zawodzie. Dyplom zawiera wyniki egzaminu, ustalone przez okręgową komisję egzaminacyjną w stosunku do standardu wymagań egzaminacyjnych. Wynik jest porównywalny w skali kraju, ocena osiągnięć zdającego jest obiektywna. Dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe zawiera istotną informację dla pracodawców i instytucji edukacyjnych o przygotowaniu absolwenta do wykonywania wyuczonego zawodu. Zawód technik pojazdów samochodowych został wyodrębniony w klasyfikacji zawodów w 2007 roku. Na egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe sprawdzane są te wiadomości i umiejętności, które zostały zapisane w standardzie wymagań egzaminacyjnych. Najważniejsze wymagania dotyczące oczekiwanych efektów kształcenia odpowiadających kwalifikacjom w zawodzie dotyczą: 1. czytania ze zrozumieniem informacji przedstawionych w formie opisów, instrukcji, rysunków, szkiców, wykresów, dokumentacji technicznych i technologicznych, 2. przetwarzania danych liczbowych i operacyjnych,
3. bezpiecznego wykonywania zadań zawodowych, zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, 4. wykonywania zadania obejmującego praktyczne umiejętności z zakresu kwalifikacji w zawodzie technik pojazdów samochodowych. W zawodzie technik pojazdów samochodowych wymagania egzaminacyjne ujęte w poszczególnych obszarach wymagań dotyczą: 1. W obszarze wymagań czytanie ze zrozumieniem informacji absolwent powinien umieć: rozróżniać zjawiska, prawa oraz pojęcia z zakresu mechaniki technicznej, termodynamiki, elektrotechniki i automatyki oraz rozpoznawać własności cieczy i gazów; rozróżniać materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne stosowane w pojazdach samochodowych; rozpoznawać budowę i działanie układów lub zespołów pojazdów samochodowych; rozpoznawać wyposażenie pojazdów samochodowych; rozróżniać silniki oraz układy napędowe pojazdów samochodowych; rozpoznawać informacje zawarte w dokumentacji technicznej obsługi i naprawy pojazdów samochodowych, przepisach prawa dotyczących eksploatacji, obrotu oraz ubezpieczeń pojazdów samochodowych; rozpoznawać budowę oraz działanie systemów lub układów bezpieczeństwa biernego i czynnego w pojazdach samochodowych; rozpoznawać usterki i uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz sposoby ich naprawy; 2. W obszarze wymagań przetwarzanie danych absolwent powinien umieć: zinterpretować wyniki pomiarów wielkości mechanicznych i elektrycznych; zinterpretować wyniki badań diagnostycznych; określić stan techniczny układów lub zespołów pojazdów samochodowych; dobierać narzędzia, przyrządy i urządzenia do badań diagnostycznych, obsługi naprawy układów lub zespołów pojazdów samochodowych; dobierać części zamienne i materiały eksploatacyjne do obsługi i naprawy układów lub zespołów pojazdów samochodowych; dobierać sposoby obsługi i naprawy układów lub zespołów pojazdów samochodowych; sporządzać kalkulacje kosztów obsługi i naprawy pojazdów samochodowych. 11
12 3. W obszarze wymagań bezpieczne wykonanie zadań zawodowych absolwent powinien umieć: stosować przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz przepisy ruchu drogowego podczas eksploatacji, obsługi i naprawy pojazdów samochodowych; przewidywać zagrożenia występujące podczas eksploatacji, obsługi i naprawy pojazdów samochodowych; organizować stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii; dobierać środki ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas eksploatacji, obsługi i naprawy pojazdów samochodowych; stosować zasady udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym podczas eksploatacji, obsługi i naprawy pojazdów samochodowych. Obowiązujący standard wymagań egzaminacyjnych przewiduje na etapie egzaminów praktycznych opracowanie projektu realizacji prac związanych z eksploatacją, oceną stanu technicznego, obsługą i naprawą pojazdów samochodowych oraz wykonanie określonych prac z zakresu diagnostyki lub naprawy lub eksploatacji pojazdów samochodowych w określonych warunkach organizacyjnych na podstawie dokumentacji technicznej. Absolwent powinien umieć: Analizować i sporządzać dokumentacje techniczną i eksploatacyjną, związaną z obsługą i naprawą pojazdów samochodowych, ich układów lub zespołów. osługiwać się urządzeniami diagnostycznymi w procesie oceny stanu technicznego pojazdów samochodowych, ich układów lub zespołów, ustalenia przyczyn niesprawności, oraz sposobu ich usuwania. Wykonać pomiary wielkości charakterystycznych dla pojazdów samochodowych, ich układów lub zespołów, zinterpretować wyniki pomiarów na podstawie dokumentacji technicznej pojazdu. Weryfikować części wchodzące w skład układów lub zespołów pojazdu oraz identyfikować je, dobierać części zamienne, materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne, uwzględniać wyniki badań diagnostycznych. Oceniać stan techniczny pojazdów samochodowych, ich układów lub zespołów na podstawie wyników badań diagnostycznych, rozpoznawać uszkodzenia układów lub zespołów pojazdów samochodowych. Organizować procesy obsługowo-naprawcze pojazdów samochodowych, ich układów lub zespołów odpowiednio do zakresu usługi. Sporządzać dokumentację związaną z procesami obsługowo-naprawczymi oraz obrotem pojazdami samochodowymi.
Wykorzystywać programy komputerowe obsługujące procesy obsługowo-naprawcze oraz obrót pojazdami samochodowymi. Czynności związane z eksploatacją, oceną stanu technicznego, obsługą i naprawą pojazdów samochodowych, ich układów lub zespołów wykonywane są na stanowisku egzaminacyjnym wyposażonym zgodnie ze standardem wymagań egzaminacyjnych w: komputer (podłączony do sieci lokalnej, z drukarką sieciową) z pakietem oprogramowania (edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny) oraz specjalistycznym oprogramowaniem obsługującym proces obsługowo-naprawczy i obrót pojazdami samochodowymi, zestawy diagnostyczne wraz z oprogramowaniem do diagnostyki, stół warsztatowy z imadłem warsztatowym, zestawem kluczy i zestawem przyrządów pomiarowych i z instrukcjami naprawy. racodawcy oczekują od pracowników wykonania czynności właściwych dla kwalifikacji w zawodzie technik pojazdów samochodowych zgodnie z warunkami technicznymi wykonania i odbioru prac oraz instrukcjami producentów pojazdów samochodowych, podzespołów, części itd. oraz stosowania wiedzy, umiejętności i zdolności osobistych w kategoriach samodzielności i odpowiedzialności za własną pracę. odczas kształcenia umiejętności praktycznych należy szczególną uwagę zwrócić na umiejętność samooceny oraz kryteria jakościowe wykonywanych czynności. roces pracy powinien uwzględniać planowanie wykonania zadania zawodowego oraz organizację stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii. odczas wykonywania zadań zawodowych absolwent powinien zastosować nabytą wiedzę i umiejętności praktyczne. Sposób, w jaki wykona zadanie, należy rozpatrywać także w kategoriach samodzielności i odpowiedzialności. odczas wykonywania zadania praktycznego ocenia się jakość wykonanej usługi lub istotną decyzję podjętą przez zdającego. 2.4. Zadania zawodowe technika pojazdów samochodowych Technik pojazdów samochodowych powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: Organizowanie procesów obsługi i naprawy pojazdów samochodowych. Dokonywanie oceny stanu technicznego pojazdów samochodowych i ich zespołów. 13
14 Ustalanie przyczyn niesprawności pojazdów samochodowych oraz sposobów ich usuwania. Wykonywanie napraw pojazdów samochodowych. Weryfikowanie części samochodowych i materiałów eksploatacyjnych. Kontrolowanie wykonywanych napraw. Wykonywanie operacji związanych z eksploatacją pojazdów samochodowych. rowadzenie dokumentacji związanej z obsługą i naprawą pojazdów samochodowych. Sprzedaż pojazdów samochodowych oraz artykułów motoryzacyjnych. rowadzenie postępowania związanego z ubezpieczeniami, ewidencją oraz obrotem pojazdami samochodowymi. rowadzenie usług motoryzacyjnych.
3. odstawa programowa kształcenia w zawodzie technik pojazdów samochodowych 3.1. Opis kwalifikacji zawodowych absolwenta w zawodzie technik pojazdów samochodowych Kwalifikacje zawodowe technika pojazdów samochodowych to układ wiadomości, umiejętności oraz cech osobowościowych pozwalających wykonywać zadania na stanowiskach pracy związanych z diagnostyką, naprawą lub eksploatacją pojazdów samochodowych; w szczególności umiejętności wykorzystania wiedzy ogólnotechnicznej do zrozumienia budowy i zasad działania pojazdów, procesów technologicznych obsługiwania i naprawiania pojazdów samochodowych, także znajomość warunków i sposobów eksploatacji pojazdów, wykonywania operacji monterskich oraz czynności kontrolnych i odbiorowych prac. Technika pojazdów samochodowych powinny charakteryzować zainteresowanie techniką samochodową, dobra koordynacja zmysłowo-ruchowa i wyobraźnia przestrzenna, podzielność i koncentracja uwagi, szybka orientacja i spostrzegawczość, odporność na stres. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć: zinterpretować zjawiska i prawa z zakresu mechaniki, technologii mechanicznej, termodynamiki, maszynoznawstwa, elektrotechniki, elektroniki i automatyki, dotyczące pojazdów samochodowych; charakteryzować pojazdy samochodowe oraz maszyny, urządzenia i narzędzia stosowane w technice motoryzacyjnej; identyfikować pojazdy samochodowe; odczytywać rysunki techniczne oraz schematy elektryczne i elektroniczne; sporządzać szkice elementów mechanicznych oraz schematy układów elektrycznych pojazdów samochodowych; charakteryzować materiały stosowane do budowy i eksploatacji pojazdów samochodowych; 15
wyjaśniać procesy zachodzące w maszynach i urządzeniach; wykonywać operacje z zakresu obróbki i łączenia materiałów; mierzyć podstawowe wielkości fizyczne i geometryczne oraz zinterpretować wyniki pomiarów; posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną, technologiczną i eksploatacyjną pojazdów samochodowych; posługiwać się oprogramowaniem komputerowym dotyczącym eksploatacji pojazdów samochodowych; oceniać stan techniczny pojazdów samochodowych z zastosowaniem metod diagnostycznych; wykonywać obsługę techniczną oraz naprawę pojazdów samochodowych; przestrzegać przepisów prawa i zasad dotyczących eksploatacji, obrotu oraz ubezpieczeń pojazdów samochodowych; kierować pojazdami samochodowymi na poziomie umożliwiającym uzyskanie prawa jazdy kategorii ; sporządzać kalkulację kosztów obsługi i naprawy pojazdów samochodowych; sporządzać dokumentację obsługi i naprawy pojazdów samochodowych; stosować techniki komunikowania się z klientem; porozumiewać się w języku obcym w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań zawodowych; przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska; organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii; przestrzegać przepisów prawa dotyczących działalności gospodarczej; przestrzegać przepisów prawa w zakresie wykonywanych zadań zawodowych; udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy; kierować zespołem pracowników; korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego; prowadzić działalność gospodarczą. Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych odstawy przedsiębiorczości. 16
3.2 Cele kształcenia i treści bloków programowych w zawodzie technik pojazdów samochodowych Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu zawodu, zawierają następujące bloki programowe: 3.2.1 Techniczne podstawy zawodu 3.2.2 Konstrukcja pojazdów samochodowych 3.2.3 Eksploatacja pojazdów samochodowych 3.2.4 odstawy działalności zawodowej 3.2.1 lok Techniczne podstawy zawodu Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć: stosować podstawowe prawa i zasady mechaniki technicznej, termodynamiki i elektrotechniki; odczytywać oraz sporządzać rysunki techniczne, szkice i schematy; posługiwać się programami komputerowymi typu CAD do wspomagania projektowania; stosować układ tolerancji i pasowań; dokonywać analizy płaskich i przestrzennych układów sił; dokonywać analizy ruchu postępowego, obrotowego i złożonego brył sztywnych; stosować prawa i zasady dynamiki; rozróżniać rodzaje obciążeń oraz wyznaczać wartość naprężenia; klasyfikować materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne oraz określić ich właściwości i zastosowanie; dokonywać pomiarów wielkości fizycznych i geometrycznych oraz zinterpretować wyniki pomiarów; charakteryzować techniki wytwarzania części maszyn; charakteryzować rodzaje obróbki cieplnej i cieplno chemicznej; klasyfikować części maszyn; wykonywać obróbkę ręczną i maszynową związaną z naprawą części maszyn; wykonywać połączenia materiałów i części maszyn; 17
dokonywać montażu i demontażu mechanizmów; dokonywać oceny jakości wykonanej pracy; określić właściwości gazów i cieczy, charakteryzować przemiany termodynamiczne; charakteryzować proces spalania paliw technicznych; charakteryzować napędy pneumatyczne i hydrauliczne; charakteryzować pompy, wentylatory, dmuchawy, sprężarki, chłodziarki, silniki; określić zasady eksploatacji maszyn i urządzeń; klasyfikować urządzenia transportu wewnętrznego oraz określić ich zastosowanie; określić zastosowanie elementów elektrycznych i elektronicznych; obliczać wielkości charakteryzujące obwody elektryczne i elektroniczne; dokonywać pomiarów wielkości elektrycznych, zinterpretować wyniki pomiarów; odczytywać schematy elektryczne i elektroniczne; charakteryzować układy regulacji automatycznej; przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. 18 Treści kształcenia Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych: rodzaje rysunków technicznych; metody odwzorowania obiektów na płaszczyźnie; zasady wymiarowania; rysunek złożeniowy; zastosowanie schematów w mechanice, elektrotechnice, elektronice oraz automatyce; tolerancje i pasowania; statyka układów płaskich i przestrzennych; kinematyka i dynamika mechanizmów; podstawy wytrzymałości materiałów; materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne stosowane w budowie maszyn; podstawy techniki pomiarowej; metody wytwarzania części maszyn; części maszyn; obróbka ręczna i maszynowa;
zasady montażu i demontażu zespołów, podzespołów i części maszyn; zasady działania maszyn cieplnych; napędy pneumatyczne i hydrauliczne; podstawy eksploatacji maszyn; urządzenia transportu wewnętrznego; prąd elektryczny, pole magnetyczne, elektromagnetyzm; obwód elektryczny i elektroniczny, elementy obwodów; elektrochemiczne źródła prądu; maszyny elektryczne; elementy półprzewodnikowe i ich właściwości; podstawy techniki analogowej; podstawy techniki cyfrowej; systemy sterowania i regulacji; elementy układu regulacji automatycznej. 3.2.2 lok Konstrukcja pojazdów samochodowych Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć: klasyfikować pojazdy samochodowe według przeznaczenia i rozwiązań konstrukcyjnych; określić dane pojazdu samochodowego na podstawie charakterystyki technicznej; dokonywać analizy sił działających na pojazd samochodowy; zinterpretować zjawiska występujące podczas ruchu pojazdów samochodowych; określić zasady doboru parametrów silnika i układu napędowego pojazdu samochodowego; określić własności trakcyjne pojazdów samochodowych; rozróżniać materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne stosowane w budowie pojazdów samochodowych; charakteryzować silniki stosowane do napędu pojazdów samochodowych; wyjaśniać procesy zachodzące podczas pracy silnika spalinowego i elektrycznego; określić budowę i zasadę działania układów silnika i części składowych; 19
określić zależności kinematyczne i dynamiczne zachodzące w układach mechanicznych silników; wyjaśniać budowę i zasady działania elektronicznych systemów sterowania w pojazdach samochodowych; rozróżniać obwody oraz układy elektryczne i elektroniczne pojazdów samochodowych; odczytywać schematy elektryczne i elektroniczne pojazdów samochodowych; wyjaśniać budowę i zasady działania elementów wyposażenia elektrycznego i elektronicznego pojazdów samochodowych; określić parametry techniczne elementów oraz urządzeń elektrycznych i elektronicznych na podstawie oznaczeń i dokumentacji technicznej; wyjaśniać budowę i zasady działania elementów układu napędowego samochodu; wyjaśniać budowę i zasady działania elementów mechanizmów prowadzenia pojazdów samochodowych; wyjaśniać budowę i zasady działania elementów nośnych i jezdnych pojazdów samochodowych; wyjaśniać budowę oraz zasady działania systemów bezpieczeństwa biernego i czynnego pojazdów samochodowych; charakteryzować nadwozia pojazdów samochodowych; określić wpływ pojazdów samochodowych na zanieczyszczanie środowiska. Treści kształcenia Treści kształcenia są ujęte w następujących działach programowych: opis techniczny pojazdów samochodowych; teoria ruchu samochodu; materiały stosowane w budowie i eksploatacji pojazdów samochodowych; procesy zachodzące w silnikach spalinowych i elektrycznych; mechanika układów silników; budowa silników; napędy alternatywne; elektroniczne systemy sterowania; obwody, układy elektryczne i elektroniczne pojazdów samochodowych; elementy wyposażenia elektrycznego pojazdów samochodowych; 20