Przytoczony powyŝej wniosek potwierdzają spadkowe tendencje liczby mieszkańców gminy obserwowane w latach poprzednich. Wartości te w kolejnych latach kształtowały się następująco: rok 2001: 6577 mieszkańców, rok 2002: 6572 mieszkańców (-0,08% w stosunku do roku ubiegłego), rok 2003: 6547 mieszkańców (-0,38% w stosunku do roku ubiegłego), rok 2004: 6468 mieszkańców (-0,93 w stosunku do roku ubiegłego), 2005: 6428 mieszkańców (-0,92% w stosunku do roku ubiegłego) 42. Jako wartość uśrednioną wskaźnika spadku liczby ludności dla obliczeń prognoz demograficznych przyjęto: -0,5% w ciągu roku. Podsumowując, naleŝy stwierdzić, Ŝe procesy demograficzne na terenie gminy Kamionka odzwierciedlają te same tendencje, które są obserwowane na terenie województwa. W najbliŝszych kilkunastu latach przewiduje się niekorzystne zmiany demograficzne prowadzące, w wyniku niskiego poziomu dzietności, do szybkiego procesu starzenia się społeczeństwa i stopniowego spadku liczby ludności w województwie. W 2020 roku mniej więcej co piąty mieszkaniec województwa lubelskiego będzie miał 60 i więcej lat. Dalsze utrzymywanie się obecnych kierunków zmian zagraŝa pojawieniem się w niedalekiej przyszłości niekorzystnych dla rynku pracy deformacji struktury wieku ludności oraz zmniejszeniem się podaŝy siły roboczej. Narastać mogą równieŝ problemy społeczne związane z przyrostem ludności w wieku poprodukcyjnym. Według prognozy GUS w najbliŝszych latach województwo nadal będzie się zaliczało do obszarów odpływu ludności. Łącznie w okresie 2005-2015 z tytułu migracji zagranicznych i międzywojewódzkich ubędzie ok. 1,6% mieszkańców Lubelszczyzny. Tabela 4.2. Prognoza zmian liczby mieszkańców gminy w latach 2008 2018. Rok/liczba mieszkańców 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 6332 6301 6269 6237 6206 6175 6144 6113 6082 6052 6022 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl 4.1.2. Prognoza zmian liczby podmiotów gospodarczych Bazę ekonomiczną gminy Kamionka pod koniec 2005 roku tworzyło 326 podmiotów gospodarczych, z czego zdecydowana większość zaliczana była do sektora prywatnego (95,1%). W latach wcześniejszych ich liczba prezentowała się następująco: 2000: 255 podmiotów gospodarczych, 2001: 268 podmiotów gospodarczych, 42 Bank Danych Regionalnych, www.stat.gov.pl Grzegorz Wronowski 54
2002: 284 podmiotów gospodarczych, 2003: 306 podmiotów gospodarczych, 2004: 311 podmiotów gospodarczych. Na podstawie powyŝszych danych stwierdzić moŝna, iŝ od kilku lat na terenie gminy Kamionka utrzymuje się stała tendencja wzrostu liczby podmiotów gospodarczych, która w poszczególnych latach przyjmowała wartość od 1,6 do 7,2% w skali roku. Dla potrzeb niniejszego opracowania przyjęto średnią przyrostu tych podmiotów w kolejnych latach, która wynosi 4,5%. Na tej podstawie sporządzono prognozę, którą przedstawia tabela poniŝej. Tabela 4.3. Prognoza zmian liczby podmiotów gospodarczych w latach 2008 2018. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 372 388 406 424 443 463 484 506 529 552 577 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (www.stat.gov.pl). PowyŜsza prognoza dotyczy tak zwanego stanu średniego i nie uwzględnia ewentualnych nagłych zmian w koniunkturze gospodarczej. Oparta jest przede wszystkim na aktualnie obserwowanych zjawiskach gospodarczych, które prognozują systematyczny rozwój gospodarczy całego kraju. 4.1.3. Wnioski do prognozy Zaprezentowane w niniejszym rozdziale prognozy wskazują na stopniowe, choć niewielkie, zmniejszanie się liczby mieszkańców gminy. Jest to tendencja zgodna z opracowaną przez GUS prognozą ludności województwa lubelskiego na najbliŝsze 20 lat, która wskazuje na stałe zmniejszanie się liczby mieszkańców. Tendencje wzrostowe dotyczą natomiast liczby podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy, co zapewne spowoduje wzrost zamoŝności jej mieszkańców. Podsumowując, naleŝy stwierdzić, iŝ przewidywane zmiany będą miały wpływ na ilość odpadów wytwarzanych na terenie gminy w kolejnych latach. Wnioski do wykorzystania w prognozowaniu skali tych zmian są następujące: Zmniejszanie się liczby mieszkańców gminy nie będzie miało wpływu na zmniejszenie się liczby odpadów komunalnych, gdyŝ zostanie to zrekompensowane wzrostem zamoŝności mieszkańców i upowszechnianiem się konsumpcyjnego modelu Ŝycia, Rozwój przedsiębiorczości będzie wpływał na wzrost odpadów pochodzących z działalności gospodarczej, w tym niebezpiecznych, Intensywna działalność podmiotów gospodarczych oraz konsumpcyjny styl Ŝycia pozwalają na prognozowanie wzrostu ilości odpadów we wszystkich grupach ewidencyjnych, Wprowadzanie restrykcjach przepisów prawnych dotyczących ochrony środowiska niejako wymusi na władzach gminnych stworzenie sprawnego systemu zagospodarowania odpadów, w tym segregacji i recykling. Grzegorz Wronowski 55
4.2. Odpady komunalne Prowadzone od kilku lat badania wskazują na stały wzrost ilości odpadów komunalnych powstających w gospodarstwach domowych. Przyczyną tego stanu jest rozwój gospodarczy oraz wzrost konsumpcyjnych postaw mieszkańców. NaleŜy takŝe dodać, iŝ ilość powstających odpadów zaleŝna będzie takŝe od trudnych do oszacowania czynników takich jak: struktura zamieszkania zgodnie z ogólnokrajowymi zmianami część ludności w najbliŝszych latach zmieni miejsce zamieszkania przechodząc z terenów wiejskich do miast. TakŜe struktura zamieszkania w miastach ulega zmianom. Wydaje się prawdopodobne, Ŝe część tzw. klasy średniej wraz ze wzrostem zamoŝności będzie zmieniało miejsce zamieszkania z wielorodzinnego na jednorodzinne zwłaszcza na terenach podmiejskich. struktura zaopatrzenia w ciepło cześć mieszkańców moŝe zmienić sposób ogrzewania własnych posesji, przechodząc na ogrzewanie inne niŝ węglowe. Zmiany te w duŝej mierze uzaleŝnione będą od atrakcyjności finansowej poszczególnych rodzajów ogrzewania. Ponadto obserwowana jest stała zaleŝność pomiędzy ilością wytwarzanych odpadów a stopniem wzrostu gospodarczego. Prognozowanie masy odpadów komunalnych oraz jednostkowych wskaźników wytwarzania odpadów związane jest ściśle z prognozą zmian rozwojowych. Przyjmuje się w prognozowaniu trzy scenariusze: scenariusz niskiego wzrostu gospodarczego (0% wzrostu dochodów realnych), scenariusz średniego wzrostu gospodarczego (2,5% wzrost dochodów realnych), scenariusz wysokiego wzrostu gospodarczego (5% wzrost dochodów realnych). Zgodnie z powyŝszymi załoŝeniami jednostkowy wskaźnik nagromadzenia odpadów komunalnych będzie niezmienny lub wzrastać będzie proporcjonalnie do zakładanego stopnia wzrostu gospodarczego. W niniejszym opracowaniu przyjęto prognozy oparte na scenariuszu średniego wzrostu gospodarczego. Prognozę zmian wskaźnika nagromadzenia odpadów zgodnie z przyjętymi załoŝeniami przedstawiono w tabeli 4.3. Tabela 4.3. Prognoza zmian wskaźnika nagromadzenia odpadów komunalnych w latach 2008 2018. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 225,3 230,9 236,7 242,6 248,7 254,9 261,3 267,8 274,5 281,4 288,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl Prognozę zmian ilości odpadów komunalnych powstających w gminie Kamionka zgodnie z opisanymi wcześniej załoŝeniami przedstawiono w tabeli 4.4. Grzegorz Wronowski 56
Tabela 4.4. Prognoza zmian ilości odpadów komunalnych powstających w gminie. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 1426,6 1454,9 1483,9 1513,1 1543,4 1574,0 1605,4 1637,1 1669,5 1703,0 1736,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, www.stat.gov.pl Ocena zmian składu morfologicznego odpadów w okresie obowiązywania niniejszego planu jest znacznie trudniejsza od szacowania zmian ilościowych. Decydujące znaczenie dla przyszłych zmian składu odpadów będzie miał poziom zamoŝności społeczeństwa oraz związany z nim konsumpcyjny model Ŝycia mieszkańców. NaleŜy przy tym załoŝyć, Ŝe nie bez znaczenia będzie teŝ kształtowanie się poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa. NaleŜy mieć nadzieję, Ŝe występować będą na szerszą skalę pewne zjawiska wpływające na skład morfologiczny odpadów, np. świadome wybieranie opakowań szklanych przy jednoczesnej rezygnacji z opakowań z tworzyw sztucznych. Istotne tu mogą być teŝ mody na pewne zachowania. Czynniki te wpływać będą na zmianę składu morfologicznego, nie sposób jednak ocenić skalę i zakres ich oddziaływania. Generalnie oczekiwać naleŝy, Ŝe nastąpi wzrost ilości odpadów, cechujący się następującymi tendencjami w zmianie składu morfologicznego: wzrost ilości odpadów Ŝywnościowych związany z zakładanym wzrostem zamoŝności mieszkańców, wzrost ilości odpadów makulatury, tworzyw sztucznych i szkła związane ze zmianami w systemie zbytu i wykorzystania towarów oraz zwiększeniem ilości materiałów opakowaniowych przy jednoczesnym zmniejszeniu wartości wskaźnika miejscowego zagospodarowania odpadów, wynikającej ze zmian w systemie ogrzewania mieszkań, zmniejszeniu ilości drobnej frakcji nieorganicznej (popiołu i ŜuŜlu) związane ze zmianami sposobu ogrzewania mieszkań, wzrost ilości frakcji organicznej (odpady ogrodowe) w związku ze zmianą uŝytkowania posesji jednorodzinnych (zmniejszenie powierzchni przydomowych ogródków uprawnych na rzecz zwiększenia powierzchni trawiastych), wzrost ilości odpadów tekstyliów zawartych w odpadach komunalnych z racji wzrostu zamoŝności społeczeństwa. Zakłada się, Ŝe zmiany składu morfologicznego nie powinny wpłynąć na sposób prowadzonej gospodarki odpadami ze względu na fakt, iŝ załoŝenia niniejszego dokumentu dotyczą przede wszystkim systemu, którego podstawowym zadaniem będzie składowanie, utylizacja i recykling, czyli innymi słowy ukierunkowany on będzie przede wszystkim na zmiany ilościowe w ogólnej masie powstających odpadów. Grzegorz Wronowski 57
4.3. Odpady niebezpieczne Prognozowanie ilości odpadów niebezpiecznych moŝliwych do wytworzenia do 2018 roku na terenie gminy Kamionka jest trudne i zaleŝy od wielu czynników, głównie ekonomicznych. Zgodnie z załoŝeniami Krajowego Planu Gospodarki odpadami 2010, porównując jednak ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych na przestrzeni lat 2000-2004, moŝna załoŝyć wzrost ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych. Wzrost ten jednak moŝe mieć tendencje malejące ze względu na następujące czynniki: zmiany w technologiach produkcji prowadzące do minimalizacji ilości wytwarzania odpadów niebezpiecznych, zmiany w technologiach produkcji prowadzące do zagospodarowywania określonych rodzajów odpadów w procesach produkcyjnych zakładów, upadłość firm produkcyjnych lub zmiany kierunku działalności. 4.3.1. Odpady zawierające azbest W oparciu o wyniki badań przeprowadzonych przez róŝne jednostki badawcze w krajach europejskich zakłada się trzydziestoletni okres usuwania wyrobów azbestowo cementowych, jako okres graniczny ich bezpiecznego uŝytkowania w warunkach polskich. Jak wspomniano juŝ w poprzednim rozdziale, z dokonanego przez Urząd Gminy w Kamionce bilansu azbestu i wyrobów zawierających azbest wynika, Ŝe wymianie podlegać będą pokrycia dachowe z eternitu o łącznej masie 2700 Mg oraz rury i złączki w ilości 5500 m. Łączna masa odpadów niebezpiecznych zawierających azbest wynosi zatem 2861 Mg. Zgodnie z zapisami Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski przyjętego przez Radę Ministrów RP w dniu 14 maja 2002 roku ilość ta powinna być usunięta do końca 2032 roku. Natomiast do 2018 roku powinno być usunięte ok. 60% (tj. ok. 11,5 mln Mg) zinwentaryzowanej ilości odpadów zawierających azbest. RównieŜ w najbliŝszych latach moŝna spodziewać się niewielkich ilości odpadów pochodzących z wyrobów zawierających włókna azbestowe - chryzotyl, które zastosowano m.in. w diafragmach do istniejących instalacji elektrolitycznych oraz na wały do ciągnienia szkła. Wyroby te zostały dopuszczone do produkcji lub do wprowadzenia na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej do dnia 31 grudnia 2004 roku i będą stosowane do czasu ich zuŝycia lub do czasu, kiedy wcześniej będą dostępne substytuty bezazbestowe 43. Zgodnie z wytycznymi określonymi w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uŝytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest - odpady azbestowe powinny być przygotowane do przewiezienia na miejsce składowania w sposób eliminujący emisję włókien azbestowych do powietrza przez: 43 Ustawa z dnia 22 grudnia 2004 roku o zmianie ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. 04.10.72). Grzegorz Wronowski 58
szczelne opakowanie w folię polietylenową wyrobów i odpadów o gęstości objętościowej większej niŝ 1000 kg/m 3, umieszczenie w workach z folii polietylenowej i szczelne zamknięcie pyłu azbestowego oraz wyrobów i odpadów o gęstości objętościowej mniejszej niŝ 1000 kg/m 3, a następnie umieszczenie worków w opakowaniu zbiorczym z folii, utrzymywanie w czasie pakowania wyrobów i odpadów zawierających azbest w stanie wilgotnym 44. Odpady zawierające azbest, pochodzące z budowy, remontu i demontaŝu obiektów budowlanych, materiały izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawierające azbest, zgodnie z ADR zaliczone zostały do klasy 9 (róŝne przedmioty i materiały niebezpieczne), z czego wynikają określone wymagania w zakresie ich transportu. Przemieszczanie opakowań z odpadami zawierającymi azbest powinno odbywać się w taki sposób, by nie nastąpiło ich otwarcie lub uszkodzenie i emisja włókien azbestowych do otoczenia. Zasady składowania tych odpadów regulowane są ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach 45. Odpady zawierające azbest powinny być umieszczane na składowiskach odpadów niebezpiecznych. JeŜeli umieszczenie odpadów zawierających azbest na składowiskach odpadów niebezpiecznych nie będzie moŝliwe, to odpady te mogą być deponowane na wydzielonych częściach składowisk innych niŝ niebezpieczne, z wyjątkiem składowisk odpadów obojętnych, do czego wymagane jest uzyskanie zezwolenia starosty właściwego ze względu na miejsce składowania odpadów. Zgodnie z zapisem zawartym w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 roku w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny, odpady o kodach: 17 06 01 (materiały izolacyjne zawierające azbest) i 17 06 05 (materiały konstrukcyjne zawierające azbest) mogą być deponowane na składowiskach lub wydzielonych kwaterach na terenie innych składowisk, przeznaczonych do wyłącznego składowania tych odpadów, urządzonych w specjalnie wykonanych zagłębieniach terenu, ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem 46. Składowanie odpadów zawierających azbest powinno być zakończone na poziomie 2 m poniŝej poziomu terenu otoczenia, następnie naleŝy składowisko wypełnić ziemią do poziomu terenu. Odpady zawierające azbest powinny być składowane selektywnie, w izolacji od innych, a miejsce składowania musi być oznakowane i zaznaczone na planie sytuacyjnym składowiska. Prace związane ze składowaniem odpadów zawierających azbest naleŝy prowadzić w sposób zabezpieczający przed emisją pyłu azbestowego do powietrza, zatem podstawowym zadaniem jest niedopuszczenie do uszkodzenia (rozszczelnienia) opakowań odpadów. 4.3.2. Odpady olejowe W związku ze spadkiem zapotrzebowania na oleje, spowodowanym m.in. zwiększeniem czasu eksploatacji olejów, nastąpi prawdopodobnie spadek 44 Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 1998 roku (w sprawie sposobów bezpiecznego uŝytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawierających azbest, Dz.U.98.138.895. 45 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach, Dz.U.01.62.628 z późn. zm. 46 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 roku w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny, Dz.U.02.191.1595. Grzegorz Wronowski 59
moŝliwych do pozyskania olejów odpadowych. Zgodnie z załoŝeniami Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010 prognozuje się wielkość tego spadku na 4% w następujących po sobie okresach czteroletnich, czyli w latach: 2010, 2014 i 2018 47. 4.3.3. Akumulatory i baterie Szacuje się, Ŝe w następnych latach zauwaŝalna będzie nieznaczna tendencja wzrostowa w zakresie wytwarzania zuŝytych baterii i akumulatorów, z uwagi m.in. na fakt, Ŝe obecnie mieszkańcy Polski zuŝywają ok. 60% baterii pierwotnych, w stosunku do zuŝycia baterii pierwotnych przez mieszkańców Unii Europejskiej. 4.3.4. Wyeksploatowane pojazdy Na prognozę ilości wycofanych samochodów, poza ilością rejestrowanych i wyrejestrowanych samochodów, ma wpływ kilka innych czynników, m.in.: wartość wskaźnika ilości osób przypadających na 1 samochód oraz prognozy demograficzne. W miarę rozwoju gospodarki i wzrostu zamoŝności społeczeństwa liczba pojazdów, a więc takŝe liczba pojazdów wycofanych z eksploatacji, będzie systematycznie wzrastać. Obserwowane będzie zjawisko wymiany starszych modeli pojazdów na nowsze, co równieŝ przyczyni się do wzrostu ilości pojazdów wycofanych z eksploatacji 48. Brak jest szczegółowych informacji pozwalających na przeprowadzenie prognozy powstających odpadów na terenie gminy Kamionka. Nawiązując do prognozy krajowej przewidywany jest wzrost ilości złomowanych pojazdów. 4.3.5. ZuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny Zgodnie z załoŝeniami Krajowego Planu Gospodarki Odpadami przyjmuje się, Ŝe dynamika wzrostu ilości zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego będzie wahała się w granicach 3-5% w skali rocznej (przy 5% tempie wzrostu masy wprowadzanego sprzętu na rynek). 4.3.6. Odpady z jednostek medycznych i weterynaryjnych Przyjmując wzrost ilości udzielanych porad medycznych o ok. 1% rocznie, prognoza ilości powstających odpadów medycznych w lecznictwie otwartym (poradnie i praktyki lekarskie) przedstawia się następująco: wzrost o 4,5% w 2010 roku w stosunku do stanu aktualnego, wzrost o 4,5% w 2014 roku w stosunku do roku 2010, wzrost o 4,5% w roku 2018 w stosunku do roku 2014. Wzrost ilości powstających odpadów medycznych w lecznictwie otwartym jest spowodowany faktem starzenia się społeczeństwa w naszym kraju. Szacuje się, Ŝe do 2018 r. nastąpi ok. 30% wzrost liczby osób po 65 roku Ŝycia. 47 Uchwała Rady Ministrów Nr 233 z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie "Krajowego planu gospodarki odpadami 2010", M.P. 2006.90.946 48 Ibidem. Grzegorz Wronowski 60
Szacuje się, Ŝe ilość odpadów weterynaryjnych niebezpiecznych kształtuje się na poziomie ok. 10% niebezpiecznych odpadów medycznych. Zatem ilość niebezpiecznych odpadów weterynaryjnych w latach 2007-2018 na podstawie prognoz będzie przedstawiała się następująco: - w 2010 roku : 0,46 Mg, - w 2014 roku : 0,48 Mg, - w 2018 roku : 0,5 Mg. 4.3.7. Pestycydy i odpady pochodzenia zwierzęcego 4.4. Inne odpady 4.4.1. ZuŜyte opony Intensyfikacja rolnictwa spowoduje wzrost ilości opakowań po pestycydach. Zmniejszać się będzie jednak toksyczność stosowanych preparatów. Spośród odpadów pestycydowych istotne znaczenie mają opakowania po środkach ochrony roślin. Trafiają one głównie do strumienia odpadów komunalnych. W związku z zapisami ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, producenci i importerzy są zobowiązani do odebrania na własny koszt opakowań. Powinno to doprowadzić do przechwycenia tego rodzaju odpadów. System zbiórki oparty będzie o punkty sprzedaŝy. Hurtownie pestycydów, zalecają przeprowadzenie badań laboratoryjnych przeterminowanych środków pod kątem ich dalszej przydatności. W przypadku nie uzyskania atestu na dalsze ich uŝytkowanie przeterminowane pestycydy zwracane będą wytwórcy. Kilka lat temu Unia Europejska zaostrzyła istotnie przepisy dotyczące unieszkodliwiania odpadów pochodzenia zwierzęcego na produkcję mączek i zakazała ich uŝytkowania w Ŝywieniu zwierząt. Aktualnie w fazie realizacji jest szczelny system nadzoru weterynaryjnego nad procesem powstawania i niszczenia odpadów pochodzenia zwierzęcego szczególnego ryzyka (SRM) oraz padłych zwierząt (HRM), w tym zwłaszcza bydła, owiec i kóz. Istotnym elementem opisywanych rozwiązań jest wyłączenie ich z łańcucha pokarmowego ludzi i zwierząt. Na terenie gminy Kamionka nie ma zakładów zajmujących się unieszkodliwianiem odpadów pochodzenia zwierzęcego. NajbliŜsze tego typu przedsiębiorstwa to: Zakład Przemysłowo Rolny JURLUC Jerzy Zająć, Czerwonka Gozdów, (unieszkodliwia materiał niskiego ryzyka); P.P.P. BACUTIL Szpetko, Szpetko Sp. Jawna, 24-100 Puławy, ul. Dęblińska 18, Oddział w Zastawiu 24, 170 Kurów (unieszkodliwia materiał wysokiego ryzyka, materiał szczególnego ryzyka i materiał niskiego ryzyka); Zakład Handlu i Usług Technicznych Puławach Oddział Utylizacyjny w Krasnymstawie (unieszkodliwia materiał niskiego ryzyka). Brak jest szczegółowych informacji pozwalających na przeprowadzenie prognozy powstających odpadów na terenie gminy. Przewiduje się wzrost ilości zuŝytych opon na terenie zarówno gminy jak i powiatu. Zgodnie z art. 43. 1. ustawy z dnia Grzegorz Wronowski 61
27 lipca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw 49 wprowadzono zakaz składowania opon, o którym mowa w art. 55 ust. 1 pkt 5 ustawy o odpadach 50 od dnia 1 lipca 2003 roku. Natomiast zakaz składowania części opon, o którym mowa w art. 55 ust. 1 pkt 5 ustawy o odpadach obowiązuje od dnia 1 lipca 2006 roku. 4.4.2. Osady ściekowe Na ilość osadów wytwarzanych mają wpływ dwa zasadnicze czynniki: zmiany demograficzne oraz realizacja inwestycji z zakresu budowy i rozbudowy sieci kanalizacyjnych oraz oczyszczania ścieków. W związku z tym, iŝ na terenie gminy planowane są inwestycje związane z modernizacją i rozbudową oczyszczalni ścieków przy Zespole Szkół w Kamionce oraz budową sieci kanalizacji sanitarnej dla miejscowości Kamionka naleŝy spodziewać się 2 3 krotnego wzrostu ilości tej grupy odpadów. 4.4.3. Odpady opakowaniowe Z uwagi na postęp technologiczny, jaki dokonał się w zakresie wytwarzania materiałów opakowaniowych i opakowań, polegający na znacznym obniŝeniu ich masy, a takŝe ze względu na konieczność przeprowadzania przez przedsiębiorców redukcji masy opakowań w systemach pakowania towarów (redukcja u źródła zgodnie z normą PN-EN 13428:2005 (U) Opakowania - Wymagania dotyczące wytwarzania i składu - Zapobieganie poprzez redukcję u źródła) w latach 2007-2018 nie przewiduje się znaczącego wzrostu masy odpadów opakowaniowych. Prognozy zuŝycia poszczególnych grup opakowań nie wskazują na potencjalne zmiany struktury odpadów opakowaniowych. Do roku 2018 dominującymi z uwagę na masę będą odpady z tektury/papieru, odpady ze szkła oraz odpady z tworzyw sztucznych. W perspektywie lat 2007-2018 oczekuje się równieŝ pozytywnych zmian w zakresie przydatności odpadów do recyklingu materiałowego oraz odzysku energii. Wynika to z konieczności przeprowadzania ocen zgodności opakowań z normami zharmonizowanymi PN-EN 13430:2005 (U) Opakowania - Wymagania dotyczące opakowań przydatnych do odzysku przez recykling materiałowy i PN-EN 13431:2005 (U) Opakowania - Wymagania dotyczące opakowań przydatnych do odzysku w postaci energii, w tym określenie minimalnej wartości opałowej 51. 4.4.4. Odpady z budowy, remontów i demontaŝu Ilość wytworzonych odpadów uzaleŝniona jest od rozwoju lub recesji w poszczególnych sektorach gospodarki, a w szczególności w budownictwie i drogownictwie. 49 Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U.01.100.1085 z późn. zm. 50 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach, Dz.U.01.62.628 z późn. zm. 51 Uchwała Rady Ministrów Nr 233 z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie "Krajowego planu gospodarki odpadami 2010", M.P. 2006.90.946. Grzegorz Wronowski 62
Obserwując dobrą koniunkturę w budownictwie w ostatnich latach, moŝna prognozować wzrost ilości tej grupy odpadów. Wartość tego wzrostu jest trudna do oszacowania ze względu na brak danych wyjściowych oraz moŝliwość wykorzystania powstających odpadów np. do utwardzania i budowy dróg. Grzegorz Wronowski 63
5. PRZYJĘTE CELE GOSPODARKI ODPADAMI 5.1. Cel nadrzędny i cele główne Celem nadrzędnym (do roku 2018) Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Kamionka na lata 2007 2018 jest opracowanie i wdroŝenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównowaŝonego rozwoju, w którym w pełni realizowane będą wymogi gospodarki odpadami w szczególności dotyczące postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami, czyli: zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz ograniczanie ich właściwości niebezpiecznych, wykorzystywania właściwości materiałowych i energetycznych odpadów, a w przypadku gdy odpadów nie moŝna poddać procesom odzysku ich unieszkodliwienie, przy czym składowanie generalnie będzie traktowane jako najmniej poŝądany sposób postępowania z odpadami. Zakłada się, iŝ realizacja tego celu umoŝliwi osiągnięcie innych załoŝeń, niezwykle istotnych z punktu widzenia ochrony środowiska, wśród których moŝna wymienić ograniczenie zmian klimatu, powodowanych przez gospodarkę odpadami, poprzez minimalizację emisji gazów cieplarnianych z technologii zagospodarowania odpadów oraz zwiększenie udziału w bilansie energetycznym energii ze źródeł odnawialnych, poprzez zastępowanie spalania paliw kopalnych spalaniem odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. W związku z powyŝszym, zgodnie z załoŝeniami polityki ekologicznej państwa, przyjęto następujące cele główne, które realizowane będą w ramach niniejszego planu do roku 2018: zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowisko odpadów, zwiększenie udziału odzysku i ponownego wykorzystania odpadów, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, organizacja sprawnego systemu odbioru, składowania lub utylizacji wyrobów niebezpiecznych, prowadzenie działań uświadamiających i promocyjnych dotyczących gospodarki odpadami wśród mieszkańców gminy. Dla poszczególnych grup odpadów (tj. odpadów komunalnych, odpadów niebezpiecznych i pozostałych odpadów) sformułowano poniŝej dodatkowe cele szczegółowe, których osiągnięcie zostało zaplanowane do roku 2010 (krótkookresowe) i roku 2018 (długookresowe). Grzegorz Wronowski 64
5.2. Cele szczegółowe 5.2.1. Odpady komunalne W gospodarce odpadami komunalnymi, zgodnie z załoŝeniami Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010, przyjęto następujące cele szczegółowe: objęcie umowami na odbieranie odpadów komunalnych 100% mieszkańców gminy do końca 2008 roku, zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów do końca 2008 roku, zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska w ten sposób, aby nie było składowanych: w 2010 roku więcej niŝ 75%, w 2013 roku więcej niŝ 50%, w 2018 roku więcej niŝ 35% 52. NaleŜy dodać, iŝ powyŝsze zmiany odnoszą się do stanu wyjściowego w 2005 roku. 5.2.2. Odpady niebezpieczne Cele szczegółowe określone dla poszczególnych grup odpadów niebezpiecznych przedstawione zostały poniŝej. Odpady zawierające azbest W okresie do 2010 roku zakłada się realizację celów nawiązujących do tych, które zostały określone w przyjętym w dniu 14 maja 2002 roku przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski 53. Określone cele szczegółowe są następujące: I. Organizacja sprawnego systemu odbioru od uŝytkowników, bezpiecznego składowania lub likwidowania wyrobów zawierających azbest. II. Stopniowa eliminacja wyrobów zawierających azbest, których stan techniczny nie pozwala na dalsze uŝytkowanie. III. Unieszkodliwianie odpadów azbestowych znajdujących się na drogach i placach naleŝących do podmiotów gospodarczych i gminy. Cele II i III realizowane będą równieŝ w latach 2011 2018. Odpady olejowe W latach 2007-2010 podstawowym celem szczegółowym będzie stopniowe zwiększanie poziomu odzysku olejów odpadowych. Proces ten będzie trwał przez cały okres obowiązywania niniejszego dokumentu, aby w roku 2018 doprowadzić do: osiągnięcia poziomu odzysku olei odpadowych na poziomie co najmniej 50%, 52 Uchwała Rady Ministrów Nr 233 z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie "Krajowego planu gospodarki odpadami 2010" M.P.06.90.946. 53 Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terenie Polski, przyjęty przez RM 14 maja 2002 roku. Grzegorz Wronowski 65
osiągnięcia poziomu recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. Akumulatory i baterie Zgodnie z polityką ekologiczną państwa w okresie do 2010 roku planowane jest osiągnięcie poziomu odzysku i recyklingu zdefiniowanego w ustawie z dnia 11 maja 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, który przedstawia poniŝsza tabela 54. Tabela 5.1. Planowane poziomy odzysku i recyklingu. Rodzaj baterii lub akumulatorów, z których powstał odpad Akumulatory kwasowo - ołowiowe Poziom (%) odzysku recyklingu Wszystkie zebrane Wszystkie zebrane i przekazane do i przekazane do odzysku recyklingu Akumulatory niklowo kadmowe (wielkogabarytowe) 60 60 Akumulatory niklowo kadmowe (małogabarytowe) 40 40 Akumulatory niklowo Ŝelazowe oraz inne akumulatory elektryczne (wielkogabarytowe) 40 40 Akumulatory niklowo Ŝelazowe oraz inne akumulatory elektryczne (małogabarytowe) 20 20 Ogniwa i baterie galwaniczne oraz ich części z wyłączeniem części ogniw i baterii galwanicznych 25 25 Źródło: opracowanie własne na podstawie Ustawy z dnia 11 maja 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, Dz.U.63.639 z późn. zm. W okresie od 2011 do 2018 roku planuje się osiąganie poziomów zbierania i recyklingu, zdefiniowanych i określonych w nowej dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady, w sprawie baterii i akumulatorów oraz zuŝytych baterii i akumulatorów oraz uchylającej dyrektywą 91/157/EWG, tj.: minimalnego poziomu zbierania zuŝytych baterii i akumulatorów (w tym akumulatorów Ni-Cd) w wysokości 25% do 2012 roku; minimalnego poziomu zbierania zuŝytych baterii i akumulatorów w wysokości 45% do 2016 roku; minimalnego poziomu recyklingu w wysokości 65% średniej wagi baterii i akumulatorów ołowiowo-kwasowych, w tym recykling zawartości ołowiu w najwyŝszym, technicznie moŝliwym do osiągnięcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów; minimalnego poziomu recyklingu w wysokości 75% średniej wagi baterii i akumulatorów niklowo-kadmowych, w tym recykling zawartości kadmu w najwyŝszym, technicznie moŝliwym do osiągnięcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów; minimalnego poziomu recyklingu 50% średniej wagi innych odpadów w postaci baterii i akumulatorów. Wyeksploatowane pojazdy Celem określonym dla tej grupy odpadów do roku 2010 jest zapewnienie pełnej skuteczności działania systemu zbierania i demontaŝu pojazdów, wycofanych 54 Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, Dz.U.63.639 z późn. zm. Grzegorz Wronowski 66
z eksploatacji oraz odzysku i recyklingu odpadów, powstających z pojazdów wycofanych z eksploatacji. Planuje się osiągnięcie następujących poziomów odzysku i recyklingu: dla pojazdów wyprodukowanych przed 1 stycznia 1980 roku osiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu odpowiednio nie niŝszych niŝ 75% i 70% masy wycofanych pojazdów w skali roku; dla pozostałych pojazdów osiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji w wysokości odpowiednio co najmniej 85% i 80% masy pojazdów w skali roku. W roku 2018 planuje się uzyskanie poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji w wysokości odpowiednio co najmniej 95 % i 85 % ich masy w skali roku. ZuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny Dla tej grupy odpadów wyznaczona następujące cele szczegółowe: 1. Osiągnięcie do roku 2010 poziomów odzysku i recyklingu zuŝytego sprzętu w wysokości: dla zuŝytego sprzętu powstałego ze sprzętu w postaci wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego i automatów: poziomu odzysku w wysokości 80 % masy zuŝytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zuŝytego sprzętu w wysokości 75 % masy zuŝytego sprzętu; dla zuŝytego sprzętu powstałego w postaci urządzeń teleinformatycznych, telekomunikacyjnych i audiowizualnych: poziomu odzysku w wysokości 75 % masy zuŝytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zuŝytego sprzętu w wysokości 65 % masy zuŝytego sprzętu; dla zuŝytego sprzętu powstałego ze sprzętu w postaci małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego; sprzętu oświetleniowego; narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych; zabawek, sprzętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli: poziomu odzysku w wysokości 70 % masy zuŝytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zuŝytego sprzętu w wysokości 50 % masy zuŝytego sprzętu; dla zuŝytych gazowych lamp wyładowczych - poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zuŝytych lamp w wysokości 80 % masy tych zuŝytych lamp. 2. Osiągnięcie do 2010 roku poziomu selektywnego zbierania zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok. Podstawowym celem na lata 2011 2018 będzie dąŝenie do poprawy efektywności oraz zwiększenia wartości wskaźników określonych dla okresu 2007 2010. Grzegorz Wronowski 67
5.2.3. Inne odpady Odpady z jednostek medycznych i weterynaryjnych W okresie do 2010 roku podstawowym celem szczegółowym będzie wdroŝenie systemu selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych, w tym segregacji odpadów u źródła powstawania, co spowoduje zmniejszenie ilości odpadów innych niŝ niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. Natomiast w latach kolejnych (do roku 2018) celem podstawowym będą działania zmierzające do wzrostu efektywności wdroŝonego wcześniej systemu. Pestycydy i odpady pochodzenia zwierzęcego Dla tej grupy odpadów w okresie do 2010 roku podstawowym celem szczegółowym będzie wdroŝenie systemu efektywnego systemu odbioru odpadów zawierających pestycydy (niewykorzystane środki ochrony roślin, opakowania po pestycydach i inne) i odpadów pochodzenia zwierzęcego oraz ich właściwego składowania lub likwidacji. Natomiast w latach kolejnych (do roku 2018) celem podstawowym będą działania zmierzające do wzrostu efektywności wdroŝonego wcześniej systemu. ZuŜyte opony W okresie do 2010 roku celem będzie osiągniecie poziomów odzysku i recyklingu zuŝytych opon na następujących poziomach: Odzyskiwanie zuŝytych opon: 85%; Recykling zuŝytych opon: 15% Natomiast w kolejnym okresie wdraŝania załoŝeń niniejszego dokumentu (rok 2018) planowane jest uzyskanie następujących poziomów: odzyskiwanie zuŝytych opon: 100%, recykling zuŝytych opon: 20%. Osady ściekowe W związku planowanymi na terenie gminy inwestycjami, dotyczącymi infrastruktury ochrony środowiska, w tym rozbudowy istniejącej oczyszczalni ścieków przy Zespole Szkół w Kamionce oraz budowy sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kamionka, dla tej grupy odpadów wyznaczono wspólne cele dotyczące okresu 2007 2010 i 2011 2018. Powodem tego jest to, iŝ gmina zamierza aplikować o wsparcie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego i trudno jest aktualnie określić czas realizacji wymienionych inwestycji. Niezaprzeczalny jest fakt, iŝ będą miały one znaczący wpływ na gospodarkę odpadami. W związku z tym w perspektywie do 2018 roku podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi są następujące: całkowite ograniczenie składowania osadów ściekowych, Grzegorz Wronowski 68
zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych, przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego zgodnie, z celami przedstawionymi na rysunku poniŝej. Ryc. 5. Zmiany w strukturze odzysku i unieszkodliwiania osadów z komunalnej oczyszczalni ścieków w perspektywie do 2018 roku. Źródło: Krajowy Plan Gospodarki odpadami 2010, www.mos.gov.pl. Odpady opakowaniowe W gospodarce odpadami opakowaniowymi w okresie od 2007 do 2018 roku przyjęto jako cel nadrzędny rozbudowę systemu, aby osiągnąć cele określone w tabeli poniŝej. Tabela 5.2. Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych do roku 2018. Poziom (%) Rodzaj produktu, z którego powstał odpad Rok 2010 Rok 2018 odzysku recyklingu odzysku recyklingu Opakowania (ogółem) 60 55-80 60 55-80 Opakowania z tworzyw sztucznych - 22,5-22.5 Opakowania z aluminium - 50-50 Opakowania ze stali - 50-50 Opakowania z papieru i tektury - 60-60 Opakowania ze szkła - 60-60 Opakowania z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów) - - - - Opakowania z drewna - 15-15 Źródło: opracowanie własne na podstawie Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010. Grzegorz Wronowski 69
Odpady z budowy, remontów i demontaŝu Celem określonym dla tej grupy odpadów jest budowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demontaŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej do odzysku, aby osiągnąć następujące poziomy odzysku: w 2010 roku: 50%, w 2018 roku: 80%. Grzegorz Wronowski 70
6. PLANOWANY SYSTEM GOSPODARKI ODPADAMI 6.1. ZałoŜenia ogólne Głównym celem opracowanego systemu gospodarki odpadami komunalnymi jest poprawa warunków Ŝycia mieszkańców gminy Kamionka, zachowanie estetyki terenów w gminie a takŝe konieczność dostosowania się do wymogów prawnych, w zakresie zbiorki i transportu oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Koncepcję systemu gospodarki odpadami powstającymi w gminie Kamionka opracowano w oparciu o załoŝenia i kierunki działań, w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów określone w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010 i analogicznych dokumentach opracowanych na szczeblu województwa i powiatu oraz obowiązujących uregulowaniach prawnych. Zakłada się, Ŝe projektowany system gospodarki odpadami powinien umoŝliwić osiągnięcie załoŝonych celów krótkookresowych i średniookresowych a planowane rozwiązania systemowe pozwolą na: uzyskanie standardów zbiórki uwzględniających zakładane cele ilościowe poprzez rozwój selektywnej zbiórki z uwzględnieniem szczególnych rodzajów odpadów jak: wielkogabarytowe, budowlane, niebezpieczne, ulegające biodegradacji (w tym zielone) i inne, zapewnienie dostępności urządzeń i instalacji odzysku i unieszkodliwiania o wystarczającej wydajności i technologiach dostosowanych do zakładanych rozwiązań. Podstawowy cięŝar odpowiedzialności za realizację polityki gospodarki odpadami, a w tym zagadnienie dotyczące selektywnej zbiórki, zaplanowania i zapewnienia unieszkodliwiania i odzysku, bieŝącego monitoringu i nadzoru nad sposobem funkcjonowania systemu spoczywać będzie na władzach gminnych. Podkreślić naleŝy, iŝ zaplanowane rozwiązania dąŝą do sytuacji, w której, zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci, koszty funkcjonowania systemu przeniesione będą na właściciela nieruchomości (wytwórcę odpadów). Ewentualne wsparcie zewnętrzne, w tym z środków publicznych, powinno dotyczyć: etapu wdroŝenia poszczególnych elementów systemu, działań inwestycyjnych, postępowania z wybranymi rodzajami odpadów, w szczególności odpadami niebezpiecznymi, działań edukacyjno informacyjnych. 6.2. Zbiórka odpadów komunalnych Gromadzenie odpadów w miejscu powstawania jest najwaŝniejszą zasadą projektowanego systemu, gdyŝ ma to znaczący wpływ na dalsze moŝliwości ich wykorzystania. Powinno ono jednak stanowić etap krótkotrwały i przejściowy. Podstawowym celem jest objecie zorganizowanym systemem zbiórki jak największą ilość odpadów u 100% mieszkańców gminy. Grzegorz Wronowski 71
Obowiązek zbierania i pozbywania się odpadów wytwarzanych na terenie nieruchomości spoczywa na jej właścicielach. MoŜe on jednak być realizowany za pośrednictwem przedsiębiorców, uprawnionych do prowadzenia działalności w zakresie zbierania i transportu odpadów komunalnych, na podstawie stosownej umowy. Natomiast do podstawowych zadań gminy w tym zakresie będzie naleŝało: precyzyjne określenie obowiązków właścicieli nieruchomości i sposobu udokumentowania ich wykonania, prowadzona na bieŝąco kontrola o ujednoliconej metodyce, utworzenie i bieŝące aktualizowanie bazy danych, rozwinięcie systemu edukacji ekologicznej. W celu minimalizacji ilości odpadów unieszkodliwianych przez składowanie oraz stworzenia warunków dla odzysku zakłada się rozwój selektywnego gromadzenia i odbioru odpadów. Odbywać się ono będzie następującymi metodami: zbieranie selektywne "u źródła", gniazda pojemników ustawione w sąsiedztwie, zbiorcze punkty selektywnego gromadzenia (Gminny Punkt Selektywnego Gromadzenia Odpadów - GPSGO). Selektywną zbiórką objęte zostaną odpady, których wydzielenie ze strumienia odpadów komunalnych jest zasadne ze względów ochrony środowiska lub ekonomicznych. Na terenie gminy Kamionka w pierwszej kolejności objęte zostaną selektywną zbiórką następujące frakcje odpadów: - surowce wtórne, - odpady niebezpieczne, w tym: baterie, akumulatory, farmaceutyki, świetlówki, - odpady wielkogabarytowe, - odpady budowlane i poremontowe, - odpady ulegające biodegradacji, - odpady elektryczne i elektroniczne. Planowany system gospodarki odpadami składał się będzie z następujących elementów: I. Selektywna zbiórka odpadów uŝytecznych (z podziałem na następujące frakcje: szkło, tworzywa sztuczne, papier i tekturę, metale) w zabudowie jednorodzinnej i wielorodzinnej w systemie wielopojemnikowym, z moŝliwością uŝycia worków oraz uzupełniająco - zbiórka odpadów w systemie dwupojemnikowym na wybranych terenach gminy. Wybór sposobu realizacji zbiórki odpadów uzaleŝniony będzie od warunków technicznych i organizacyjnych dla danego obszaru gminy. Preferowany będzie wielopojemnikowy system zbiórki, z uwagi na większą przydatność tak zebranego surowca do dalszego odzysku. II. Zbiórka odpadów ulegających biodegradacji w zabudowie wielorodzinnej (wariantowo w zabudowie jednorodzinnej). III. Kompostowanie odpadów ulegających biodegradacji w przydomowych kompostowniach w budownictwie jednorodzinnym. IV. Dodatkowe zbiórki odpadów: Grzegorz Wronowski 72
wielkogabarytowych i innych, budowlanych i poremontowych, elektrycznych i elektronicznych, niebezpiecznych. Do systemu tego włączone zostaną odpady powstające w obiektach infrastruktury społecznej, urzędach oraz podczas prowadzenia działalności gospodarczej. Najskuteczniejszą formą selektywnej zbiórki odpadów jest zbiórka u źródła, tj. indywidualna zbiórka wybranych rodzajów odpadów w kaŝdym gospodarstwie domowym. Zaletą jej jest otrzymanie czystych, jednorodnych odpadów, natomiast wadą - duŝa liczba pojemników lub worków foliowych oraz konieczność rozbudowany systemu transportu. Niemniej jest ona formą elastyczną, umoŝliwiającą stopniowe dochodzenie do coraz efektywniejszej selekcji odpadów. Proponowany system gromadzenia odpadów z gospodarstw domowych zakłada wdroŝenie selektywnej zbiórki odpadów z uwzględnieniem charakterystyki zabudowy (zabudowa jednorodzinna i wielorodzinna). Ponadto w celu zwiększenia skuteczności realizacji przedsięwzięcia planuje się przeprowadzenie akcji edukacyjnej w zakresie selektywnej zbiórki, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki dotyczącej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji. Planowany system odbioru odpadów realizowany będzie za pomocą systemu: wielopojemnikowego polegać będzie na rozstawieniu kilku pojemników lub rozdaniu mieszkańcom worków do wydzielania i gromadzenia poszczególnych frakcji surowców wtórnych (szkło, papier, tworzywa sztuczne, metale). Pozostałe odpady niesegregowane będą gromadzone w osobnym pojemniku. dwupojemnikowego polegać on będzie na rozstawieniu w miejscu dotychczasowego jednego pojemnika na odpady niesegregowane, dwóch pojemników z przeznaczeniem do gromadzenia odpadów suchych i mokrych. W pojemnikach na odpady suche gromadzone będą: papier, szkło, metale, tworzywa sztuczne, tekstylia, większość odpadów mineralnych i drobnej frakcji (z wyjątkiem ziemi, piasku itp., oraz odpady suche niebezpieczne typu komunalnego (w przypadku braku osobnego systemu zbierania). NaleŜy się spodziewać, Ŝe w pojemnikach tych mogą równieŝ znaleźć się odpady organiczne w ilości do 15%. W pojemnikach na odpady mokre gromadzone będą odpady organiczne kuchenne i ogrodowe, odpady mineralne (głównie ziemia, piasek, Ŝwir itp.), frakcja drobna (ceramika, szkło, itp.) o wymiarach nie przekraczających 40 mm. W ramach realizacji systemu wielopojemnikowego realizowany będzie wśród mieszkańców obiektów wielorodzinnych jak i indywidualnych gospodarstw domowych oraz innych obiektów. W przypadku zabudowy wielorodzinnej polegało to będzie na rozstawieniu na terenie gminy oznakowanych pojemników, które będą posiadać kolorystykę zgodną ze stosowaną dotychczas: szkło białe pojemnik koloru białego, szkło kolorowe pojemnik koloru zielonego, tworzywa sztuczne pojemnik koloru pomarańczowego, papier i tektura pojemnik koloru niebieskiego. Grzegorz Wronowski 73
Ponadto odpady ulegające biodegradacji gromadzone będą w pojemnikach w kolorze brązowym z napisem BIO, natomiast metale w pojemnikach koloru czerwonego. Utrzymane zostaną dotychczasowe rozwiązania zbiórki odpadów z budynków wielorodzinnych (ustawienie pojemników, częstotliwość opróŝniania). Pojemniki do selektywnej zbiórki ustawiane zostaną w tzw. gniazdach, w których znajdować się będą pojemniki na poszczególne frakcje, pojemnik na odpady ulegające biodegradacji oraz pojemnik na pozostałe odpady. Przyjmuje się, Ŝe 1 gniazdo pojemników przypadać będzie na ok. 500 osób. Pojemniki ustawione zostaną w dotychczasowych miejscach na osiedlach (tj. w miejscach, gdzie aktualnie znajdują się pojemniki na odpady niesegregowane) lub w miejscach szczególnie często uczęszczanych (centra handlowe, skupiska usług i administracji publicznej). Selektywna zbiórka w zabudowie jednorodzinnej prowadzona będzie w systemie wielopojemnikowym lub workowym. KaŜda posesja zostanie wyposaŝona w zestaw kolorowych pojemników lub worków polietylenowych PE-HD o pojemności np. 120 litrów do zbiórki papieru i tekturu, szkła, tworzyw sztucznych oraz metali. W zakresie odpadów ulegających biodegradacji w zabudowie jednorodzinnej mieszkańcy będą mieli dwie moŝliwości: kompostowanie w ogródkach przydomowych lub włączenie się do systemu zbiórki prowadzonego w zabudowie wielorodzinnej. Ostateczny wybór formy zbiórki powinien zostać poprzedzony sondaŝem gospodarstw, który wskaŝe najbardziej efektywną moŝliwość. Zarówno worki, jak i pojemniki do selektywnej zbiórki posiadać będą odpowiednią kolorystykę i oznakowanie. Dopuszcza się w przypadku worków tylko oznakowanie graficzne. Napełnione worki lub pojemniki wystawiane będą przed posesje, a stamtąd zabierane będą przez firmę wywozową. Przezroczystość worków umoŝliwi ocenę wizualną czystości selektywnie zgromadzonego materiału. W przypadku stwierdzenia zanieczyszczeń pracownik firmy wywozowej zakwalifikuje worek jako balastowy, od którego pobierana będzie opłata, podobnie jak w przypadku odpadów balastowych. W przypadku problemów ze zbytem szkła zmieszanego (kolory) lub niŝszej ceny zbytu, mogą zostać wprowadzone oddzielne worki na szkło białe i kolorowe. Na odpady niesegregowane wykorzystane zostaną dotychczas funkcjonujące pojemniki. Jak wspomniano wcześniej system dwupojemnikowy polegać będzie na rozstawieniu, w miejscu dotychczasowego jednego pojemnika na odpady niesegregowane, dwóch pojemników z przeznaczeniem do gromadzenia odpadów suchych i mokrych. W zabudowie wielorodzinnej gromadzona będzie frakcja sucha i mokra w systemie pojemnikowym. Na odpady suche docelowo zastosowane będą dotychczasowe pojemniki na odpady niesegregowane, natomiast na odpady mokre wprowadzone zostaną pojemniki analogiczne jak w systemie wielopojemnikowym. W celu ułatwienia mieszkańcom zbiórki w systemie dwupojemnikowym mieszkańcy wyposaŝeni zostaną w dwa worki lub pojemniki jeden na odpady suche, drugi na odpady mokre (ulegające biodegradacji). Grzegorz Wronowski 74
Natomiast w zabudowie jednorodzinnej zbierana będzie tylko frakcja sucha w systemie pojemnikowym lub workowym. Zasady postępowania z odpadami ulegającymi biodegradacji w zabudowie jednorodzinnej będą takie same jak w przedstawionym powyŝej opisie systemu wielopojemnikowego. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe koszty gromadzenia i odbioru odpadów w workach ponosić będą właściciele nieruchomości, opłacając świadczenia wykonywane przez firmę wywozową na podstawie zawartej umowy. MoŜliwe będzie równieŝ prowadzenie zbiórki we współpracy z innymi organizacjami i podmiotami zajmującymi się odzyskiem odpadów. Rolę wspomagającą moŝe pełnić Gminny Punkt Selektywnego Gromadzenia Odpadów oraz prowadzona w oparciu o szkoły zbiórka wybranych rodzajów odpadów (puszki aluminiowe, makulatura). 6.3. Zbiórka odpadów niebezpiecznych Przy planowaniu systemu wzięto pod uwagę następujące rodzaje odpadów niebezpiecznych, jakie mogą być wytworzone i faktycznie znaleźć się w strumieniu odpadów powstających na terenie gminy, tj.: zuŝyte baterie i akumulatory, zuŝyte urządzenia elektryczne i elektroniczne zawierające niebezpieczne elementy lub niebezpieczne substancje, w tym odpady zawierające rtęć - lampy rtęciowe, termometry, niektóre rodzaje przełączników, pozostałości farb i lakierów oraz opakowania po nich, rozpuszczalniki organiczne, w tym chlorowco - organiczne, odpady zawierające inne rozpuszczalniki oraz substancje chemiczne słuŝące do wywabiania plam, środki czyszczące, środki ochrony roślin (pestycydy) oraz opakowania po nich, środki do konserwacji i ochrony drewna oraz opakowania po nich, opakowania po środkach do dezynfekcji i dezynsekcji wraz z pozostałościami, odpady zawierające oleje (filtry oleju, czyściwo, szlamy zaolejone itp.), smary, środki do konserwacji metali, odczynniki chemiczne np. fotograficzne, przeterminowane i niewykorzystane lekarstwa, skaŝone opatrunki, strzykawki, aerozole i opakowania po nich. Uwzględniono takŝe konieczność indywidualnego traktowania róŝnych rodzajów odpadów, zarówno w sposobach gromadzenia oraz usuwania jak i odzysku czy unieszkodliwiania. Podstawowe zasady organizacji systemu wydzielenia i gromadzenia odpadów niebezpiecznych są następujące: zbliŝenie miejsca gromadzenia do wytwarzającego odpady, rozdzielenie w maksymalnym stopniu odpadów według rodzajów, rodzajów opakowań lub stopnia stwarzanego zagroŝenia, Grzegorz Wronowski 75