OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE ORAZ ICH GOSPODARSTWA DOMOWE 2002

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE ORAZ ICH GOSPODARSTWA DOMOWE 2002 CZĘŚĆ I OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE Warszawa, październik 2003

Komitet Redakcyjny Głównego Urzędu Statystycznego: Przewodniczący: Tadeusz Toczyński Redaktor Główny: Halina Dmochowska Członkowie: Wojciech Adamczewski, Maria Bieńkowska, Stanisława Borkowska, Małgorzata Fronk, Iwona Gruczyńska, Bożena Jakóbiak, Janina Janecka, Małgorzata Kałaska, Jacek Kotowski, Liliana Kursa, Lucyna Nowak, Lucyna Przybylska, Grażyna Szydłowska Sekretarz: Hanna Poławska Publikowanie wyników NSP 2002 pod kierunkiem Janusza Witkowskiego Zastępcy Generalnego Komisarza Spisowego Wiceprezesa GUS Opracowanie publikacji: pod kierunkiem: Departament Statystyki Społecznej Małgorzaty Kałaska Dyrektora Departamentu oraz Grażyny Marciniak Zastępcy Dyrektora Redakcja merytoryczna: Autor opracowania: Grażyna Marciniak Zofia Ogonowska-Musiatowicz, Mariusz Chmielewski Prace edytorskie: Ewa Jabłońska, Mariusz Chmielewski, Zofia Ogonowska-Musiatowicz, Magdalena Włodek Graficzne wykonanie wykresów i map: Ewa Jabłońska Prace projektowe i przetwarzanie danych: COIS Warszawa pod kierunkiem: Autorzy prac projektowych i przetwarzania danych: Jovity Januszewskiej Zastępcy Dyrektora Centralnego Ośrodka Informatyki Statystycznej Barbara Grajek Irena Markuszewska Hanna Wiśniewska Agnieszka Zarzycka Projekt okładki: Druk i oprawa: Sylwester Jabłoński Zakład Wydawnictw Statystycznych Warszawa, al. Niepodległości 208 Przy publikowaniu danych GUS prosimy o podanie źródła 2

Przedmowa Niniejszym przekazuję Państwu kolejne opracowanie, zawierające wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, który został przeprowadzony w okresie 21 maja 8 czerwca 2002 r., łącznie z Powszechnym Spisem Rolnym według stanu na dzień 20 maja 2002 roku. Pierwsze publikacje, prezentujące podstawowe wyniki większości tematów będących przedmiotem badań w obu spisach, ukazały się w formie dwóch ogólnopolskich raportów. Kolejno wydawane są publikacje tematyczne, przedstawiające wyniki spisu ludności i mieszkań 2002 z następujących obszarów tematycznych: ludność; stan i struktura demograficzna, struktura społeczna oraz wybrane aspekty struktury ekonomicznej, takie jak aktywność ekonomiczna czy źródła utrzymania, gospodarstwa domowe i rodziny, zasoby mieszkaniowe; ich stan i jakość oraz warunki mieszkaniowe ludności. Prezentowana publikacja jest opracowaniem tematycznym, przygotowanym w formie tabelarycznej, poświęconym charakterystyce demograficznej i społeczno-ekonomicznej osób niepełnosprawnych. Opracowanie zawiera informacje o liczbie i strukturze osób niepełnosprawnych według płci i wieku, stanu cywilnego, poziomu wykształcenia, źródeł utrzymania oraz aktywności ekonomicznej tej zbiorowości. W publikacji zaprezentowano również wybrane wyniki spisu z 1988 roku oraz badania stanu zdrowia ludności Polski przeprowadzonego w 1996 r., co umożliwia obserwację zmian, jakie miały miejsce w okresie transformacji społeczno-gospodarczej. Publikacja zawiera uwagi ogólne, w których przedstawiono cel spisu i jego zakres tematyczny, podstawy prawne oraz zasady i formy upowszechniania wyników, uwagi metodyczne opisujące definicje i pojęcia oraz stosowane klasyfikacje, następnie część analityczną i podstawową, tabelaryczną część opracowania. W części tabelarycznej zamieszczone zostały tablice przeglądowe (z wynikami spisów 1988 i 2002, a także badania stanu zdrowia ludności 1996), tablice korelacyjne oraz zbiorcze ze spisu 2002, ukazujące dane ogólnopolskie oraz w przekroju terytorialnym. Opracowanie jest dostępne w wersji elektronicznej na płycie CD, a jego fragmenty są prezentowane także w Internecie. Tą drogą składam serdeczne podziękowanie Wszystkim, którzy przyczynili się do przygotowania i przeprowadzenia powszechnego spisu ludności i mieszkań 2002 oraz opracowania jego wyników. Jednocześnie wyrażam nadzieję, że prezentowane wyniki spisu będą przydatne dla szerokiego grona odbiorców danych statystycznych. Generalny Komisarz Spisowy Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Tadeusz Toczyński Warszawa, październik 2003 roku 3

SPIS TREŚCI str. Przedmowa... 3 Uwagi ogólne... 8 Uwagi metodyczne... 15 Część analityczna... 23 TABLICE PRZEGLĄDOWE NSP 1988 I 2002 ORAZ BADANIE STANU ZDROWIA LUDNOŚCI POLSKI W 1996 r... 35 Tabl. I. Ważniejsze dane o osobach niepełnosprawnych w Polsce w latach 1988 i 2002... 36 Tabl. II. Ważniejsze dane o osobach niepełnosprawnych w gospodarstwach domowych w latach 1996 i 2002... 38 Tabl. III. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych według kategorii niepełnosprawności, płci i województw w latach 1996 i 2002... 40 Tabl. IV. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych według grup wieku i województw w latach 1996 i 2002... 45 TABLICE WYNIKOWE... 51 A. Tablice zbiorcze... 51 Tabl. A/1. Osoby niepełnosprawne według województw, płci i kategorii niepełnosprawności... 52 Tabl. A/2. Osoby niepełnosprawne według wieku, płci oraz województw... 58 Tabl. A/3. Osoby niepełnosprawne według wieku, na 1000 ludności danej grupy oraz według województw... 61 Tabl. A/4. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego faktycznego, płci oraz województw... 62 Tabl. A/5. Osoby niepełnosprawne w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia, płci oraz województw... 65 Tabl. A/6. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej według aktywności ekonomicznej, płci oraz województw... 68 Tabl. A/7. Osoby niepełnosprawne prawnie według aktywności ekonomicznej, województw, podregionów i powiatów... 71 Tabl. A/8. Osoby niepełnosprawne według głównego źródła utrzymania, płci oraz województw... 80 Tabl. A/9. Osoby w gospodarstwach domowych według kategorii niepełnosprawności oraz województw... 86

B. Tablice korelacyjne...89 Osoby niepełnosprawne ogółem...89 Tabl. B/1. Osoby niepełnosprawne według wieku, płci i kategorii niepełnosprawności...90 Tabl. B/2. Osoby niepełnosprawne według ekonomicznych grup wieku, płci i kategorii niepełnosprawności...100 Tabl. B/3. Mediana (wiek środkowy) osób niepełnosprawnych według kategorii niepełnosprawności...109 Tabl. B/4. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego faktycznego, płci oraz kategorii niepełnosprawności...111 Tabl. B/5. Osoby niepełnosprawne w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia, płci i kategorii niepełnosprawności...114 Tabl. B/6. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej według aktywności ekonomicznej, płci i kategorii niepełnosprawności...120 Tabl. B/7. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej pracujące według statusu zatrudnienia, płci i kategorii niepełnosprawności...126 Tabl. B/8. Osoby niepełnosprawne według głównego źródła utrzymania, płci i kategorii niepełnosprawności...132 Tabl. B/9. Osoby niepełnosprawne pobierające świadczenia z niezarobkowych źródeł utrzymania według rodzaju świadczeń, liczby źródeł, płci i kategorii niepełnosprawności...138 Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych...145 Tabl. B/10. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych według wieku, płci i kategorii niepełnosprawności...146 Tabl. B/11. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej w gospodarstwach domowych według stanu cywilnego faktycznego, płci i kategorii niepełnosprawności...156 Tabl. B/12. Osoby niepełnosprawne w wieku 13 lat i więcej w gospodarstwach domowych według poziomu wykształcenia, płci i kategorii niepełnosprawności...162 Tabl. B/13. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych według ekonomicznych grup wieku, płci i kategorii niepełnosprawności...168 Tabl. B/14. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej w gospodarstwach domowych według aktywności ekonomicznej, płci i kategorii niepełnosprawności...177 Tabl. B/15. Osoby niepełnosprawne w wieku 15 lat i więcej w gospodarstwach domowych pracujące według statusu zatrudnienia, płci i kategorii niepełnosprawności...183 6

Tabl. B/16. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych według wielkości gospodarstwa domowego oraz płci i kategorii niepełnosprawności osób wchodzących w jego skład... 189 Tabl. B/17. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych według głównego źródła utrzymania, płci i kategorii niepełnosprawności... 192 Tabl. B/18. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych pobierające świadczenia z niezarobkowych źródeł utrzymania według rodzaju świadczeń, liczby źródeł, płci i kategorii niepełnosprawności... 198 Tabl. B/19. Osoby niepełnosprawne w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego (działki rolnej) według powierzchni użytków rolnych oraz płci i kategorii niepełnosprawności... 204 Osoby niepełnosprawne w obiektach zbiorowego zakwaterowania... 215 Tabl. B/20. Osoby niepełnosprawne w obiektach zbiorowego zakwaterowania według grup wieku, płci i kategorii niepełnosprawności... 216 Tabl. B/21. Osoby niepełnosprawne w obiektach zbiorowego zakwaterowania według rodzaju obiektu, płci i kategorii niepełnosprawności... 226 Wykaz publikacji z wynikami spisów powszechnych 2002... 228 Objaśnienia stosowanych skrótów: ( ) zjawisko nie wystąpiło. (0,0) zjawisko istniało, jednakże w ilościach mniejszych od liczb, które mogły być wyrażone uwidocznionymi w tablicy znakami cyfrowymi. (.) zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych. x wypełnienie pozycji, ze względu na układ tablicy, jest niemożliwe lub niecelowe. w tym oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy. # oznacza, że dane nie mogą być opublikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej. 7

UWAGI OGÓLNE Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 został wprowadzony ustawą. Spis ludności i mieszkań był przeprowadzony na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 roku razem z powszechnym spisem rolnym według stanu w dniu 20 maja 2002r. o godz. 24 00. Doświadczenia polskie W ostatnim stuleciu Polska przeprowadziła siedem spisów powszechnych ludności i mieszkań (1921, 1931, 1950, 1960, 1970, 1978 i 1988), jeden spis sumaryczny w 1946 r. oraz trzy spisy reprezentacyjne (mikrospisy) w latach: 1974, 1984 i 1995. Znaczenie spisów ludności i mieszkań jest różne w poszczególnych krajach, w zależności od sprawności funkcjonowania systemów ewidencyjnych i rejestrów oraz od stopnia powiązania systemu badań statystycznych z administracyjnymi źródłami danych. W naszym kraju znaczenie spisu ludności jest nadal bardzo duże. Podstawy prawne, termin i zakres podmiotowy spisu ludności i mieszkań 2002 Termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielenia informacji i sposób zebrania informacji zostały określone w następujących aktach prawnych: 1) w ustawie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz. U. z 2000 r., Nr 93, poz. 1026), 2) w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 99, poz. 1072) oraz 3) w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Z 1995 r., Nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami. Narodowemu spisowi powszechnemu ludności i mieszkań 2002 podlegały: 1) osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach, 2) mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami, 3) osoby niemające miejsca zamieszkania. Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku nie obejmował: 1) szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywający w Polsce były spisywani na ogólnych zasadach), 2) osób ubiegających się o azyl, 8

3) mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych. Powszechnym spisem rolnym zostały objęte: 1) indywidualne gospodarstwa rolne, 2) działki rolne, 3) osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, 4) pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. W ramach spisu ludności zostały przeprowadzone dodatkowe badania: 1) migracji długookresowych, 2) dzietności kobiet. W czasie spisu wypełniane były następujące formularze: formularz A przeznaczony do opisu mieszkania i budynku oraz do spisania osób w mieszkaniu, osób mieszkających w pomieszczeniu nie będącym mieszkaniem, osób w obiekcie zbiorowego zakwaterowania, a także osób bezdomnych, formularz M przeznaczony do zebrania informacji o migracjach osób, które w latach 1989-2002 przebywały poza obecnym miejscem zamieszkania (w innej miejscowości w kraju lub za granicą) przez okres co najmniej 12 miesięcy, formularz D przeznaczony do badania dzietności kobiet będących w wieku 16 lat i więcej, zamieszkałych w wylosowanych mieszkaniach, formularz R1 przeznaczony do spisu w indywidualnych gospodarstwach rolnych, formularz R2 przeznaczony do spisu u użytkowników działek rolnych i u właścicieli zwierząt gospodarskich, formularz R3 przeznaczony do spisu gospodarstw rolnych prowadzonych przez osoby prawne i inne jednostki organizacyjne. Wzory formularzy zostały opublikowane jako załączniki do ustaw o spisach. Zgodnie z przepisami tych ustaw, udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w formularzach A, M, R1, R2, R3 było obowiązkowe, zaś w formularzu D dobrowolne. Osoby objęte spisem obowiązane były do udzielenia rachmistrzom spisowym ścisłych, wyczerpujących i zgodnych z prawdą odpowiedzi na pytania zawarte w wymienionych formularzach. Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne wypełniły we własnym zakresie formularze R3 i przekazywały je do właściwego terytorialnie urzędu statystycznego. Szczegółowe zasady wypełniania formularzy A, M oraz D podane są w instrukcjach metodologicznych do spisu ludności i mieszkań, natomiast zasady wypełniania formularzy R1, R2 oraz R3 zawarte zostały w instrukcjach 9

metodologicznych do powszechnego spisu rolnego. Formularze oraz instrukcje spisowe dostępne są na stronie internetowej GUS. Podstawowe cele powszechnego spisu ludności i mieszkań 2002 1. Dostarczenie informacji o stanie i strukturze ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji o mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych na najniższym poziomie podziału terytorialnego kraju; 2. Możliwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zaszły w czasie w podstawowych strukturach demograficzno-społecznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkości i standardzie zasobów mieszkaniowych; 3. Dostarczenie informacji niezbędnych do międzynarodowych porównań poprzez uwzględnienie w opracowaniach standardów i zaleceń organizacji międzynarodowych (ONZ oraz Unii Europejskiej). Zakres tematyczny powszechnego spisu ludności i mieszkań 2002 Lata dziewięćdziesiąte to okres przemian społeczno-ekonomicznych nie tylko w Polsce, ale także w wielu krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Lata te charakteryzowały się daleko idącą integracją międzynarodową, która znalazła swoje odbicie m.in. w procesie dostosowywania krajowych systemów statystycznych, w tym wyników spisów, do wymogów międzynarodowych. Biuro Statystyczne ONZ, Europejska Komisja Gospodarcza oraz Unia Europejska wspólnie przygotowały propozycje tematów rekomendowanych do uwzględnienia w spisach powszechnych ok. 2000 r. 1 Propozycje te biorą pod uwagę znaczenie konkretnych aspektów sytuacji ludnościowej oraz potrzeby informacyjne poszczególnych krajów, a także potrzeby organizacji międzynarodowych związane z monitorowaniem i rozwijaniem polityki społecznej i regionalnej. Zalecenia międzynarodowe nie są bezwzględnie obowiązujące dla poszczególnych krajów, aczkolwiek należy się liczyć z tym, iż Polska podobnie jak każde inne państwo ma obowiązek dostarczania porównywalnych informacji statystycznych do międzynarodowych baz danych. Należy jednak mieć na uwadze, że każdy kraj ma pewne tematy ściśle powiązane ze swoją specyfiką, które muszą być bezwzględnie badane w kolejnych spisach i z tego względu powinny stanowić stały element tematyki spisowej. Wyniki spisu pozwalają na ocenę ilościowych i jakościowych zmian, jakie zaszły w społeczeństwie w okresie od poprzedniego spisu, charakteryzując kolejny etap jego rozwoju. Spis powszechny ludności jest swoistą fotografią społeczeństwa, przedstawiającą w danym momencie stan, rozmieszczenie i różnorodne struktury ludności, zamieszkałej na terenie całego kraju. 1 Międzynarodowe rekomendacje do spisów ludności i mieszkań ok. 2000r., zostały przyjęte na plenarnym posiedzeniu Konferencji Statystyków Europejskich w czerwcu 1997r. w Genewie. Rekomendacje te zostały przedstawione w formie publikacyjnej, jako wspólne opracowanie EKG ONZ oraz Unii Europejskiej. Aktualnie dostępne są w wersji angielskiej, jako finalny dokument pt. Zalecenia dla spisów ludności i mieszkań ok. 2000 r. w regionie EKG [Recommendations for the 2000 Censuses of Population and Housing in the ECE Region], EKG/Eurostat, New York and Geneva 1998 r. 10

Poprzez porównanie wyników obu spisów 2002 oraz 1988 istnieje możliwość rozpoznania kierunków i natężenia zmian rozwoju demograficzno-społecznego oraz zmian w infrastrukturze mieszkaniowej i potrzebach mieszkaniowych w miarę możliwości na każdym szczeblu podziału terytorialnego kraju, tj. na poziomie regionalnym: województw, podregionów (NTS-3) oraz lokalnym (powiatów i gmin). Należy przypomnieć, że reforma administracyjna wprowadziła powiaty, jako wydzielone jednostki administracyjne, które nie istniały w spisie z 1988r., jak również zmieniły się znacznie granice administracyjne województw. Dla potrzeb analizy zmian w czasie przeliczone zostały (w podstawowym zakresie) wyniki spisu 1988 według podziału administracyjnego obowiązującego aktualnie. Przeliczone dane po raz pierwszy zostały upowszechnione w raporcie z wynikami spisu 2002, który został wydany w czerwcu 2003 roku. Spis ludności i mieszkań 2002 obejmował następujące tematy: 1. Geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania; 2. Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności; 3. Demograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalnoprawny i faktyczny); 4. Charakterystykę demograficzną gospodarstw domowych i rodzin: pozycję osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny; 5. Charakterystykę społeczną osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowaną narodowość i język używany w rozmowach w domu; 6. Niepełnosprawność prawną i biologiczną; 7. Aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy; 8. Główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych; 9. Źródła utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielność gospodarowania; 10. Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach; 11. Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych; 12. Wielkość mieszkań i ich wyposażenie; 13. Samodzielność zamieszkiwania; 14. Charakterystykę budynków. Tematyka ludnościowa została wzbogacona dzięki przeprowadzeniu dwóch badań towarzyszących spisowi, a mianowicie: badania dzietności oraz badania długookresowych migracji ludności, jakie miały miejsce w latach 1989-2002. 11

Badanie dzietności kobiet Badania dzietności kobiet (reprezentacyjne) są już tradycją w polskich spisach ludności. Po raz pierwszy takie badanie przeprowadzono przy spisie ludności w 1970 roku. Badanie przeprowadzone w 2002 roku było badaniem szczególnie ważnym z następujących powodów: a) w latach dziewięćdziesiątych wystąpiła w naszym kraju głęboka depresja demograficzna, niemająca precedensu w historii powojennej Polski, b) począwszy od 1989 r. reprodukcja ludności w naszym kraju nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń; aktualne prognozy ludności nie wskazują na zmianę procesu zmniejszającej się dzietności w perspektywie najbliższych 20 lat, c) począwszy od 1999 roku ludność Polski zmniejsza się. Badanie ankietowe zostało przeprowadzone na próbie prawie 350 tys. kobiet, będących w wieku powyżej 16 lat (bez względu na ich stan cywilny). Ankietowe badania dzietności są z założenia badaniami, w których uczestnictwo jest dobrowolne. Badanie długookresowych migracji ludności w latach 1989-2002 Badaniem zostało objętych prawie 4 mln osób, które zmieniały w latach 1989-2002 miejsce zamieszkania na pobyt stały lub na okres co najmniej 12 miesięcy. Badanie to obejmuje migracje wewnętrzne oraz migracje zagraniczne ludności. Uzyskane w spisie informacje o migracjach pozwolą określić faktyczne rozmiary przemieszczeń, ich zasięg przestrzenny i główne kierunki mobilności ludności w latach 90-tych. Ustalenie rozmiarów takiej kategorii migracji i liczby osób migrujących w bieżących badaniach jest niezwykle trudne z uwagi na stosunkowo skromny zakres dostępnych informacji. Formy upowszechniania wyników spisu Wyniki Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 dostarczają podstawowych informacji o liczbie i strukturach demograficznych i społecznoekonomicznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin, zamieszkujących lub przebywających w Polsce oraz o rozmiarach zasobów mieszkaniowych, o ich jakości i wykorzystaniu. Można wyróżnić cztery podstawowe formy upowszechniania danych spisowych: 1) Publikowanie danych; 2) Udostępnianie danych na nośnikach informatycznych oraz poprzez bezpośredni dostęp do baz informacyjnych z wynikami spisu; 3) Dostępność podstawowych danych poprzez Internet; 4) Udostępnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych. Publikowanie wyników spisów jest już tradycją. Zatem, ta forma upowszechniania danych będzie kontynuowana. Jednak wobec gwałtownego rozwoju informatyki oraz nowoczesnych technologii komunikacji szczególna uwaga będzie zwrócona na ułatwienie odbiorcom danych spisowych korzystania z elektronicznych form dostępu do danych. 12

Przewiduje się, że w 2003 roku zostanie wydanych 13 publikacji tabelarycznych, zawierających wyniki spisu na poziomie ogólnokrajowym z jednoczesną prezentacją przekrojów regionalnych. Kolejne publikacje, głównie o charakterze analityczno-tabelarycznym będą opracowywane i wydawane począwszy od 2004 roku. Publikacje te w większości będą przygotowywane wspólnie z przedstawicielami środowisk naukowo-badawczych, zarówno tymi, z którymi GUS ma podpisane umowy o współpracy badawczej, jak i z innymi uczelniami oraz instytutami naukowo-badawczymi. Jednocześnie z wydawaniem publikacji ogólnokrajowych będą wydawane opracowania regionalne (wojewódzkie), a także lokalne, dotyczące poszczególnych gmin. Przygotowywany w postaci tablic wynikowych zakres opracowania wyników spisu, nie wyczerpuje wszystkich możliwości wykorzystania danych spisowych. Wdrożony system informatyczny, w tym szeroki program symbolizacji automatycznej oraz automatycznego wyprowadzania wielu informacji (zmiennych), pozwoli na opracowywanie wyników spisu również w innych niż proponowane układach korelacyjnych i przestrzennych. Potencjalni odbiorcy takich danych spisowych, które wykraczają poza dane ujęte we wspomnianych tablicach wynikowych, muszą jednak liczyć się z tym, że zamówienia będą realizowane w późniejszym czasie. Wykaz publikacji z wynikami spisu, przewidzianych do wydania w latach 2003-2004 W 2003 roku przewidziano wydanie następujących tytułów, zawierających dane na poziomie ogólnokrajowym, z uwzględnieniem przekroju regionalnego (według województw i podregionów), a dla niektórych informacji także przekroju lokalnego (dla powiatów i gmin): 1) Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań 2002. Raport z wyników 2) Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna 3) Gospodarstwa domowe i rodziny 4) Zamieszkane budynki 5) Mieszkania 6) Mieszkania niezamieszkane 7) Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna 8) Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem 9) Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 10) Aktywność ekonomiczna ludności 11) Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin 12) Migracje zagraniczne ludności 13) Migracje wewnętrzne ludności 14) Metodologia narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2002. W 2004 roku zostaną wydane kolejne tytuły, poświęcone poszczególnym tematom: 15) Aktywność ekonomiczna ludności związanej z rolnictwem 16) Przynależność narodowościowa ludności Polski 13

17) Dzietność rodzin (na podstawie Ankiety Rodzinnej 2002) 18) Migracje długookresowe ludności (na podstawie Ankiety Migracyjnej 2002). Zdecydowana większość publikacji wydawanych w 2003 roku ma charakter tabelaryczny, przy czym zachowana została jednolita struktura opracowań. Publikacje przewidziane do wydania w 2004 roku to opracowania tabelaryczne lub analityczno tabelaryczne. Uwagi techniczne Wszystkie tablice zawarte w aneksie tabelarycznym zostały opracowane w formacie Excel i w takiej postaci są dostępne na płycie CD. W tablicach, zarówno w tekście jak i w aneksie, wprowadzono automatyczne zaokrąglenia, co niekiedy może powodować drobne rozbieżności w sumowaniu danych na wyższych poziomach agregacji. Z uwagi na ustawowy obowiązek GUS do zachowania tajemnicy statystycznej, zachodzi konieczność ukrywania rzadkich informacji, występujących najczęściej przy prezentacji danych na poziomie lokalnym. W tych obszarach gdzie może istnieć realne niebezpieczeństwo identyfikacji danych jednostkowych, informacje liczbowe zostały zastąpione umownym znakiem. 14

UWAGI METODYCZNE Podstawowe definicje pojęć i klasyfikacje niezbędne do właściwej interpretacji wyników spisu będą zamieszczane w każdej z publikacji z wynikami spisu. Z uwagi na fakt, że dla części mieszkańców niemożliwe było przeprowadzenie spisu z udziałem rachmistrza spisowego (z różnych powodów), podstawowe informacje dla takich osób, takie jak: imię i nazwisko, data urodzenia oraz płeć zostały spisane z ewidencji. Wszystkie pozostałe pytania na formularzu spisowym w przypadku spisywanych z ewidencji pozostały bez odpowiedzi. Szacuje się, że z ewidencji spisano ponad 730 tys. osób (ponad 2% ogółu ludności), będących stałymi mieszkańcami naszego kraju. Bezpośrednią konsekwencją spisywania z ewidencji są braki odpowiedzi (nieustalone), podawane w poszczególnych tablicach. W czerwcu 2002 roku został przeprowadzony spis kontrolny do powszechnego spisu ludności i mieszkań. Badaniem objęto ponad 900 wylosowanych obwodów spisowych. W spisie kontrolnym zbadano 64 tys. mieszkań zamieszkanych i nieza mieszkanych oraz 192 tys. osób, zamieszkałych lub przebywających w mieszkaniach. Wyniki spisu kontrolnego posłużą do analizy i oceny jakości danych spisowych. Efekty takiej analizy będą prezentowane w kolejnych ogólnopolskich publikacjach tematycznych a także zostaną udostępnione na stronie internetowej GUS www.stat.gov.pl Szczegółowe zasady metodologiczne spisu kontrolnego zostaną przedstawione w publikacji poświęconej metodologii spisu ludności i mieszkań 2002. DEFINICJE POJĘĆ I WYKORZYSTYWANE KLASYFIKACJE OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE Ze względu na zmiany przepisów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych w spisie 2002 roku przyjęto zasady wyodrębniania tej kategorii osób, spójne metodologicznie ze stosowanymi w spisach z lat 1988 i 1978, tym samym została zachowana możliwość porównywania ich wyników. Osoba niepełnosprawna to osoba, która posiadała odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osoba, która takiego orzeczenie nie posiadała, lecz odczuwała ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa). Zbiorowość osób niepełnosprawnych została podzielona na 2 podstawowe grupy: osoby niepełnosprawne prawnie, tj. takie, które posiadały odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony, osoby niepełnosprawne tylko biologicznie, tj. takie, które nie posiadały orzeczenia, ale miały (odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych. Kryterium zakwalifikowania danej osoby do zbiorowości osób niepełnosprawnych prawnie jest: dla osób w wieku 16 lat i więcej - posiadanie aktualnego orzeczenia wydanego przez odpowiedni organ orzekający, ustalającego niezdolność do pracy, stopień niepełnosprawności, celowość przekwalifikowania lub inwalidztwo, 15

dla dzieci poniżej 16 roku życia - tj. urodzonych po 20 maja 1986 r. uprawnienie do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego. Osoby niepełnosprawne wyłącznie biologicznie prawnie i biologicznie wyłącznie prawnie Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej, społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, dla osób w wieku 16 lat i więcej ustalono 3 stopnie niepełnosprawności: znaczny umiarkowany lekki orzekane przez powiatowy, wojewódzki lub były krajowy zespół orzekający o stopniu niepełnosprawności. W myśl ustawy inne orzeczenia wydane przez organy do tego upoważnione przed wejściem w życie ustawy (tj. przed 01.01.1998 r.) traktowane były na równi z orzeczeniami stopnia niepełnosprawności Znaczny stopień niepełnosprawności ma osoba o naruszonej sprawności organizmu, która jest: 1. niezdolna do podjęcia zatrudnienia, 2. zdolna do wykonywania zatrudnienia w zakładzie pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji zawodowej, wymagająca niezbędnej w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Umiarkowany stopień niepełnosprawności ma osoba o naruszonej sprawności organizmu, która jest zdolna do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności, wymagająca w celu pełnienia ról społecznych częściowej lub okresowej pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Lekki stopień niepełnosprawności ma osoba o naruszonej sprawności organizmu, zdolna do wykonywania zatrudnienia, nie wymagająca pomocy innej osoby w pełnieniu ról społecznych. 16

Wykaz równorzędnych orzeczeń kwalifikujących osobę do grupy osób niepełnosprawnych prawnie oraz określenia stosowane w klasyfikacji niepełnosprawności/inwalidztwa prawnego w latach 1988 i 2002 r. Stopień niepełno sprawności znaczny umiarkowany lekki 2002 1988 Rodzaje orzeczeń równorzędnych Grupa inwalidztwa całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji I grupa inwalidztwa orzeczenie o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym z uprawnieniem do zasiłku pielęgnacyjnego całkowita niezdolność do pracy II grupa inwalidztwa III grupa inwalidztwa częściowa niezdolność do pracy celowość przekwalifikowania zawodowego orzeczenie o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym bez uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego 17 I grupa inwalidztwa II grupa inwalidztwa III grupa inwalidztwa Zgodnie z obowiązującymi przepisami w NSP 2002 do grupy osób niepełnosprawnych prawnie nie zaliczono osób, które uzyskały orzeczenie o grupie inwalidztwa wydane przez MON lub MSWiA oraz orzeczeń o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym wydanych przez KRUS po 31.12.1997. Uwzględniając subiektywną ocenę zdolności do wykonywania podstawowych czynności dla danego wieku, zbiorowość osób niepełnosprawnych prawnie podzielono na dwie grupy: osoby niepełnosprawne prawnie i biologicznie, tj. osoby, które posiadały orzeczenie i równocześnie miały (odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych, osoby niepełnosprawne tylko prawnie tj. osoby, które posiadały orzeczenie i nie miały (nie odczuwały) ograniczonej zdolności do wykonywania czynności podstawowych. Czynności podstawowe dla danego wieku to: dla niemowląt prawidłową reakcją na bodźce zewnętrzne (płacz, uśmiech, właściwe gesty i odruchy), dla dzieci w wieku przedszkolnym zdolność brania udziału w grach i zabawach w grupie rówieśników, dla dzieci w wieku szkolnym uczęszczanie do szkoły oraz uczestnictwo we wszystkich rodzajach obowiązkowych zajęć, dla osób w wieku aktywności zawodowej praca zawodowa, nauka lub prowadzenie gospodarstwa domowego, dla osób w wieku starszym podstawowa samoobsługa przy czynnościach higienicznych, zakupach, przyrządzaniu posiłków itp.

KATEGORIA LUDNOŚĆI Kategoria osób niepełnosprawnych została wyodrębniona z ludności faktycznie zamieszkałej. Ludność faktycznie zamieszkała obejmuje następujące grupy osób: 1. Mieszkające stale, które: a) były obecne w momencie spisu; b) były nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecność trwała mniej niż 2 miesiące; c) były nieobecne w momencie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z następujących powodów: odbywania zasadniczej służby wojskowej lub innej w systemie skoszarowanym oraz uczestniczenia w misjach wojskowych; przebywania w zakładzie karnym lub śledczym; pobytu za granicą. 2. Przebywające czasowo przez okres powyżej 2 miesięcy. Dotyczy to osób, które mieszkają na stałe w innym miejscu (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu spisania przebywają czasowo z następujących powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki. Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęty został czas faktyczny, a nie zamierzony. Kategoria ludności faktycznie zamieszkałej nie uwzględnia osób przybyłych z zagranicy na pobyt czasowy, tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się). WIEK Wiek osób określony liczbą lat ukończonych ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 20 maja 2002 roku). W tablicach obok tradycyjnych pięcioletnich lub dziesięcioletnich grup wieku wprowadzono również następujące ekonomiczne grupy: wiek przedprodukcyjny mężczyźni i kobiety w wieku 0 17 lat, wiek produkcyjny mężczyźni w wieku 18 64 lata, kobiety w wieku 18 59 lat, przy czym grupa ta została podzielona na : - wiek mobilny (18 44 lata mężczyźni i kobiety), - wiek niemobilny (45 64 lata mężczyźni i 45 59 lat kobiety), oraz wiek poprodukcyjny mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej. Ze względu na obowiązujące przepisy prawne dotyczące osób niepełnosprawnych zbiorowość została w niektórych tablicach podzielona na dwie grupy wieku: dzieci - 0-15 lat, dorośli 16 lat i więcej. 18

Mediana (wiek środkowy) wyznacza granicę wieku, którą połowa populacji już przekroczyła, a druga połowa jeszcze jej nie osiągnęła. STAN CYWILNY FAKTYCZNY W spisie ludności 2002 był badany stan cywilny prawny oraz stan cywilny faktyczny. W tablicach zbiorowość osób niepełnosprawnych została przedstawiona według stanu cywilnego faktycznego. Stan cywilny faktyczny osób został określony wtórnie, na podstawie charakteru związku, w jakim żyje dana osoba, tj. w oparciu o informacje dotyczące relacji z głową gospodarstwa domowego, stanu cywilnego prawnego oraz wzajemnych powiązań między osobami spisanymi. Ustalono następujące kategorie faktycznego stanu cywilnego: kawaler, panna; żonaty, zamężna w świetle prawa świeckiego lub kanonicznego i pozostający w faktycznym małżeństwie; partner, partnerka (partnerów wyodrębniano w ramach tego samego gospodarstwa domowego bez względu na ich stan cywilny prawny); wdowiec/wdowa; rozwiedziony/rozwiedziona; separowany/separowana. Kategoria ta dotyczyła osób: a) pozostających w separacji prawnej i nie tworzących formalnych związków (partnerskich) z innymi osobami; b) o stanie cywilnym prawnym żonaty/zamężna nie pozostających w związku małżeńskim i nie tworzących formalnych związków (partnerskich) z innymi osobami. POZIOM WYKSZTAŁCENIA Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa. Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy eksternistycznej. Ze względu na nowy system szkolnictwa, wprowadzony reformą oświaty w dniu 1 stycznia 1999 roku, poziom wykształcenia został ustalony dla osób w wieku 13 lat i więcej. W spisie zastosowano następującą klasyfikację poziomu wykształcenia: wykształcenie wyższe - ze stopniem naukowym co najmniej doktora, - z tytułem magistra, lekarza lub równorzędnym, - z tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty, policealne - z maturą (pomaturalne), - bez matury, 19

średnie - ogólnokształcące z maturą, - zawodowe z maturą, - ogólnokształcące bez matury, - zawodowe bez matury, zasadnicze zawodowe, podstawowe ukończone, podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego. Przyjęta w spisie 2002 roku klasyfikacja poziomu wykształcenia jest nieco rozszerzona w stosunku do spisu 1988 roku, dlatego w części dotyczącej analizy zmian uwzględniony został zakres porównywalny do 1988 roku. Uwaga ta dotyczy również wieku osób w 1988 roku badaniem poziomu wykształcenia objęte były osoby, które ukończyły 15 lat. W 2002 roku, po reformie szkolnictwa z 1999 r., wprowadzającej 6 etnią szkołę podstawową i 3 letnie gimnazjum, badaniem poziomu wykształcenia objęto osoby w wieku 13 lat i więcej. Porównania struktur poziomu wykształcenia ludności z obu spisów zostały zaprezentowane z uwzględnieniem osób w wieku 15 lat i więcej. Należy również zaznaczyć, że dane spisu 2002 roku ze względu na termin jego przeprowadzenia (maj 2002 r., podczas gdy w 1988 r. był to grudzień) nie w pełni obrazują porównywalną sytuację. W momencie przeprowadzania spisu (maj 2002 r.) uczniowie ostatnich klas, we wszystkich typach szkół, nie posiadali jeszcze świadectwa ukończenia szkoły, tym samym został im określony niższy poziom wykształcenia. Dane spisowe dotyczą zatem raczej stanu z początku roku szkolnego (lub z końca roku kalendarzowego 2001). ŹRÓDŁO UTRZYMANIA Źródło utrzymania osoby jest to źródło, z którego pochodzą środki na finansowanie konsumpcyjnych i innych życiowych potrzeb uzyskiwane w ciągu całego roku (12 miesięcy) poprzedzającego spis. Wyróżnia się następujące grupy źródeł utrzymania: dochody (zarobki) z pracy osobiście wykonywanej, niezależnie od charakteru zatrudnienia, niezarobkowe źródło dochodów w tym między innymi emerytury, renty, zasiłki, inne dochody pochodzące: - z własności, - z najmu, pozostawanie na utrzymaniu innych osób posiadających własne źródło dochodów. Główne źródło utrzymania osoby jest to źródło przynoszące jej największy dochód. Jeżeli osoba miała w ciągu roku poprzedzającego spis tylko jedno źródło dochodów - było ono jednocześnie jej głównym, a zarazem wyłącznym źródłem utrzymania. 20

AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA Z punktu widzenia analizy aktywności zawodowej ludność w wieku 15 lat i więcej dzieli się zgodnie z międzynarodowymi standardami na trzy podstawowe kategorie: pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo. Pracujący i bezrobotni tworzą razem kategorię aktywnych zawodowo. Do pracujących zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia: wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód tzn. były zatrudnione w charakterze pracownika najemnego, pracowały we własnym (lub dzierżawionym) gospodarstwie rolnym lub prowadziły własną działalność gospodarczą poza rolnictwem, pomagały (bez wynagrodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej działalności gospodarczej poza rolnictwem, nie wykonywały pracy (np. z powodu choroby, urlopu, przerwy w działalności zakładu, trudnych warunków atmosferycznych, strajku), ale formalnie miały pracę jako pracownicy najemni bądź pracujący na własny rachunek, uczniowie, z którymi zakłady pracy lub osoby fizyczne zawarły umowę o naukę zawodu lub przyuczenie do określonej pracy, jeżeli otrzymywali wynagrodzenie. Do bezrobotnych zaliczono osoby w wieku 15 74 lata, które spełniły jednocześnie trzy warunki: w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi, aktywnie poszukiwały pracy tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni - tydzień badany), aby znaleźć pracę, były gotowe (zdolne) podjąć pracę w tygodniu badanym i następnym. Za bezrobotne uznano także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały pracę załatwioną i oczekiwały na jej rozpoczęcie. Ludność bierną zawodowo (tzn. pozostającą poza siłą roboczą) stanowiły osoby w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne, tzn. osoby, które w badanym tygodniu: nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały, nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były zdolne (gotowe) do jej podjęcia w tygodniu badanym i następnym. Wymienione trzy grupy ludności możliwe są do wyodrębnienia począwszy od 1990 r., tj. od początku transformacji ustrojowej. W spisie z 1988 r. nie notowano zjawiska bezrobocia. Wyróżniano wtedy tylko dwie kategorie ludności: czynnych i biernych zawodowo. Do czynnych zawodowo zaliczano w 1988 r.: osoby pracujące, dla których praca była głównym źródłem utrzymania oraz osoby posiadające główne niezarobkowe źródło i jednocześnie pracujące (praca stanowiła dla nich dodatkowe źródło utrzymania). 21

Jako biernych zawodowo traktowano osoby posiadające wyłącznie własne niezarobkowe źródło utrzymania oraz wszystkie osoby pozostające na utrzymaniu. GOSPODARSTWA DOMOWE Osoby mieszkające w mieszkaniach lub zamieszkanych pomieszczeniach nie będących mieszkaniami (np. strych, barakowóz, przyczepa kempingowa, barka) tworzą gospodarstwa domowe. Przez gospodarstwo domowe rozumie się zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się. Jeżeli któraś z osób mieszkających razem utrzymuje się oddzielnie, osoba ta tworzy oddzielne jednoosobowe gospodarstwo domowe. W spisywanym pomieszczeniu mogło mieszkać jedno, dwa, trzy lub więcej gospodarstw domowych. Gospodarstwo domowe z użytkownikiem indywidualnego gospodarstwa rolnego (działki rolnej) jest to gospodarstwo, w którym jeden z członków jest użytkownikiem gospodarstwa rolnego, działki rolnej lub właścicielem zwierząt gospodarskich. OBIEKTY ZBIOROWEGO ZAKWATEROWANIA Obiektem zbiorowego zakwaterowania jest zespół pomieszczeń zlokalizowanych w jednym lub kilku budynkach, zajętych przez jeden zakład świadczący usługi opiekuńczo wychowawcze, opiekuńczo lecznicze, hotelarskie bądź inne, w których zamieszkuje zwykle większa liczba osób. Obiekty zbiorowego zakwaterowania można podzielić ze względu na okres zamieszkania na: stałego zamieszkania, są to: domy pomocy społecznej dla emerytów, zakłady opiekuńczo lecznicze dla przewlekle chorych lub upośledzonych, klasztory, domy zakonne, dłuższego zamieszkania, są to: internaty, domy studenckie, hotele pracownicze, domy dziecka, krótkotrwałego pobytu, są to m. in.: hotele, motele, pensjonaty, domy wczasowe, a także szpitale, sanatoria, prewentoria. W spisie 2002 roku zgodnie z międzynarodowymi zaleceniami metodologicznymi przyjęto szerszą klasyfikację obiektów, uwzględniając m.in. zakłady opiekuńcze dla samotnych kobiet w ciąży lub z małymi dziećmi, obiekty dla bezdomnych oraz obiekty instytucji wyznaniowych. KLASYFIKACJE wykorzystywane w spisie: 1. ISCED 1997 Międzynarodowe Normy Klasyfikacji Wykształcenia, UNESCO, Paryż 1997, której odpowiednikiem jest Polska Klasyfikacja Edukacji wprowadzona w maju 2003. ((Dz. U. z 2003 r. Nr 98, poz. 895). 2. Zalecenia dotyczące spisów ludności i mieszkań około roku 2000 w regionie EKG (Recommendation for the 2000 Censuses of Population ans Housing in the ECE Region, EKG ONZ, EUROSTAT, polskie wydanie w serii Zeszyty metodyczne i klasyfikacje tłumaczenie za wiedzą EKG ONZ. 22

&= û$1$/,7<&=1$ -HG\Q\P EDGDQLHP NWyUHJR Z\QLNL SR]ZDODM XVWDOLü SHáQ OLF]E RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK RUD] XPR*OLZLDM V]F]HJyáRZ FKDUDNWHU\VW\N WHM JUXS\ OXGQRFL MHVW VSLV SRZV]HFKQ\ OXGQRFL 3ROVND VWDQRZL MHGHQ ] QLHOLF]Q\FK NUDMyZ Z którym badaqlh ]MDZLVND QLHSHáQRVSUDZQRFL Z SRSU]HGQLFK ODWDFK RNUHODQHJR MDNR inwalidztwo ) w VSLVDFK OXGQRFL VWDáR VL MX* WUDG\FM,QZDOLG]WZR EDGDQRSR UD] SLHUZV]\ Z VSLVLH URNX 3\WDQLD GRW\F]\á\ ZyZF]DV SHZQ\FK XáRPQRFL IL]\F]Q\FK WDNLFK MDN OHSRWD JáXFKRWD F]\ WH* EUDN NRF]\Q 3R GUXJLHM ZRMQLH ZLDWRZHM GR WHM WHPDW\NL SRZUyFRQR Z VSLVDFK OXGQRFL Z L URNXRUD] w 1DURGRZ\P6SLVLH3RZV]HFKQ\P/XGQRFLL0LHV]NDZ 2002 r. 6WDQLG\QDPLND]ELRURZRFLRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FK W 2002 rokuolf]edrvyeqlhsháqrvsudzq\fkz\qrvládw\vfrvwdqrzlár RJyáX OXGQRFL NUDMX 2]QDF]D WR *HFRVLyGP\PLHV]NDQLHF3ROVNLE\áRVRE QLHSHáQRVSUDZQ Z U FR G]LHVLW\ Z U co czternasty). Liczba osób QLHSHáQRVSUDZQ\FK Z RNUHVLH PLG]\ VSLVDPL L Z]URVáD R 1721,2 tys. (tj. o 46,1%), natomiast w stosunku do wyników reprezentacyjnego badania stanu zdrowia OXGQRFL Z U EDGDQLHP W\P REMWH E\á\ W\ONR RVRE\ ]DPLHV]NDáH w gospodarstwach domowych) w spisie w 2002 roku QDVWSLáQLH]QDF]Q\VSDGHNOLF]E\ RVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FK- o 82,5 tys. :JRVSRGDUVWZDFKGRPRZ\FKPLHV]NDáRW\VRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKWM SRSXODFML RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK Z U : JRVSRGDUVWZDFK ]ELRURZ\FKSU]HE\ZDáRW\VRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKDOHF]VWRü Z\VWSRZDQLD ]MDZLVND QLHSHáQRVSUDZQRFL Z RELHNWDFK ]ELRURZHJR ]DJRVSRGDURZDQLD E\áD Z\*V]D QL* Z SU]\SDGNX JRVSRGDUVWZ GRPRZ\FK RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK QD OXGQRFL ]DPLHV]NDáHM Z JRVSRGDUVWZDFK ]ELRURZ\FK SRGFzas gdy w gospodarstwach GRPRZ\FK ZVND(QLNWHQZ\QLyVáRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKQDOXGQRFL WDP ]DPLHV]NXMFHM /LF]EDRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKSUDZQLHZUZ]URVáDZVWRVXQNXGRU R W\V WM R 1DWRPLDVW ]ELRURZRü RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK W\ONR ELRORJLF]QLH]ZLNV]\áDVLZSRUyZQDQLXGRUSRQDGGZXNURWQLHZ]URVWR tys. tj. o 111,0%). :UyG RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK Z U QDMOLF]QLHMV] JUXS VWDQRZLá\ RVRE\ SRVLDGDMFH RU]HF]HQLH R OHNNLP VWRSQLX QLHSHáQRVSUDZQRFL ]ELRURZRFL RUD] RVRE\]RU]HF]HQLHPRXPLDUNRZDQ\PVWRSQLXQLHSHáQRVSUDZQRFLQDWRPLDVWZ VSLVLHUSU]HZD*Dá\RVRE\RXPLDUNRZDQ\PVWRSQLXQLHSHáQRVSUDZQRFLGDZQLHM II grupa inwalidztwa). 1DOH*\ ]DXZD*\ü *H Z FDáHM ]ELRURZRFL RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK QDMZ\*V] G\QDPLNZ]URVWXZUR]ZD*DQ\PRNUHVLHFKDUDNWHU\]RZDáDVLJUXSDG]LHFLZZLHNX- 15 lat. :UyGQLHSHáQRVSUDZQ\FKW\ONRELRORJLF]QLH]FDáNRZLFLHRJUDQLF]RQ]GROQRFL GR Z\NRQ\ZDQLD SRGVWDZRZ\FK F]\QQRFL Z U E\áR W\V RVyE WM R ZLFHMQL*ZUW\VQDWRPLDVWSRZD*QHRJUDQLF]HQLHVSUDZQRFLZU ]DGHNODURZDáRW\VRVyEWMRW\VRZLFHM QL*ZSRSU]HGQLP spisie. 23

: RJyOQHM ]ELRURZRFL RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK QDGDO SU]HZD*Dá\ NRELHW\ FKRFLD* ZQLHFR PQLHMV]\P VWRSQLXQL* Z SRSU]HGQLP VSLVLH Z U ZREHF 53,5% w U:163P*F]\(QLVWDQRZLOLRPDZLDQHMSRSXOacji. :D*QLHMV]HGDQHRRVREDFKQLHSHáQRVSUDZQ\FKZ3ROVFHZODWDFKL002 Wyszczególnienie 2JyáHP 1978 1988 2002 w tys. 1978=100 1988=100 262%<1,(3(à12635$:1(2*Ïà(0 2485,0 3735,5 5456,7 219,6 146,1 0*F]\(QL 1186,2 1736,3 2568,2 216,5 147,9 Kobiety 1298,8 1999,2 2888,5 222,4 144,5 /LF]EDRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKQDOXGQRFL 71 99 143 201,4 144,4 ZHGáXJNDWHJRULLQLHSHáQRVSUDZQRFL 1LHSHáQRVSUDZQHSUDZQLH 1928,6 3258,4 4450,1 230,7 136,6 R]QDF]Q\PVWRSQLXQLHSHáQRVSUDZQRFL 301,4 537,4 1064,8 353,3 198,1 RXPLDUNRZDQ\PVWRSQLXQLHSHáQRVSUDZQRFL 866,2 1368,3 1426,7 164,7 104,3 ROHNNLPVWRSQLXQLHSHáQRVSUDZQRFL 750,9 1343,6 1571,7 209,3 117,0 RQLHXVWDORQHMWUHFL - - 251,9 - - w wieku 0-ODW]XSUDZQLHQLDPLGR]DVLáNX SLHOJQDF\MQHJR 10,2 9,0 135,1 1330,9 1497,6 1LHSHáQRsprawne tylko biologicznie 556,4 477,1 1006,6 180,9 211,0 ]FDáNRZLW\PRJUDQLF]HQLHPVSUDZQRFL 120,8 73,6 124,0 102,6 168,4 ]SRZD*Q\PRJUDQLF]HQLHPVSUDZQRFL 435,5 403,5 882,6 202,6 218,7 * :LURNXE\á\WRRVRE\ZZLHNX-14 lat z orzeczrqjuxslqzdolg]wzd =H Z]JOGX QD ]PLDQ SRG]LDáX DGPLQLVWUDF\MQHJR NUDMX QLHPR*OLZH MHVW GRNRQDQLH DQDOL]\ ]Uy*QLFRZDQLD WHU\WRULDOQHJR Z RNUHVDFK SRPLG]\ SRV]F]HJyOQ\PL VSLVDPL $QDOL]XMF ]Uy*QLFRZDQLH WHU\WRULDOQH QD SRGVWDZLH Z\QLNyZ 163 zaxzd*d VL *H QDMZLNV]H QDW*HQLH ]MDZLVND QLHSHáQRVSUDZQRFL Z\VWSRZDáR w ZRMHZyG]WZDFKOXEHOVNLPLPDáRSROVNLP- poqdgrvyeqdplhv]ndfyz 3R]D ZRMHZyG]WZHP OVNLP Z NWyU\P OLF]ED QLHSHáQRVSUDZQ\FK P*F]\]Q i NRELHW SU]\SDGDMFD QD PLHV]NDFyZ WHJR UHMRQX MHVW WDND VDPD w SR]RVWDá\FKZRMHZyG]WZDFKOLF]EDNRELHWQLHSHáQRVSUDZQ\FKE\áDZ\*V]DRGOLF]E\ P*F]\]Q7DNDWHQGHQFMDZ\VWSLáD]DUyZQRZPLDVWDFKMDNLZUyGPLHV]NDFyZZVL ]MHGQ\PZ\MWNLHP WDN*HZZRMHZyG]WZLHOVNLPJG]LHQDZVL]DQRWRZDQRZ\*V] OLF]EQLHSHáQRVSUDZQ\FKP*F]\]QQDPLHV]NDFyZQL*NRELHW 1DMZ\*V] F]VWRü Z\VWSRZDQLD ]MDZLVND ]DQRWRZDQR ZUyG NRELHW mieszkanek wsi województwa lubelskiego (218). 24

&]VWRüZ\VWSRZDQLDQLHSHáQRVSUDZQRFLZHGáXJSáFLLPLHMVFD]DPLHV]NDQLDZPLDVWDFK lub na wsi oraz województw 2JyáHP Miasta :LH Województwa P*- P*- P*- RJyáHP kobiety RJyáHP kobiety RJyáHP F]\(QL F]\(QL F]\(QL kobiety Na 1000 osób POLSKA 143 139 147 136 132 139 153 148 159 'ROQROVNLH 150 144 155 146 141 149 161 152 170 Kujawskopomorskie 147 143 150 143 140 146 153 149 157 Lubelskie 185 177 194 164 160 167 205 191 218 Lubuskie 175 166 183 167 160 173 189 177 201 àyg]nlh 140 137 142 135 133 137 148 144 151 0DáRSROVNLH 182 169 194 179 165 192 186 174 197 Mazowieckie 113 111 115 110 108 112 120 118 122 Opolskie 100 100 101 102 101 103 98 98 98 Podkarpackie 150 148 153 137 137 137 159 155 164 Podlaskie 129 125 133 117 115 118 146 139 154 Pomorskie 138 135 141 137 133 141 141 141 142 OVNLH 118 118 118 118 118 119 119 121 116 ZLWRNU]\VNLH 144 141 147 134 133 135 153 148 158 :DUPLVNRmazurskie 148 144 152 142 140 145 157 151 163 Wielkopolskie 157 152 161 157 151 163 156 154 159 Zachodniopomorskie 137 134 141 132 128 135 150 146 154 1DMQL*V] F]VWRü Z\VWSRZDQLD QLHSHáQRVSUDZQRFL ]DQRWRZDQR Z ZRMHwództwie opolskim - RVyE QD PLHV]NDFyZ RUD] PD]RZLHFNLP L OVNLP SRQL*HMRVyEQDPLHV]NDców tych rejonów). &]VWRüZ\VWSRZDQLDQLHSHáQRVSUDZQRFL =DFKRGQLRSRPRUVNLH /XEXVNLH QLHSHáQRVSUDZQRü 'ROQROVNLH GR GR GR GR 3RPRUVNLH :LHONRSROVNLH.XMDZVNRSRPRUVNLH 2SROVNLH 25 :DUPLVNRPD]XUVNLH àyg]nlh 0D]RZLHFNLH 0DáRSROVNLH ZLWRNU]\VNLH OVNLH 3RGODVNLH /XEHOVNLH 3RGNDUSDFNLH

W wojewódzwzdfk OXEHOVNLP L OXEXVNLP ZVND(QLN NRELHW QLHSHáQRVSUDZQ\FK QD ZVL SU]HNURF]\á SRGF]DV JG\ Z RSROVNLP Z\QLyVá QD NRELHW 5yZQLH* P*F]\(QL - PLHV]NDF\ ZVL WHJR ZRMHZyG]WZD FKDUDNWHU\]RZDOL VL QDMQL*V] F]VWRFL Z\VWSRZDQLD QLHSHáQRVSUDZQRFL %\ár WR MHG\QH ZRMHZyG]WZR Z NWyU\P ]DQRWRZDQRQL*V]\ZVND(QLNRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKQDZVLQL*ZPLastach. 2VRE\QLHSHáQRVSUDZQHZHGáXJZLHNX 5R]PLDU\]MDZLVNDQLHSHáQRVSUDZQRFLZEDGDQLDFKVSLVRZ\FKZGX*\PVWRSQLX RG]ZLHUFLHGODM NRQG\FM ]GURZRWQ VSRáHF]HVWZD SROVNLHJR 1DW*HQLH QLHSHáQRVSUDZQRFL QDVLOD VL ZUD] ] ZLHNLHP %OLVNR ]ELRURZRFL RVyE QLHSHáQRVSUDZQ\FK VWDQRZLá\ RVRE\ Z ZLHNX ODW L ZLFHM 3RQDG NRELHW ]DPLHV]NDá\FKQDZVLZ\ND]DáDQLHSHáQRVSUDZQRüSUDZQDSUDZLHWHM]ELRURZRFL ]DGHNODURZDáDQLHSHáQRVSUDZQRüW\ONRELRORJLF]QEH]RU]HF]HQLDSUDZQHJR Osoby QLHSHáQRVSUDZQH 2VRE\QLHSHâQRVSUDZQHZHGâXJZLHNXSâFLLNDWHJRULLQLHSHâQRVSUDZQRSFL ZODWDFKL 0*F]\(QL Kobiety RJyáHP 0-14 65 lat i 0-14 15-19 20-64 RJyáHP lat ZLFHM lat 15-19 20-59 w tys. RJyáHP w tys. RJyáHP MIASTA 60 lat i ZLFHM Prawnie 1988 905,6 0,4 0,7 74,2 24,7 1110,4 0,3 0,5 49,5 49,7 2002 1279,2 3,2 2,0 68,5 26,3 1371,4 2,2 1,5 49,5 46,8 Tylko biologicznie 1988 95,6 15,8 4,5 39,4 40,3 166,2 6,6 1,9 20,4 71,1 2002 209,3 9,9 4,9 40,9 44,3 353,2 4,2 2,1 20,3 73,3 :,( Prawnie 1988 657,3 0,2 0,6 68,3 30,9 585,1 0,2 0,5 43,9 55,4 2002 907,3 3,3 1,9 67,3 27,6 892,2 2,5 1,4 45,7 50,5 Tylko biologicznie 1988 77,8 9,5 2,9 33,8 53,8 137,6 3,9 1,1 16,9 78,1 2002 172,4 8,4 3,5 38,3 49,8 271,6 3,8 1,5 19,4 75,4 :UQLHXZ]JOGQLRQRRVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FKGODNWyU\FKQLHXVWDORQRZLHNX 6WDQF\ZLOQ\RVyEQLHSHáQRVSUDZQ\FK W poprzednich spisach osoe\ WZRU]FH ]ZL]NL QLHIRUPDOQH Z\ND]\ZDQH E\á\ áf]qlh]rvredplegf\plz]zl]ndfk PDá*HVNLFK IRUPDOQR-prawnych. W spisie ]H Z]JOGX QD]DOHFHQLD RUJDQL]DFML PLG]\QDURGRZ\FK GRW\F]FH VSLVyZ RNRáR URNX RUD] ] SRZRGX VWDáHJR ]ZLNV]HQLD VL OLF]E\ ]ZL]NyZ SDUWQHUVNLFK Z\RGUEQLRQR RGG]LHOQLH PDá*HVWZD ]DZDUWH ]JRGQLH ] RERZL]XMF\P XVWDZRGDZVWZHP L RGG]LHOQLH W]Z ]ZL]NL SDUWQHUVNLH -HGQDN *HE\ ]DFKRZDü SRUyZQ\ZDOQRü SRPLG]\ Z\QLNDPL VSLVyZ Z SUH]HQWRZDQHM SRQL*HM WDEOLF\ RELH grup\]rvwdá\sráf]rqh 26