U Z A S A D N I E N I E

U Z A S A D N I E N I E Skuteczność egzekwowania obowiązków publicznych w drodze przymusu administracyjnego jest jednym z elementów mających zasadniczy wpływ na kondycję państwa w zakresie realizowanego przez nie władztwa publicznego, zarówno w przypadkach uchylania się przez zobowiązanych od wykonania ciążących na nich obowiązków, jak i przez oddziaływanie na stopień dobrowolnego wywiązywania się z nich przez podmioty indywidualne i osoby prawne. Niezależnie zatem od uwarunkowań technologicznych i strukturalnych, konieczne staje się wprowadzenie prawnych instrumentów umożliwiających sprawne, szybkie i skuteczne reagowanie administracyjnych organów egzekucyjnych na zmieniające się okoliczności zewnętrzne, przy zachowaniu wszelkich standardów umożliwiających zachowanie pewności obrotu prawnego i praw jego uczestników. Ilość zobowiązań podlegających przymusowemu ściągnięciu w drodze egzekucji administracyjnej wymaga wprowadzenia jednoznacznych zasad efektywnej współpracy między wszystkimi organami egzekucyjnymi oraz wierzycielami. Projektowane zmiany mają umożliwić takie funkcjonowanie tej współpracy pozbawione bagażu nadmiernej formalizacji i jednocześnie wprowadzające jasne zasady odpowiedzialności za podejmowane działania lub zaniechania. Podobne standardy mają kierować stosunkami prawnymi zachodzącymi w ramach postępowań egzekucyjnych i zabezpieczających zarówno z zobowiązanymi, jak i wierzycielami cywilnoprawnymi i działającymi na ich zlecenie sądowymi organami egzekucyjnymi. Przepisy prawne regulujące przebieg postępowania egzekucyjnego powinny jednak uwzględniać specyfikę i odrębność tego postępowania od innych postępowań administracyjnych, z uwagi na konieczność zapewnienia możliwości realizacji celu tego postępowania.

2 Proponowane zmiany nie wprowadzają nowych środków egzekucyjnych, natomiast przez istotną modyfikację przepisów usprawniają stosowanie środków egzekucyjnych już istniejących, głównie egzekucji z pieniędzy, nieruchomości, a także z wierzytelności. Wprowadzane są również zmiany istotne dla współpracy międzynarodowej w egzekucji należności pieniężnych. Dodatkowym uzasadnieniem tego projektu jest usprawnienie przebiegu postępowania egzekucyjnego przez usunięcie niejasności interpretacyjnych i błędów normatywnych, a także modyfikacja i wprowadzenie nowych instytucji prawnych wpływających na jakość i skuteczność stosowania już istniejących środków egzekucyjnych. Celem proponowanych zmian jest również wyeliminowanie lub modyfikacja nieefektywnych czynności obciążających administracyjne organy egzekucyjne, niemających wpływu na realizację istotnych uprawnień przez inne strony postępowania egzekucyjnego w administracji. W szczególności przedłożony projekt nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji obejmuje następujące kierunki działań: zmniejszenie ilości uciążliwych, lecz mało istotnych z punktu widzenia celu prowadzonych postępowań egzekucyjnych czynności organów egzekucyjnych, właściwą organizację współpracy organów egzekucyjnych i wierzycieli składających tytuły wykonawcze do egzekucji, zmianę przepisów powodujących utrudnienie lub uniemożliwienie działania organów egzekucyjnych, doprecyzowanie przepisów dotyczących udzielania pomocy obcemu państwu oraz korzystania z jego pomocy przy dochodzeniu należności pieniężnych, usprawnienie stosowania środka egzekucyjnego w egzekucji z nieruchomości, zmianę obecnie obowiązującego stanu prawnego doprowadzającego do występowania nakładających się wzajemnie kompetencji organów egzekucyjnych o różnych właściwościach rzeczowych,

3 usprawnienie procesu zlecania dokonania czynności egzekucyjnych innych organom egzekucyjnym, zwiększenie efektywności dokonywania czynności egzekucyjnych przez pracowników organów egzekucyjnych, w szczególności bezpośrednio u zobowiązanych, usprawnienie trybu prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego małżonków oraz wobec rzeczy i praw majątkowych zabezpieczonych rzeczowo, zwiększenie możliwości skutecznego kontrolowania przez organy egzekucyjne zastosowanych przez nie środków egzekucyjnych z wierzytelności należnych od osób trzecich. Stosownie do powyższego przewiduje się wprowadzenie następujących zmian: 1)art. 13 wprowadzenie zasady, zgodnie z którą zobowiązany występuje do wierzyciela z wnioskiem o zwolnienie z egzekucji określonych składników majątkowych, a w przypadku zgody wierzyciel występuje do organu egzekucyjnego z odpowiednim wnioskiem. Sprawy dotyczące złagodzenia egzekucji będą się odbywać na linii zobowiązany wierzyciel, z pominięciem organu egzekucyjnego, który jako organ wykonawczy będzie wypełniać jedynie wolę wierzyciela. Obecnie organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na ważny jego interes, może zwolnić z egzekucji określone składniki majątkowe zobowiązanego, jeżeli zobowiązany uzyskał na to zgodę wierzyciela. W przypadku braku dołączenia przez zobowiązanego takiej zgody na organie egzekucyjnym ciąży obowiązek wystąpienia o opinię wierzyciela w sprawie zwolnienia z egzekucji, co wywiera negatywny wpływ na sprawny przebieg postępowania egzekucyjnego. Proponowana zmiana uprości i przyspieszy rozpatrywanie wniosków o zwolnienie z egzekucji określonych składników majątkowych, 2)art. 15 w 6 wprowadzono upoważnienie do wydania przez Ministra Finansów rozporządzenia określającego wzór upomnienia, którego dotychczas nie było w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 3)art. 16a proponowany przepis wprowadza zasadę, że pisma doręcza się zobowiązanemu lub innemu uczestnikowi postępowania egzekucyjnego,

4 a gdy podmioty te działają przez przedstawiciela bądź pełnomocnika ustanowionego w tym postępowaniu, temu pełnomocnikowi bądź przedstawicielowi. W przepisie została przewidziana również sytuacja, gdy uczestnik postępowania egzekucyjnego ustanowi kilku pełnomocników; zobowiązany będzie wówczas do wskazania jednego z nich jako właściwego do doręczeń. Od zasady ustanowionej w 1 zostały wprowadzone wyjątki określone w 3 przewidujące, że odpis tytułu wykonawczego, odpis zawiadomienia o zajęciu prawa majątkowego u dłużnika zajętej wierzytelności, protokół zajęcia prawa majątkowego, protokół zajęcia i odbioru ruchomości, protokół odbioru dokumentu, wezwania, o których mowa w art. 71d i art. 110c 2, doręcza się bez względu na ustanowienie pełnomocnika zobowiązanemu, a postanowienia w sprawie nadania klauzuli o skierowaniu egzekucji przeciwko podmiotowi niebędącemu zobowiązanym temu podmiotowi. Wykonywanie czynności przystąpienia do postępowania egzekucyjnego (wraz z dokonaniem czynności egzekucyjnej na podstawie ww. dokumentów) nie może bowiem odbywać się bez udziału zobowiązanego, a jego udział w tych czynnościach nie może zostać zastąpiony przez pełnomocnika. O wszczęciu postępowania egzekucyjnego i stosowaniu środków przymusu przez organ egzekucyjny, zobowiązany powinien być informowany bezpośrednio przez ten organ, a nie przez pełnomocnika. Zobowiązany, chcąc skorzystać z pomocy prawnej, czemu służy instytucja pełnomocnika, może upoważnić go do wnoszenia środków zaskarżenia określonych w ustawie, celem ochrony swoich praw w postępowaniu egzekucyjnym. Udział zobowiązanego w dokonywanych czynnościach egzekucyjnych jest niezbędny nie tylko ze względu na zakaz rozporządzania lub obciążania wierzytelności lub innego prawa majątkowego albo rzeczy oraz grożącą odpowiedzialność karną, ale również z uwagi na potrzebę ochrony praw osób trzecich. To zobowiązany posiada informacje, czy do majątku, do którego skierowano egzekucję, roszczą sobie prawa osoby trzecie. Takich informacji nie musi natomiast posiadać pełnomocnik zobowiązanego. Należy przy tym podkreślić, że zgodnie z art. 168a ustawy osoba, która rości sobie prawo do rzeczy lub prawa majątkowego, z których przeprowadzono egzekucję przez sprzedaż rzeczy lub wykonanie prawa majątkowego, może dochodzić od

5 zobowiązanego odszkodowania na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę, 4)art. 16b wprowadzenie zasady, że w przypadku niedoręczenia pisma w trybach określonych w K.p.a., wierzyciel lub organ egzekucyjny może wezwać publicznie adresata do odbioru pisma. Wezwanie takie jest publikowane dwukrotnie w odstępie co najmniej 7 dni. Doręczenie uważa się za dokonane po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia drugiego wezwania. Przepis ten stanowi prawną fikcję doręczania pisma. Ta forma doręczania stronie pisma będzie mogła mieć zastosowanie dopiero wtedy, gdy nie będzie możliwości dokonania doręczenia w sposób właściwy lub zastępczy. Jej wprowadzenie ma na celu wyeliminowanie sytuacji utrudniania lub wręcz udaremniania prowadzenia egzekucji przez unikanie odbioru pism przez zobowiązanych, 5)art. 16c przepis ten ma na celu wprowadzenie jednolitego sposobu załatwienia sprawy w postępowaniu pierwszej instancji w sytuacji, gdy podanie wszczynające to postępowanie zostało wniesione z uchybieniem terminu. Obecnie brak jest regulacji w tym zakresie, 6)art. 16d wprowadzenie nowej regulacji przewidującej umorzenie postępowania, w przypadku gdy stało się ono bezprzedmiotowe z jakiejkolwiek przyczyny zarówno z urzędu jak i na wniosek strony, na żądanie której postępowanie zostało wszczęte. Treść proponowanego art. 16d jest analogiczna do treści art. 105 K.p.a. mającego zastosowanie w sprawach załatwianych w formie decyzji. Z uwagi na rozbieżności w zakresie odpowiedniego stosowania tego przepisu w postępowaniu egzekucyjnym w administracji uznano za zasadne uregulowanie kwestii bezprzedmiotowości bezpośrednio w nowelizowanej ustawie. Powyższe wpłynie na ujednolicenie orzekania w sprawach z zakresu postępowania egzekucyjnego, 7)art. 17 proponowany przepis 1 będzie stanowić podstawę do wydawania rozstrzygnięć i zajmowania stanowiska w sprawach dotyczących postępowania egzekucyjnego przez organy egzekucyjne lub organy wyższego stopnia. Wierzyciele będą zobowiązani do wydawania postanowień wyłącznie w przypadkach wskazanych przez ustawę. Tym samym zrezygnowano z

6 obowiązku wydawania postanowień przez wierzycieli w każdym przypadku (np. w sytuacji wyznaczenia naczelnika urzędu skarbowego do łącznego prowadzenia egzekucji po zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej, wierzycielem dochodzonych obowiązków byli również wierzyciele cywilnoprawni, na których ciążył obowiązek wydawania postanowień zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 17 1). Ponadto zgodnie z nowym brzmieniem 1a, przepis art. 127 3 K.p.a. będzie miał zastosowanie do zażaleń na postanowienia wydane przez wierzycieli, dla których organem wyższego stopnia jest minister. Powyższe zmiany są uzupełnieniem luk w dotychczas obowiązujących przepisach prawa. Kolejnym rozwiązaniem jest wyeliminowanie wydawania rozstrzygnięć w postępowaniu egzekucyjnym w indywidualnych sprawach przez Ministra Finansów, z wyłączeniem możliwości stwierdzenia z urzędu nieważności ostatecznego postanowienia dyrektora izby skarbowej. Zgodnie z nowym brzmieniem 1b, przepis art. 127 3 K.p.a. będzie miał zastosowanie do zażaleń na postanowienia wydane przez dyrektora izby skarbowej w pierwszej instancji. Kompetencje Ministra Finansów sprowadzają się przede wszystkim do działań o charakterze nadzorczym w ramach sprawowanego zwierzchniego nadzoru i kontroli przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i organy egzekucyjne w zakresie egzekucji należności pieniężnych, co wynika z art. 25 1 ustawy. Projekt wprowadza ponadto istotną zmianę w art. 17 dotyczącą możliwości stosowania art. 145-152 i 156-159 K.p.a. do postanowień wydanych w sprawach egzekucyjnych, na które nie przysługuje zażalenie. W aktualnym stanie prawnym nie ma możliwości wzruszenia postanowień, na które nie przysługuje zażalenie, nawet gdy przy ich wydawaniu zostały naruszone przepisy prawa materialnego bądź proceduralnego. Wprowadzenie przepisu 1d jest uzasadnione również tym, że w postępowaniu egzekucyjnym nie ma zastosowania przepis art. 142 K.p.a., który stanowi, że postanowienia, od których nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć w odwołaniu od decyzji, 8)art. 19 celem zmiany art. 19 jest wprowadzenie jednoznacznych reguł dotyczących zakresu uprawnień naczelników urzędów skarbowych oraz wierzycieli będących jednocześnie organami egzekucyjnymi do stosowania

7 poszczególnych środków egzekucyjnych oraz wykluczenie sytuacji wzajemnego krzyżowania się takich uprawnień. Równocześnie przewiduje się wprowadzenie uprawnienia dla wszystkich organów egzekucyjnych wymienionych w art. 19 nowelizowanej ustawy do stosowania jednego ze środków egzekucyjnych, jakim jest egzekucja z pieniędzy w formie pisemnego wezwania do zapłaty. Zmiana 2 jest wypełnieniem luki prawnej polegającej na ograniczeniu uprawnień organu gminy o statusie miasta wymienionej w odrębnych przepisach oraz miasta stołecznego Warszawy do egzekwowania jedynie należności, dla których ustalenia lub określenia właściwe są te organy. Proponowana zmiana daje ww. organom kompetencje do egzekwowania należności stanowiących dochód tych organów lub jednostek organizacyjnych powołanych lub nadzorowanych przez te organy. Dodanie przepisu 9 ma na celu wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych dotyczących kompetencji organów egzekucyjnych do zabezpieczania należności w trybie i na zasadach określonych w dziale IV ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zabezpieczanie należności jest postępowaniem szczególnym, pomocniczym w stosunku do postępowania egzekucyjnego, a jego cechą jest ochrona przyszłych interesów wierzyciela. Organy uprawnione do egzekwowania należności są również uprawnione do ich zabezpieczania, 9)art. 22a warunkiem wystąpienia do obcego państwa z wnioskiem o pomoc w egzekucji lub zabezpieczeniu należności pieniężnych powstałych w Polsce, jest stwierdzenie m.in., że postępowanie egzekucyjne wszczęte na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie doprowadziło do zaspokojenia wierzyciela. Dotychczasowe przepisy nie określały właściwości organów egzekucyjnych w egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym w odniesieniu do zobowiązanych niemających miejsca zamieszkania lub siedziby na terenie kraju. Projektowany przepis wypełnia tę lukę. Stanowi on, że właściwość tego organu będzie ustalana wg siedziby polskiego wierzyciela należności pieniężnych. Pozwoli to na niezwłoczne kierowanie tytułów wykonawczych obejmujących zaległości zobowiązanych zamieszkujących poza granicami kraju do organów egzekucyjnych celem nadania tym tytułom klauzuli wykonalności i podjęcia działań niezbędnych do podjęcia egzekucji ze znanego

8 majątku zobowiązanego w kraju, a w przypadku braku takiego majątku stwierdzenia bezskuteczności egzekucji, warunkującego skierowanie wniosku o egzekucję lub zabezpieczenie do obcego państwa, 10)art. 23 uchylenie 5 jest związane z odejściem od koncepcji orzekania przez Ministra Finansów w sprawach indywidualnych i zmianą zawartą w projektowanym art. 17 1b. Przepis 7a ma na celu nałożenie na zobowiązanych, w stosunku do których jest prowadzona egzekucja na wniosek państwa obcego, obowiązku występowania o zgodę na wstrzymanie czynności egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego bezpośrednio do właściwego organu w państwie wnioskującym, analogicznie do zasady wyrażonej w art. 66zf 1 ustawy. Brak takiego zapisu powoduje, że organ egzekucyjny po otrzymaniu wniosku dłużnika obcego państwa przesyła go do Ministra Finansów, który z kolei przesyła pytanie o zgodę na wstrzymanie czynności egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego do organu wnioskującego w państwie obcym, a ten do właściwego organu (wierzyciela) na terytorium swojego kraju. Stanowisko tego organu dociera do organu egzekucyjnego odwrotną drogą za pośrednictwem Ministra Finansów. Proponowana zmiana uprości i przyspieszy rozpatrywanie wniosków składanych w toku realizacji przez organy egzekucyjne tytułów wykonawczych obejmujących należności pieniężne obcego państwa, 11)art. 26b przepis określa sposób działania wierzyciela, jeżeli w trakcie postępowania egzekucyjnego zobowiązany złoży deklarację korygującą wysokość dochodzonej należności lub zostanie wydane orzeczenie określające inną wysokość pieniężną niż objęta tytułem wykonawczym. W 2 zamieszczono upoważnienie do określenia, w drodze rozporządzenia, wzoru formularza aktualizacji tytułu wykonawczego, 12)art. 26c w zakresie ochrony wierzycieli dochodzących swoich należności w toku egzekucji administracyjnej wprowadzono przepis dotyczący skargi pauliańskiej na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym. Wprowadzenie tej

9 regulacji będzie lepiej chronić interesy wierzyciela oraz zmierzać do poprawy efektywności egzekucji, 13)art. 27 zmiana ma na celu uproszczenie tytułu wykonawczego przez zmniejszenie zakresu danych umieszczanych obowiązkowo w tytule wykonawczym przez wykreślenie tych, które nie mają znaczenia praktycznego dla wszczęcia i prowadzenia postępowania egzekucyjnego. W szczególności rezygnuje się z zawarcia informacji dotyczących: stawki odsetek z tytułu niezapłacenia należności w terminie (przy pozostawieniu obowiązku podania ich rodzaju), zabezpieczenia należności hipoteką lub zastawem, podstawy prawnej pierwszeństwa zaspokojenia należności pieniężnej, wskazania środków egzekucyjnych stosowanych w egzekucji należności pieniężnych, dołączenia dowodu doręczenia upomnienia, wprowadzając równocześnie obowiązek podania daty doręczenia tego upomnienia i kwotę należnych kosztów z tego tytułu. Jednocześnie wprowadza się obowiązek umieszczenia w tytule wykonawczym numeru NIP, a w przypadku jego braku PESEL albo REGON, które to dane umożliwią organowi egzekucyjnemu szybkie i właściwe odnalezienie osoby zobowiązanego w systemach informatycznych, które są wykorzystywane w toku postępowania egzekucyjnego, 14)art. 27c zmiana stanowi doprecyzowanie treści dotychczasowego brzmienia zmienianego przepisu przez wskazanie, że tytuł wykonawczy jest wystawiany na oboje małżonków w sytuacji, gdy egzekucja ma być prowadzona w celu wyegzekwowania należności pieniężnej, za którą odpowiedzialność ponoszą małżonkowie z majątku wspólnego oraz z ich majątków osobistych, 15)art. 27d proponuje się wprowadzenie przepisów regulujących procedurę dochodzenia należności zobowiązanego z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka. Dotychczas istniały rozbieżności interpretacyjne co do możliwości oraz trybu dochodzenia tych należności z majątku wspólnego

10 zobowiązanego i jego małżonka. Wprawdzie przepisy art. 26 i 29 Ordynacji podatkowej przewidywały taką możliwość, jednakże przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie określały trybu i zasad prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka. Proponowany art. 27d przewiduje, że podstawą do prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego jest tytuł wykonawczy wystawiony na zobowiązanego, przy czym małżonkowi zobowiązanego został przyznany środek ochrony jego praw w postaci możliwości zgłoszenia organowi egzekucyjnemu sprzeciwu w terminie 14 dni od dnia uzyskania wiadomości o czynności egzekucyjnej skierowanej do majątku wspólnego. Proponowany art. 27d przewiduje również, że organem właściwym do rozpatrzenia sprzeciwu małżonka zobowiązanego jest wierzyciel, który wyda w tym zakresie postanowienie, na które służy małżonkowi zobowiązanego zażalenie, w konsekwencji także skarga do sądu administracyjnego. Tym samym zapewniono małżonkowi pełną ochronę prawną, bez dodatkowego obciążenia organu egzekucyjnego koniecznością prowadzenia postępowania w sprawie zgłoszonego sprzeciwu. To wierzyciel przy wydawaniu postanowienia w tej sprawie będzie zobowiązany do zbadania, czy istnieje podstawa prawna do dochodzenia danej należności pieniężnej z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka, wierzyciel będzie zobowiązany również do zbadania i oceny zgłoszonych przez małżonka okoliczności. Wierzyciel po stwierdzeniu braku podstaw do uwzględnienia sprzeciwu wyda postanowienie oddalające sprzeciw małżonka zobowiązanego i nadające tytułowi wykonawczemu klauzulę o skierowaniu egzekucji przeciwko małżonkowi zobowiązanego z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka. Postanowienie to po uzyskaniu przymiotu ostateczności, będzie podstawą do dalszej realizacji zastosowanego środka bądź podjęcia innych środków egzekucyjnych skierowanych do majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka. Postanowienie to stanie się z mocy prawa częścią tytułu wykonawczego. W proponowanym art. 27d została przewidziana sytuacja, gdy małżonek zachowuje bierną postawę w toku egzekucji prowadzonej do majątku wspólnego. W takim przypadku wierzyciel, jeżeli cel egzekucji tego wymaga, będzie posiadał uprawnienia do wydania postanowienia o nadaniu

11 klauzuli o skierowaniu egzekucji do majątku wspólnego. Tym samym zrezygnowano ze wskazywania szczegółowych przypadków, w których przyznano wierzycielowi prawo do działania z urzędu. Okolicznością przesądzającą o możliwości działania z urzędu będzie wykazanie, że wydanie postanowienia o nadaniu klauzuli jest wymagane ze względu na cel egzekucji administracyjnej, 16)art. 28a w przypadku przejścia obowiązku objętego tytułem wykonawczym na następcę prawnego zastosowano konstrukcję zbliżoną do wskazanej w przypadku odpowiedzialności małżonka (art. 27d) nadanie przez wierzyciela klauzuli przeciwko następcy prawnemu wraz z określeniem zakresu jego odpowiedzialności. Przyjęto zasadę, że zastosowanie dalszych środków egzekucyjnych może nastąpić po nadaniu klauzuli, 17)art. 28b wprowadza nowe regulacje prawne umożliwiające dochodzenie w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych zabezpieczonych zastawem skarbowym lub hipoteką przymusową. W dotychczasowym stanie prawnym istniały wątpliwości co do trybu dochodzenia tych należności, pomimo że zostało dokonane ich zabezpieczenie. Uregulowana procedura w proponowanym art. 28b wyjaśnia tę wątpliwość, a ponadto zapewnia nabywcy przedmiotu dokonanego zabezpieczenia (aktualnemu właścicielowi w chwili dokonania zajęcia egzekucyjnego) ochronę prawną w postaci możliwości wzięcia udziału w postępowaniu w sprawie nadania klauzuli o skierowaniu egzekucji przeciwko temu podmiotowi. Przepis art. 28b stanowi również wystarczającą podstawę prawną do uchylenia przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjnych skierowanych do przedmiotu zabezpieczenia, w przypadku wystąpienia braku podstaw do wydania postanowienia o nadaniu klauzuli o skierowaniu egzekucji przeciwko aktualnemu właścicielowi przedmiotu zastawu skarbowego lub hipoteki przymusowej, 18)art. 29 wprowadza zasadę, że w przypadku stwierdzenia przed wszczęciem egzekucji przez organ egzekucyjny niespełniania przez tytuł wykonawczy wymogów określonych w art. 27 1 i 2 ustawy lub wad uniemożliwiających jej przeprowadzenie lub skierowania tytułu wykonawczego do niewłaściwego miejscowo organu egzekucyjnego, tytuł wykonawczy podlega zwrotowi

12 wierzycielowi. Zwrot tytułu wykonawczego następowałby wraz z pisemną informacją o przyczynie zwrotu, a dopiero na żądanie wierzyciela wydawane byłoby w tej sprawie zaskarżalne postanowienie. Sporne z punktu widzenia wierzycieli zwroty tytułów wykonawczych stanowią bowiem jedynie niewielką część ogólnej liczby takich zwrotów. Wprowadzenie tych przepisów ma zatem na celu uproszczenie i usprawnienie obiegu tytułów wykonawczych między wierzycielami a organami egzekucyjnymi, a przez to przyspieszenie momentu wszczęcia egzekucji przez właściwy organ egzekucyjny, 19)art. 31 zmiana wynika z braku ustalonych reguł prawnych dotyczących zasad współpracy organu egzekucyjnego i rekwizycyjnego. Proponowane regulacje usuwają ten problem w praktycznym stosowaniu instytucji zlecenia rekwizycyjnego i wyznaczają zakres praw i obowiązków obydwu tych organów, a także formę i sposób zakończenia jego realizacji. Równocześnie propozycje zmian umożliwiają szersze wykorzystanie użytkowanych aplikacji informatycznych do przygotowywania wypisów z tytułów wykonawczych stanowiących podstawę zlecenia rekwizycyjnego. Podjęcie czynności egzekucyjnych przez organ rekwizycyjny będzie następować na podstawie wypisu z tytułu wykonawczego, a nie jak dotychczas odpisu tytułu wykonawczego. Powyższe jest konsekwencją proponowanego brzmienia art. 32a ustawy, zgodnie z którym po doręczeniu odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu okazywanie tytułu wykonawczego lub wypisu tytułu wykonawczego przy dalszych czynnościach egzekucyjnych nie byłoby już wymagane. Organ rekwizycyjny nie będzie miał zatem konieczności posiadania odpisu tytułu wykonawczego zawierającego wszystkie dane z tytułu wykonawczego, lecz jedynie wypis z tego tytułu, zawierający dane niezbędne do dokonania zleconych czynności egzekucyjnych. Tworzenie jedynie wypisu z tytułu wykonawczego będzie natomiast mniej kosztowne i mniej czasochłonne dla organu egzekucyjnego ze względu na możliwość wykorzystania istniejących w dużej mierze w tych organach systemach informatycznych. Organ rekwizycyjny po wykonaniu zlecenia będzie przekazywać organowi egzekucyjnemu sprawozdanie z dokonanych czynności wraz z informacją o sposobie rozliczenia uzyskanych środków pieniężnych, 20)art. 31a przepis ten jest rozszerzeniem propozycji zawartych w art. 19 1a i umożliwia komplementarne stosowanie przez naczelnika urzędu

13 skarbowego środków egzekucyjnych niezastrzeżonych do kompetencji wierzycieli będących jednocześnie organami egzekucyjnymi w ramach zlecenia egzekucyjnego, analogicznego w swojej konstrukcji do stosowanego w przypadku innej właściwości miejscowej zlecenia rekwizycyjnego. Wprowadzenie tej instytucji nie powoduje krzyżowania się uprawnień i usuwa wszelkie spory dotyczące właściwości organu egzekucyjnego do zakończenia postępowania egzekucyjnego, 21)art. 32a wprowadza zasadę, zgodnie z którą po doręczeniu odpisu tytułu wykonawczego zobowiązanemu okazywanie tytułu wykonawczego lub wypisu tytułu wykonawczego przy dalszych czynnościach egzekucyjnych nie byłoby już wymagane. Zmiana ma w znacznym stopniu odciążyć pracę egzekutorów w terenie (zwolnić ich z obowiązku noszenia w teren tytułów wykonawczych lub ich wypisów, jeżeli odpis tytułu wykonawczego został uprzednio doręczony zobowiązanemu), 22)art. 32b przepis ma usprawnić egzekucję administracyjną. Wprowadza uprawnienie egzekutora do legitymowania osób obecnych w miejscu, w którym czynności egzekucyjne mają być lub są wykonywane, w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne do prawidłowego dokonania tych czynności. Dotychczas egzekutor mógł opierać się wyłącznie na oświadczeniu tych osób bądź korzystać przy ustaleniu ich tożsamości z pomocy organów policji. Zmiana ma umożliwić ustalenie tożsamości osoby, co do której egzekutor powziął przypuszczenie, że może być osobą zobowiązaną, z drugiej zaś strony ma ochronić zobowiązanego przed obecnością osób trzecich przy dokonywaniu czynności egzekucyjnych w sytuacji, gdy nie jest to konieczne, 23)art. 33 i 34 zmiana w art. 33 jest konsekwencją projektowanej w art. 34 zasady, że organem właściwym do rozpatrzenia zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej jest wierzyciel. Obecnie obowiązujące przepisy w tym zakresie przewidywały w pierwszej kolejności obowiązek zajęcia stanowiska przez wierzyciela w dwuinstancyjnym postępowaniu administracyjnym, a następnie wydania postanowienia przez organ egzekucyjny, które także podlegało instancyjnej kontroli sprawowanej przez organy wyższego stopnia. Rozwiązania te powodowały znaczne wydłużenie

14 postępowania w sprawie zgłoszonych przez zobowiązanego zarzutów. Problem powstawał również w sytuacji, gdy organ egzekucyjny był jednocześnie wierzycielem dochodzonych należności. W takim przypadku postanowienie wydane przez organ egzekucyjny (np. naczelnika urzędu skarbowego), po wydaniu postanowienia zawierającego stanowisko wierzyciela przez ten sam organ, jest uznawane czasami w literaturze oraz w orzecznictwie sądów administracyjnych (niejednolitym) jako bezprzedmiotowe. Wobec powyższego, w propozycji nowego brzmienia art. 34 uznano, że organem właściwym do rozpatrzenia zarzutów jest wyłącznie wierzyciel dochodzonych należności, z uwagi na treść i charakter tych zarzutów. W konsekwencji został zmieniony w całości art. 34 regulujący tryb, zasady i terminy rozpatrywania zarzutów przez ten organ. Zmiana ta spowodowała konieczność uchylenia w art. 33 pkt: 6 (w części dotyczącej niedopuszczalności zastosowanego środka egzekucyjnego), 8 i 9 wskazujących, że podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być: niedopuszczalność zastosowanego środka egzekucyjnego (pkt 6), zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego (pkt 8) oraz prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ (pkt 9), do których oceny właściwy jest organ egzekucyjny, a nie wierzyciel. Zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego oraz jego dopuszczalność, a także kwestia prowadzenia egzekucji, tj. dokonywania czynności przez niewłaściwy organ może być przedmiotem skargi na czynność egzekucyjną, rozpatrywanej w trybie art. 54. Tym samym została wyeliminowana konkurencyjność środków służących ochronie praw zobowiązanego, uznawana w doktrynie za niedopuszczalną, 24)art. 35 proponowane brzmienie art. 35 nadaje uprawnienie organowi egzekucyjnemu wstrzymania postępowania egzekucyjnego wyłącznie do dnia wydania przez wierzyciela postanowienia w sprawie zarzutów lub do dnia zawieszenia postępowania w trybie, o którym mowa w art. 34 4, 25)art. 54 w propozycji nowego brzmienia art. 54 uwzględniono przysługujący stronie postępowania środek określony w art. 227 K.p.a., tj. skargę na przewlekłe załatwienie sprawy przez organ administracji publicznej. Z tych względów zrezygnowano z istniejącej obecnie możliwości złożenia skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 54 1 i 2.

15 Podkreślić należy, że w przypadku zobowiązanego tego typu środek zaskarżenia jest zupełnie nieracjonalny, gdyż to zobowiązany przez swoje działanie (niewykonanie ciążącego na nim obowiązku) doprowadza do wszczęcia egzekucji. Rolą natomiast organu egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania tego obowiązku przez zastosowanie środków egzekucyjnych. Ponadto zauważyć należy, że w przypadku przewlekłości postępowań prowadzonych w ramach postępowania egzekucyjnego (np. rozpatrywanie wniosków o zawieszenie postępowania, zwolnienie z egzekucji składników majątku itp.) stronie przysługuje zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie w trybie art. 37 K.p.a. W proponowanym brzmieniu art. 54 została zmieniona data, od której liczy się 14-dniowy termin do wniesienia skargi na czynność egzekucyjną. Przyjęto, że początkiem biegu tego terminu nie będzie dzień dokonania zakwestionowanej czynności egzekucyjnej, lecz dzień powiadomienia strony o dokonanej czynności. Rozwiązanie to jest korzystniejsze dla zobowiązanego. Dzień powiadomienia o dokonanej czynności jest dniem następującym zazwyczaj kilka dni po dniu dokonania tej czynności; zobowiązany miał zatem krótszy niż 14 dni okres na sporządzenie i nadanie skargi. Zmiana wyeliminuje sytuacje, w których 14-dniowy termin do wniesienia skargi upływał przed dniem powiadomienia zobowiązanego o dokonanej czynności. W proponowanym brzmieniu art. 54 3 określono, że w przypadku stwierdzenia istotnego naruszenia przepisów prawa organ sprawujący nadzór uchyla zaskarżoną czynność, z tym że pozostają w mocy prawa osób trzecich nabyte na skutek tych czynności. Proponowana zmiana art. 54 4 upoważnia organ egzekucyjny, do którego jest składana skarga na czynności egzekucyjne, oraz organ sprawujący nadzór do wstrzymania w uzasadnionych przypadkach czynności egzekucyjnych będących przedmiotem zaskarżenia. Niczym nieuzasadnione jest wstrzymywanie prowadzenia całego postępowania egzekucyjnego na podstawie obecnej regulacji tego zagadnienia, skoro zobowiązany kwestionuje w tym trybie jedynie czynność egzekucyjną, której