Zmiany dotyczące zasiłku macierzyńskiego od 19 grudnia 2006 r. W dniu 19 grudnia 2006 r. wchodzą w życie przepisy ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 4 grudnia 2006 r. Nr 221, poz. 1615). Przepisami tej ustawy wydłużony został okres urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. W związku z tym zmianie uległ także okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Nowela określiła także nowe zasady ustalania uprawnień do zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie. Zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła wydłużony o 2 tygodnie wymiar urlopu macierzyńskiego. Od 19 grudnia 2006 r., czyli od dnia wejścia w życie noweli do Kodeksu pracy, pracownicy przysługuje urlop macierzyński oraz zasiłek macierzyński w wymiarze: 1) 18 tygodni (126 dni) przy pierwszym porodzie, 2) 20 tygodni (140 dni) przy każdym następnym porodzie, 3) 28 tygodni (196 dni) w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. Pracownica, która wychowuje dziecko przysposobione lub przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej pełniącej zadania pogotowia rodzinnego, gdy urodzi pierwsze dziecko, ma prawo do 20 tygodni (140 dni) urlopu i zasiłku macierzyńskiego. Uprawnienie tej pracownicy do urlopu i zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni jest analogiczne do sytuacji urodzenia drugiego i kolejnego dziecka. Uwaga! Przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego obowiązuje zasada, zgodnie z którą tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Jeżeli pracownica nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego i wypłaty z tego tytułu zasiłku macierzyńskiego jest dzień porodu. Prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego w nowym, dłuższym o 2 tygodnie wymiarze, mają te pracownice i pracownicy, którzy nabyli prawo do urlopu i zasiłku począwszy od 19 grudnia 2006r. Pracownice i pracownicy, którzy wykorzystali urlop i zasiłek macierzyński w dotychczasowym wymiarze przed 19 grudnia 2006 r., nie mają prawa do wydłużenia urlopu i zasiłku o 2 tygodnie.
Przykład Pracownica urodziła pierwsze dziecko 24 sierpnia 2006 r. i korzystała z tego tytułu z urlopu i zasiłku macierzyńskiego przez okres 16 tygodni, od 24 sierpnia 2006 r. do 13 grudnia 2006 r. Ponieważ pracownica przed wejściem w życie nowych przepisów, czyli przed 19 grudnia 2006 r., wykorzystała zasiłek macierzyński w dotychczasowym wymiarze 16 tygodni i od 14 grudnia 2006 r. wróciła do pracy, nie ma prawa do przedłużenia uprawnień do zasiłku macierzyńskiego o dalsze 2 tygodnie. Zasiłek macierzyński z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie Wydłużony o 2 tygodnie został także maksymalny okres korzystania z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie. Obecnie urlop i zasiłek macierzyński wynosi 18 tygodni (126 dni). Zmianie uległ także wiek dziecka, którego przyjęcie na wychowanie uprawnia do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz warunki przyznawania tego urlopu rodzinom zastępczym. Zatem odpowiednio zmianie uległy zasady nabywania uprawnień do zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz zasiłek macierzyński przysługuje pracownikowi z tytułu: - przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do ukończenia 7 lat i wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia lub - przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do ukończenia 7 lat jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem. W przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego uprawnienie do urlopu i zasiłku przysługuje, jeżeli dziecko nie ukończyło 10 lat. Z możliwości korzystania z urlopu i zasiłku macierzyńskiego wyłączone zostały nie tylko, tak jak dotychczas, rodziny zastępcze pełniące zadania pogotowia rodzinnego, ale także pozostałe rodziny zastępcze zawodowe niespokrewnione z dzieckiem. Oznacza to, że prawa do urlopu i zasiłku macierzyńskiego nie mają, od zmiany przepisów, także rodziny zastępcze zawodowe niespokrewnione z dzieckiem wielodzietne lub specjalistyczne. A zatem prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do ukończenia 7 lat albo odpowiednio 10 lat, mają pracownicy będący rodzicami zastępczymi spokrewnionymi, a także niespokrewnionymi z dzieckiem, ale niebędący zawodowymi rodzinami zastępczymi. W razie przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do ukończenia 7 lat albo odpowiednio 10 lat, pracownik, tak jak dotychczas, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego w wymiarze nie
krótszym niż 8 tygodni (56 dni), nawet jeśli w tym czasie dziecko ukończy 7 lub odpowiednio 10 lat. Funkcje jakie spełniają rodziny zastępcze oraz ich rodzaje określone są w ustawie z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej. Przedstawione wyżej zasady dotyczące okresu, za który przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka lub przyjęcia dziecka na wychowanie mają zastosowanie także do innych niż pracownicy osób objętych ubezpieczeniem chorobowym. Zasady ustalania prawa do zasiłku macierzyńskiego w okresie przejściowym Prawo do dłuższego o 2 tygodnie urlopu i zasiłku macierzyńskiego mają nie tylko osoby, które urodzą albo przyjmą na wychowanie dziecko począwszy od 19 grudnia 2006 r., ale także pracownice i pracownicy, którzy w dniu 19 grudnia 2006 r. korzystają z takiego urlopu i zasiłku. Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego ulega w ich przypadku przedłużeniu z mocy ustawy. Zatem nie jest wymagane składanie wniosku w tej sprawie. Przykład: Pracownica uzyskała prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego na pierwsze dziecko od 11 października do 30 stycznia 2007r. (16 tygodni). Ponieważ w dniu wejścia w życie przepisów ustawy, czyli w dniu 19 grudnia 2006 r., korzysta z urlopu i zasiłku macierzyńskiego, okres wypłaty zasiłku zostanie przedłużony z mocy ustawy o 2 tygodnie (do dnia 13 lutego 2007 r.). Ponadto nowy wymiar urlopu i zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka przysługuje także pracownicom, które urodziły dziecko w 2006 r. i do dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 19 grudnia 2006r., nie wykorzystały całego urlopu macierzyńskiego w dotychczasowym wymiarze (czyli odpowiednio 16, 18 lub 26 tygodni) oraz w dniu wejścia w życie ustawy nie korzystają z urlopu macierzyńskiego z powodu: - przerwy w urlopie macierzyńskim w związku z pobytem dziecka w szpitalu, - korzystania z urlopu bezpłatnego, - korzystania z urlopu wychowawczego. Dla lepszego zrozumienia tej zasady zilustrujemy ją przykładami: Przykład 1 Pracownica korzystała z urlopu i zasiłku macierzyńskiego od dnia porodu, który nastąpił 15 sierpnia 2006 r. Z powodu przebywania dziecka w szpitalu, ubezpieczona przerwała urlop macierzyński i od 21 listopada 2006 r. wróciła do pracy, z zamiarem wykorzystania pozostałej części urlopu w terminie późniejszym. Dziecko przebywało w szpitalu do 21 grudnia 2006 r. Ponieważ w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 19 grudnia 2006 r., pracownica nie wykorzystała całego urlopu i zasiłku macierzyńskiego w dotychczasowym wymiarze 16 tygodni, wykorzystała 98 dni, po
wypisaniu dziecka ze szpitala przysługuje jej zasiłek macierzyński za pozostały okres, aż do wykorzystania nowego wymiaru 18 tygodni, czyli od 22 grudnia 2006 r. do 18 stycznia 2007 r. Przykład 2 Pracownica przebywająca na urlopie bezpłatnym do 31 stycznia 2007 r., w dniu 3 grudnia 2006 r. urodziła drugie dziecko. Po zakończeniu urlopu bezpłatnego, tj. od 1 lutego 2007 r. pracownica ma prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego przez pozostały okres do wykorzystania 20 tygodni, liczony od dnia porodu, czyli od 1 lutego 2007 r. do 21 kwietnia 2007 r. Przykład 3 Pracownica w czasie przebywania na urlopie wychowawczym na pierwsze dziecko, udzielonym jej na okres od 4 grudnia 2005 r. do 14 stycznia 2007 r., w dniu 7 września 2006 r. urodziła kolejne dziecko. W związku z tym, że pełny okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego (18 tygodni) przypadał w całości w czasie urlopu wychowawczego, pracownica miała prawo do zasiłku macierzyńskiego w wymiarze skróconym o 2 tygodnie, tj. za okres 16 tygodni od dnia porodu, do 27 grudnia 2006 r. Ponieważ w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 19 grudnia 2006 r., pracownica nie wykorzystała jeszcze dotychczasowego okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego, wypłata zasiłku zostanie przedłużona do 24 stycznia 2007 r., łącznie do 20 tygodni od dnia porodu. Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego nie ulega w tym przypadku skróceniu o 2 tygodnie, gdyż pełny nowy wymiar urlopu macierzyńskiego, określony w kodeksie pracy (20 tygodni), wykracza poza udzielony pracownicy urlop wychowawczy. Przykład 4 W czasie przebywania na urlopie wychowawczym na pierwsze dziecko, udzielonym do 31 stycznia 2007 r., pracownica w dniu 7 września 2006 r. urodziła drugie dziecko. Ponieważ pełny wymiar urlopu macierzyńskiego (18 tygodni) przypada w całości w czasie urlopu wychowawczego, pracownica korzysta z zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 16 tygodni od dnia porodu, tj. do 27 grudnia 2006 r. W dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 19 grudnia 2006 r., pracownica nie wykorzystała jeszcze dotychczasowego okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego, w związku z tym wypłata zasiłku zostanie przedłużona do 10 stycznia 2007 r., tj. łącznie do 18 tygodni od dnia porodu. Przedstawione wyżej zasady dotyczące okresu, za który przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego w okresie przejściowym, mają zastosowanie także do osób objętych ubezpieczeniem chorobowym niebędących pracownikami, którzy w dniu 19 grudnia 2006 r. pobierają zasiłek macierzyński oraz którzy w tym dniu nie pobierają zasiłku macierzyńskiego ze względu na pobyt dziecka w szpitalu, jeżeli dziecko urodziło się w 2006 r. oraz nie został przez nich wykorzystany pełny okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego w dotychczasowym wymiarze, obowiązującym przed dniem 19 grudnia 2006 r.
Należy zaznaczyć, że powołana na wstępie ustawa przewiduje zachowanie nabytych praw do urlopu i zasiłku macierzyńskiego dla rodzin zastępczych zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem. Pracownice i pracownicy, którzy korzystają w dniu wejścia w życie ustawy z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz zasiłku macierzyńskiego jako rodzina zastępcza zawodowa niespokrewniona z dzieckiem (wielodzietna lub specjalistyczna), zachowują prawo do tego urlopu i zasiłku w dotychczasowym wymiarze. Zasada ta dotyczy także ubezpieczonych niebędących pracownikami, pobierających zasiłek macierzyński z tytułu przyjęcia na wychowanie dziecka jako rodzina zastępcza zawodowa niespokrewniona z dzieckiem (wielodzietna lub specjalistyczna). Przykład Pracownik przyjął na wychowanie w ramach rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem specjalistycznej 5-miesięczne dziecko. W dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 19 grudnia 2006 r., pracownik przebywa na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz pobiera zasiłek macierzyński z tego tytułu. Przysługuje mu prawo do zasiłku macierzyńskiego w wymiarze dotychczasowym, czyli 16 tygodni.